Koffie en goed gesprek
kunnen verzuim voorkomen
ECONOMIE
BEURS VAN AMSTERDAM
Bedrijven kampen met te magere omzetgroei
391 gidaeSomcwl
DONDERDAG 19 DECEMBER 1991
ansen gaan F28
[Ier maken
[STERDAM Op
hoofdkantoor van
kker hebben de pre-
snt-directeur E.J.
derkoorn van de
egtuigfabriek en di-
ur M. Marchais
de Franse lucht-
irtmaatschappij TAT
leren een overeen-
mst getekend voor
ombouwen van de
[oren van de Fokker
Fellowship vol-
is de moderne ge-
dnorm. Er vliegen
zo'n 200 F-28's,
arvan enkele tiental
bij TAT.
I&-ministers
e0™d tkoord over
Sisser iiquota
ado J 1
eg me
irvisct
IIILDEBRAND BIJLEVELD
eten
jositie
ubliel
i van
is.
ude
bevr
Kondor Wessels verlengt beschermingsconstructie
LEIDEN De bouwgroep verlenging en noemde de
Kondor Wessels in Leiden
heeft gisteren van de alge
mene vergadering van
aandeelhouders het groene
licht gekregen om de be
schermingsconstructie met
vijf jaar te verlengen.
termijn van vijf jaar
'krankzinnig'. Hij wees
erop dat Kondor Wessels
de beschermingsconstruc
tie verlengt op de dag dat
de Vereniging Effecten
Uitgevende Ondernemin-
constructie verlengd", al
dus de VEB-woordvoer-
der.
Veel vragen richtten zich
tot bestuur en commissa-
de geconsta-
Door die constructie kan gen zich in overweldigen- de cijfers over het boek- p)e meest voorkomende liter-
de raad van bestuur of de de meerderheid achter een jaar 1990/1991 te vergelij- prijzen aan de zelfbedienings-
raad van commissarissen besluit heeft gesteld om ken met eerdere cijfers. -
gewone of preferente aan- vanaf 1 januari tot 1 april
Benzine en diesel Einde aan sigarenoorlog
weer goedkoper Cubatabco en Davidoff
ROTTERDAM Benzine en GENEVE De sigarenoorlog tussen Cuba en
dieselolie worden morgen Zwitserland is na vier jaar harde strijd ten einde,
weer respectievelijk twee en De Zwitserse sigarenproducent Davidoff en de Cu-
een cent per liter goedkoper, baanse staatsexportonderneming Cubatobaco heb-
aldus marktleider Shell en de ben gisteren besloten elkaar niet langer in de ha-
de organisatie van ren te zitten en met onmiddellijke ingang hun (ju-
sche) strijd te staken. Davidoff zal alleen nog
uit voorraad en tot eind 1992 Cubaanse Havanna-
teerde onmoeeliikheid om - -6—- ren te zitten en met onmi
teerae onmogenjKneia om vri,e pomphouders gisteren, ridisrheï <?triid te staken
de enfers over het boek- nQ aiscnej strijd te staken
delen uitgeven om zich te
weren tegen een ongewen
ste overneming.
Een woordvoerder van de
Vereniging van Effecten
volgend jaar geen nieuwe
beschermingsmaatregelen
in te voeren die voor eind
1991 niet mogelijk waren.
„Kondor heeft letterlijk
minuten voor
bezitters stemde tegen de twaalf haar beschermings- groep onder de maat is. gerekend in guldens!
