Rembrandt duwt
Waanders binnen
n de kunstwereld
)e humor in 'Tatort' komt van Chiem van Houweninge
15
Vladrid beschouwt uitverkiezing culturele hoofdstad als troostprijs
KUNST/RTV
ZATERDAG 28 DECEMBER 1991
ARCELONA Het was er-
ens begin 1988. Barcelona had
nkele maanden eerder de
lympische Spelen van 1992
«gewezen gekregen. Sevilla
as uitverkoren om geduren-
een half jaar de Expo '92,
grootste wereldtentoonstel-
g ooit gehouden, onderdak
bieden. En Madrid dan? Zou
hoofdstad van het land bui-
n de prijzen vallen?
at kon niet en dus vond de
jaanse regering de
raad van de EG bereid Madrid
voor 1992 tot de culturele
hoofdstad van Europa uit te
roepen. Eind mei '88 ontving
de stad deze boodschap, maar
nu, zo kort voor de start van
het culturele jaar lijkt Madrid
nog niet te weten wat men
met die uitverkiezing moet
doen. Natuurlijk, er is wat geld
beschikbaar, 250 miljoen gul
den, waarvan in totaal zo'n
1200 verschillende kunstzinni
ge- en andere uitingen betaald
moeten worden. Maar bij de
laatste presentatie van Madrid
'92, in oktober, was de teleur
stelling algemeen. Er was nau
welijks een lijn in het pro
gramma te ontdekken. Er leek
niet werkelijk een idee achter
te zitten. Madrid deed maar
De organisatoren van het cul
turele jaar wekken de indruk
dat Madrid eigenlijk maar een
troostprijs heeft gekregen, in
vergelijking met de giganti
sche evenementen die in Bar
celona en Sevilla worden ge
houden. Bovendien hebben de
Madrilenen de taak waar
schijnlijk wat gemakkelijk op
gevat. Of, zoals een Madrileen-
se wethouder zei: „Het jaar
wordt ongetwijfeld een groot
succes, want Madrid heeft nor
maal gesproken al een groot
aantal culturele evenementen
in huis". Het verschil is, dat
nu onder vrijwel al die be
staande voorstellingen, exposi
ties of festivals de naam Ma
drid '92 komt te staan. Maar
wat nu precies dank zij de or
ganisatie van Culturele Hoofd
stad tot stand zal komen, is
voor velen nog een vraag.
Een enquête van het gemeen
tebestuur onder tienduizend
Madrilenen, tijdens de afgelo
pen zomer, bracht aan het
licht, dat 85 procent van de
stedelingen weet dat Madrid
volgend jaar het culturele cen
trum van Europa zal zijn. Van
de ondervraagden had 92 pro
cent absoluut geen idee welke
projecten er dank zij die uit
verkiezing op stapel staan.
Om de Madrilenen voor het
culturele gebeuren en de grote
uitgaven enthousiast te ma
ken, hebben de verantwoorde
lijken (landelijke overheid,
provinciaal bestuur en de ge
meente) vooral gehamerd op
de voordelen op de lange ter
mijn. „De viering van de Cul
turele Hoofdstad moet de hui
dige, schaarse culturele infra-
Madrid op het
niveau brengen van een echte
grote Europese stad", is de ge
dachte achter 1992.
Burgemeester Alvarez del
Manzano schat dat zijn stad in
totaal, exclusief de 250 miljoen
gulden, ruim 1,5 miljard gul
den aan infra-structurele wer
ken besteedt, waaronder het
aanleggen van parken en we
gen en het renoveren of om
bouwen van gebouwen die als
culturele centra dienst gaan
doen. Zo zal het oude Teatro
Real, het Koninklijke Theater,
getransformeerd worden in
het operapaleis van de stad,
terwijl het paleis van Villa
Hermosa de indrukwekkende
schilderijencollectie van baron
Von Thyssen zal herbergen.
Dat de werkzaamheden een
grote vertraging hebben opge
lopen, is nauwelijks verbazing
wekkend. En dat met het sa
menstellen van het program
ma hetzelfde is gebeurd, vin
den de verantwoordelijken
ook niet zorgwekkend.
