EcidócGouoant
Einde van
Sovjetunie
ZATERDAG 28 DECEMBER 1991
Ooit vroeg de inmiddels
overleden Russische dissident
Amalrik zich af of de Sovjetunie
1984 wel zou halen. Het land
heeft van de geschiedenis nog
acht jaar respijt gekregen: op
Eerste Kerstdag 1991 komt er na
74 jaar officieel een einde aan
het bestaan van de Sovjetunie.
De rode vlag met hamer en
sikkel verdwijnt van de torens
van het Kremlin en andere
officiële gebouwen in Moskou
om plaats te maken voor de
driekleur van Rusland, de
grootste en machtigste van de
vijftien republieken waarin de
Sovjetunie uiteen is gevallen.
Op 24 augustus droegen
duizenden inwoners van Moskou
'hun' vlag al door de straten van
de hoofdstad, als eerbetoon aan
hun jonge plaatsgenoten die om
het leven waren gekomen bij het
verzet tegen de staatsgreep van
19 augustus. Die coup was een
laatste, vertwijfelde poging van
orthodoxe communisten om het
tij van veranderingen en
hervormingen in hun land te
keren. Twee dagen verkeerde de
wereld in spanning. Zou het door
Boris Jeltsin geleide verzet
standhouden? Zouden de leiders
van de staatsgreep bereid zijn
tot het gebruik van massaal
geweld? Waar was trouwens
Michaïl Gorbatsjov, die volgens
het communiqué van de
coupplegers om
gezondheidsredenen was
afgezet? En wie had er nog
controle over het nucleaire
arsenaal van de Sovjetunie?
Op 21 augustus bleek dat de
staatsgreep was mislukt. Twee
van de leiders van de
staatsgreep pleegden zelfmoord;
de overigen werden
aangehouden en wachten nu op
hun berechting. Gorbatsjov
keerde dezelfde dag nog in.
Moskou terug als president van
een land dat bezig was in
angstaanjagend hoog tempo uit
elkaar te vallen en dat inmiddels
definitief heeft opgehouden te
bestaan.
Het einde van de Sovjetunie luidt
het begin in van een nieuwe
periode van politieke, sociale en
economische chaos en
onzekerheid. Elf van de vijftien
Sovjet-republieken hebben
besloten samen te werken in een
Gemenebest van Onafhankelijke
Staten. Maar ook zo'n
Gemenebest zal niet in staat zijn
de winkels van Moskou en
andere steden te vullen, de sterk
verouderde en zwaar
vervuilende industrie te
moderniseren, de landbouw
efficiënt te maken en de steeds
hoger oplopende etnische en
nationalistische conflicten te
beheersen.
1992 zal een antwoord moeten
geven op de vraag of de leiders
van de republieken in staat zijn
de voormalige Sovjetunie te
behoeden voor het lot van het
voormalige Joegoslavië, waar
het streven naar zelfbeschikking
van Kroatië en Slovenië is
uitgelopen op een regelrechte
burgeroorlog.
De definitieve ondergang van
het eens zo machtige Sovjetrijk
vormt de epiloog van een jaar,
dat toen het begon volledig in
het teken stond van de
onafwendbare oorlog om
Kuwayt. Twaalf maanden later is
de herinnering aan die
Golfoorlog echter al grotendeels
vervaagd; 1991 is een jaar
geworden waarvan vrijwel elke
maand met hoofdletters in het
geschiedenisboek is
bijgeschreven.
Op de volgende pagina's
worden enkele opvallende
hoofdstukken uit dat boek nog
eens opengeslagen door middel
van interviews met betrokkenen.
Bert Jansma maakte de teksten
op de bijbehorende
fotopagina's.