- - sigaren leveren. Voortaan vallen alle rechten met
Dit is het eevole van de PomP gorden 1,82 gulden voor betrekking tot merknamen en distributie direct
fusie tussen IBB-Kondor vëSrEuro loodvrij' 194 fülden vet?nttw°°rdeliikh<!i<i ™n Davidoff, on-
en Bouwbedrijf Wessels „ëlode sSbenzineen n ae/T h8t C°i.nC8rn ?™ong8r' C,Vbatabaco !n
Rijssen op 11 juli 1990. ™2 6 centtoo? dteel De orife ïa8®?.11 u8t m 19?8 m8t- elkaar aan de
De VEB-woordvoerder veriarinetatetm™!?ïe S"! j 28 Zwltserse onderneming van mening
concludeerde dat de ver- oSwfkkll L vafdë interna W3S k"al'telt de enkele mJJOenen Ha-
slariensine van de nieuwe kkeling van de interna vanna s die het jaarlijks exporteerde onder de
slaglegging van de nieuwe tloni,le produktnotenngen om- marknaam Davidoff niet voldeed aan de kwali-
BUSSEL De Europese
d van visserijministers
11 bben gisteren een ak-
joè >rd bereikt over de
w ïgsthoeveelheden voor
itschijigend jaar. Voor Neder-
1 neemt het quotum
schol met 6000 ton af
79.000 ton. Daarente-
is het contigent mak
met vijftien procent
jebreid tot 39.000 ton.
HANDLEIDING WIJST BEDRIJVEN DE WEG
BEURS
hoeveelheid te vangen tong
mt af. Mocht dit jaar nog
100 tong gevangen worden,
lend jaar zal dat duizend
minder zijn. Het quotum
kabeljauw blijft met
Ie* '00 ton gelijk, terwijl het
n ziel ingquotum een beetje toe-
j mt tot 86.000 ton; ongeveer
lend ton meer dan dit jaar.
Europese visserijministers
er leiding van minister
iman hehebben gisteren
kwet afgesproken dat voor de
oi^e Bocht de zogenaamde
'ollaimrRnv iron
eljauwbox van kracht
wat betekent dat er ge-
moet worden met netten
een minimum-maaswijdte
.jben van tien centimeter.
.j vangstbeperkende maatre
g<n zyn v00r volgend jaar
welijks veranderd. Zo blijft
de stilligregeling voor
lvlssers van kracht.
de bestanden van kabel-
schelvis en wijting op te
den, zullen bijvoorbeeld de
aaneengesloten stilligda-
per maand verplicht blij-
Er wordt overigens per
aat een alternatief gebo-
Zo mag een land ook toe-
i zelf de stilligdagen te be-
|n als het schip maar ten-
ste 135 dagen in de haven
i In dat geval is de visser
om die dagen uit te kie-
Alleen als een bepaald
het quotum niet kan op-
;n, dan kan de Europese
missie toestemming geven
extra visdagen.
de
ad ve
ngek
topman van General Mo-
Robert Stempel deelde
w ^personeel gisteren de gi-
tiel. Ijtische afslankingsplannen
het Amerikaanse autocon-
mee.
FOTO: AP
wist
roll-n
in
ig zo
maar
e op
'erm<
is: ee
Va ei
i ma.
ijkt
ónde
irvarn
ring
n fort'
et tei
:ns di
meer
middi1
iet
hoogt g
geli'
rij.
DEN HAAG Hoe be
strijden wij het autoge
bruik? Met een krantje en
een croissantje in de trein.
En hoe bestrijden wij het
ziekteverzuim? Met een
kopje koffie en een goed
gesprek. „Zoiets doet soms
wonderen", meent staats
secretaris Ter Veld van
sociale zaken. Ze zei dat
gisteren bij de presentatie
van een handleiding voor
bedrijven om het ziekte
verzuim te verminderen.
Daarin wordt gesteld dat
vooral een goed, mense
lijk contact met zieke
werknemers veel proble
men kan voorkomen.
Iedereen is wel eens niet in
orde; per jaar melden zes mil
joen werknemers zich ziek. Ze
blijven een paar dagen of een
paar weken thuis en de mees
ten keren daarna terug naar
hun werk. Ongeveer 60.000
van hen herstellen echter niet.
Na een jaar krijgen ze te ma
ken met de wao, omdat ze offi
cieel arbeidsongeschikt zijn.
Momenteel hebben al meer
dan 900.000 mensen een wao-
uitkering en het dreigen er
binnen zeer korte tijd een mil
joen te worden.
