t
Meer brekebenen door osteoporose
GEZOND EN WEL
[^'Kinderen willen
dweten of hun
lens juist zijn'
ppos. ENORME RESPONS OP CAMPAGNE
"SjTEGEN KINDERMISHANDELING
same,
respons op de lande
lijke campagne tegen
kindermishandeling
lOver sommige geheimen
noet je praten' is schrik-
irend groot. De in sep-
;ember dit jaar geopende
fiulplijn voor kinderen
een extra nummer
de Kindertele
foon voerde tot en
net oktober driehonderd
besprekken.Daarbij kwa-
nen er ook nog eens
drieduizend 'stille tele
foontjes' binnen.
eerste globale indruk van
coördinator van de cam-
le, Monique Cornelissen,
lat er vooral veel kinderen
;llen over lichamelijke mis-
indeling. Klachten over
sychische mishandeling ko-
len verhoudingsgewijs min-
ler voor. Cornelissen zegt dat
iet aantal reacties groter is
verwacht. Veel kinderen
ïoeten volgens haar keer op
leer een drempel over.
uEerst bellen ze 'stil', vervol-
lens vertellen ze in het twee-
Ie telefoontje hun verhaal en
lij de derde keer vragen ze
lim hulp". Dat laatste komt
fverigens niet veel voor, kin-
leren blijken vooral te bellen
im hun verhaal te vertellen.
1 Oi
'mgeving
jlet goed luisteren is een van
Ie voornaamste taken van de
iulplijn, benadrukt Monique
Cornelissen. „Kinderen zoe
ten een klankbord, ze willen
barbij vooral serieus geno-
len worden. Wat heel be-
Bngrijk is: ze willen weten of
lun gevoelens juist zijn, of er
n hun geval inderdaad spra-
ce is van mishandeling".
Wat de hulplijn in zulke ge
vallen vooral kan doen is het
advies geven: „zoek iemand
in je directe omgeving, bij
wie je terecht kunt". „Maar",
zo zegt Cornelissen, „als we
dan zeggen zoek eens con
tact met je juf, je broer of zus,
dan antwoorden ze veelal dat
ze dat allang gedaan hebben,
naar hun gevoel. En helaas
zonder veel resultaat".
Belangrijk aspect van de hul
plijn is dat de kinderen ano
niem hun verhaal kunnen
doen. Evenals de kindertele
foon zelf heeft de nieuwe
hulplijn privacy hoog in het
vaandel staan. Slechts degene
die het kind aan de telefoon
heeft krijgt het verhaal te
horen.
Hoewel de nieuwe campagne
als doel heeft kinderen aan
het praten te krijgen is niet
iedereen even spraakzaam.
Veel kinderen springen wel
over de voor hen torenhoge
drempel de telefoon te pak
ken, maar zodra ze contact
krijgen storten ze huilend in.
Desondanks heeft de hulplijn
haar bestaan inmiddels ruim
schoots waargemaakt. Corne
lissen geeft toe geschrokken
te zijn van het aantal tele
foontjes: „We hadden als
richtlijn het aantal telefoon
tjes dat per maand binnen
kwam bij de kindertelefoon.
Wel, daar zitten we nu ver
boven".
Tweede nummer
De enorme respons op de
campagne houdt niet in dat
de hulplijn meer mensen in
dienst gaat nemen. Volgens
Monique Cornelissen kan de
lijn de huidige drukte goed
aan. Slechts na televisie-uit
zendingen waarin het num
mer van de lijn wordt ge
noemd hebben kinderen
kans te stuiten op een bezette
lijn.
Naast de hulplijn voor kinde-
Mishandeling
en ontucht zijn
vaak
levensgrote
problemen
waarmee
kinderen
worden
geconfron
teerd.
FOTO: ANP
ren heeft de campagne 'Over
sommige geheimen moet je
praten' nog een tweede num
mer: de informatie- en ad-
vieslijn. Deze lijn ontvangt
ruim zeshonderd telefoontjes
per maand, waarvan er veel
minder 'stil' zijn dan bij de
hulplijn. Directeur van de
Vereniging tegen Kindermis
handeling P. Schoof heeft
daar wel een verklaring
voor: „Bij de hulplijn bellen
de kinderen veelal voor zich
zelf, terwijl bij de info- en
advieslijn vaak derden bellen
voor mensen die mishandeld
werden of nog worden".
