L
r
„Wij proberen de dood een zet voor te zijn"
n/v
rst - de
oorte van een
I. In Nederland
ien jaarlijks
honderdduizend
's ter wereld,
drieduizend
en 'een slechte
I' in de couveuse,
jproatijn voor het gros te
ig geboren, vaak
een of meer
^fouten'. Hun
.1 stijgt explosief,
zo'n twaalf
^ent per jaar,
il als gevolg van
ioon-
indelingen en
erbuis-
ichting. Met
iche man en
it wordt gepoogd
'prematuurtjes'
Iden. Dat lukt
ital, zij het niet
ongeschonden,
dagen brachten
Hoor op de nicu,
ieonatologische
ksive care unit,
heipet academisch
fenhuis St.
boud in Nijmegen.
ivaren er getuige
een
inbenemend
(akspel met de
it. Hd
s
ist za
|en, li
rgen
item
jij eel
straa'
jnsbü
3-216
On
On
£cidóe Sowurnt
ZATERDAG 21 DECEMBER
Te vroeg ter wereld en meteen al in gevecht met de dood.
Nathalie valt me op als ik met huiver de
zaal betreed. In naakte nietigheid ligt
ze aan plastic slangen die leven inbla
zen en -druppelen. Vijftien weken te
vroeg ter wereld en meteen al in
gevecht met de dood, één pond licht.
Mijn God, mocht het niet een onsje
meer zijn?
Ik tel de hoopjes leven: twaalf onaffe
baby's op rij in evenveel couveuses,
en aangesloten op een wand van flik
kerende, soms alarmerend bliepende
elektronica. Op de werkvloer bewegen
zich een dozijn verpleegkundigen en
vier artsen, licht en luchtig gekleed,
wat wil je met 25 graden Celsius zaal-
temperatuur. Niemand jaagt, en dat
lijkt vreemd in een strijd op leven en
dood. Ik ontwaar vier, vijf ouderparen,
gekluisterd aan hun 'bloedeigen' cou
veuses. In hun ogen lees ik hoop en
vrees, moed en berusting.
Het zijn de eerste indrükken op de nicu
van het Radboud, de neonatale inten
sive care unit, waar gepoogd wordt te
vroeg geboren kinderen op de natuur
te veroveren. Met medische man en
macht, zorg en liefde, kunst- en vlieg
werk. Met welk resultaat? De dokter
mag het weten.
Met Nathalie gaat het slecht. Na tien
dagen couveuse, in de zevenentwin
tigste week na haar conceptie, heeft
'een vreselijk beest' haar te pakken,
zoals verpleegkundige Irma de bacte
rie noemt. Nathalie heeft een longin
fectie, waardoor slijmpropjes zich op
hopen vóór de beademingstube in
haar luchtpijp. Irma maakt toebereid
selen ter vervanging van de 'tjoeb',
een zo hachelijke ingreep, dat de ou
ders tevoren verzocht wordt de zaal te
verlaten. „Als we niets doen stikt ze".
Met steelse blik ga ik aan vier beadem
de baby's voorbij en kom zonder over
gang van de intensive care op de afde
ling high care (hc in de wandeling).
Het zichtbare verschil met de 'ic' is dat
hier kinderen liggen zónder de dikke
luchtslang. Ze krijgen hoogstens een
vleugje extra zuurstof in de neus ge
blazen: low flow. Voor het geval hun
ademhaling stokt. Ik stuit er op Theo
Jansen (26), op wiens machtige ont
blote borst zijn zoon Kevin (1005
gram) nestwarmte zoekt. Theo prakti
seert de in het Radboud gangbare
kangoeroemethode met overgave.
„Dat directe lichaamscontact hebben
die kinderen gewoon nodig. Ze liggen
dag en nacht in zo'n glazen kastje, ter
wijl andere kinderen nog lekker in de
moederbuik spartelen". Hij komt elke
dag, voor en na z'n ploegendienst, al
vijf weken. Meestal vergezeld van zijn
vrouw Mary. „Ik speel nu vader én
moeder kangoeroe tegelijk. Kevin
vindt het heerlijk, je ziet 'm genieten".
