Vaarwel SU,
aarwei US
3et kan ook anders dan in de jaren dertig
OPINIE
11
Pluimpje
voorMaij
jidóc Gomant
ZATERDAG 21 DECEMBER 1991
marc de koninck
einig waarnemers leg-
n een direct verband
ssen de definitieve op-
iffing van de Sovjetunie
zich nu voltrekt en de
onomische en politieke
isis die in de Verenigde
aten in precies dezelfde
nkere dagen een nieuw
tptepunt heeft bereikt.
ar het lijkt er wel degelijk
dat de treffende gelijktij-
heid geenszins toevallig is.
twee supermogendheden
(waren) fysiek en mentaal
gelijk veel sterker van el-
ir afhankelijk dan in beide
beseft. Nu afscheid
rdt genomen van de SU, is
arschijnlijk ook een vaar-
1 op zijn plaats jegens de US
Is de wereld die in de afge-
vijftig jaar gekend heeft,
de SU-US-afkorting een
egelbeeld vormt, mag wel
:1 toepasselijk heten. Een
ve eeuw lang hebben de
ie grootmachten hun eigen
elkaar gereflecteerd
De spiegel weerkaatste
de ander. En hij
id de tweeling in grenzeloze
elkaar. Als de een
/oog, bewoog de ander si-
ltaan. Was de een succesvol
dictatuur), dan was de an-
succesvol (als democratie),
n de een ten slotte ten
)i viel aan de krachten van
verval, toonde de ander
rermijdelijk dezelfde symp-
wederzijdse levensvoor-
ardelijkheid van de SU en
US zou kunnen worden ge-
egoriseerd in vijf gebieden:
chologie, politiek, diploma-
militaire strategie en eco-
r wie het een al te wilde
>rie lijkt dat de ondergang
de Sovjetunie verklaard
i worden uit het verval van
Verenigde Staten, is het al
beter om in dit bestek
iral het spiegelbeeld te be-
ïdelen, waarin de Ameri-
is verklaard wordt
de verdwijning van de SU.
thologisch heeft Amerika
die verdwijning van 'het
jatief' de doorlopende be-
430 00 stiging verloren van haar ei-
dsnün1 positief', haar voortreffe-
2800 theden. Op zichzelf was die
1130.00B
door de Sovjetunie aangereikte
illusie al een schadelijke
kracht, want ze verhinderde
Amerika zich (onder meer
economisch) te spiegelen aan
West-Europa en Japan. En
toen de illusie wegviel, verloor
Amerika bovendien zijn be
langrijkste bron van inspiratie,
van nationalisme en van col
lectief en individueel optimis
me. En een economie kan niet
zonder optimisme.
Het is psychologisch voor
Amerika waarschijnlijk niet zo
belangrijk dat de Sovjetunie al
enige tijd geleden van militai
re vijand tot een soort diplo
matiek geallieerde werd. De
letters USSR bleven symbool
voor misère. De opheffing van
het symbool (en de waar
schijnlijkheid dat een kleiner,
sympathieker en zelfs roman
tisch klinkend 'Rusland' nooit
de psychologische functie van
de USSR kan overnemen) is
de schok die Amerika thans
transformeert.
Politiek heeft de Sovjetunie
het maatschappij-ideologische
speelveld binnen Amerika al
tijd hecht samengedrukt. Nu
de SU oplost, zien we prompt
in de Amerikaanse binnen
landse politiek een dramati
sche verwijding van dat spec
trum optreden. Raciale span
ningen lopen snel op (een ver
gelijking met etnische botsin
gen in de Sovjetunie is verlei
delijk) en extreem-rechtse po
litici als David Duke en Pat
Buchanan melden zich voor de
presidentsverkiezingen. Een
reactie van radicaal-links lijkt
een haast mathematische on
vermijdelijkheid. En al blijft
zo'n reactie uit, dan vergelijke
men maar de breedte van het
mogelijke electorale veld in
1992 van Duke, via Bush
tot Mario Cuomo met de
minimale politieke ruimte tus
sen Bush en Michael Dukakis
vier jaar geleden.
