[istorici oneens over
ilaats van Gorbats jov
de geschiedenis
EG-voorstel brengt Bosnië-Hercegovina in een lastig parket
IP
N5,
BUITENLAND
Kerstin
Frankrijk
vrolijker
<3rL
w
mM
Sr?
ïh \'v.' i
199i jidaeSomant
WOENSDAG 18 DECEMBER 1991
doei
t orbats jov wil
onecker laten gaan
it (Mg
21 A-V-
topi
Volgen °n^£
isatoreiirdl
t zij he
pnjzen
OU Sovjet-president Michail Gorba-
is bereid Erich Honecker, de vroegere
en partijchef van de DDR, naar Noord-
v_ te laten gaan. De Sovjet-leider, die in de
ëngevallen unie zijn macht nagenoeg is
Leraakt, heeft dit in gesprekken met Duitse
te kennen gegeven. Op de luchthaven van
staat nog altijd een Noordkoreaans
gereed om Honecker mee te nemen.
Korea heeft Honecker aangeboden dat hij
jig welkom is om medische behandeling
Jergaan. Maar politiek asiel willen de
.Jkoreanen hem niet verlenen. Honecker
zou er weinig voor voelen om naar het geï-
erde, communistische land te vertrekken,
week geleden vluchtte hij de Chileense am-
ëade in Moskou binnen.
izeo "dl
Wiesenthal spit in Stasi-archief
BERLIJN Nazi-jager Simon Wiesenthal gaat op zoek naar oor
logsmisdadigers die nog leven in de voormalige DDR en hoopt
daarbij gebruik te maken van de archieven van de Stasi, de voor
malige Oostduitse geheime politie. De 82-jarige Wiesenthal ver
klaarde gisteren in Berlijn dat hij een lijst opstelt met zaken die hij
volgende maand aan de Duitse minister van justitie, Kinkel, wil
aanbieden. Naar zijn vermoeden genoten honderden oorlogsmisda
digers bescherming in de vroegere DDR.
Formatie van kabinet Polen mislukt
WARSCHAU De tien dagen geleden benoemde Poolse premier,
Jan Olszewski, heeft gisteren zijn poging om een nieuwe regering
te vormen opgegeven. Hij verklaarde in het parlement in War
schau van de verdere formatie af te zien en zei dat president Lech
Walesa hem maandag had verteld niet met zijn regering te kunnen
samenwerken. Olszewski, die twee weken geleden door president
Lech Walesa, maar tegen diens zin, tot premier werd benoemd,
moest erkennen er niet in te zijn geslaagd een regering te vormen
die op een meerderheid in de volksvertegenwoordiging kan reke-
_nen.
Kernwapenproduktie
VS fors teruggebracht
WASHINGTON De kernwapenproduktie
van de VS wordt de komende tien jaar aan
zienlijk teruggebracht. De helft van de 30.000
werknemers in de kernwapenindustrie zal
moeten afvloeien. Minister van energie Ja
mes Watkins gaf aan dat de ontwikkelingen,
met name in de Sovjetunie, zo snel gaan dat
zijn departement moeite heeft ze bij te hou
den. Een jaar geleden kwam het departement
al met een plan voor de stroomlijning van de
kernwapenindustrie, maar dat is nu weer bij
gesteld. Het ministerie van energie is vooral
uit op kostenbesparing en zal ook meer aan
dacht schenken aan het tegengaan van radio
actieve vervuiling. Volgens Watkins zal in
2005 de helft van de werknemers in de kern-
wapenindustrie zijn afgevloeid.
Man komt op
eigen dodenwake
GUIGINTO „Wie is er
dood?" „Jij!" Zowel Nardo San
Diego als de vrienden in zijn
huis reageerden stomverbaasd
toen hij binnenliep op zijn ei
gen dodenwake. San Diego,
wethouder in de Filipijnse stad
Guiginto, was op 2 december
vertrokken om een vriend op
te zoeken in een andere pro
vincie. Kort na zijn vertrek
vond de politie in de buurt
van Guiginto een lijk, dat per
ongeluk voor dat van San Die
go werd aangezien. De juiste
identiteit van de dode man is
nog niet bekend.
