Herdenking Columbus zaait
verdeeldheid in kerken
B
Ecidóc Souotmt
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Conflict rond bisschop
Haas spitst zich toe
Nieuwe EKD-verklaring over joden en christenen
COMMENTAAR
Jt
mr* £eidóe(2owumt
ra
dinsdag 17 december 1991
eid
Servisch-orthodoxen beschuldigen paus
ROME Patriarch Pavle,
hoofd van de Servisch-Or-
thodoxe Kerk, wil met
paus Johannes Paulus II
over de betrekkingen tus
sen de orthodoxe en de
katholieke kerk in Kroa
tië spreken.
De paus heeft een „eenzijdige"
kijk op de burgeroorlog, aldus
de orthodoxe patriarch in een
interview.
De Orthodoxen verwijten de
paus dat hij met zijn steun aan
de Kroatiërs, overwegend
rooms-katholieken, de oplos
sing van het conflict bemoei
lijkt. Vorige week gaf de Eu
ropese bisschoppensynode een
verklaring over Joegoslavië
uit waarin alleen over het lij
den van de Kroatische rooms-
katholieken werd gesproken.
Over de oproep van de Ser-
visch-Orthodoxe Kerk en de
(kleinere) protestantse kerken
voor een geweldloze oplossing
van de oorlog, werd met geen
woord gesproken.
In het algemeen verwijt de or
thodoxe patriarch het Vati-
caan dat het sinds de ineen
storting van het communisme
de „extreem agressieve acties"
van de met Rome geünieerde
kerken ondersteunt en dat het
aan proselytisme (zieltjeswin-
nerij) doet. Deze verwijten be
tekenen niet dat de Servisch-
Orthodoxe Kerk geen betrek
kingen met Rome wil, aldus
Zij die weten
spreken niet, zij die
spreken, weten niet
JEHOVA'S GETUIGEN HEBBEN
MEER RUIMTE NODIG
EMMEN Het Wachttoren Genootschap onderzoekt de moge
lijkheid om zich elders te vestigen als het huidige hoofdkwartier
in Emmen niet voldoende kan worden uitgebreid. Daartoe heeft
L.W. von Hebei te Zwolle een aantal gemeenten aangeschreven.
Het huidige hoofdkantoor, waar ruim 120 vrijwilligers werken
en intern wonen, werd in 1980 geopend. Het Wachttoren Ge
nootschap denkt aan een terrein van ongeveer 35 hectare. Daar
op komen onder meer een administratief centrum, de drukkerij,
de geluiddstudio, woningen en een bedrijfsrestaurant.
In het werk (organisatie van de prediking; het verzorgen van
publikaties) zit al enige jaren een zekere groei. Dit komt ook
omdat er in Emmen ook voor Genootschappen in andere Euro
pese landen werk wordt verricht. Er zijn in Nederland 31.000
actieve Jehova's Getuigen.
In september werd in Swifterbant een congreszaal van het
Wachttoren Genootschap geopend die in vier maanden tijd door
5 a 10.000 Jehova's Getuigen is gebouwd. Het gebouw bevat een
gehoorzaal voor 1.100 mensen, een groot doopbassin, een aantal
kleinere vergaderzalen en een cafetaria.
Succesvolle tournee
door Mongolië
AMSTERDAM Een optre
den van de Amsterdamse gos
pel-rockband No Longer Mu
sic (NLM) in Mongolië, heeft
geleid tot de bekering van zo'n
zeshonderd jongeren. In de
voormalige republiek van de
Sovjetunie is het percentage
christenen bijzonder klein; nog
geen tiende promille.
De band, van 'Jeugd met een
Opdracht' bezocht Mongolië
aan het einde van een tournee
door diverse republieken van
wat voorheen de Sovjetunie
heette. De muziek, hard rock,
bleek bijzonder aan te slaan bij
de Mongoole jongeren. De en-
gelstalige teksten werden ver
taald getoond op grote scher-
DEN HAAG Christof-
fel Columbus was bijna
een heilige geweest. In de
vorige eeuw is druk ge
lobbyd om de ontdek
kingsreiziger tot hoger
heerlijkheid te bevorde
ren. Maar in 1891 werd
duidelijk dat het er niet in
zat: Columbus had immers
een onwettige zoon. Dat
hij een volkerenmoord in
gang zette, speelde bij de
besluitvorming geen rol.