Hoewel de SU vaak onenig
heid tussen Republikeinen en
Democraten teweegbracht
over de veiligheidspolitiek,
was 'het rijk van het kwaad'
in beginsel een samenbinden
de kracht voor Amerika. Nu
zaaien de ruïnes van dat rijk
diepe verdeeldheid in de US,
waar de centrale en emotione
le vraag inzake de buitenland
se politiek is geworden: wie
hebben voorrang, Amerikanen
die lijden onder de i
Russen die een hongerwinter
ingaan?
Wat Irak deed gedurende ne
gen maanden (Amerika ver
enigen, zij het voor te korte
tijd om haar interne crisis te
kunnen ontlopen), deed de
Sovjetunie decennia lang (lang
genoeg om een historisch on
waarschijnlijk succesvol Ame
rika te creëren).
Misschien zijn de gelijktijdige
desintegratie van de Sovjetu
nie en de verlammende som
berte in de Verenigde Staten
behalve oorzakelijk verbon
den, ook deel van een globale
trend, van een soort onzicht
bare hand die tijdgeest kan he
ten en die in de jaren zestig de
jeugdrevolutie in zowel Ame
rika als West-Europa leidde.
Hoe dat zij, wie in deze laatste
dagen van de Sovjetunie
schrijft dat 'de mensen bang
en pessimistisch zijn en wal
gen van het systeem, van auto
riteiten, van bureaucratie en
van al de gecorrumpeerde po
litici', die beschrijft haarscherp
de atmosfeer in Amerika
Waarheid
Diplomatiek zou voor Ameri
ka een Amerika-vriendelijke
USSR veel stimulerender zijn
geweest dan helemaal geen
USSR. Om een voorbeeld te
de US en de SU zijn
:o-sponsors'
formeel de
van de vredesconferentie voor
het Midden-Oosten, die in de
sfeer van enige hoop in Ma
drid begon en die deze week
in Washington verlepte terwijl
(omdat?) Amerikaans minister
Baker met spoed naar de Sov
jetunie moest om daar naar de
nucleaire erfenis te kijken.
Zou het Amerikaanse leider
schap niet oneindig veel effec
tiever zijn geweest als een po
litiek formidabele Jim Baker
samen met een politiek formi
dabele Sovjet-collega Eduard
Shevardnadze, in een indruk
wekkende expressie van mon
diale wil, de partijen had kun
nen aansporen tot vergelijk?
Een goedaardige rivaliteit tus
sen twee supermogendheden
kan voor elk van de twee een
rijke bron zijn van diplomatie
ke creativiteit. Nu zag de we
reld in de Midden-Oostencon
ferentie een machteloze US
omdat de SU op sterven lag.
Militair waren de gevolgen
van het einde van de Sovjetu
nie voor Amerika al duidelijk
geworden toen Moskou van
vijand vriend werd. De Golf
oorlog was niet meer dan een
kleine verstoring van de veel
grotere waarheid dat Amerika
steeds minder wordt uitgeno
digd om elders ter wereld mi
litair aanwezig te zijn. Ameri-
ka's twee miljoen man sterke
strijdkrachten worden het
doelwit van politieke bezuini
gers in plaats van een voertuig
voor nationale trots en inter
nationale standing.
Een vaak verwaarloosd aspect
daarvan is dat miljoenen ge
wone Amerikanen een deel
van de rest van de wereld
kennen, uitsluitend omdat zij
in het buitenland gediend heb
ben. Verbreking van die col
lectieve link met de buitenwe
reld zal de neiging tot politiek
en economisch isolationisme in
de Verenigde Staten stimule-
Ouwe tijd
Economisch is de afhankelijk
heid van Amerika van de Sov
jetunie vaak opmerkelijk di
rect geweest. Toen president
Carter begon te praten over
vrede en ontwapening met de
Sovjets, begon Amerika econo
misch af te glijden. Toen
Reagan sprak van het rijk van
het kwaad, barstte Amerika
uit in bedrijvigheid. Toen
Bush goede vrienden werd
met Sovjet-president Gorba-
tsjov, begon Amerika opnieuw
aan een steile afdaling.