YORK Was Mi-
Gorbatsjov een poli
die op grote schaal
iders heeft begaan of
tragische figuur die is
ield door onbe-
igbare krachten die
niet onder controle
eg? Nu de dagen dat
Sovjet-president aan de
eht is geteld lijken, zijn
isterei torici al bezig voorlopig
en plaats in de geschie-
mand° nis te bepalen.
nigen loven hem als een
1 die de wereld ten goede
J anderde en anderen noe-
1 §-~ i hem een buitengewone
'"-^ïkikking.
1 Sovjet-experts in de Ver
gde Staten staan welwillen-
tegenover Gorbatsjov dan
landgenoten, die ondanks
economische en politieke
t somj vormingen hun levensstan-
bent fd alleen maar hebben zien
geen n. Andere deskundigen
kritisch en zeggen dat wat
batsjov bereikte, het ge-
van toeval was en dat hij
zo'n mislukking was als
fdaler
o rijdi hksandr Kerenski, de man
e fan
Rusland vier maanden
tussen de laatste tsaar
laa de communisten.
wordt ook gediscussieerd
Eietsjelr de vraag of het Sovjet-sy-
o voor mi gered had kunnen wor-
sn ge-
e aan
tplan-
indien een conservatieve-
figuur dan Gorbatsjov in
secretaris-generaal was
lorden. Deskundigen vra-
zich ook af wat er zou zijn
eurd wanneer Jegor Li-
•en is sjov leider van de commu-
de lische partij was ^geworden
alleen had besloten tot eco-
nische hervormingen, in
aarbij ats van het politieke sy-
em open te stellen voor af
rende meningen en uitein-
ijk, voor meer-partijenver-
zingen.
experts zijn het er over
is dat het communistische
teem de ineenstorting nog
s langer had kunnen uitstel-
dan is gebeurd, alleen al
dat dan de bindende macht
het totalitarisme zou zijn
jven bestaan.
chard Pipes, historicus van
rvard en vroeger adviseur
n president Reagan, behoort
de 'haviken' in hun oordeel
er Gorbatsjov. „Hij was een
recla-
Finnen vinden geen
Sovjet- functionaris
voor ondertekening
HELSINKI Finse vertegen
woordigers hebben in Moskou
niemand van de Sovjet-rege
ring bereid kunnen vinden
een nieuw verdrag te onderte
kenen. Daarom is besloten
maar een overeenkomst met
Rusland aan te gaan. De Finse
minister van buitenlandse za
ken Paavo Vayrynen zou van
daag naar Moskou reizen voor
de ondertekening" van een
nieuw vriendschapsverdrag,
dat ter vervanging moest die
nen van het uit 1948 daterende
wederzijdse defensiepact. Fin
se en Sovjet-functionarissen
hadden maanden aan het ver
drag gewerkt en twee weken
geleden overeenstemming be
reikt. Maar de plechtigheid
werd gisteravond afgezegd.
„Wij konden geen partner
voor de ondertekening vin
den", aldus de Finse premier
Esko Aho.
groot redenaar maar deed
niets om ook maar iets te ver
anderen, omdat hij er hard
nekkig op bleef aandringen de
onwerkbare unie te handha
ven", zegt Pipes. „Hij was niet
duidelijk in wat hij wilde doen
en was van meet af aan ge
doemd te mislukken omdat hij
de ziekte van de maatschappij
die hij leidde, danig onder
schatte. Hij dacht dat zij in
principe gezond was en op het
moment dat hij de deuren
open zette, zakte de hele zaak
in".
Pipes haalt graag de in bal
lingschap levende Russische
conservatieve denker Pjotr
Stroeve aan, die meent dat het
communisme „een systeem is
dat zich niet kan ontwikkelen.
Of het blijft als het is, öf het
stort in". Pipes meent een be
perkte overeenkomst te zien
tussen Kerenski en Gorba
tsjov. „Beiden toonden zij aan
dat ze het land niet konden
leiden, zij aarzelden en draai
den tussen links en rechts zon
der een koers uit te zetten",
zei hij.
Yale
Yitzhak Broedny, een Sovjet
expert van de. universiteit van
Yale, staat sympathieker te
genover Gorbatsjov, en zegt
dat niemand had kunnen
voorspellen waar zijn hervor
mingen in zes jaar toe zouden
leiden. „De Gorbatsjov yan
1985 en de Gorbatsjov van
1990 zijn twee verschillende
mensen. De visie werd radica
ler, veel democratischer. Ze
richtte zich meer op een
markteconomie", aldus Broed-
ny.