Een kwart van de mensen
die belt wordt of werd zelf
mishandeld. Bijna tweederde
van de gesprekken resulteert
in informatieverstrekking.
De info- en advieslijn is
vooral bedoeld mensen hand
vatten te geven, waardoor ze
zelf meer actie kunnen on
dernemen.
Schoof: „Vaak krijg je een te
lefoontje van iemand die
zegt: bij mij zit er een meisje
in de klas die bepaalde 'ver
schijnselen' vertoont. Dan
hebben ze twee vragen: bete
kenen die verschijnselen kin
dermishandeling en zo ja,
wat kan ik doen Wij advi
seren dan vaak voorzichtig
en tactisch zo'n klasgenootje
te benaderen. Ga maar eens
met haar praten, kijk eens
wat ze los wil laten. Het ero
ver praten is zo belangrijk".
De telefoonnummers zijn de
hulplijn (deze is van de kin
dertelefoon) 06-8400, de in
formatie- en advieslijn :06-
8381.
DINSDAG 24 DECEMBER 1991
We worden steeds ouder,
011 steeds meer mensen wor-
den ouder, maar ons ske
let kan die weelde steeds
inder dragen. Want de
Z Nhoeveelheid bot in onze
Hen beenderen neemt met
et klimmen der jaren
"maar af. Osteoporose
die toestand. Bee-
armoede. En hoe min-
bot, hoe meer kans
een breuk van heup
"uggewervels.
'ooral vrouwen lopen een
:xtra kans om na zo'n breuk
'oortijdig in een rolstoel te
:landen. De Gezondheids
rad publiceerde 15 novem-
;r een rapport over osteopo-
Is het te voorkomen?
In als je het hebt, is er wat
gen te doen? Je zou denken
onze botten de meest
luurzame onderdelen van
ms lichaam zijn. Dat is dan
'erkeerd gedacht. Het skelet
nooit af: we bouwen het
voortdurend op en breken
iet tegelijkertijd weer af.
n onze jonge jaren heeft de
ipbouw de overhand, als we
ud zijn de sloop, en zo rond
et dertigste levensjaar is er
-^en soort evenwicht. Op dat
poment is ons skelet het
vaarst en op zijn sterkst,
pat is een belangrijk gege
ten, want hoe zwaarder onze
otten rondom ons dertigste
fensjaar, hoe meer we later
finnen missen, en hoe min
er kans op latere osteoporo-
en beenbreuk.
f erschil
ie afbraak gaat op een wat
gewikkelde manier want
is verschil tussen man en
'rouw en ook een verschil
n het type bot. Botten
ijn stutten van ons lichaam
lie met zo min mogelijk ma
riaal zo sterk als mogelijk
ijn gebouwd, een zuinig
'uwprincipe dat je aan elke
•rug of hijskraan kunt af-
ien. Pijpbeenderen, zoals dij-
7.00 Uibee'n en ellepijp, zijn hol. Zo-
'el bij man als vrouw neemt
Ie dikte van die benen buis
[eleidelijk af zodat na het
itigste levensjaar de kans
•p een breuk van de heup
1 y—d 7 rtorm—l ywd 6
Toenemende osteoporose van de kop van het dijbeen. Op een
slecht moment wordt het bot zo broos dat het bij het minste
of geringste breekt.
00 uur,;.
heel sterk toeneemt. Dit is
een buitengewoon ernstige
en zwaar onderschatte'kwet
suur. Van de honderd men
sen die een heup breken zijn
vijfentwintig na een jaar
dood. Van de overlevenden
belandt de helft als blijvend
invalide in een rolstoel en is
voor de rest van haar leven
hulpbehoevend. Let wel,
haar leven: vrouwen lopen
een twee keer zo'n grote
kans op een breuk van de
heup dan mannen.
