Sieidóe Souocmt
'Basis nauwelijks bij Kerkendag betrokken'
De Eerste Kamer en Basisvorming
\\J
nT £eidóe(Bomant
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Veel meer contacten tussen Stasi en EKD dan gedacht'
L
Eerste stap op weg naar afsplitsing bisdom Chur
Schoolwijzer
COMMENTAAR
°v
I
ADA
het b3S
VRIJDAG 13 DECEMBER
Het zekerste middel
om niet erg
ongelukkig te worden
is niet te verlangen
erg gelukkig te zijn.
Arthur Schopenhauer
HANNOVER De Evangeli
sche Kerk in Duitsland wil op
heldering over contacten die
kerkelijke medewerkers met
de voormalige Oostduitse vei
ligheidsdienst Stasi hebben ge
had. Het is onjuist dit vraag
stuk vanuit begrip en verge
ving te benaderen, aldus Hart-
mut Löwe, directeur van het
EKD-bureau in Hannover.
Volgens een gisteren versche
nen boek hebben 'onofficiële
Stasi-medewerkers' sleutel
functies in de Evangelische
Kerk van de ex-DDR gehad.
De leiding van die kerk heeft
veel nauwer met de Stasi sa
mengewerkt dan werd aange-
Dit betogen de hoogleraar
kerkgeschiedenis Gerhard Be
sier uit Berlijn en de theoloog
Stephan Wolf, die momenteel
meewerkt aan het regerings-
onderzoek naar Stasi-activitei
ten, in het boek 'Predikanten,
christenen en katholieken'. De
auteurs baseren zich op talrij
ke, nog niet gepubliceerde do
cumenten.
De Stasi had ook in de West-
duitse EKD onofficiële mede
werkers, ongeveer veertig, al
dus het 800 bladzijden tellende
boek. Zij verschaften tegen be
taling informatie over kerke
lijke ontwikkelingen in het
Westen. Van deze veertig Sta
si-medewerkers is de naam
van slechts één persoon be
kend.
De huidige minister-president
van Brandenburg, Manfred
Stolpe (SPD), in de jaren '70
en '80 een van de belangrijkste
kerkelijke leiders in de DDR,
was in de ogen van de toenma
lige communistische partij
SED „volkomen betrouw
baar". Ook oud-bisschop Al-
brecht Schönherr en de huidi
ge 'Generalsuperintendent'
Gtlnther Krusche genoten het
vertrouwen van de SED. Bis
schop Horst Gienke van
Greifswald, die in het najaar
van 1989 onder druk van zijn
kerk het ambt heeft neerge
legd, verstrekte onder de
schuilnaam 'Orion' de Stasi
zelfs gegevens.
Als „vijand van het commu
nisme" stond Heino Falcke uit
Erfurt te boek, een van de
geestelijke vaders van het con
ciliair proces.
De Evangelische Kerk vervul
de een bufferfunctie in de
SED-dictatuur. Ondanks hu
manitaire hulpverlening aan
gevangenen heeft de kerk
daardoor toch stabiliserend
voor het systeem gewerkt.
Eerst in 1988 heeft de DDR-
kerk de koers gewijzigd en
zich definitief achter de oppo
sitiebewegingen gesteld. Dit
hield echter niet in dat de
kerk principieel afstand nam
UTRECHT Bij de voor
bereiding van de Kerken
dag 1992 wordt de basis
nauwelijks betrokken.
Ook de Acht Mei Bewe
ging kan niet als volwaar
dige gesprekspartner mee
doen.
Deze klacht uiten de
weging van kritische groepen
en gemeenten Nederland en
het Landelijk Missionair Col
lectief in een brief aan de
Raad van Kerken in Neder
land. Beide bewegingen heb
ben van harte meegewerkt
aan het conciliair proces.
„Veel van onze leden 'trok
ken' conciliair proces-groepen
en deden aktief mee aan plaat
selijke Kerkendagen." Basisbe
weging en LMC zijn daarom
teleurgesteld over de geringe
mate waarin zij bij de voorbe
reiding van de landelijke Ker
kendag zijn betrokken.
Verder betreuren zij het dat de
Acht Mei Beweging min of
meer buiten spel wordt gehou
den. De argumentatie dat de
AMB geen eigen kerkgenoot
schap is maar een richting bin
nen de Rooms-Katholieke
Kerk vertegenwoordigt, gaat
niet op. Er wordt bij de Ker
kendag ook rekening gehou
den met verschillende richtin
gen binnen de Nederlandse
Hervormde Kerk.