Honderd jaar na de mislukte
poging zullen weinig rooms-
katholieken de 'ontdekker'
van Amerika de hoogste ker
kelijke eer meer gunnen. Dat
neemt niet weg dat er in de
Rooms-Katholieke Kerk, ze
ker in het Vaticaan, grote
waardering bestaat voor het
feit dat Columbus de Nieuwe
Wereld in aanraking met het
evangelie heeft gebracht.
Vijfhonderd jaar na Columbus
is de evangelisatie van het
Amerikaanse continent ook
wel 'de nieuwe evangelisatie'
genoemd zelfs verheven tot
officieel programma van de
RK Kerk. Paus Johannes Pau
lus II reikte het thema al in
1984 aan voor de kerkelijke
herdenking van Columbus, die
in het najaar van 1992 in Santo
Domingo wordt gehouden.
De officiële viering in de Do
minicaanse Republiek heeft
grote verdeeldheid gezaaid on
der de kerken in Zuid- en
Noord-Amerika. De prote
stantse kerken vrezen dat de
RK Kerk vijf eeuwen chris
tendom 'triomfalistisch' zal
herdenken, terwijl zij beter de
Indianen om vergeving kan
vragen voor de door christe
nen aangerichte 'volkeren
moord'.
Armen
Maar ook in de RK Kerk zelf
wordt soms met argusogen ge
keken naar 1992, vooral door
kerkleiders en theologen die
zich tot spreekbuis hebben ge
maakt van de armen, de Indi
anen en de zwarten. Bevrij
dingstheologen als Leonardo
Boff en Gustavo Gutiérrez
dringen net als de protestan
ten aan op bescheidenheid en
boetedoening.
Zij hebben goed geluisterd
naar geluiden van de inheem
se bevolking zelf, voor wie er
in 1992 helemaal niets te vie
ren valt. „Wat vijf eeuwen ge
leden plaatsvond, was hele
maal geen ontdekking. En ook
geen echte evangelisatie. Wat
plaatsvond, was een invasie
die uitliep op een volkeren
moord", aldus een groep oor
spronkelijke bewoners van
'Abya-Yala'.
„Meedogenloze uitbuiting en
uit Europa afkomstige ziekten
hadden de dood van 75 mil
joen zusters en broeders tot ge
volg", vervolgen zii. „Er wer
den ons een vreemae ideologie
en een vreemd geloof opge
drongen en ons eigen geloof
werd ondermijnd. De RK
Kerk en ook andere kerken
hebben steeds in verbinding
gestaan met de machten die
ons vernietigd hebben."
Tempels, godenbeelden en hei
lige boeken werden vernie
tigd. Gedreven monniken wil
den het ware katholieke ge
loof brengenden dienden daar
toe eerst af te rekenen met de
'duivelse' goden van de May
a's, Inca's en Azteken.
Slechts een enkele tijdgenoot
van Columbus protesteerde te
gen het geweld tegen de India
nen. „Jullie allen verkeren in
doodzonde wegens jullie wrede
behandeling van deze onschul
dige mensen", begon de Domi
nicaner pater Montenesius zijn
donderpreek vlak voor Kerst
mis 1511 op het eiland La His-
paniola.
„Met welk recht houden jullie
de Indianen in zo'n verschrik
kelijke slaverij? Met welk
recht voeren jullie oorlog te
gen deze vreedzame mensen,
nemen jullie te vuur en te
zwaard hun land in bezit,",
vroeg de pater. „Jullie moor
den de Indianen uit door jullie
niet te stillen honger naar
goud. Zeg eens, zijn Indianen
soms geen mensen?"
De preek viel slecht bij de
Spaanse kolonisten. Zij brach
ten snel de koning op de hoog
te, die op zijn beurt eveneens
ontstemd was. Was de pater
soms vergeten dat paus
Alexander VI hem de heer
schappij over de nieuwe we
reld had toevertrouwd? De
Spaanse paus had als tegen
prestatie slechts geëist dat de
nieuw ontdekte volken tot
„ons heilig geloof" bekeerd
zouden worden.