Maar vrouwen lopen nog een
extra risico. Sommige botten,
zoals de wervels en het uit
einde van het polsgewricht,
zijn van binnen versterkt
met beenbalkjes. Die balkjes
kun je vergelijken met de
spanten die aan hijskraan of
brug hun innerlijke stevig
heid verlenen. Geslachtshor
monen oestrogeen bij
vrouwen, testosteron bij
mannen beschermen deze
balkjes tegen afbraak. Maar
terwijl bij mannen de pro-
duktie van testosteron tot op
hoge leeftijd tamelijk stabiel
blijft, zie je bij vrouwen al na
hun veertigste een daling
van het oestrogeen, en bij de
menopauze een daling tot
praktisch nul. Bij vrouwen
valt de bescherming weg, na
de menopauze kunnen ze 35
tot 50 procent van hun bot
massa verliezen, en dat is
weer de reden dat breuken
van pols en het ineenzakken
van wervels bij hen al vanaf
het vijfenveertigste levens
jaar steeds meer voorkomen.
Het ineenzakken van de
wervels is anders dan een
breuk van pols of heup niet
te verhelpen. De patient
heeft een tijd pijn, die na
verloop van tijd weer we
gebt, maar door de verkor
ting van de wervelkolom
(soms tot 20 centimeter) kun
nen inwendige organen als
longen en darmen in de knel
komen. Daar komt nog bij
dat de maximale bothoeveel-
heid, de hoeveelheid bot
rond het dertigste jaar, bij
vrouwen toch al minder is.
Ze hebben, vergeleken met
mannen, stukken minder te
missen.
Middelen
Om na de menopauze een
dreigende osteoporose te ke
ren zijn diverse middelen uit
geprobeerd. Maar fluor
schijnt weinig te helpen, net
zo min als het hormoon calci-
tocine of de bouwstof bifosfo-
naat (waar een paar jaar ge
leden zo veel over te doen
was). Het enige wat echt en
probaat helpt (tot 60 procent
minder kans op breuk) is het
na de menopauze aanvullen
van dat oestrogeen hormoon.
Daar is ook het nodige over
te doen geweest. Men vreesde
dat daarmee de kans op het
krijgen van baarmoeder- of
borstkanker zou stijgen. Dat
blijkt heel erg mee te vallen.
Als men bij dat oestrogeen
ook nog het hormoon proges
teron stopt dan is er geen
grotere kans op baarmoeder-
kanker en voor borstkanker
misschien een licht verhoogd
risico op langere termijn.
Maar tegen dat kleine, niet
eens aangetoonde, risico
staan enorme baten. Even
tuele overgangsklachten ver
dwijnen, de kans op een
breuk neemt met ten minste
Broze wervellichamen kunnen op een gegeven moment het li
chaamsgewicht niet meer dragen. Ze klappen dan in elkaar.
Dat kan het lichaam tot soms wel 20 centimeter korter maken.
»up
35 45 55 65 75 85. 35 45 55 65 75 85*
leeftijdsgroep In jaren
Vrouwen lopen een grotere kans op osteoporose. Bij hen Is er
meer breuk van wervel, pols en heup.
de helft af en er treedt een
aanzienlijke daling in van
ziekte en sterfte aan hart- en
vaatziekten. Onlangs bleek
uit onderzoek (B.E. Hender
son 1991, niet in het rapport
vermeld) dat „bij vrouwen
die gedurende meer dan vijf
tien jaar oestrogenen hadden
gebruikt en nog steeds
oestrogenen innamen, de
sterfte 40 procent lager was
in vergelijking met vrouwen
die nooit oestrogeneri hadden
wat die hormonen betreft
een voorzichtig standpunt in.
Ze raadt oestrogeen alleen
aan als rond het vijftigste le
vensjaar de botmassa aan de
lage kant is, zodat uiteinde
lijk een kwart van alle vrou
wen voor deze behandeling
in aanmerking komt. Verder
komen ouderen met drie por
ties zuivel per dag (plakje
kaas, bekertje yoghurt, glaas
je melk) tegemoet aan hun
grotere behoefte aan kalk.
Lichaamsbeweging helpt,
vooral als er zoals bij wande
len of dansen gewicht wordt
verplaatst, en voldoende zon
licht staat borg voor een vol
doende aanmaak van vitami
ne D.
Beweging
Maar de beste manier om os
teoporose te voorkomen is
om bij de opbouw van het bot
een zo hoog mogelijke piek te
bereiken rond het dertigste
levensjaar, want wie veel
heeft kan later veel missen.
Dat gaat het beste met li
chaamsbeweging waarbij
veel druk wordt uitgeoefend
in de lengte van de beende
ren, dus draven, hollen of
dansen hebben meer effect
dan zwemmen of fietsen.