In veel gevallen is ziekte dus
het voorportaal van de wao en
is het zaak dat verzuim zoveel
mogelijk te bestrijden en te be
perken. Om dat te bereiken
moeten de oorzaken van ziek
te bekend zijn. Vrij algemeen
erkend is dat arbeidsomstan
digheden in menig bedrijf
ziekte in de hand werken, als
mede de stijl van leiding ge
ven, de sfeer op afdelingen, de
organisatie en de werkdruk
(stress). Door die zaken te ver-
VNO-voorzitter Rinnooy Kan,
zijn daar niet blij mee. „De so
ciale partners hebben in het
Najaarsoverleg van 1990 af
spraken gemaakt op basis van
vrijwilligheid. De overheid
dat bedrijven wettelijk worden dient op de achtergrond te blij-
beteren, kan het verzuim wor
den verminderd, soms zelfs
drastisch.
Wettelijk
Het kabinet en de Tweede Ka
mer vinden het onderhand tijd
/erplicht het verzuim te regis
teren. Op die manier moet
duidelijk worden hoe vaak
mensen ziek zijn, hoe lang, op
welke afdeling de meeste zie
ken zijn en in welke functies.
Daarnaast worden bedrijven
wettelijk verplicht bedrijfsge
zondheidszorg in te stellen.
De werkgevers, bij monde van stonden de werkgevers te jui- verhes^varT/^öO^f 5ra-o°
vwn T?;„tAon Hat wpttoliik wprd vernes van j i,pu oi D pro-
chen toen dat wettelijk werd
geregeld?'"
cent te zien op 28,50. NKF
zakte 3 tot 192. GTI zette de
opmars met 2 voort tot 194,
Ter Veld zat er bij en keek er Batenburg won ƒ8 op 125 en
Volker Stevin ƒ1,50 op 58.
ven en af te wachten hoe de
zaken zich ontwikkelen", zei
hij gisteren. Met andere
woorden: Ter Veld verziekt de
boel.
FNV-voorzitter Stekelenburg
antwoordde: „De werkgevers derstrepen. Van de 508 onder-
naar. Turend naar een kerst-
stukje, zei ze uiteindelijk: Ook Frans Maas steeg "met dit
„Werkgevers en werknemers bedrag tot 78,50.
zijn in elk geval doordrongen
van de ernst van de proble- Op de parallelmarkt was
men". Een onderzoek van de Newtron ƒ0,20 in herstel op
Loontechnische Dienst naar 1,90. Dico won nog 2 op 88
het feitelijke beleid van onder- en Nedcon ging 0,40 vooruit
nemingen ter voorkoming van naar 39. Op het strafbankje
ziekteverzuim, lijkt dat te on- werd VHS nog 0,20 omlaag
zijn alleen tegen wetgeving als
Momenteel komen, inclusief dat in hun kraam te pas komt.
de overheid, slechts twee op de A
vijf werknemers daarmee in
aanraking.
Waarom is het inleveren van
vrije dagen in geval van ziekte
niet vrijwillig geregeld, maar
geduwd naar 1,60. Het
zochte bedrijven doen er 234 eens gestrafte Medicopharma
daadwerkelijk iets om het ver- kwam 0,45 omhoog op 1,65.
zuim te beperken en zieke dan De converteerbare obligaties
wel arbeidsongeschikte werk
nemers te laten terugkeren.
Medico wonnen 4 op 37.
neral Motors
irapt 74.000
S ieidsplaatsen
sluit
fabrieken
n [rROIT Het Ameri-
nse General Motors
^1), het grootste auto-
iecern ter wereld, heeft
;e ingrijpende reorgani-
Vinte e aangekondigd. De
or Ma lende vier jaar worden
an In n Verenigde Staten
vriiw Canada 21 fabrieken
en 74.000 banen
r-Die ihrapt, zo heeft be-
Moonrsvoorzitter Robert
zovenpel gisteren bekend-
rPr8t; aakt.
