w
Het gezond
verstand van
EIco Brinkman
elke rol mag
de overheid eind
twintigste/begin
eenentwintigste eeuw
nog spelen in de
Nederlandse
samenleving? Op die
vraag is momenteel
bijna elke discussie in
politiek Den Haag
terug te voeren.
Immers, de
hoeveelheid belasting
die regering en
parlement aan de
burgers opleggen, is
rechtstreeks
afhankelijk van de
hoeveelheid taken die
dezelfde overheid aan
zich trekt. Daar
ontvouwt zich dus een
dilemma. De politiek
doet het nooit goed.
Mensen vinden
belasting betalen heel
vervelend, maar zij
krijgen ook zwaar de
pest in als zij minder
of helemaal geen
subsidie meer
ontvangen. Hoe
minder taken de
overheid verricht, hoe
meer mensen zich
door haar in de kou
gezet voelen. Ja, haar
soms zelfs als vijand
gaan beschouwen.
Moet de overheid dus
meer of toch maar
minder gaan doen?
Mr. drs. EIco
Brinkman,
fractieleider van het
CDA en gedoodverfd
opvolger van premier
Lubbers, meent de
oplossing gevonden
te hebben: Politici
moeten zich niet
langer laten leiden
door dogma's maar
door hun gezond
verstand.
On
On
„Als je een paar eeuwen terug gaat in
de geschiedenis, zie je dat het volk he
vige strijd moest leveren om über
haupt invloed te krijgen op het over
heidsbestuur. Met veel vallen en op
staan is er in het Westen uiteindelijk
een redelijk ontwikkelde democratie
ontstaan. Niet langer is het een toeval
lige koning of keizer die het allemaal in
z'n eentje kan regelen. Dat is het goeie
van de ontwikkeling van de laatste
tweehonderd jaar. Ik denk dat ieder
een dat positief zal beoordelen".
„Maar in diezelfde jaren is er ook al
maar meer op het bordje van de over
heid geschoven. Zoveel dat er nu veel
al geen goeie afweging van belangen
meer plaats heeft. De vele sectoren
van het overheidsbestuur kijken alleen
nog naar zichzelf en niet meer naar het
geheel, het algemeen belang. De bur
gers hebben daardoor het gevoel ge
kregen dat de overheid een ondoor
dringbaar oerwoud is van procedures
en bevoegdheden. Ze voelen zich van
loket naar loket geschoven. Onder in
vloed van dat onbehagen is er een be
weging op gang gekomen om een
aantal dingen terug te leggen in de
maatschappij".
„Anders gezegd: De overheid moet te
rug naar haar kerntaken. Als CDA heb
ben wij nogal veel geïnvesteerd in die
discussie. Het is niet zo dat wij willen
dat de overheid op bepaalde gebie
den niks meer doet. Nee, wij streven
naar het spreiden van verantwoorde
lijkheden. Een voorbeeld. Openbare
orde en veiligheid. Velen menen dat
dat toch zeker voor honderd procent
een zaak van de overheid is. Nee, zeg
gen wij, als bij wijze van spreken een
burger geen goeie sloten op z'n deur
heeft, elke avond z'n gordijnen open
doet en z'n zilver en juwelen in de
vensterbank legt, dan heeft hij zelf ook
schuld. Hij kan dan niet meer zeggen:
de politie moet maar komen en de ver
zekering moet maar betalen. De bur
ger heeft ook een eigen verantwoorde
lijkheid en die moet tot uitdrukking ko
men in een hogere verzekeringspre
mie of in een zeker eigen risico".
„Hetzelfde zeggen wij als het om soci
ale zekerheid gaat. Er moet een basis
regeling zijn die de overheid verplicht
tot opvang. Maar het gaat ons veel te
ver om te zeggen dat de sociale zeker
heid natuurnoodwendig volledig een
taak voor de gemeenschap is. Een
werkgever of werknemer kan heel
goed zelf een aanvullende verzekering
nemen als hij of zij meer uitkering wil
krijgen dan de samenleving aanbiedt.
Je kunt er alleen over twisten waar je
„Onderwijs is ook zo'n klassiek voor
beeld. Heel lang heeft men gezegd dat
de overheid het onderwijs moet finan
cieren en aan voorwaarden moet bin
den Maar wij vinden het redelijk dat
het bedrijfsleven z'n medeverantwoor
delijkheid neemt als het gaat om de fi
nanciering van het beroepsonderwijs.
En ouders hebben toch zeker ook een
zekere eindverantwoordelijkheid voor
het lot van hun kinderen".