Nou zou je denken dat bij de
alom heersende fitness-rage
de lichaamsbeweging bij onze
jeugd goed verzorgd is. Niets
is minder waar. De laatste 50
iaar zijn de spierkracht, de
lenigheid en uithoudingsver
mogen van jonge mensen ge
leidelijk aan verminderd.
Kinderen hebben tegenwoor
dig minder mogelijkheden
om zich naar behoren te be
wegen. Er is nu tv, er zijn au
to's, er is openbaar vervoer,
en welke ouder durft zijn
kind nog op straat laten voet
ballen. Daarbij heeft de over
heid in zijn wijsheid besloten
om gymnastiek-onderwijs op
de basisschool tot een mini
mum te beperken. De Ge
zondheidsraad vindt dat een
verdrietige zaak; kinderen
zouden ten minste drie uur
per week gymnastiekles
moeten krijgen.
,,Kom haastig, Heer", bidt de
predikant,
„maar mag ik eerst die nieuwe
lezing lezen,
die ik gemaakt heb voor het
jeugdverband
over „Gij zult het wel verstaan na
dezen".
door JOKE FORCEVILLE
Nee, word U maar niet zenuwachtig, geachte lezer,
ik start hier geen cursus Engels. Ik pak alleen een
term op die de afgelopen weken herhaaldelijk in
de pers naar voren is gekomen. Die is overgewaaid
uit Amerika en betekent: discriminatie op basis
van leeftijd. Onlangs verklaarde een dominee, die
door omstandigheden ruim tien jaar niet in het
basispastoraat werkzaam was geweest en daarnaar
nu was teruggekeerd, 'minder oude' tachtig-, zelfs
negentigjarigen te ontmoeten dan voorheen. Dat
moet U goed verstaan. Mensen van nu die de
leeftijd der zeer sterken bereiken, blijken dikwijls
veel vitaler in het leven te staan dan hun
leeftijdgenoten van jaren her. De wetenschappers
uit de medische, psychologische en sociologisch
richting moeten zich maar over het verschijnsel
buigen en via onderzoek verklaringen naar boven
brengen. Ik zou me niet graag aan een aperte
uitspraak wagen hieromtrent, maar ik geef wel als
mijn persoonlijke visie dat bewustwording van
mensen van hun eigenwaarde een enorme duw in
de goede richting zal betekenen. De richting van:
ik ben nog lang niet uitgeteld, uitgerangeerd. Er
zijn nog tal van zaken waarvoor ik me kan
inzetten.
In een samenleving waarin de jeugd, alles wat jong
is, volop prioriteit geniet, is het verheugend te
ontdekken dat er pogingen in het werk worden
gesteld om de waarden die ouderen
vertegenwoordigen op tafel te krijgen. Ouderen,
schrijf ik. Waarbij we ons ervan bewust moeten
zijn dat niet alleen hoogbejaarden met dat
predikaat worden aangeduid. Als een mens in onze
maatschappij boven de veertig komt, raakt hii in
dezelfde hoek. Ik hoor regelmatig uit de mond van
nog niet zo lang afgestudeerde jongelui klinken,
dat ze bliksemsnel moeten zorgen aan de bak te
komen. Anders zijn ze te oud. En dat staat voor
een groot deel gelijk aan: te duur.
Natuurlijk hebben jongeren veel vóór op de oudere
generaties. Ze zitten midden in de vaak turbulente
ontwikkeling van hun vak. Ze zijn met nieuwe
apparatuur en technieken vertrouwd. Ze hebben
moderne methoden leren hanteren. En vooral als
het om technische kennis gaat zijn ze de ouderen
misschien wel verre de baas.
Maar er zijn andere kwaliteiten die nu juist
mensen die al wat langer meelopen dikwijls sieren:
ervaring in het vak èn in het omgaan met collega 's
is zo'n eigenschap. Inzicht en overzicht op langere
termijn speelt mee. Ongetwijfeld ook een dosis
reserve en rust. van waaruit tegen nieuwe plannen
en ondernemingen met een zekere kalmte wordt
aangekeken.