In 1524 arriveerden twaalf
franciscanen in Nieuw-Spanje,
het huidige Mexico. Voordat
ze aan het werk gingen, voer
den ze een openbare dialoog
met Azteekse priesters. „Jullie
goden zijn duivels", conclu
deerden ze. Zeven jaar later
meldden zij: „Wij hebben meer
dan een miljoen Indianen ge
doopt, 500 tempels verwoest en
meer dan 20.000 godenbeelden
vernietigd". In 1539 waren er
zes miljoen gedoopte Indianen.
Heiligen
Tijdens een bezoek aan Mexico
kondigde paus Johannes Pau
lus II de zaligverklaring aan
van 'de martelaarskinderen
van Tlaxcala'. De kinderen
waren door monniken ont
voerd en werden, na een gede
gen opleiding in het klooster,
teruggestuurd naar hun Indi
aanse gemeenschappen om
daar „alles wat niet christelijk
was te veroordelen". Hetgeen
zij met de dood moesten beko-
Onder Indianen is verrast ge
reageerd op dit initiatief van
de paus. Niet alleen omdat het
om een redelijk onbekend
voorval gaat, zegt Guillermo
Bonfil. „Wij voelen ons boven
dien gekrenkt door het feit dat
men heiligen maakt van dege
nen die onze cultuur probeer
den te vernietigen. Voorvallen
als deze zijn er honderden in
de ongeschreven bladzijden
van onze geschiedenis."
De paus denkt daar anders
over. Tijdens een ontmoeting
met Indianen in Brazilië, in
oktober 1991, zei hij: „De kerk
stond altijd aan uw zijde en zal
dat blijven doen." Hij prees
„de waardevolle missionaris
sen die zich eeuwenlang opof
ferden, opdat de heilsbood
schap van Christus het hart,
|het leven en de cultuur van de
Indiaanse volkeren zou kun
nen doorlichten."
Indiaanse moeder met kind, tijdens protestbijeenkomst in Amsterdam, eerder dit jaar.
De protestantse kerken, vere
nigd in de CLAI, hebben de
140 lidkerken opgeroepen zich
te distantiëren van elke vorm
van triomfalisme. De kerken
moeten „boete doen voor de
pijn, de slachting en de dood
van de volken van dit land".
Tijdens de herdenking moet
niet 500 jaar kerstening, maar
500 jaar verzet van de India
nen centraal staan.
De kritische houding van de
protestanten heeft irritaties
opgeroepen bij de CELAM.
„Degenen die kritiek hebben
op de kerstening van Amerika
zijn nauw verbonden met de
protestantse hervormingsdrift
die belang heeft bij verzet te
gen het katholicisme in La-
tijns-Amerika", aldus voorzit
ter kardinaal Nicolas Lopez
Rodriguez. Hij zal niet aan
vaarden dat de kerstening van
Amerika wordt gezien als be
gin van „vernietiging en vol
kerenmoord".
De 150.000 religieuzen in La-
tijns-Amerika, verenigd in de
CLAR, staan uiterst kritisch
tegenover de eigen geschiede
nis en dan zijn er nog de be
vrijdingstheologen die geen
gelegenheid voorbij laten gaan
om hun kritiek te spuien. „Eu
ropese christenen veroverden
het continent en veroorzaak
ten de grootste volkerenmoord
aller tijden", zegt Leonardo
Boff. En de verovering gaat
nog steeds door, in de vorm
van economische uitbuiting en
politieke achterstelling van In
dianen en zwarten en de ver
nietiging van hun cultuur.
De kerk moet het herden
kingsjaar aangrijpen om de in
heemse bewegingen te onder
steunen. Zij moet breken met
het neo-kolonialisme en duide
lijk de kant kiezen van armen
en onderdrukten.
Theoloog Gustavo Gutiérrez
heeft het rijke Noord-Amerika
uitgedaagd in 1992 de enorme
buitenlandse schulden van het
Zuiden kwijt te schelden.
'Vergeef ons onze schulden' is
in dit geval „heel concreet, en
wij hebben ook het historische
recht om dit te vragen als we
denken aan het goud dat ge
stolen is van de Indianen, van
dit continent". De gigantische
schuldenlast betekent de dood
voor vele Zuid-Amerikanen,
aldus Gutiérrez.