De USSR was sedert de Twee
de Wereldoorlog een 'staande
uitnodiging' tot industriële ex
cellentie in de US. Geen Rus
land of 'gemenebest' zal een
zelfde invitatie doen aanko
men, zoals ook de EG en Ja
pan dat niet hebben gedaan.
De defensie
industrie in de VS is inder
daad de enige bedrijfstak ge
bleven die excellent is. Thans
zal dat laatste gezonde orgaan
van de Amerikaanse economie\
even snel en allicht even
sociaal ontwrichtend wor
den aangetast als dat in de
voormalige Sovjetunie. Drie
honderd miljard dollar, ofte
wel 25 procent van de federale
begroting, geeft Amerika jaar
lijks uit aan 'defensie' tegen
voornamelijk de overleden
USSR.
Alleen al dat simpele cijfer
maakt duidelijk dat 'de tweede
Russische revolutie' in de USA
ten onrechte als een buiten
lands fenomeen is geobser
veerd. Amerika maakt nu zelf
een economische, sociale en
politieke ontworteling door die
nauw verwant is aan die in de
spiegel en die Amerika en de
rest van de wereld nog grote
verrassingen kan bezorgen.
Natuurlijk zullen de Verenig
de Staten niet verdwijnen in
die eigen revolutie. Maar wat
tevoorschijn komt kan weinig
meer gemeen hebben met die
goeie ouwe Amerikaanse tijd,
toen er nog een Sovjetunie
(Mare de Koninck is corn
ponden t voor onze krant
Washington)
JlK IN 'T HOUT
aan vluchtelingen
hkt, denkt al gauw aan
Verenigde Naties. Als
[ergens ter wereld hulp
oden moet worden aan
ponnes hongerende en
rstende mensen, zijn de
f immer present. Zij
Ibben daartoe een spe-
jle organisatie opge-
pt, het Hoge Commissa-
jat voor Vluchtelingen,
beter bekend is onder
Engelse afkorting
(ÏHCR.
UNHCR doet nog meer
graan uitdelen in de Der-
'ereld. Zij heeft ook kan-
n in het Westen, in Den
g bijvoorbeeld. Deze hou-
zich onder meer bezig met
geven van adviezen op het
ied van vluchtelingenza-
Staatssecretaris Kosto
justitie baseert zich op in-
natie van de UNHCR als
zegt dat de toestand in
:hoslowakije en Vietnam
ig genoeg is om de Vietna-
hongerstakers daarheen
wijzen,
iedereen heeft zoveel ver-
«1... uwen in de VN-organisatie.
ichtelingenWerk Neder-
1, dat de belangen behar-
van asielzoekers en andere
Ioogóvëihtelin8en in ons land'
pnt wei
arocent
ƒ1,20
aanspi
ramp
weten dat
ïchoslowakije sprake is van
toenemend racisme jegens
i"Jate
strijd
Vietnamese vluchtelingen wachten
Nederlands opvangcentrum op de dingen die komen gaan.
I FOTO: ANP
Vietnam
nog steeds wetten bestaan
verloor 8rond waarvan een terug-
tuurde asielzoeker tot
lüiidai alf jaar gevangenisstraf
nit' W worden veroordeeld.
uu' heeft er gelijk? Mr. J.A.
ïksma, die net vice-voorzit-
van Vluchtelingenwerk is
'orden, hoeft niet lang na
lenken. Hij is onlangs juist
legaan bij de UNHCR,
it deze organisatie de
hwïciPes van het Vluchtelin-
verdrag van de VN stelsel-
g om politieke redenen
•kwanselt".
voorbeeld noemt Hoeksma
- nn Rood zaak van de Kurdische
u ehtelingen in Irak. Toen
ich achtfkije jaar weigerde
honderdduizenden op te
verbindt.» besloten de NAV0-
pHrïif~hdUCI1' on^er druk van de pu-
i velen °Pinie tot bet creëren
zogeheten 'safe havens' op
ks grondgebied. Maar hoe
^moesten ze de doodsbange
vluchtelingen zover krijgen
dat ze uit de bergen zouden
neerdalen en zich weer in Irak
vestigen?