Het Madrileense programma is
onderverdeeld in vijf vage
hoofdstukken, die elk aanlei
ding zijn voor verschillende
optredens, festivals, symposia
en tentoonstellingen. Bijko
mend probleem bij de samen
stelling was dat Madrid niet
het programma van de viering
van de ontdekking van Ame
rika door Columbus mocht
overlappen. Daarnaast heeft
de Expo in Sevilla ook een uit-
gebreid cultureel programma
en organiseert Barcelona ook
een culturele olympiade. En
dat is dus het zoveelste nadeel
voor Madrid. De Spanjaarden
en bezoekende buitenlanders
zouden ook zonder die culture
le hoofdstad wat beeldende
kunst, theater en muziek be
treft, wel aan hun zijn trekken
gekomen.
Ze zijn er trots op. „De kunst
boeken vormen niet meer dan
twintig procent van onze om-
WOLLE/AMSTERDAM
Hoewel het Rem-
andt-jaar officieel pas
1 januari begint, werpt
!t fenomeen zijn scha-
iw reeds vooruit. In alle
onaangevende Neder-
ndse musea zijn Rem-
andt-exposities te zien.
t om tentoonstellingen
internationale faam in
ïeer het Rijksmuseum
het Rembrandthuis in Am-
rdam, de Lakenhal in Lei-
het Mauritshuis en het
i Bredius in Den Haag.
jvallend is dat alle begelei-
nde publicaties van dezelfde
- de kwaliteit die de uitge-
de laatste jaren leverde
zijn catalogi rond de Van
igh-, Monet- en Frans Hals-
>osities heeft hij zich op een
ïaaglijke manier in het
nsthistorisch vakgebied
nestelen. Het Van
)or wie de
iers Vincent' en de catalo-
Monet in Holland' werden
taakt, ziet Waanders in-
ldels als huisuitgever. Dat
idt ook voor het Rijksmu-
Voor deze instelling
Ide Waanders dit jaar de
derlandse versie van de
mbrandtcatalogus samen,
hoort bij de grote expositie
r Rembrandt van Rijn.
statige set (in gebonden
sie zo'n anderhalve kilo
aar) viel bij het museum zo
de smaak dat inmiddels aan
a opdrachten wordt ge-
„We zijn natuurlijk al
in deze .wereld actief.
1991 lijkt een absoluut
jaar te worden', zeggen di-
teur Wim Waanders en zijn
>fd uitgeverij drs. Henk van
Wal.
EDERLANDSE INVLOED OP DUITSE KRIMI
t Chiem van Houweninge wordt meestal in één adem
oemd met die van Alexander Pola. Tien jaar geleden begon-
zij met de televisieserie 'Zeg 'ns AAA...!', die onderhand is
[egroeid tot de populairste comedy op de Nederlandse televi-
en tegenwoordig, al dan niet nagesynchroniseerd of nage
ld, ook wordt vertoond in Engeland, Duitsland en België,
ider bekend is dat Chiem van Houweninge ook scenario's
•ijft voor de Duitse politieserie 'Tatort'.
de hoofdrollen en schrééf ik
iROEN KUYPERS
hebben
door gekregen dan we nor
maal als uitgever zouden heb
ben gehad".
Waarde
Rijksmuseum-directeur Henk
van Os is zeer te spreken over
de uitgever. „Het is een benij
denswaardige positie", zeggen
Waanders en Van der Wal.
„Maar als je het vertrouwen
krijgt, moet je hard werken
om die positie in stand te hou
den. Je moet proberen proble
men voor hen op te lossen, als
je dat doet, dan vinden ze je
wel aardig. We streven immer
technische perfectie na, al is er
altijd wel iets bij dat niet hele
maal naar onze zin is. Het is
zaak om de kwaliteit hoog te
houden, één blunder en het is
gebeurd".
Toen de Yale University
Press, de rechtenhouder van
de publicaties rond de Rem-
brandt-expositie, iemand zocht
voor de Nederlandse versie,
verwees het Rijksmuseum
naar Waanders. „Hoe dat zo
gekomen is, weten we zelf ook
niet helemaal. Maar het aantal
uitgeverijen dat kunstboeken
uitgeeft, is natuurlijk maar ge
ring. Het is ook niet zo een
voudig om in het wereldje te
komen. Voor ons is het gelei
delijk gegaan. We hebben wat
gedaan met het Frans Halsmu
seum, we maakten samen met
het Noord-Brabants Museum
een publicatie over Van Gogh
in Brabant en die activiteiten
zijn blijkbaar ook anderen niet
ontgaan. Bovendien zijn we
steeds meer thuisgeraakt op
dit gespecialiseerde vakge
bied".
Risico
Het heeft flink geholpen dat
Waanders zelf het financiële
risico van de uitgaven op zich
neemt. Dat komt de musea,
waar de directies toch al
krampen hebben van bezuini-
gingspijn, goed uit. Waanders:
„We kunnen dat risico op ons
nemen omdat we in toene
mende mate de markt kennen.