De Indianen zelf willen dat de
kerk hun godsdienst en ge
loofsbeleving eindelijk serieus
neemt. „God is aanwezig in
onze grond, in onze organisa
tie, in ons leven. Hij toont zich
in onze geschiedenis, in onze
onderlinge betrekkingen, in
onze traditie. Het simpele feit
dat wij hebben kunnen overle
ven, is het gevolg van Gods
aanwezigheid onder ons".
„Wij moeten 1992 aangrijpen
om duidelijk te maken dat we
er, ondanks alles, nog steeds
.zijn", concludeerden de deel
nemers aan een congres over
Indiaanse theologie. „Dat on
der de as van de geschiedenis
ons vuur brandt. Dat wij als
Indianen niet vechten voor
een onzeker cultureel en
maatschappelijk alternatief:
wij belichamen dat alterna
tief."
ZÜRICH Het conflict
tussen de rooms-katholie
ken in Zürich en hun bis
schop Wolfgang Haas
spitst zich toe.
De omstreden conserva
tieve bisschop van Chur
heeft een van zijn belang
rijkste critici, secretaris
Franz Stampfli van het
generaal-vicariaat in Zü
rich, de bevoegdheid ont
nomen om het vormsel
toe te dienen. Hij was de
enige priester in Zürich
die mocht vormen.
De parochies in Zürich wijzen
vormsel af door priesters 'die
vanuit Chur worden gezon
den. Zij hebben aangekondigd
dat ze priesters van buiten het
bisdom hiervoor zullen vra
gen. Het is bovendien niet uit
gesloten dat priesters zonder
bisschoppelijke toestemming
voortaan het vormsel zullen
toedienen. Volgens het centra
le comité van rooms-katholie
ken in Zürich zou daardoor
een nieuw conflict kunnen
ontstaan.
Vorige week besloot de synode
van rooms-katholieken in het
kanton Zürich een 'fonds bis
dom Zürich' op te richten.
Daarmee is de eerste stap gezet
op weg naar een afsplitsing
van het bisdom Chur.
Uit protest tegen de benoe
ming van mgr. Haas besloten
de katholieken in Zürich vorig
iaar juni de afdracht aan het
bisdom stop te zetten. Inmid
dels is er al 390.000 Zwitserse
frank (ruim 500.000 gulden)
ingehouden. Daarvan ont
vangt het nieuwe fonds in eer
ste instantie 196.000 frank.
Eind vorig jaar heeft de syno
de van Zürich het bestuur van
het bisdom Chur gevraagd of
het kanton bij een ander bis
dom kan worden onderge
bracht. Als voorlopige maatre
gel werd gedacht aan de be
noeming van een apostolisch
administrator die een deel van
het bisdom zelfstandig kan be
sturen. Aan dat verzoek is
geen gehoor gegeven.
Afgelopen woensdag hebben
veertien van de zestien dekens
van het bisdom Chur gepleit
voor het aftreden van bisschop
Haas. Er is volgens hen sprake
van een onhoudbare situatie.
Ook de behoudende rk vereni
ging 'Pro Ecclesia' (voor de
RK Kerk) begint de ernst van
de situatie in te zien. De de
kens en de synode van ZÜrich
„brengen door hun opstelling
de eenheid van de RK Kerk in
Zwitserland in gevaar en be
vorderen het gevaar van een
splitsing in de kerk," aldus een
maandag uitgegeven verkla-
ïing. „Juist omdat de paus de
bezorgdheid van de dekens se
rieus heeft genomen, heeft hij
Wolfgang Haas tot bisschop
van Chur benoemd."
HANNOVER De Evan
gelische Kerk in Duits
land wil een onderzoek
naar anti-joodse tenden
sen in het Nieuwe Testa
ment en andere christelij
ke geschriften. Bekeken
moet worden in hoeverre
zij, onder anderen door de
nazi's, als 'wapen tegen
het Jodendom' zijn mis
bruikt.
Dit zegt de EKD in verklaring
'Christenen en Joden II. Voor
een nieuwe theologische ori
ëntatie in de betrekkingen met
het Jodendom'. Na eeuwenlan
ge vervreemding en vijandig
heid ten opzichte van de Jo
den is het nu hoog tijd voor
een kritische kijk op de bijbel
se teksten, de theologische
overlevering en de kerkge
schiedenis. Uit de Joods-Chris
telijke dialoog moeten conse
quenties voor het gehele ker
kelijke leven worden getrok
ken.