AMBTENAREN ERUIT
„Nee, ik zeg niet hoeveel duizend rijks
ambtenaren eruit kunnen. Daar gaat
het ons niet in de eerste plaats om. Dat
is achteraan beginnen. Je moet eerst
beslissen of het middelbaar beroeps
onderwijs mede door het bedrijfsleven
geregeld moet worden en of er een
aanvullende verzekering op het ge
bied van de sociale zekerheid komt.
Daarna pas kun je berekenen met hoe
veel minder ambtenaren ie als over
heid toe kunt"
„Ik erken overigens dat ambtenaren
soms heel vast op hun stoel zitten. Dat
komt vooral doordat ze allemaal een
wettelijk belang verdedigen. Neem de
wet op de ruimtelijke ordening; die is
veertig jaar geleden totstandgekomen.
Sindsdien hebben Verkeer en Water
staat, Milieu- en Natuurbeheer alle
maal eigen wetjes ruimtelijke ordening
gemaakt. Nu zit dus iedereen de land
kaart van Nederland zo mooi mogelijk
te verdelen. Dat is als het ware een be
zigheidstherapie voor ambtenaren ge
worden, waardoor de afweging van
het algemeen belang in het gedrang
komt. Bovendien duurt het allemaal
vreselijk lang en zitten de burgers dus
veel te lang in onzekerheid".
„Natuurlijk kunnen we daar ook iets
aan doen door ministeries samen te
smelten, te laten fuseren. Maar niet
zonder gedegen voorbereiding. Men
had kritiek in '82, toen Volksgezond
heid en Milieuhygiëne met CRM werd
samengesmolten tot WVC, het depar
tement waar ik minister van werd. Dat
was inderdaad misschien wat over
haast. Daarom willen we nu tijdig de
argumenten pro en contra wegen en
weten wat de consequenties zijn. Waar
gaan we de mensen huisvesten, welke
bureaus voegen we samen, welke af
delingen heffen we op? Dat zijn geen
kwesties voor alleen maar de kabinets
formateur. In '82 hebben we gezegd:
de plannen moeten klaar liggen op het
moment dat de formateur aan het werk
gaat. Welnu, in die fase bevinden wij
ons thans".
„Ik begrijp best dat er toch onrust is
onder de ambtenaren. Op het moment
dat de politiek bepaalde uitlatingen
doet, hebben veel mensen het gevoel
dat er ook al beslissingen zijn geno
men. Neem het voorbeeld van Verkeer
en Waterstaat en VROM. Er is al vaak
gezegd dat je die twee best kunt sa
menvoegen. Waarschijnlijk kan dat
ook wel, maar zover is het echt nog
niet. Dat is nog geen gelegde kaart.
Het is namelijk niet alleen een kwestie
van alle ambtenaren in één hok stop
pen; het gaat ook en vooral om wetge
ving. Het belangrijkste is dat er nog
maar één loket, één overheidsdienst
overblijft waar wordt beslist of er bij
voorbeeld wel of geen TGV komt en
over welk traject die gaat rijden. Dat is
de kern van de zaak. Daarom is mijn
inschatting dat het al een hele hijs zal
zijn om twee fusies van departemen
ten erdoor te krijgen".
„We willen ook een aantal bevoegdhe
den van het rijk overhevelen naar ni
veaus dichter bij de burger. Gemeen
tebesturen en schoolbesturen moeten
meer te vertellen hebben. Daar lijkt
overeenstemming ovër te bestaan in
de politiek. We praten hier altijd heel
makkelijk over decentralisatie, maar in
de praktijk ligt dat heel moeilijk. Als
CDA-fractie hebben we voorgesteld de
aanleg van fietspaden voortaan door
de gemeenten en de provincies te la
ten regelen. Simpeler kan het al haast
niet, zou je zeggen. Nou, we stonden
wel alleen in de Tweede Kamer. Op het
moment dat decentralisatie concreet
gemaakt moet worden, breekt er plot
seling in de politiek toch weer een ge
weldige ideologische strijd los".
„Dat is bijvoorbeeld ook zo in het on
derwijs. Het zal een ieder toch duide
lijk zijn dat het bestuur van een school
het beste kan beoordelen hoeveel die
school moet uitgeven voor potloden,
verwarming, lesboeken en de vut-re-
geling van het personeel. Toch ligt de
beslissing over dat soort zaken nog
steeds bij het ministerie in Zoeter-
„Om al die redenen breek ik een lans
voor het gebruiken van het gezonde
verstand in de politiek. Niet alleen trou
wens als het gaat om zaken van prakti
sche aard, maar ook bij het verwezen
lijken van idealen. Mensen hebben
heus wel hart voor een schoon milieu
en de zorg voor hun naasten, mits we
ze daartoe de mogelijkheden geven.