Ze beginnen daarom steeds
meer op ons af te komen. We
hebben een goede relatie opge
bouwd met de bronnen: de
musea die overzichts-exposi-
ties houden en zelf de begelei
dende werken verzorgen".
Want zo is de taakverdeling
meestal. Het museum levert
het materiaal: teksten, dia's en
beschouwingen. De uitgever
zorgt daarna voor de samen
stelling. „We zijn nu zo ver dat
we met enkele musea perio
diek overleggen. Ze informe
ren ons over nieuwe plannen
en we kunnen in een vroeg
tijdstip gaan meedenken".
Aan deze opmars werkte ook
het echec van de Staatsdruk
kerij (SDU) in de wereld van
de schone kunsten mee. De
SDU trok zich dit jaar terug
nadat miljoenen waren verlo
ren met slechtlopende kunst
uitgaven. Waanders: „Omdat
zij wegvielen, konden wij een
plaats naar boven opschui-
Met de groeiende interesse van
de Randstad voor de oude fa
miliedrukkerij uit Zwolle,
bleek de aanschaf van een
kantoor noodzakelijk. Waan
ders kocht daarom een grach
tenpand aan het Amsterdamse
Spui. „We waren genoodzaakt
de afstand te verkleinen. Wij
vinden de afstand tussen
Zwolle en Amsterdam niet zo
groot, maar in de hoofdstad
denken ze daar heel anders
Tastbaar
Alle Rembrandt-werken sa
men vormen een indrukwek
kende stapel, die Wim Waan
ders met tastbaar genoegen
uitstalt in zijn directiekamer.
Paradepaard blijft de dubbele
Rijksmuseum-catalogus: 'Rem
brandt, de meester en zijn
Wim Waanders...grachtenpand in Amsterdam gekocht..
werkplaats' die hoort bij de ge
lijknamige tentoonstelling (te
zien in Amsterdam, Berlijn en
London). Deel een behandelt
Rembrandt's schilderijen. Deel
twee de tekeningen en etsen.
Een internationaal gezelschap
van Rembrandt-kenners ver
zorgde de teksten. De catalo
gus geeft de laatste stand van
zaken van het geruchtmaken
de Rembrandt Research Pro
ject. De schrijvers geven aan
welk werk wél en welk werk
niet aan Rembrandt kan wor
den toegeschreven volgens de
laatste inzichten en de stand
der wetenschap.
In het Rembrandthuis is een
expositie te zien van Rem
brandt's grafische werk en
over Pieter Lastman, Rem
brandt's leermeester. Waan
ders verzorgde de publicaties
rond beide tentoonstellingen.
Dat gebeurde ook voor de ex
positie in de Leidse Lakenhal
over Rembrandt's Leidse tijd
(1625-31) en z'n vriend Jan
Lievens, waarmee hij waar
schijnlijk het atelier deelde.
Het Mauritshuis en het on
langs heropende museum Bre
dius in Den Haag laten deels
de werken zien die Abraham
Bredius (de eigenzinnige oud-
directeur van het Mauritshuis
en kenner van Rembrandt's
werk) aankocht. Ook hier ver
vult Waanders de centrale uit-
geversrol.
Testament
Daarnaast zijn er in het Cathe-
rijneconvent te Utrecht ('De
Bijbel in Huis') en het Joods
Historisch museum ('Het oude
testament in de Gouden
Eeujv') in Amsterdam exposi
ties te zien, waarin de invloed
en visie van Rembrandt duide
lijk doorklinkt, al hebben ze
eigenlijk slechts zijdelings met
de schilder te maken. In beide
gevallen werd Waanders inge
schakeld.
Het verhaal wordt eentonig:
het was ook het geval bij de
verkoopexpositie die het
kunsthuis Hoogsteder Hoog-
I FOTO: FFtANS PAALMAN
steder in februari houdt met
werken van de discipelen van
Rembrandt: de leerlingen van
zijn academie. De uitgave is in
het Engels, om kopers in de
hele wereld alvast op te war
men. Toch heeft de opmars
van Waanders in de kunsten
een schaduwkant. „We zijn nu
bekend door onze uitgaven
rond Van Gogh en Rem
brandt. Omdat het dure schil
ders zijn, denken ze dat wij
ook een dure uitgeverij zijn.
Dat is natuurlijk vreselijk ver
velend omdat we uiteraard net
als de anderen zo concurrend
mogelijk in de markt proberen
te opereren. Dat blijft ook voor
ons absolute noodzaak".