Volgens Hoeksma heeft
UNHCR zich toen laten over
halen een kantoor in Noord-
Irak te openen, louter en al
leen om de vluchtelingen ver
trouwen in te boezemen. Dat
lukte, maar hoe is de situatie
nu? Hoeksma: „De Kurden
zijn weer overgeleverd aan
Saddam Husayn. We hebben
op de televisie kunnen zien
hoe zij worden gebombar
deerd. Hier schieten woorden
te kort".
Rechts-radicalen
Zoals gezegd heeft de UNHCR
ook een kantoor in Den Haag.
Zwaar bemand zelfs, maar niet
voor lang meer. Het Hoge
Commissariaat is bezig zich te
rug te trekken uit ons wereld
deel. Alleen het regionale kan
toor in Brussel blijft op sterk
te; alle andere kantoren wor
den gesloten of ingekrompen.
Hoeksma is daar bitter over:
„Het Hoge Commissariaat
trekt zich terug op het mo
ment dat rechts-radicalen zich
hier in woord en daad richten
tegen asielzoekers en andere
vluchtelingen!" Volgens de
vice-voorzitter van Vluchte
lingenwerk is het zelfs te be
wijzen dat ook dit besluit van
de UNHCR is ingegeven door
puur politieke motieven. Hij
wijst op een uitspraak van R.
von Arnim, de vertegenwoor
diger van de Hoge Commissa
ris in Brussel.
Von Arnim heeft gezegd dat
veel migranten in Europa ten
onrechte een beroep doen op
het Vluchtelingenverdrag van
de VN. Deze conventie zou al
leen maar in het leven geroe
pen zijn om vluchtelingen uit
communistische landen per
manent bescherming te kun
nen bieden. Nu er in de mees
te landen van het Oostblok
een of andere vorm van demo
cratie is gekomen, kan er vol
gens Von Arnim maar beter
snel een nieuw verdrag wor
den gesloten.
Hoeksma heeft weinig waar
dering voor deze redenering
van zijn vorige baas. „Het
Vluchtelingenverdrag is ge
koppeld aan de Universele
Verklaring van de Rechten
van de Mens en is dus ook uni
verseel, dat wil zeggen: altijd,
overal en voor iedereen gel
dend. Maar de UNHCR offert
deze belangrijke principes op
aan internationale politieke
doelen van de belangrijkste
donorlanden".
Als de dood
Als het gaat om de Westeuro-
pese donorlanden zouden die
doelen zich gemakkelijk laten
omschrijven. Volgens Hoeks
ma zijn zij als de dood dat er
een niet te stuiten stroom
vluchtelingen op gang komt
uit Oost-Europa Azië en Afri
ka. „We zijn terug in de jaren
dertig: staten die vluchtelin
gen moeten beschermen, be
schermen zichzelf tégen
vluchtelingen".
Een regeerder als
taris Kosto geeft dat laatste
trouwens grif toe. Naar zijn
mening is er in de Europese
Gemeenschap gewoon geen
plaats voor „al die miljoenen"
die ernaar hunkeren hun
arme, vieze en ongezonde
(woon)steden te verruilen voor
de landen van melk en honing
van de EG.
Dat we geen miljoenen vluch
telingen kunnen herbergen zal
niemand in twijfel trekken.
Maar zo ligt de zaak niet. Jaar
lijks vestigen zich nu legaal
zo'n zestig- a zeventigduizend
vreemdelingen in ons land.
Voor hen is kennelijk wel
plaats. Heel wat vreemdelin
gen worden zelfs maar wat
graag naar ons land gehaald.
Door hun naaste familie èn
door het bedrijfsleven. Denk
aan de Polen zonder wie de
bloembollen ongepeld zouden
blijven, aan de Joegoslaven
zonder wie de naden op de
scheepswerven niet gelast zou
den worden en aan de Chine
zen zonder wie er in de restau
rants geen loempia of nasi-go-
reng op de borden zou komen.
Legale gastarbeiders betalen
bovendien belasting en sociale
premies, waardoor zij bijdra
gen aan het in stand houden
van onze verzorgingsstaat. En
die bijdrage wordt ook nog
eens steeds belangrijker nu het
aantal 65-plussers in ons land
almaar groeit (vergrijzing) en
het aantal jonge Nederlandse
werknemers almaar afneemt
(ontgroening). Kortom, al dit
soort buitenlanders komt ons
uitstekend van pas.