In de studie, een vervolg op
een verklaring uit 1975, wordt
het bestaansrecht van Israël
onderstreept. Christenen
moeten respecteren dat de
band tussen volk en land voor
het Jodendom onverbrekelijk
is. „Het bestaan van het joodse
volk is zonder de bescherming
van de staat niet gegaran
deerd." Christenen moeten
daarom positief tegenover de
staat Israël staan omdat deze
voor de band van de joden met
het land een „onontbeerlijke
veiligheidsfunctie" heeft.
Niet kritiekloos
Israël moet wat betreft zijn
grenzen en zijn beleid ten op
zichte van de niet-joodse inwcr-
ners met precies dezelfde
maatstaven worden beoor
deeld als andere staten. Er is
geen enkele reden besluiten
van Israëlische regeringen kri
tiekloos te aanvaarden. „De
kritiek mag echter niet de on
dertoon van antisemitisme
hebben."
Theologisch is het inzicht van
belang dat „Israël blijvend als
volk Gods is uitverkoren".
Daarmee erkent de kerk dat
de Joden het recht hebben
zich Gods volk te noemen en
doet de kerk afstand van de
opvatting dat zij de plaats van
Israël heeft ingenomen.
Met het oog op het anti-judaïs-
me (anti-joodse opvattingen en
gevoelens) pleit de EKD voor
het afschaffen van onjuiste
denkpatronen. Als voorbeel
den worden genoemd: het on
derscheid tussen de God van
het Oude en die van het Nieu
we Testament alsmede de te
genstelling tussen wet en
evangelie.
Raad van Kerken 'diep geschokt' over uitzetting
AMERSFOORT De Raad van Kerken in Nederland is „diep
geschokt" door de uitzetting van 43 joods-Russische asielzoekers.
„Het is afschuwelijk," aldus secretaris ds. W.R. van der Zee.
Er bestonden afspraken met Justitie dat de zaak nog eens goed
bekeken zou worden. Dat is volgens Van der Zee niet gebeurd.
De Raad had vrijdag een brief aan staatssecretaris Kosto van
Justitie opgesteld waarin ervoor werd gepleit eerst alle moge
lijkheden van 'doormigratie' te onderzoeken. Het zou volgens de
Raad misplaatst zijn als deze pogingen om een ander land te vin
den, bruusk zou worden onderbroken door uitzetting.
Van der Zee erkent dat de brief, die pas maandagmorgen is ver
zonden, mosterd na de maaltijd is. „Met die brief hadden we uit
zetting vooralsnog willen voorkomen."
Pagina 4: Niet-joodse Russen in Israël gediscrimineerd
BEROEPINGEN
Nederlandse Hervormde Kerk
Aangenomen naar Enkhuizen mevr. I.
Otten, kandidaat te Amsterdam; naar
Heiloo en Limmen H.C. van het Maal-
pad te Schipluiden; naar reformatori
sche streekgemeente Midden-Lim
burg C. Bochanen te Wichmond; naar
reformatorische streekgemeente Mid
den-Limburg (t.b.v. Stevensweert-
Maasbracht, part-time) mw. I. de
Zwart te Wehl (part-time). Bedankt
voor Rotterdam-Centrum als predi
kant voor bijzondere werkzaamheden
(Stichting Sonneburgh) F. Stevens te
Zegveld.