TTERDAM Het
rk van Chiem van
uweninge als scenario-
rijver hield gelijke tred
de populariteit van
'ns Aaa...!' Hij schrijft
issen ook de draaiboe-
voor de comedy 'Op-
sen' en werkt aan twee
daadseries, waarvan er
in samenwerking met
lenpeace zal worden
ealiseerd.
Houweninge werkt ook
ig niet meer alleen. Met
andere schrijvers, onder
vrouw, Marina van
weninge, en Alexander
en produktie-assistente
manager, heeft hij Blue
ie Productions gesticht en
kantoor op één van de bo
te verdiepingen van het
erdamse World Trade
gehuurd,
iehrijft ook scenario's voor
luitse politiereeks 'Tatort'.
ilf vervult er de rol van.
schen in, een politieman
Nederlandse afkomst,
dat is tien jaar geleden
ïen," vertelt Van Hou-
nge. „De WDR vroeg me
teer voor een bijrol. Daar-
reeg ik het verzoek een
itment', de basis voor een
o, te schrijven en zo
het balletje aan het rol-
Voor ik het goed en wel
,te speelde ik zelf één van
Chiem van Houweninge lijkt
precies op Hanschen, zoals
deze de afgelopen zomer nog
op RTL te zien was. Het krul
lende haar is nog vrij zwart,
de baard al grijzend. Ontspan
nen legt hij de handen in de
nek en leurit naar achteren.
Taaigerichtheid
'Tatort' is een gemeenschappe
lijk project van de Duitse,
Zwitserse en Oostenrijkse tele
visie. Elk Bundesland heeft
zijn eigen commissaris, al heb
ben ze allen, of ze in Ham
burg, Berlijn of Wenen wer
ken, te maken met hetzelfde
verschijnsel: moord. De ver
schillend zenders hebben ook
hun eigen scenario-schijvers.
Van de 29 afleveringen van de
Westdeutsche Rundfunk heeft
Van Houweninge er vijf ge
schreven.
Hij schrijft in het Nederlands
en niet in het Duits. „Ik heb
onderhand een behoorlijke
kennis van die taal, maar er in
schrijven is wat anders. Ik
probeer ook niet tevoren te
bedenken hoe een bepaalde
zin zal klinken in het Duits.
Mijn woordenschat is hoe dan
ook beperkter dan die van een
Duitser, dus ik zou het gevaar
lopen te gaan woekeren met
die woorden die ik wel ken.
Bovendien verstoort zo'n dub-
™!f ZteSSPSL andere'overkomen'
Houweninge het natuurlijk
niet laten wat meer humor te
brengen in de tot dan toe
doodernstige Duitse Krimi's.
„Neem nou zo'n serie als Der-
riek, daar kon toch geen glim
lachje van af? Ik' heb juist ge
tracht er wat grappen in te
bouwen. Met die tegenstelling
van die woeste, met deuren
slaande Schimanski en die wat
stijvere, eeuwig met een strop
das rondlopende Thanner kon
je als scenarist heel wat doen.
Ik had natuurlijk wel meer
ruimte voor dergelijke zij
sprongen dan de schrijver van
een serie als 'Derrick', omdat
de Tatort-afleveringen welis
waar speciaal voor de televisie
worden gemaakt, maar de
lengte hebben van een gewone
speelfilm".
De Schimanski-Tatorts wer
den al snel de meest bekeken
afleveringen. De gezichten
het publiek kreeg een duidelij
ke voorkeur voor de Duis-
burgse combinatie van humor
en spanning. Wie tegenwoor
dig naar Manfred Krug, de
commissaris uit Hamburg
kijkt, valt op dat er heel wat
meer humor in zijn spel ligt
dan vroeger. Blijkbaar heeft
de aanpak van Van Houwe
ninge navolging gekregen bij
de andere zenders. De grootste
voorkeur ging echter uit naar
Hanschen. „Eerst wilden we
mijn stem na laten synchroni
seren om gewoon een Duitse
politieman van me te maken.
de dialoog. Wat ik aanle
ver wordt dus vertaald, al
moet ik toegeven dat ik elke
keer weer bang ben dat daar
bij dingen verloren gaan of acteur bent, maar ik besteed
anders overkomen". aan Hanschen niet meer aan-
Van Houweninge waakt er dacht dan aan de andere ka-
ook voor naar zijn eigen rol rakters. Als één van de andere
toe te schrijven. „Het is na- spelers vindt dat de zinnen die
tuurlijk een voordeel als je zelf hem in de mond worden ge
legd meer op hem moeten
worden toegesneden heeft hij
trouwens inspraak".