Ander beleid
Dit alles heeft prof. Van de
Kaa van de Vrije Universiteit
in Amsterdam een pleidooi
doen houden voor een ander
immigratiebeleid. Nu is het zo
dat niemand zich voor onbe
paalde tijd in ons land mag
vestigen, tenzij hij voldoet aan
voorwaarden. En die zijn in
middels zo streng, dat een
vluchteling zo ongeveer moet
kunnen aantonen dat hij het
risico loopt gefusilleerd te
worden bij terugkeer naar zijn
vaderland.
Van de Kaa vindt dat de
Westeuropese landen, inclusief
Nederland, een voorbeeld
moeten nemen aan Australië,
Canada en de Verenigde Sta
ten. Deze landen staan in be
ginsel wel open voor vluchte
lingen, ook voor economische
vluchtelingen. Zij hanteren
een puntensysteem. Wie naar
hun grondgebied wil emigre
ren, dient gewoon een aan
vraag in. Ambassadepersoneel
bekijkt of de kandidaat vol
doende scoort. Hoe oud is hij,
wat is zijn burgerlijke staat,
hoe gezond is hij, wat is zijn
beroep?
Van de Kaa heeft gelijk. Op
de
Oosteuropeanen, Aziaten
Afrikanen tenminste enig licht
aan het einde van de tunnel
gloren. Het fort Europa zou
niet meer hermetisch voor hen
gesloten zijn.
En met het systeem-Van de
Kaa zou het ook niet nodig
zijn geweest die Russisch-jood-
se ingenieurs, artsen en tand
artsen die gemakkelijk in ons
land een baan hadden kunnen
vinden, 's ochtends vroeg met
vrouwen en kleine kinderen
van hun bed te lichten en over
de grens te zetten, sommigen
in pyjama en op blote voeten.
Inderdaad, net als in de jaren
dertig.
door PAUL KOOPMAN
Er is iets merkwaardigs aan de hand met
het vak politicus. Ooit een politicus zien
zeggen dat hij of zij een ge-wel-dig beroep
heeft, waar absoluut niets op aan te merken
is? Ikzelf heb in elk geval steeds een
plotselinge verschuiving in het
rimpellandschap waargenomen als deze
uitspraak werd gedaan. Men keek wat
gekweld, soms zelfs geplaagd.
„Het beroep politicus", onthulde VVD-
mevrouw Ginjaar-Maas onlangs nog, „geeft
nogal wat eelt op de ziel". „Nooit een
moment van rust, altijd rennen en draven",
liet PvdA-kamerlid Vermeend zich
ontvallen terwijl de PTT in zijn broekzak
piepte. Het vak van politicus verdient nog
buitengewoon slecht ook", sprak oud-
minister en oud-banktopman Ruding altijd
graag.
Het is een algemene klacht die in alle
partijgeledingen is te horen. En toch
rara is 't vak buitengewoon populair. In
de jongerenorganisaties, gemeenteraden en
op partijbijeenkomsten staat men te dringen
alsof er zetels in het hemels paradijs zijn te
vergeven. Zelden trekt iemand zich terug
van een kandidatenlijst als een kamerlid
afgemat en opgebrand het strijdperk heeft
verlaten. Integendeel, de animo hogerop te
komen wordt door een dergelijk natuurlijk
verloop alleen maar aangewakkerd.
Ik zeg het voorzichtig, maar kennelijk valt
er toch ook nog wat leuks te beleven in Den
Haag. Als Kok na een lange vergadering om
drie uur 's nachts in zijn hamsteroogjes
wrijft, dan glimt daar ook toch iets van trots
en voldoeningDie ene Europese munt
komt er mede dank zij mijn volhouden toch
maar mooi!, zie je hem denken. En zou
Brinkman nou werkelijk zo weinig
belangstelling hebben voor het
premierschap als hij zelf voorwendt
Nee, de schijn mag ons niet bedriegen: de
meeste politici laten zich bij hun
beroepskeuze écht niet leiden door een
drang tot zelfkastijding, maar eerder door
een inborst die snel in de verleiding komt
op te zwellen en die zich warm voelt
worden als hij wordt gelauwerd of in
gewichtig gezelschap met egards wordt
behandeld.