Politiek vluchteling
ntv
ster
ErICH Honecker, de voormalige DDR-dictator die
schieten op iedereen die probeerde naar het Westen te
komen en die prijsschalen instelde voor de verkoop van fvan
tieke gevangenen aan de BRD, is nu zelf een politiek vli ien ui
teling. In een vertwijfelde poging te ontsnappen aan uitl
ring aan de BRD, had hij aanvankelijk in Moskou een
vlucht gezocht in de ambassade van Chili, precies het jen
waar de voormalige militaire dictator generaal Pinochet e
ter de schermen nog de dienst uitmaakt. Voor de val va rkidr
Muur en de ineenstorting van het Sovjet-imperium v lochte
Erich Honecker overal beschouwd en ontvangen als t
respecteerd staatshoofd, voor de laatste keer uitgereken
ASTR
Chi
'akem
sterl
rche-fc
ir. De
de BRD, waar hij door bondskanselier Helmut Kohl met x
eer onthaald werd. Nu wil niemand meer van hem W(5Van
Alleen Noord-Korea, het land van de pathologische coniispoc
nistische dictator Kim II Sung, was nog bereid Honecker
toevlucht te bieden. Maar het is zeer twijfelachtig of Ho
ker zijn laatste jaren wel in Pjongjang wil slijten. Voc|
tweede maal hield hij zich vannacht niet aan het Rus
ultimatum het land te verlaten. Intussen stond wel een J
stel voor een vlucht naar Noord-Korea op het vliegveld
hem gereed. In de loop van de ochtend kwam ten langen
te het bericht dat hij met onbekende bestemming was
trokken.
1
h
•einij
sto
it op
is 1
doo
omei
31 mos
stens
bestri
PRESIDENT Michail Gorbatsjov liet hem na de ineei
ting van de communistische dictatuur in de DDR bij in
grootste geheim uit Berlijn weghalen, maar de hoge best
ming van de Gorbatsjov is nu weggevallen, want de So
president is nu zelf ook zo goed als ex. De nieuwe mei
van Rusland, met Boris Jeltsin op kop, willen met Erich
necker niets meer te maken hebben. Jeltsin wil
de leider van een democratisch land dat het ernstig m
met de rechten van de mensen. De aanwezigheid van
voormalige communistische dictator is vervelend voo
nieuwe Russische machthebbers. De Duitse regering w (rel
voormalige DDR-dictator berechten als de uiteindelijke
tiek verantwoordelijke voor de doden aan de Berlijnse h
Het bevel om gericht op vluchtelingen te schieten wei
laatste instantie gedekt door het staatshoofd en de part
der, Erich Honecker.
In de vijf nieuwe bondslanden werd na de Duitse hel
ging geen systematische heksenjacht op communisten oi
tend. In de praktijk hebben voormalige communistische
tijleden, al dan niet met verhulde medewerking van de
malige Stasi, de geheime politieke politie, weer de beste
tjes in de wacht gesleept. De reden is eenvoudig: in de
munistische dictatuur die zij dienden, waren zij de best c metal
leiden. De mensen die weer uit de boot vallen zijn in hi watei
zaak de dissidenten, zij die de maandagavondbetoginge
de weerstand tegen het regime organiseerden. Zij komei
litiek niet meer aan bod omdat zij door de Westduitse
partijen platgewalst werden en professioneel niet omd&e de
door het communistische Berufsverbot van alle serieuzi
leiding verstoken bleven. Die gang van zaken kwetst
rechtvaardigheidsgevoel van de mensen die 40 jaar lanj
der de communistische dictatuur in de voormalige DDR pjsjqJ
ben geleden. Zou het dan toch zo zijn dat de groten o?nsch
straft blijven en de kleintjes altijd en overal aan het koestel
eind trekken? De Duitse regering wil ten minste de hi s
verantwoordelijke voor het gerecht brengen, de man din
partijleider en als staatshoofd het regime belichaamde.
HET verweer van Erich Honecker klinkt klaaglijk. H ht
roept zich op zijn status van voormalig staatshoofd vai
soevereine staat. Die staat had zijn eigen wetten. Die
was erkend door heel de wereld. Bijgevolg heeft volgen
necker niemand het recht hem te oordelen. Honecker
vlucht zijn verantwoordelijkheid. De man die miljo li
mensen van hun vrijheid beroofde, honderdduizenden
lijks kwelde in hun persoonlijk of beroepsleven en du
den de dood indreef, is bang voor dat volk verantwooi
af te leggen.
de r
delijl
lit de
(/aarli
Verder moet de opvatting dat
de Joden 'een typisch oudtes
tamentische ethiek van wraak
en vergelding' hebben, nodig
worden herzien. Verder wordt
in dit verband de opvatting
genoemd dat door Christus'
dood en opstanding het oude
Verbond tussen God en zijn
volk niet langer van kracht
zou ziin. De theologie heeft de
taak ae identiteit van de kerk
zo te formuleren dat dit niet.
ten koste van de joodse identi
teit gaat.