„Zo was het niet in 1985. Toen
bestond er de algemene wens
dat het systeem minder re
pressief moest worden en een
democratischer ontwikkeling
moest tonen. Ik denk dat hij
een einde wilde maken aan
het stalinisme. En dat deed hij,
natuurlijk. Dat is zijn grootste
historische verdienste". „Hij
speelde een belangrijke rol in
zijn eigen neergang. Hij baga
telliseerde het belang van et
nische onrust. Hij dacht dat de
economische en politieke her
vormingen volgens program
ma zouden verlopen".
Overgangsfiguur
Robert Conquest, de historicus
van de Stanford-universiteit
die veel over het stalinisme
heeft gepubliceerd, denkt dat
Gorbatsjov later zal gelden als
een belangrijke overgangsfi
guur. Hij waarschuwt zijn col
lega's er voor „hem een te
zware last op de schouders te
leggen".
„Wij in het Westen denken dat
hij inzag wat er verkeerd was
en het wilde gaan repareren.
Er is nooit zo iemand geweest,
die met één been in het verle
den kon staan en het andere
in de toekomst. Hij zag wat het
probleem was in de economie,
maar durfde de noodzakelijke
hervormingen niet door te
voeren omdat ze politiek niet
mogelijk waren", aldus Con
quest.
„Mijn beeld van hem is dat hij
de koorddanser was die tege
lijk probeerde de leeuwen te
temmen. Hij was blij staande
te blijven tot de volgende cri
sis er aan kwam".
door BOB VAN HUËT
PARIJS In een groot land als Frankrijk wordt
de kerstsfeer geografisch bepaald. De dikke
winterjas van Père Noël is handig in gure streken
als Picardië en de Alpen, maar enigszins
overdreven in het aangename Middellandse-
Zeeklimaat.
Ik herinner me een zonnige Kerst in Beziers
waarbij het apéritief in de tuin werd geschonken
terwijl de kunstsneeuw op de ramen begon aan te
bakken. In de onverteerbare brij opiniepeilingen
die over dit land wordt uigestort, ontbreekt de
kerstdis natuurlijk niet. Zo weten we nu zeker dat
37 procent van de Fransen 'dinde aux marrons
eet, terwijl eveneens 37 procent uitpakt met 'foie
gras'. Kalkoen met kastanjes en ganzelever, dus.
Het nationale symbool minus hanigheid, de
kapoen, behoort eveneens tot de favoriete
tafelfauna.
Het scenario van een Franse kerstavond voldoet
aan de Europese norm, zodat hierover in
Maastricht geen problemen ontstonden. „Misschien
dat het bier iets vrolijker toegaat. Vanwege onze
calvinistische aard zijn we bij ons toch wat
ernstiger", nuanceert mevrouw Eleonora
Beekman, medewerkster van 'Onder Ons', het
clubblad van in Frankrijk woonachtige
Nederlanders.
Speciale activiteiten voor landgenoten met
heimwee naar kerststol organiseert de vereniging
niet. „Veel leden gaan gewoon naar huis. Want
zover weg ligt Nederland nu ook weer niet". Wel
zijn er twee kerstdiensten.
Noël komt in de doorsnee Franse familie dicht bij
onze sinterklaasvrolijkheid. Het draait vaak uit op
een familiereünie, wat een ware volksverhuizing
vpn Parijse provincialen meebrengt. Binnenlandse
vluchten en snelle treinen zijn al lang vol
gereserveerd.
De cadeau-wensen van de kinderen worden
grotendeels bepaald door de kinderuitzendingen
van het hypercommerciële televisienet TF-1, dat
spots van Amnesty International heeft geweigerd,
maar aan de lopende band reclame maakt voor
gemene poppen uit gewelddadige tekenfilms. Met
het oog op Eurodisneyland lijkt Mickey bezig aan
een comeback onder de Franse kerstboom.
Voor de volwassenen blijft Noël in het teken van
oneindige maaltijden met de familie. Foie gras
rijmt dan achteraf vaak met 'crise de foie', de
nationale decemberziekte van de overbelaste lever.