De Raad van Kerken moet bij
de planning en vormgeving
van de Kerkendag minder de
samenwerking aan de top van
de kerken laten spreken en
meer de samenwerking aan de
basis van de kerken serieus
nemen, aldus de Basisbewe
ging en het Landelijk Missio
nair Collectief.
Vooral Pax Christi heeft er bij
de Acht Mei Beweging op aan
gedrongen de 'oecumenische
omgangsvorm' te aanvaarden.
Deze houdt in dat de kerkge
nootschappen die via de Raad
van Kerken verantwoordelijk
voor de Kerkendag zijn, niet
betrokken kunnen worden bij
interne zaken van de RK
Kerk. „Om te verhinderen dat
de Raad hierin wordt ge
mengd, kan er geen sprake
zijn van contact met de Acht
Mei Beweging," zo liet Pax
Christi in mei weten, blijkens
een interne notitie van de
AMB.
Eind vorig jaar had ds. W.R.
van der Zee in een gesprek
met het AMB-bestuur toege
zegd dat hij met een voorstel
zou komen over de vraag hoe
de AMB concreet op de Ker
kendag aanwezig kan zijn. Be
gin december had de AMB nog
niets van Van der Zee ge
hoord.
De Acht Mei Beweging kan de
'oecumenische omgangsvorm',
als de exclusieve oecumene
tussen de officiële kerkleiders,
onmogelijk aanvaarden, aldus
het bestuur. Met deze stelling-
name wil de AMB geenszins
de 'polarisatie' bevorderen. In
tegendeel, iuist een al of niet
stilzwijgende aanvaarding van
deze zogenaamde 'oecumeni
sche omgangsvorm' zou de po
larisatie bevestigen en daar
mee bevorderen.
Verder deelt de Acht Mei Be
weging de verbazing van de
Basisbeweging, het LMC en
het Landelijk Oecumenisch
Platform over het feit dat 'een
geloofwaardig getuigenis' als
een nieuw onderwerp wordt
toegevoegd aan de drie oor
spronkelijke thema's (gerech
tigheid, vrede en behoud van
de schepping).
In een ontwerp voor een brief
aan de Raad van Kerken zeg
gen deze vier organisaties:
„Ons inziens is bij de procla-
DE KATHOLIEKEN EN DE ECONOMISCHE
CRISIS VAN DE JAREN DERTIG
„Wie uit onwetendheid
handelt, treft geen blaam'"
AMSTERDAM Is het
de katholieken achteraf te
verwijten dat de crisis in
de jaren dertig langer
duurde dan in andere lan
den? Ja, zei precies een
jaar geleden de Groningse
econoom en historicus J.
W. Drukker in een proef
schrift over de economi
sche situatie in de jaren
dertig. Nee, zeiden direct
vele boze katholieken,
maar er waren ook ande
ren die op grond van ar
gumenten op zijn minst
vraagtekens wensten te
zetten bij de opvattingen
van Drukker.
De Amsterdamse vereniging
van geschiedenisstudenten
'Kleio' zag daarin een mooie
aanleiding voor een debat. On
der de provocerende titel „Po
tentie van de Paus" debatteer
de Drukker gisteren met twee
van zijn critici, de Amster
damse verzuilingsdeskundige
prof. dr. J. Blom en de Nij
meegse historicus dr. Th. En
gelen.
Onder druk van die twee laat-
sten was Drukker bereid zijn
verhaal aanzienlijk te nuance
ren „Het is nooit mijn bedoe
ling geweest minderheden te
shockeren", ook al bleek uit
een inleidend praatje van de
batsvoorzitter Marjolein 't
Hart dat Drukker wel vaker
prikkelende stellingen pleegt
te lanceren. Wat deze in feite
had willen betogen was dat de
duur van de crisis bij ons in de
jaren dertig niet louter met
klassieke economische redena
ties is te verklaren.
Dat werd volgens hem bewe
zen door een vergelijking met
een aantal andere kleine lan
den waaronder Zwitserland en
België die er een zelfde econo
mische politiek (het vasthou
den aan de gouden standaard)
op nahielden als het kabinet-
Colijn.
Er moest daarom iets anders
aan de hand zijn. Drukker
stuitte toen op een boekje van
de Leidse socioloog Van Heek
die in 1954 had geschreven
over „het (hoge) geboorteni
veau der Nederlandse Rooms-
Katholieken". En ziedaar de
provocerend klinkende stel
ling die hij op het allerlaatste
moment aan zijn uit cijfers en
tabellen bestaande proefschrift
had toegevoegd, was geboren:
de excessieve groei van het
aantal katholieken zorgde er
voor dat ondanks de vastge
stelde toeneming van de werk
gelegenheid in de tweede helft
van de jaren dertig het werk-
gelegenheidsaanbod onvol
doende bleef.