De kerkgeschiedenis heeft
eeuwenlang het Jodendom
links laten liggen of zich pole
misch tegen het joodse geloof
en leven opgesteld. Vaak wer
den daarbij de christelijke ste
reotiepe voorstellingen over
joden gebruikt.
Tenslotte keert de EKD-ver
klaring zich tegen jodenzen-
ding. Organisaties die joden
willen bekeren, horen niet in
de kerk thuis.
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Nieuwleusen J. Bol te
Rijssen. Aangenomen naar reforma
torische streekgemeente Midden-
Limburg W.D. Davids te Gorinchem
en te Asperen.
Gereformeerde Kerken vrijgemaakt
Aangenomen de benoeming t )t ker
kelijk opbouwwerker op Wes-Timor
(Ind.) H. Knigge te Daarlerveen.
Christelijke Gereformeerde Kerken
Beroepen te Urk (Maranathakerk) A.
van Ek te Westzaan. Aangenomen
naar Harderwijk-Zeewolde H. de
Graaf te Drogeham.
Uitgave: Westerpers bv (maakt deel uit van Sijthoff Pers bv).
Kantoor: Apothekersdijk 34, Leiden.
Telefoon: 071 - 122 244
Telefax: 071-134 941
Postadres: Postbus 112300 AA Leiden.
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk.
Telefoon: 070-3190 933.
Telefax: 070-3906 717.
Postadres: Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur: J. Leune.
Adjunct-hoofdredacteur: J. Timmers.
Chef-redacteur: G.- J, Onvlee.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808): L. van Koot.
Stadsredactie Leiden (tel. 071 -144 046 of 071 - 144 047): R. Kleijn (chef), M. A
drs. J.
n Zeijl.
n Herpen (chef), F. Buurman,
Sport Leiden e.o. (tel. 071 - 144 049): K. van Kesteren.
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel: 070 - 3190 815):
A. van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs. C van Haersma Buma, A van Holsteirfl
E. Huisman, H. Jansen, drs. J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo, drs. K. VeraT
Kunst/rtv (tel 070 - 3190 834) G. Ansems (coordinator), B. Jansma, H. Piet.
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): L. Kooistra, drs P van Velthoven
Foto (tel. 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis, S. Pieterse.
Opmaak (tel 070 - 3190 831) Ch. Bels (chef), A. de Bruijn, W. Diekstra, L. Hei intreil
in uit
J Hofmeester, C. de Kier, H. Nieuwmans, H. Schneider.
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors,
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van:
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied;
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie,
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederlar
België Dé algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs. K. Swiers, M. var
Ven en P. Vogels. De parlementaire redactie bestaat uit R in 't Hout (chef),
leveld, D. Hofland, P. Koopman, D van Rietschoten en K van Wees.
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
- de volgende correspondenten in het buitenland: S. Akkerman (Praag),
drs. D. J. van den Bergh (Peking), drs. H. Botje (Tunis), A Courant (Athene),
R. Hasselerharm (Johannesburg), T. Heard (Kaapstad), drs. A Heering (R
B. van Huët (Parijs), M. de Koninck (Washington), H. Kuitert (Nieuw Delhi).
F. Lindenkamp (Sao Paulo), R Simons (Londen), drs. R Vunderink (Moskoi
W Werkman (Jeruzalem), E Winkels (Barcelona), G. van Wijland (Belgrado)
F. Wijnands (Bonn), J Wijnen (Brussel)
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London. Vertaalster
M. de Cocq.
•achl
moet
Jerust
Nabezorging
Telefoon: 071 -122 248 op ma. t/m vi
15.00 uur.
n 08.30 tot 17.00 uur
n 18.00 tot 19.00 uur, op z
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand 27,00
per kwartaal 79,80
per jaar 312,65
Bij betaling per acceptgirokaart'
per maand
per kwartaal
per jaar
28,20
82,80
318,65
e worden voldaan.
Het abonnementsgeld dient v
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel 071 -122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941.
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902
Bankiers
ABN/AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050
ISP
Potret van Columbus, gemaakt door de Spaanse hofschilder Pie-
dro Burruguete