d »P'
ii banenvermindering komt
Jen met negentien pro
van het totale aantal ar-
dfcplaatsen. Volgend jaar
wijnen er al 24.000 banen,
ienduizend daarvan gaan
,i Jren in de produktie. Eind
heeft GM in Noord-Ame-
dan nog 289.000 man pro-
"ipersoneel over. In 1995
dat aantal zijn vermin
tot 250.000. Van de ar-
si iplaatsen in de overige af-
•rigen van GM verdwijnen
liolgend jaar 9.000. Er zijn
in eind volgend jaar 91.000
over. Eind 1995 zal dat
al zijn verminderd met
teens 11.000.
nan Stempel verklaarde
le drastische maatregelen
zijn om de kosten te
ken. Het besluit houdt in
lil GM zijn activiteiten in
d-Amerika sterk gaat be-
Jn teneinde de produktie-
liteit aan te passen aan de
J op de automarkt,
ie sluit zes assemblagefabrie-
vier transmissiefabrieken
lf fabrieken waar onder-
ADVERTENTIE
Mededeling voor adverteerders en reclamebureaus
Advertenties;
in verband met een noodzakelijke aanpassing van het
productieproces van de Leidse Courant in de laatste twee weken van
het Jaar, dienen de sluitingstijden voor het aannemen van
opdrachten voor kader- en rubrieksadvertenties als onderstaand
aangegeven, gehanteerd te worden
Voor de krant van: dinsdag 24 december 1991
sluitingstijd maandag 23 december
voor 12.00 uur.
vrijdag 27 december 1991
sluitingstijd dinsdag 24 december
voor 10.00 uur.
dinsdag 31 december 1991
sluitingstijd maandag 30 december
voor 12.00 uur
donderdag 2 januari 1991
sluitingstijd dinsdag 31 december
voor 10 00 uur
HCS in vrije val
AMSTERDAM Op een rus
tige, licht verdeelde en zoute
loze beurs kwam het automati
seringsfonds HCS gisteren in
een vrije val terecht. Na gerui
me tijd op 1,55 weerstand te
hebben ondervonden was er
gisteren geen houden meer
aan. Het fonds zakte bijna 13
procent weg naar een niet
eerder vertoond peil van
ƒ1,35.
Het chemiefonds DSM stond
onder druk als gevolg van ne
gatieve berichten in de be
drijfstak over 1992. DSM werd
hierdoor ernstig aangetast en
de koers verloor 2,70 op
92,80. Akzo zag zich 0,90
ontgaan op 128,50. Het onroe-
rend-goedfonds Rodamco zette
de terugtocht met 1,10 voort
tot ƒ56,10.
In de loop van de middag wer
den veel koersen nog wat ver
der neerwaarts bijgesteld, zo
dat de stemmingsindex 0,3
punt lager sloot op 87,80. De
aandelenomzet bleef met J 548
miljoen bescheiden. ING be
zette met 73,8 miljoen of
1.621.000 stukken de bovenste
plaats. De aandelen zakten een
dubbeltje tot 45,40.
Eveneens was een hoge omzet
weggelegd voor Elsevier. Hier
worden al dagen pogingen in
het werk gesteld de grens van
100 te overschrijden. Dit luk
te bijna op ƒ99,90, maar het
slot kwam op ƒ99,60 (plus
ƒ0,40). De omzet in het uitge
versfonds bedroeg ƒ52,7 mil
joen of 530.000 stuks.
aalberts
abn-amro pr
acl holde
aprend gr c
amst rubber
anlvert
atag holde
athlongr.