Engelen, die studie maakte
naar de omvang en de samen
stelling van de Nederlandse
bevolking, m'eende dat het met
die excessieve groei van de ka
tholieken wel meeviel. Voor
de oorlog groeide namelijk
niet alleen de katholieke be
volking erg snel, (met veertig
procent in de periode 1910 -
1930), ook bij de overige bevol
kingsgroepen was er sprake
van een sterk 'procreatief' ge
drag, namelijk een stijging van
32 procent. Maar weer afgezet
tegen de groei in de vorige
eeuw viel die toename van de
katholieken relatief weer mee.
Het duidelijkst werd dat bewe
zen in Limburg waar de
vruchtbaarheid vanaf 1910
juist duidelijk was gaan terug
lopen ten opzichte van de vo
rige eeuw. Ondanks alle plei
dooien van bovenaf voor het
stichten van grote gezinnen,
hadden de meeste katholieken
in de jaren twintig en dertig al
lang hun eigen plan getrok
ken. De bevolkingspolitiek
van haar eigen geestelijke lei
ders werkte niet, zo conclu
deerde Engelen.
Blom vond dat wat voor de
katholieken gold net zo goed
opging voor de gereformeer
den. Waarom die ook niet ge
noemd? Maar belangrijker was
dat hij vond dat Drukker zijn
huiswerk niet goed had ge
daan, want het was toch inter
essant vast te stellen dat het
vruchtbaarheidsgedrag van
katholieken in Duitsland, Bel
gië en Zwitserland heel anders
was, namelijk veel lager.
Bovendien, op grond van wat
Engelen had aangetoond had,
was duideliik dat er van be
hoorlijke bevolkingstoename
bij alle bevolkingsgroepen
sprake was. Het heeft dus geen
zin, aldus Blom, alleen de ka
tholieken daarvoor te kapitte
len. We stoten hier, aldus
Blom, op een typisch Neder
landse eigenaardigheid. Calvi
nisme, de typische morele sig
natuur van de Nederlandse
natie, levert waarschijnlijk een
betere verklaring voor die be
volkingsgroei, zo meende
Blom.
Drukker kon niet anders dan
veel toegeven. Maar hij had
het dan ook niet gemunt op de
katholieken, hij had slechts
willen wijzen op het effect van
de bevolkingstoename- in rela
tie tot een politiek die het eco
nomische leven sterk onder
druk zette. Dat de gerefor
meerden bij hem niet zo in het
oog gesprongen waren had te
maken met het feit dat zij als
verspinterde groep „een min
der duidelijke startpositie"
hadden en met hun bevol
kingspolitiek niet zo te koop
liepen („meer in het geniep")
als de katholieken.
Terwijl gaandeweg het debat
de historici zich verdiepten in
de vraag welk aandeel de ver
schillende denominaties kon
den hebben in de bevolkings-
Drukker al lang blij dat zijn
voornaamste stelling overeind
was gebleven. Van schuld aan
het adres van de katholieken
wilde hij niet weten, want af
gezien van welk feitelijk aan
deel zij nu precies hadden in
die crisis, van schuld kon geen
sprake zijn omdat ze immers
niet wisten dat zo'n crisis er
aan zat te komen. Hij onder
schreef daarom de stelling van
een rooms-katholieke studen
tenclub uit Amsterdam die
had gezegd dat wie uit onwe
tendheid handelt, geen blaam
kan treffen.
Kaarsjes
branden
plaatsen burgers
kaarsen op de
weg om
uitdrukking te
geven aan de
rouw en woede in
verband met de
slachtoffers van
de burgeroorlog.
FOTO: EPA
ZÜRICH De rooms-katho-
lieken in Zllrich hebben de
eerste stap gezet op weg naar
afsplitsing van het bisdom
Chur. De regionale synode van
Zurich besloot donderdag una
niem tot de oprichting van een
'Fonds bisdom Zürich'.
Een woordvoerder van de sy
node zei dat het conflict met
de zeer behoudende bisschop
Wolfgang Haas niet meer is bij
te leggen. „De kloof in het bis
dom is niet meer te overbrug
gen."
Het fonds ontvangt ruim
260.000 gulden uit de gelden
die de rooms-katholieken in
Zürich niet aan het bisdom
Chur hebben afgedragen. In
totaal hebben ze ruim een half
miljoen gulden ingehouden.
Uit het fonds worden organi
saties gesteund zoals de Jonge
Gemeente die geen geld van
het bisdom krijgen.