Wesley, hun eerste zoon, heeft ook op
hc gelegen, vier jaar geleden. Woog
1180 gram met 29 weken, is net als
broertje Kevin met de keizersnee ge
haald. Moest wel, want Mary's navel
streng had onvoldoende doorbloe
ding. „Prematuurtjes hebben veel
kans op hersenbeschadiging, maar in
ons geval is het goed gegaan. Wesley
is wat kleiner dan normale kinderen,
maar een grote rotzak", lacht Theo.
„Ook bij Kevin is alles prima. Ja, soms
valt-ie stil, maar daarvoor ligt-ie ook
aan de apparatuur. Dat is normaal bij
deze kinderen, hun ademcentrum ha
pert nog op die leeftijd. Hij is zo weer
op gang hoor. Soms helpt een tikkie
tegen de couveuse al". Ik krijg het
grinnikend bevestigd door de ver
pleegster die Kevin tot haar twee kin
deren mag rekenen.
MEERLINGEN
Alsof Magere Hein hem op de hielen
zit schiet kinderarts dr. Louis Kollée
door de zaal. Hij informeert, loopt ba
by's na, roept aanwijzingen Als hoofd
van de neonatologie (24 volle couveu
ses, 14 artsen en 70 verpleegkundi
gen) moet hij zijn zèventig-uren-werk-
week ook nog besteden aan bestuur
lijk werk van de universiteit, onder
zoek, colleges en het poli-spreekuur.
Het lukt steeds vaker om de dood te
ontlopen, glimlacht Kollée in een
spontane werkonderbreking. „De
overlevingskans van dit soort kinderen
is de laatste tierfjaar verdubbeld. Op
de tien nicu-centra in ons land overlijdt
nu nog zo'rr zeventien, achttien pro
cent van de patiëntjes. De prognoses
worden steeds beter. We vorderen,
voetje voor voetje".
Hij heeft ook iets te klagen. „Het is
jammer dat we ondanks alle over
heidssteun van de laatste jaren lande
lijk met een enorm tekort aan ic-plaat-
sen kampen. Door hormoonbehande
ling en reageerbuis-bevruchting is er
een geweldige toename van meerlin
gen. Ze worden vaak te vroeg gebo
ren, op 26, 27 weken soms. Als ze dan
ook nog eens niet levensvatbaar blij
ken is dat extra tragisch voor de ou
ders".
Met meer enthousiasme vertelt hij van
nieuwe technieken en hoopgevend
onderzoek. Maar wat voor kwaliteit van
leven houden die kinderen over? „Op
vijfjarige leeftijd zal zeven procent ern
stig gehandicapt zijn, vooral als gevolg
van een hersenbeschadiging die bij
deze kinderen nogal veelvuldig op
treedt. Zo'n elf procent zal een dys-
functie hebben. Dan heb ik het over
gedrags- en leerproblemen, slecht
zien, slecht horen. De overigen komen
er gezond uit. De overlevingskans is
verdubbeld, maar het percentage ge
handicapten is zeker niet toegeno
men".
MOKER
Nathalie krijgt een nieuwe beade
mingstube in, de tweede van de week.
Met een edelmetalen 'scoop' duwt
dokter Kees haar tong naar beneden,
met de andere hand de tube (een plas
tic slangetje met iets verbreed mond
stuk) via de neus in de keelholte schui
vend. „Het lukt niet altijd meteen. Je
kunt veel schade aanrichten bij zo'n
kind. Nathalie zal waarschijnlijk geen
of een heel zwak melkgebit krijgen,
omdat de kans behoorlijk groot is dat
ik met deze scoop de kiemcellen in de
kaak kapot druk". Hij klinkt als een la
conieke klusjesman, maar zijn ogen
weerspreken elke banaliteit Gecon
centreerd en vaardig werkend houdt
hij, met snelle, schuinse blikken op de
wand vol elektronica, Nathalie's ach
teruithollende hartslag in de gaten. Als
die kritiek wordt, zet hij een kapje op
haar neus en pompt met de hand zuur
stof in. „Even de zaak op peil brengen,
anders overleeft ze het zeker niet".