Het gaat er uiteraard niet om langs de achterdeur
'die goeie, ouwe tijd' binnen te halen. Wat geweest
is, kunnen we niet ómdat het, jarenlang misschien,
heeft gefunctioneerd, omdat het zijn diensten heeft
bewezen, voor alleenzaligmakend of blijvend
verklaren. Maar aanpak, zicht op onderlinge
verhoudingen, geduld en geloof dat tijd vaak een
waardevolle factor is, zijn facetten van samen
werken die door ouderen juist vanwege eigen
ervaring duidelijk worden onderkend.
Ageisme: een kwalijke zaak waartegen ouderen
terecht in het geweer komen. Vijfenzestig worden
is niet hetzelfde als afgewerkt, uitgedacht zijn.
Verplichte pensionering op die leeftijd begint dan
ook op verzet te stuiten.
In het licht van de 'ontgroening', het duidelijk
teruglopen van het aantal jongeren in ons bestel,
krijgt het besef dat ouderen langer mee kunnen
een nieuwe impuls. Hoe nieuw en snel-vernieuwd
kennis in onze dagen ook is, er blijft een pakket uit
het verleden ongebruikt als er niet méér
aansluiting komt, ook en vooral voor overdracht
van kennis, tussen ouderen en jongeren.
Hoe dikwijls blijkt dat wie onder de ouderen niet
meer zo rap van been is. nog wel zeer helder van
geest is. Zijn zegje kan doen, zijn ideeën kan
ontvouwen. Waarom niet geput, in onze
samenleving, uit de schat aan ervaring die alleen
maar voor het oprapen ligt.
Mens kan niet zonder ijzer leven
I
GERRIT JAN VAN OCHTEN, apotheker)
De wereld kan niet zonder het metaal ijzer. Maar ook het men
selijk lichaam heeft behoefte aan ijzer. IJzer slikken is bij de
meeste mensen beter bekend dan het innemen van staaltablet
ten.
De mens kan niet zonder ijzer leven. Het lichaam bevat onge
veer 3 tot 5 gram van dit metaal. Het grootste gedeelte hiervan
bevindt zich in het bloed. Elke dag verlaat een gedeelte hiervan
het lichaam, bij vrouwen is dit iets meer, onder meer wegens de
maandelijkse menstruatie. IJzer komt bij ons naar binnen via
het voedsel. Om opgenomen te worden dient het te worden om
gezet tot een bepaalde vorm van ijzer, de zogenoemde tweewaar
dige vorm. Vitamine C kan hier een handje bij helpen.
IJzerpreparaten worden alleen toegepast als er een tekort is. We
noemen dit ijzerdeficiëntie. Als er een tekort is aan rode bloed-
kleurstof spreken we van anemie ('bloedarmoede'). Dit wordt
veroorzaakt door een tekort aan een van de bouwstoffen, ijzer.
Voordat medici overgaan tot het geven van ijzerpreparaten
dient natuurlijk eerst de oorzaak van de bloedarmoede opge
spoord te worden.
Bloedarmoede kan namelijk ook worden veroorzaakt door bij
voorbeeld een tekort aan vitamine B12, een ontsteking of reu
ma. Meestal wordt ijzer aanbevolen in de vorm van ae 'twee-
waardige verbinding'. Zo kennen we ijzersulfaat, ijzerfumaraat
en ijzergluconaat. In de vorm van een tablet noemen we ze
staaltabletten.
Weinig bijwerking
IJzer wordt alleen in noodgevallen via een injectie gegeven. De
tabletten geven over het algemeen weinig bijwerkingen. De
meest voorkomende klachten zijn: pijn in de maag, misselijk
heid, obstipatie (verstopping) en soms diarree. Ook kunnen er
wisselwerkingen optreden met bepaalde geneesmiddelen en
voedsel. Dat valt te lezen in bijsluiter. Om opneming van ijzer
niet door voedsel (zoals melk) te laten beïnvloeden is het ver
standig de tabletten voor de maaltijd in te nemen. Bij één keer
daags moet dit vóór het ontbijt gebeuren. Alleen bij maagklach
ten kan men hiervan afwijken.
De duurdere preparaten met een vertraagde afgifte hebben over
het algemeen geen zin. De opneming wordt er niet door verbe
terd en het aantal bijwerkingen wordt niet minder. Of een the
rapie met ijzer zin gehad heeft kan de dokter vaststellen aan de
h^nd van het hemoglobinegehaltr (Hb).