Humor
Als comedy-schrijver kon Van
het
dachten
laten
stem proberen. En het werkte
goed. Duitsers zijn dol op het
Nederlandse accent, al hebben
we er wel voor opgepast in het
'Rudi Carrel-effect' te verval
len, want die praat opzettelijk
AVRO zoekt
mensen voor
tv-programma
'Natuurlijk
Nederlands'
HILVERSUM De
AVRO zoekt voor het
nieuwe televisie-program-
ma 'Natuurlijk Neder
lands' mensen of groepen,
die zich inzetten voor een
beter en schoner milieu.
Cliché-beeld
Met een Nederlandse
schrijver en hoofdrolspeler lag
het voor de hand dat het Ne
derlandse element ook in de
verhalen aanwezig terecht zou
komen. Van Houweninge: „De
crew vond het alleen maar
leuk wanneer we in Rotter
dam, of Amsterdam filmden
en voor mij was het een mooie
gelegenheid Joop Doderer en
Rijk de Gooijer een rol te kun
nen geven. Ik heb wel een
beetje gespot met het cliché
beeld aat veel Duitsers van
Nederland hebben. Op een ge
geven moment laat ik daarom
niet één, maar wel twintig mo
lens zien".
Van Houweninge maakte
Schimanski en Thanner grap
piger door ze menselijker te
maken. Dat had echter ook
andere gevolgen. „Ik wilde af
van het beeld van de commis-
als 'oplosmachine'. Als ze
ier 's nachts
uit hun bed worden gebeld
omdat er een junk aan een
overdosis is overleden zegt
Schimanski: „Waarom kunnen
ze zich niet overdag doodspui
ten". Dat is een harde uit
spraak, maar één die je kunt
verwachten uit de mond van
iemand die dit soort dingen
dagelijks meemaakt".
De 'Tatort'-verhalen ontstaan
op biina journalistieke wijze.
Als Van Houweninge geboeid
raakt door een onderwerp, bij
voorbeeld misbruik van adop
tie en het dumpen van medi
cijnen in de Derde Wereld, en
er iets in ziet voor een scena
rio, verdiept hij zich in het on
derwerp en begint te schrij
ven. Schimanski is dan de
emotionele spil van het ver
haal. Door de identificatie met
hem raakt de kijker betrokken
bij het probleem.
Gedacht wordt a
die zich bezighouden met het
beheer van kleine natuurge
biedjes, het schoonhouden van
de directe woonomgeving, het
inzamelen van goederen voor
hergebruik en dergelijke.
De AVRO zal een twaalftal
binnengekomen projekten se
lecteren en daarover liedjes la
ten maken. Die liedjes zullen
in de uitzending van 'Natuur
lijk Nederlands' op donderdag
9 april worden gezongen door
artiesten, die een projekt zul
len adopteren. Een camera
team maakt met die artiest een
reportage over het projekt.
Alle twaalf projekten zullen in
de televisie-uitzending te zien
Oscar Carré
Trofee voor
Cirque d'Hiver
in Roermond
AMSTERDAM De Os-
car Carré Trofee 1991 is
toegekend aan het Cirque
d'Hiver in Roermond. Dit
heeft de Club van Circus
vrienden Nederland, die
de onderscheiding jaar
lijks verleent, gisteren
meegedeeld.
De onderscheiding zal op 30
december worden uitgereikt
tijdens een feestelijke voorstel
ling in Roermond. De Oscar
Carré Trofee wordt ieder jaar
toegekend voor een bijzondere
prestatie op het gebied van cir
cuskunst. Voor het eerst sinds
de instelling in 1980
gaat de trofee naar een circus.
De producenten en medewer
kers van het Cirquè d'Hiver
krijgen de trofee een bron
zen beeldje dat is ontworpen
door Bep Stuirm-van den
Bergh omdat zij zich „uit
zonderlijk hebben beijverd om
de circusvoorstellingen die zij
geven naar een zeer hoog ni
veau te tillen". Volgens de
Club van Circusvrienden Ne
derland geldt dat met name
„voor de ambiance waaraan
het circus telkens weer een
sfeervol cachet weet te verle
nen". Dat wordt onder meer
bereikt door veel oog voor de
tails, de juiste keuze van mu
ziek- en lichtarrangementen
en het laten meedoen van pis-
tepersoneel in de nummers.