Frankrijks driftigste keukengoeroe Jean-Pierre
Coffe heeft voor deze Kerst overigens
'opwarmmaaltijden' bevolen om de gastvrouw
eindelijk eens te ontzien. „Het lijkt wel of de
Franse vrouwen naar de keuken worden
verbannen omdat ze aan tafel niets te vertellen
hebben Volgens Coffe een grof kerstschandaal.
Dat de zetel van de Sovjet-president in het Kremlin gisteren leeg bleef, bevestigt dat de dagen dat
Michail Gorbatsjov aan de macht is geteld zijn. Overigens kwam tijdens de zitting van de wetge
vende macht de meerderheid van de afgevaardigden niet opdagen. Nu de centrale regering in
Moskou haar macht bijna heeft verloren, heeft het wetgevende lichaam van de Sovjetunie ook
weinig meer te vertellen. Vooruitlopend op zijn aftreden zijn historici al bezig Gorbatsjovs plaats in
de geschiedenis te bepalen. Sommigen loven hem als een man die de wereld ten goede verander
de en anderen noemen hem een buitengewone mislukking.
FOTO: AP
Arrestanten op Oost-Timor
wacht maximaal doodstraf
JAKARTA Acht van de 32 Oosttimorezen die na het bloed
bad van 12 november op het kerkhof van Dili gearresteerd wer
den zullen van subversie beschuldigd worden, een misdrijf
waarop in Indonesië de doodstraf staat. De vice-procureur gene
raal voor inlichtingenzaken, M.Sukarno, zei tegen de Jakarta
Post dat zijn medewerkers naar Dili zijn gereisd om de dossiers
van de acht verdachten voor te bereiden. Hij zei niet of de ande
re arrestanten ook voor de rechter moeten verschijnen en waar
van zij beschuldigd worden.
Vrij na sturen van vervalste fax
TUCSON Een voor oplichting en fraude veroordeelde gevan
gene in de Verenigde Staten is er in geslaagd uit de gevangenis
van Tucson te ontkomen door een vervalste opdracht tot vrijla
ting naar de gevangenis te laten faxen. Het faxbericht was een
vervalst standaardformulier met de handtekening van een rech
ter eronder. Dagelijks komen er zo'n zestig van dergelijke op
drachten bij de gevangenis binnen. Een handlanger van de 26-
jarige (ex-)gevangene Jean Paul Barrett moet de fax hebben
verstuurd. Barrett, die een straf van 33 jaar uitzat voor valsheid
in geschrifte en fraude, was in de gevangenis van Tucson geen
bekende. Hij was er tijdelijk naar overgebracht voor een rechts
zitting. De vergissing werd ontdekt toen hij niet op de zitting
verscheen.
HO beschouwt
omoseksualiteit
liet langer als ziekte
ÏNÈVE De Wereldge-
ndheidsorganisatie WHO be-
louwt homoseksualiteit niet
nger als een ziekte en haalt
iar dan ook van de 'Interna-
inale Code van Ziekten' af.
it heeft een woordvoerder
n de WHO gisteren gezegd,
herziene code van de WHO
Qrdt op 1 januari 1993 van
acht, aldus WHO-experts.
»moseksualiteit werd in 1948
de lijst opgenomen.
BELGRADO Het voorne
men van de EG om die Joego
slavische republieken die
daarom vragen per 15 januari
als zelfstandige staten te er
kennen, heeft vooral de cen
trale republiek Bosnië-Herce-
govina in een moeilijke positie
gebracht.
Om erkenning vragen bete
kent zeker dat de Servische
minderheid die binnen de re
publiek leeft aansluiting zal
zoeken bij Servië, waardoor de
burgeroorlog van Kroatië zal
overslaan naar Bosnië. De lei
der van de Serviërs, Karadzic,
voorspelde gisteren al dat „de
aanmoediging van de EG tot
het ontmantelen van Joegosla
vië tot een bloedige escalatie
van de burgeroorlog zal lei
den".