BAALDAGEN
Dus zeg ik: verminder het aantal over
heidsloketten, geef de mensen een
beetje meer eigen verantwoordelijk
heid. En zo begrijpen de mensen ook
heus wel dat onechte ziektedagen,
baaldagen dus, uiteindelijk door de
gemeenschap worden betaald. En dat
je dus door het inbouwen van financië
le prikkels in het sociale zekerheids
systeem kunt zorgen dat een werkne
mer een baaidag voor eigen rekening
opneemt. Ja, ook dat noem ik idealis
me. Het idealisme namelijk dat je
altijd moet willen leunen op de
meenschap. De verantwoordelijkhe
den moeten gespreid zijn tussen indi
vidu en gemeenschap. Ik denk da
veel burgers daar behoefte aan heb
ben".
IDEALISME
„Het is gewoon niet waar dat er in Ne
derland geen plaats meer is voor idea
lisme in de politiek. Natuurlijk, de wel
vaart is hoog en de inkomensverschil
len zijn niet zo geweldig storend meer.
En ook de kansen op goed onderwijs
zijn heel redelijk verdeeld. Maar tege
lijk zijn er nog heel veel problemen. Als
minister van WVC heb ik van dichtbij
gezien hoe ongelooflijk veel jongeren
de vernieling in gaan. Dan kun je wel
zeggen dat dat vroeger ook zo was,
maar ik denk dat het aantal nu groter is
dan ooit. En de kwalijke uitstraling van
dat verschijnsel naar de samenleving
in den brede is ook groter dan ooit. Ik
denk dat wij te gemakkelijk zulke grote
groepen afschrijven. Naar verhouding
slapen hier weinig mensen op straat,
naar verhouding ja, maar in absolute
zin zijn 't toch hele groepen die we als
het ware weggeschoven hebben naar
het professionele opvangcircuit en
daarmee uit ons geweten hebben ge-
bannnen. We zullen iets meer oog
moeten hebben voor dat type proble
men".
„Ook op een ander niveau heeft Ne
derland behoefte aan uitdagingen. Ik
denk dat we weer een groot nationaal
project zouden moeten aanvatten. Het
droogleggen en bebouwen van de
Markerwaard is voorlopig van de te
kentafel verdwenen maar ook elders
zijn er mogelijkheden in zee, zoals het
plan-Waterman bij Den Haag. Zodat
we zouden kunnen laten zien: dit kun
nen wij als Nederlandse volk ook nog.
Een volk heeft uitdagingen nodig, al is
het maar in de technische sfeer. Zoals
de Verenigde Staten een ruimtevaar
der naar de maan hebben gebracht.
Bovendien hebben wij de plicht ons
land, waar we met zovelen op een
kluitje zitten, leefbaar te houden. Daar
zijn ook bouwkundige en waterstaat-
technische ingrepen voor nodig".
„Dat is misschien geen idealisme in de
zuivere zin van het woord, maar het
heeft wel te maken met het opvijzelen
van de publieke moraal. Er moet niet
iets slooms komen in ons volk, iets
van: we hebben het allemaal wel be
reikt. Natuurlijk heeft de overheid het
recht zich af te vragen of het volk
sloom wordt. Het onderwijs mag best
iets meer vakgericht zijn en je mag de
studenten best via de tempobeurs
aansporen hun best te doen. Onder
wijs is er niet alleen om de mensen van
de straat te houden, het moet ook er
gens toe dienen"
„Ook als het gaat om de veiligheid op
straat en de zorg voor elkaar is er een
verslonzing opgetreden van de publie
ke moraal. Ik denk aan het benutten
van de mogelijkheden van de politie.
Wij als CDA pleiten voor een identifica
tieplicht en voor het fouilleren van ver
dachten die hun naam niet willen noe
men. PvdA, WD, D66 vinden dat dat
niet mag. Dat is een merkwaardige
tendens. Enerzijds zegt men: het is zo
onveilig op straat, maar anderzijds wil
men de gemeenschap geen mogelijk
heden geven om daaraan iets te doen.
Als je de situatie onveilig vindt, moet je
ook bereid zijn de gemeenschap ach
ter je huisdeur te laten kijken of te laten
informeren naar je identiteit. Alleen op
die manier is de politie in staat het kaf
van het koren te scheiden".