auto ind pr
bam groep
bateob.beh
teHndoc"
boer druk
boer wink c
bos kalis c
boskalprc
oraal ben
bredeto
bredere
80.50 181.00
92.00B 194.008
123.00
202.00 202.00-
14.00 ONG
breevastc 11.10 11.10
burg heybr 2500.00 2500.00
1102.00 1105.00
1107.00 111000
812.00 812.00
130.00 130.00
claimindo c 333.00 330.00
content beh
gammah5pr
geveked92
gti°lx5d C
hagemeyer 124.00
hageO 5d91 123.50
hal trust 13.00
haltru 13.10 12.90
hein hold 134.00 135.20
hoek s mach 227.50 227.50
holland sea 0.42 0.40
holUdoos 418.00 418.00
hbg 195.508 198 008
vdhoop 7 00 7.00
hunter d pr 2.30
ihccaland 55.80 55.90
inlotheekc 0.60 ONG
kas-assc 33.50 33.50
kempen 8 co 920 9.10
kiene 798 00 798.00
kondor wes 31.30 31.80
nulriciagb
nutr.vbc
nijv-t.cate
kbb
73.30 72.20
calvèc
cred lyonn
30.40
koppelpoon 400 00
krasnapols. 195.00 isa.uu
landreglc 48.50 4880
macintosh 36.60 3680
maxwell 113.00 112 50
medicoph.c 1.20- ONG
mend gans 4790.00B 4790.00B
moeara 1185.00 1187.00
moeara opr 153000 154000
moeara cop 15200.0 15200.0
xi bank c 71.60 71.10
Pirelli tyr
polynormc
porcfles
randstad h.
sarakreekS 1450
schuitema 1599 00
schuttersv 51.50
smitintc 42.00
sphinx c 51.00
staal bank c 16.10
stad roti c 39.80
telegraatc 88.00
unit 7 pr
unil.6 pr
unil.4 pr
234,50 234.00
19.50L 19.50L
114.00L 114.00-
88.30B 89.00+
237.00 236.00
17/12 18/12 consedison
37V4 36V5 cons nat ga
40 40 du pont
38 38'/j exxon
19 18 ford
11 11 genlelec
42 42 genl motors
17 - genl public
66Vz 66% goodrich
10'/% 10 goodyear
9 9 hewlett-pac
26'/% 2b intl paper
39 39 kim
43% 44 merek ine
58 58 mobil corp
24% 24% royal dutch
68 68 santa le
27 27% sears roeb
25'/4 25 texaco
37 37 unilever nv
47 47% utd technol
49 49% westingh el
ERBO-ENQUÊTE VOORSPELT MINDER WINST
delen worden gemaakt. GM
kondigde eerder al sluiting
van vier assemblagefabrieken
aan. Het concern had nog
meer slecht nieuws voor zijn
personeel. Er zal dit jaar geen
winstuitkering worden betaald
en in juli volgend jaar moet al
het personeel twee weken met
vakantie. Of die vakantie
wordt doorbetaald, is niet dui
delijk. In 1992 zal er geen per
soneel worden aangenomen.
Het autoconcern zit al geruime
tijd zwaar in de verliezen en
heeft ernstig te lijden gehad
onder de recessie in de VS en
de concurrentie uit Japan. Al
leen al de eerste drie kwarta
len van dit jaar mondden uit
in een verlies van 2,2 miljard
dollar en voor het vierde
kwartaal wordt een verlies
van 400 miljoen dollar voor
zien. De aangekondigde reor
ganisatie zal enkele miljarden
dollar vergen. Deskundigen
hebben gezegd dat de maatre
gelen het einde betekenen van
een tijdperk voor het grootste
autoconcern ter wereld.
Stempel verklaarde woensdag
verder dat de maatregelen in
1992 een besparing van twee
miljard dollar zal opleveren.
In 1995 kan het concern al vijf
miljard dollar besparen. De af
slanking heeft wel tot gevolg
dat het marktaandeel van GM
in de VS afneemt, aldus Stem
pel. De GM-topman voorziet
in 1995 voor zijn concern een
aandeel op de Amerikaanse
markt van net iets meer dan
dertig procent.
De aangekondigde sanering
heeft de koers van het aandeel
GM op de effectenbeurs van
New York niet veel kwaad ge
daan. Tegen het einde van de
handel op woensdag lag de
koers maar 25 dollarcent lager
dan op dinsdag. Weliswaar
was al ruim een week vante-
voren bekendgemaakt dat er
harde maatregelen zouden
worden genomen, maar bo
vendien hebben deskundigen
al gezegd dat de winstgevend
heid van GM zal verbeteren.