Ernstige grijns. „Een noodzakelijke
vorm van kindermishandeling. Voor
haar ben ik een soort reus met een
moker". Zuster Irma houdt onderwijl
het eenpondslijfje met twee vingers in
bedwang, met de andere hand het
hoofdje strelend. Nathalie heeft de
ogen samengeperst en lijkt met elke
vezel te vechten.
De baby's op de nicu huilen niet of
nauwelijks. Logisch want de meesten
hebben een 'tjoeb' in hun luchtpijp.
Zonder redden ze het niet. Het regule
rende ademcentrum in de hersenstam
is bij vroeggeborenen onvoldoende
ontwikkeld en ook zijn de longen vaak
te onrijp om hun werk naar behoren te
doen. Op het oog lijken ze gaaf, deze
baby's, hoe scharminkelig ze er ook
uitzien, maar onderhuids zijn ze verre
van 'af'. Een couveuse is geen baar
moeder. Hun hersencellen bijvoor
beeld, waarvan vele nog moeten ont
kiemen, zijn zo teer dat de kans op be
schadiging groot is. Als gevolg van te
veel of te weinig bloedaanvoer kunnen
bloedingen of infarcten optreden. Op
latere leeftijd kan dan spasticiteit res
ten.
Een zoon, hoera! staat op een sticker
in een couveuse. Het kind is onrustig
„Nyaz is aan het afkicken van de morfi
ne. Hij heeft bovendien een nier
kwaal", zegt assistent Arno, in oplei
ding voor kinderarts. Nyaz kreeg mor
fine toen hij dag en nacht aan de ecmo
lag. Deze kunstlong is voor sommige
baby's een uitkomst, zij het een pijnlij
ke. Terwijl het bloed buiten het li-
„Dat directe
lichaamscontact
hebben die
kinderen
gewoon nodig.
Ze liggen dag en
nacht in zo'n
glazen kastje,
terwijl andere
kinderen nog
leki-er in de
moederbuik
spartelen".
chaampje om van zuurstof wordt voor
zien krijgen de onrijpe longen rust om
te groeien, waarbij een preparaat
wordt toegediend om de slecht ont
wikkelde longblaasjes open te hou
den. Het is een nieuwe, intensieve be
handelingstechniek voor vroeggebo
renen boven de 2000 gram. Nijmegen
had de primeur in Nederland. Van de
veertien behandelde baby's zijn er vier
gestorven, de overigen hebben een
'goeie prognose'.
DRIELING-DRAMA
Een lege couveuse wordt de zaal op
gereden. De baby-ambulance komt
vanuit het dorp Cuyk aanloeien met
een nieuweling die bij zijn geboorte
geen levensteken gaf, maar onderweg
weer 'aan de praat' is gebracht. Zon
der spoor van paniek wordt zijn bedje
gespreid, de batterij slangen aange
koppeld. „We voetballen hier niet, we
spelen schaak", zegt een dokter. „De
dood probeert ons mat te zetten en wij
pogen hem telkens een zet voor te
zijn".
Even tevoren vertelde dokter Kollée
me van het drieling-drama dat zich het
vorige weekeinde afspeelde. Drie
buisbaby's die op 25 weken („bij ons
de uiterste grens van behandeling")
ter wereld kwamen en door plaatsge
brek over drie ziekenhuizen werden
verdeeld: Amsterdam, Utrecht, Nijme
gen. Al gauw werd duidelijk dat voor
twee van de drie verdere behandeling,
zinloos was. De Utrechtse baby wordt
naar Nijmegen overgebracht om er sa
men met een zusje te sten/en, bij de
ouders op schoot
„Zoiets gebeurt dan op mijn kamer,
een andere ruimte hebben we niet",
zegt hoofdverpleegkundige Truus in
'de brug', waar ze achter glas het com
mando voert over de afdeling.
Soms wordt de behandeling te lang
voortgezet, vindt ze.
Zie verder op pagina 2.
Foto's RON NAGTZAAM