VREEMDELINGEN
„Ook het vreemdelingenvraagstuk is
oplosbaar als we ons gezond verstand
gebruiken. We moeten meer investe
ren in doelmatige ontwikkelingshulp,
zodat de immigratiestroom voor een
deel kan worden afgestopt. We
moeten niet alleen simpelweg geld
overmaken maar ook echt investeren
in de economieën van de Derde We
reld. En we dienen onze thuismarkten
te openen voor ontwikkelingslanden.
Onze eigen markten zijn te zeer afge
schermd. Denk aan de bietsuiker die
de rietsuiker heeft verdrongen".
„Ook in Europees verband kan er veel
gebeuren. Nu schuiven we als het
ware mensen van het ene land naar
het andere. Dat komt doordat het ene
EG-land andere regels heeft dan het
andere land, op het gebied van de kin
derbijslag, de gezinshereniging etce
tera, waardoor er in Europa allerlei
merkwaardige bewegingen ontstaan".
„Dan is er het element van de positie
ve discriminatie van allochtonen. Daar
moeten we buitengewoon voorzichtig
mee zijn. Dat roept bij Nederlanders
die lang op de woninglijst hebben ge
staan of via het arbeidsbureau naar
een baan zoeken, irritatie op. Waarom
moet een buitenlander komen boven
drijven? Ik begrijp dat. Gelijke behan-
•„We willen dat
iemand een
baaidag voor
éigen rekening
opneemt"
„Waarom
moeten
buitenlanders
komen
bovendrijven?"
deling moet echt gelijke behanda
zijn, naar twee kanten. Begrijp
goed, ik pleit er niet voor om de Tu
maar weer wat langer op de worj
lijstte laten staan. Ik wijs er wel oq
positieve discriminatie niet werkt ij
neer het om tienduizend mensei
jaar gaat. Dan wek je alleen maar1
verwachtingen. Je kunt zulke aant
mensen niet via positieve discrimi
aan een baan helpen".
„Maar tegelijk moeten we als au
tone Nederlanders dan wel af
dubbele moraal. We dienen te
fen dat er veel werk is dat we zei
meer willen doen. Heel veel auto
ne Nederlanders willen niet me
kassen werken of vijftien hoog
kantoorflat gaan hangen om d
te wassen. Vuil werk is niet po|
meer. Nederlanders zitten lievei
negen tot vijf in een mooi kantooi
ter een beeldschermpje dan dat zj
len zwoegen en ploegen in eenj
kenhuis. Verpleegkundigen haler
liever van de Filipijnen. Daarom i
wel eens een element van tweeslj
tigheid in de gesprekken van men
die bezwaar hebben tegen de aai|
zigheid van buitenlanders".
ECHTE WAO'ERS
„Op 100 actieve Nederlanders zij
nu 87 inactieve Nederlanders. Als
niets doen is dat straks 100 op
Dat kan onze samenleving niet
gen. Bovendien vindt het CDA dat
ken in de komende jaren hoe dan
beter moet worden beloond. Dus
gen wij: alleen échte arbeidso
schikten hebben er recht op or
houden te worden door de gem
schap. Een probleem is datje niet!
aanwijzen wie dat zijn. Wie is een
omkeerbaar geval en wie niet? Jj
kunt zeggen: mensen die 24 uurj
etmaal verzorging of verpleging
hebben. Dat is echter een heel
groepje, circa tweeduizend
en die zijn nu al uitgezonderd vai
verlaging van hun uitkering. Ni
doel op de iets minder zware gevs
bijvoorbeeld de bouwvakker dii
gevolg van een dwarslaesie
stoel zit".
„We hebben heus ook gekeken
het systeem van de particuliere
keraars kunnen overnemen. Zij
de ernst van fysieke kwalen. Hel
lies van één vinger levert bij henj
uitkering op van bijvoorbeeld 5
cent, van twee vingers 10 procer
van drie vingers 15 procent. Willi
dat dan als wettelijk systeem?
toch zeker. En hoe zou het dan
psychische kwalen moeten? Die
particuliere maatschappijen heli
niet verzekeren, omdat ze niet r»
baar zijn".
„Toch is die meetbaarheid ook
probleem. Want hoe stel je vasj
echt niet in staat is tot arbeid? Vol
ons is de enige manier het inbou
van financiële prikkels. Als de uitkj
gen lager worden en korter durei
vanzelf wel blijken of iemand wer
tot niks meer in staat is of dat hiji
via aangepaste arbeid toch n<
taald werk kan verichten. We
toch allemaal dat bij de huidige
regelingen veel mensen wel iets
makkelijk afgevoerd worden. Oi
is een kwestie van je gezond vei
gebruiken".
Foto's MILAN KONVALI