(Vervolg van de voorpagina)
WOERDEN In geld
uitgedrukt groeide de om
zet van het Nederlands
bedrijfsleven (handel, in
dustrie en dienstverle
ning) in 1991 met 2,7 pro
cent, aldus de Erbo-en-
quête van de Kamers van
Koophandel (KvK). Na af
trek van de prijsstijging
blijft daar nog een te ma
gere 0,7 procent van over,
tegen 2,6 procent over
1990.
De vertraging was zowel bij
het groot- als kleinbedrijf
merkbaar. Duidelijk boven het
gemiddelde lag de agrarische
sector (3 procent groei) en de
dienstverlening met 1,7 pro
cent groei. Uitgesproken slecht
ging het in de bouwnijverheid
met een afzetdaling van 2,3
procent.
De winsten lieten ook al te
wensen over volgens de on
dernemers. Nam vorig jaar de
winstgevendheid van de grote
drijf de teruggang. Alleen in
de agrarische sector en de de
tailhandel kon per saldo nog
een winststijging worden op
getekend. Van alle bedrijven
vindt 74 procent dat er vol
doende rendement is behaald
in 12991. In 1990 was dat nog
75,1 procent. Het vertrouwen
in 1992 loopt nog verder terug.
In 1990 stond de index van on-
dernemersvertrouwen op 71
(1986 100). In 1991 daalde
dat tot 68,5.
Export
De export kon in 1991 met
moeite opgevoerd worden. Na
aftrek van prijsstijgingen res
teert een groei van 1,7 procent,
het laagste groeicijfer sinds
1982. De kleine bedrijven de
den het op de exportmarkt be
duidend beter dan de grote. De
binnenlandse afzet liet een
groei van slechts 0,4 procent
zien in 1991.
De werkgelegenheid bij de be
drijven groeide in 1991 met 2,2
procent. Vooral het midden-
en kleinbedrijf deed het goed
met een toeneming van 3,2
procent. Bij de grote bedrijven
steeg de werkgelegenheid licht
met 0,7 procent. De toeneming
van de werkgelegenheid komt
doordat de groei van de pro
duktie altijd vooruitloopt op de
groei van de werkgelegenheid.
Bazen nemen pas personeel
aan als ze het echt niet meer
met de bestaande mensen kun
nen rukken. De sterkste groei
van de werkgelegenheid deed
zich in de dienstensector voor.
In de industrie groeide het
aantal banen met slechts 0,3
procent.
Verschillen
Zoals elk jaar hebben de
KvK's ook een onderverdeling
gemaakt naar de verschillende
regio's. Het noorden, Gronin
gen, Friesland en Drenthe
doet het ook in 1991 weer
goed. Zowel op het gebied van
de omzet- en exportgroei
scoort de regio boven het lan
delijk gemiddelde. Ook het
percentage winstgevende be
drijven ligt met 91,6 procent
boven het gemiddelde. De
noordelijke ondernemers zijn
echter niet helemaal tevreden,
72,2 procent is tevreden over
het rendement tegen 74 pro
cent gemiddeld. Beduidend
slechter doet de regio het op
het gebied van de investerin
gen. Lagen landelijk gezien de
investeringen in 1991 2,3 pro
cent lager dan in 1990, de
noordelijke regio zag de inves
teringen met 7,1 procent da
len. Voor 1992 verwacht iets
meer dan 50 procent van de
ondernemers minder te gaan
investeren.
De oostelijke regio, Overijssel,
Gelderland en Flevoland, liet
in 1991 een sterke indruk ach
ter. De omzetgroei lag op het
landelijk gemiddelde en ae ex
port vanuit de oostelijke pro
vincies lag 1,1 procentpunt bo
ven het landelijk groeicijfer.
Ook het percentage winstge
vende bedrijven en bedrijven
die voldoende rendement
haalden was hoger dan voor
het land als geheel. In het oos
ten daalden de investeringen
het afgelopen jaar met 1,5 pro
cent, tegen 2,3 landelijk. Ook
de werkgelegenheid nam met
meer dan het landelijk gemid
delde toe.