Een stelling laat zich soms door zijn
tegendeel bewijzen, vandaar dat ik op deze
plaats nog even minister Maij-Weggen van
verkeer en waterstaat ten tonele voer. Zij
voelt zich eveneens soms gekweld, alleen
wordt zij vooral geteisterd door het gevoel
verkeerd begrepen te zijn. Waarom o
waarom toch, zo heeft zij menigmaal
verzucht, bejegent de pers mij zo onheusIs
het mijn vrouw-zijn?
Uit verscheidene interviews komt het beeld
naar voren van een groot talent dat zich
miskend voelt. Dat er zoveel proefballonnen
werden opgelaten was geen teken van
falend beleid, zo hield zij het journaille voor,
maar eerder een bewijs van dadendrang en
creativiteit. Het verleggen van de politieke
koers zou niet op wispelturigheid duiden
maar op wendbaarheid het is maar hoe je
ertegen aankijkt. Nee, vrouwen hebben het
moeilijk in de publiciteit. Pers en vaderland
zouden dan ook nog lang niet toe zijn aan
een vrouwelijke premier.
Toe maar! Gelukkig heeft Verkeer en
Waterstaat nog een persdienst die een flinke
poging kan wagen dit scheve beeld te
corrigeren. En ziedaar: deze week ontving
ik een persbericht waarin uitvoerig
gememoreerd wordt hoe buitengewoon goed
de minister zich heeft gekweten van haar
taak als tijdelijk voorzitter van de Europese
transportraad. „In een optimistische bui",
aldus het schrijven, „zei de minister in juli
dat onder Nederlands voorzitterschap de
helft van de transportdossiers zou kunnen
worden weggewerkt, 10 dossiers dus. Dat is
ook gebeurd. De dossiers zijn met een
sterretje gemarkeerd".
De lijst variërend van afspraken over de
snelheidsbegrenzer en binnenvaartcabotage
tot erkenning van vliegbrevetten is
werkelijk indrukwekkend. En tsja, is het
dan wel fair Hanja's vrijwel onopgemerkt
gebleven Europese zegetocht geheel
onvermeld te laten? Zo dacht ik toen ik aan
dit stukje begon.
Nou vooruit dan maar, op de valreep van
het oude jaar willen we de beroerdsten niet
zijn. Er moet toch, al was het maar voor één
keer, een schouderklopje afkunnen: Een
hoeraatje voor Maij en een grote pluim op
haar hoed. Als het over Europese zaken
gaat, dan staat zij haar vrouwtje wel.
Driewerf hulde!"
Zo, het hoge woord is eruit. Maar nu willen
we in 1992 ook geen o vertogen woord meer
horen over het ondankbare ministerschap
en al het leed dat daarmee samenhangt.
ADVERTENTIE
Mededeling adverteerders en reclamebureau's
In verband met een noodzakelijke aanpassing van het
productieproces van de Leidse Courant in de laatste twee weken van
het jaar. dienen de sluitingstijden voor het aannemen van opdrachten
voor kader- en rubrieksadvertenties als onderstaand aangegeven
gehanteerd te worden
Voor de krant van
dinsdag 24 december 1991
sluitingstijd maandag 23 december voor 12 00 uur
vnjdag 27 december 1991
sluitingstijd dinsdag 24 december voor 10 00 uur
dinsdag 31 december 1991
sluiüngstijd maandag 30 december voor 12 00 uur
donderdag 2 januari 1992
sluiüngstijd dinsdag 31 december voor 10 00 uur
F amilieberichten
Familieberichten voor de krant van 24 december kunnen uitsluitend
rechtstreeks in Rijswijk worden aangeleverd op maandag 23
december Telefonisch tussen 21 00 en 22 00 uur uitsluitend onder
nummer 070-3190 551 of per fax onder nummer 070-3902 702 tot
22 00 uur