Maar niet op de Europese uit
nodiging ingaan betekent ach
terblijven in een nieuw soort
Joegoslavië, waarin de repu
bliek Servië een dominerende
rol zal spelen. Dit is voor de
moslims, die in Bosnië de
meerderheid uitmaken, weer
onaanvaardbaar. Evenals de
Kroatische minderheid in de
republiek, hebben zij slechte
herinneringen aan een derge
lijke staat, die tussen de twee
wereldoorlogen feitenlijk heeft
bestaan. „Bosnië kan slechts
kiezen tussen ofwel explode
ren van binnen uit, ofwel te
worden opgegeten door Ser
vië", aldus een westerse waar
nemer in Belgrado.
Vanuit Servië kwamen giste
ren geschokte en verontwaar
digde reacties op het EG-be-
sluit. Voor de Serviërs heeft
Europa hiermee bewezen niet
meer te zijn dan een Duitse
statenbond, zo bleek uit de ge
mene deler. De Servische
staatssecretaris van buiten
landse zaken, Dobrosav Veizo-
vic, zei een verheviging van
de strijd te verwachten. „De
Kroaten zullen zich gesterkt
voelen en verwachten Duitse
wapens te krijgen. Zij koeste
ren hiermee zelfs de hoop op
Europese interventie". Veizo-
vic noemde de „Europese aan
val op de integriteit van Joe
goslavië onaanvaardbaar voor
het Servische volk".
Staatskundige dr. Smilja Avra-
mov sprak van agressie van
Europa tegen Joegoslavië. Als
adviseur van de Servische re
gering riep zij het federale
presidium op om een klacht in
te dienen bij de Verenigde Na
ties. Volgens haar hoeft Servië
geen erkenning aan te vragen
bij de EG: „Wij zijn al sinds
het verdrag van Berlijn in
1878 als staat erkend", ver
klaarde zij.
Het federale presidium van
Joegoslavië verklaarde giste
ren „vastbesloten te zijn de
verdediging van de onver-
vreembare rechten van de in
ternationaal erkende staat en
de waardigheid van het land
te zullen volhouden". Officieel
is het presidium nog steeds het
hoogste staatsorgaan van het
land. Sinds de Serviërs enige
maanden geleden de macht in
de voorheen door alle repu
blieken gevormde raad over
namen, geldt het echter nog
uitsluitend als spreekbuis van
de Servische president Slobo
dan Milosevic.
Het leger ziet het presidum
nog steeds als opperbevelheb
ber en was in de persoon van
minister van defensie Kadije-
vic ook - aanwezig tijdens de
zitting van gisteren. Of het
woord verdediging ook mili
taire middelen insinueert
werd niet duidelijk.
"TAZUUR EN TAZIJN"
(c) Standaard UltgeverlJ/Wavery Productions
Zeven miljoen
ziekmeldingen
in 1990
ZOETERMEER Zeven mil
joen ziekmeldingen (plus drie
procent) die goed waren voor
89,7 miljoen uitkeringsdagen
ingevolge de ziektewet (plus
9,4 procent) hebben vorig jaar
in totaal 9,4 miljard gulden
aan ziekengeld gekost. Dat
blijkt uit het concept-verslag
over de ziekengeldverzekering
dat morgen door de Sociale
Verzekeringsraad wordt vast
gesteld. Het verzuimpercenta
ge beliep landelijk 7,9 (in 1989
was dat 7,6 procent). Bij de
omslagleden, de bedrijven die
zich collectief hebben verze
kerd via de bedrijfsvereniging
tegen betaling van ziekengeld,
beliep het verzuim in 1990 8,2
(in 1P39 7,9) procqnt.
Aleid Rensen
Zakenvrouw van
het Jaar
Directeur Aleid Rensen-
Oosting van het Noorder
Dierenpark in Emmen is
gekozen tot Zakenvrouw
van het Jaar 1991. Giste
ren kreeg ze de Prix Veuve
Clicquot, genoemd naar
de succesvolle zaken
vrouw in champagne be
gin vorige eeuw, uitgereikt
in Kasteel Duivenvoorde
in Voorschoten. Temid
den van veel gasten
noemde voorzitter Neelie
Smit-Kroes van de jury di
recteur Rensen vakbe
kwaam, creatief, vernieu
wend en motiverend. Op
de foto overhandigt minis
ter Jo Ritzen van onder
wijs en wetenschappen
haar de oorkonde en een
beeldje. Neelie Smit-
Kroes en Jan Kamminga
kijken toe.
FOTO: ENGEL LAMEUEI