Bisschop Haas is een „voortdu
rende bron van tweedracht en
polarisatie", aldus een verkla
ring die de synode met 97
stemmen voor, één tegen en
twee onthoudingen aannam.
Verder zijn de synodeleden
„verbaasd en kwaad" dat de
paus kortgeleden zijn volledige
steun aan bisschop Haas heeft
gegeven. Daarmee heeft het
onderzoek van de Duitse Cu
rieprelaat Karl-Josef Rauber
slechts een alibifunctie gekre
gen.
Beroep
De synode doet een dringend
beroep op Rome stappen te on
dernemen die kunnen leiden
tot vermindering van de span
ning in het bisdom en met
name in het kanton Zürich.
De wijze waarop bisschop Haas
zijn ambt uitoefent, wordt
door de overgrote meerder- v
heid van de gelovigen en ziel
zorgers niet geaccepteerd.
rentie met nadruk om de grote
bezwaren tegen mgr. Haas
nogmaals in het Vaticaan aan
de orde te stellen omdat de ho
peloze situatie in het bisdom
Chur hoe langer hoe meer ook
gevolgen voor de andere bis
dommen heeft.
Woensdag hebben veertien
van de zestien dekens van het
bisdom gepleit voor het aftre-
bisschop Haas. Hij is
volgens hen niet in staat het
bisdom te leiden. Zij noemden
de situatie in het bisdom „on
houdbaar". De paus moet stap
pen nemen om een splitsing in
het bisdom te voorkomen.
Het viel te verwachten.
Het volgende onderwerp
waar de Eerste Kamer en
dan met name de CDA-
fraktie erin, het deze re
gering moeilijk lijkt te
maken is de Wet op de
Basisvorming.
Vorige week verschenen de
commentaren van de verschil
lende frakties. En inderdaad:
de toon was bepaald kritisch,
zelfs bij de PvdA. De vraag is
dus: zal dit schip, dat zo'n lan
ge reis achter de rug heeft, als
nog in het zicht van de haven
stranden?
De toon mocht dan kritisch
zijn, het meest bij VVD en
CDA, samen een meerderheid
in de Eerste Kamer, het is he
lemaal niet zeker dat de Se
naat het wetsontwerp ook zal
verwerpen. Ook een lezer van
meerdere kranten werd daar
over in onzekerheid gelaten.
Las men bijvoorbeeld in
Trouw de kop. 'Senaat kraakt
BasisvormingEn uit inter
views met mevrouw Grol-
Overling, de woordvoerster
van de CDA-fraktie, kreeg
men zeker niet nu al de in
druk dat haar fraktie het 'on
aanvaardbaar' zal uitspreken.
Er zal in elk geval eerst nog
gedebatteerd worden. Waarbij
die CDA-fraktie waarschijn
lijk weet dat haar invloed deze
keer wel vooruit gewerkt
heeft bij de standpunt-bepa
ling van de CDA-Tweede Ka-
merfraktie.
Het is namelijk al jaren be
kend bij de discussie over deze
materie, dat het CDA in de
Eerste Kamer er een slag an
ders, zeg: conservatiever, over
denkt dan de collega's uit de
Tweede Kamer. En ik meen te
weten dat zelfs bij de formule
ringen inzake de Basisvorming
in het Regeerakkoord daar re
kening mee is gehouden. Dus,
wat wil men nog meer.
Een bekend feit is verder, dat
het onderwijsveld bepaald niet
staat te trappelen om de basis
vorming in de praktijk te
brengen. Toch vinden eigen
lijk alle onderwijsorganisaties
dat de wet nu maar moet wor
den aangenomen. Na 20 jaar
heeft men schoon genoeg van
de discussies. Zo verklaarde
zelfs de voorzitter van het Ne
derlands Genootschap van Le
raren (NGL) dat tot dusverre
tegen alle plannen is geweest,
dat zijn organisatie het verzet
nu heeft opgegeven. Een ande
re organisatie, de Protestants-
Christelijke Onderwijsvakor
ganisatie (PCO) vroeg de Se
naat ook nu maar door te pak
ken, hoewel zij nogal eens me
ningen had tegenovergesteld
aan die van het NGL.
Dit alles speelt en speelde zich
dan af tegen de in het begin
van de jaren zeventig ontstane
discussie over de midden
school. Van dat ideaal is in het
nu voorliggende ontwerp bit
ter weinig overgebleven. Zo
weinig, dat ik me sterk maak,
dat datgene dat nu voor ligt
door drs K. de Jong Ozn.
nog e
stuk conservatiever is
dan waar de conservatiefste
partij van nu in dezen, de
VVD, tien jaar geleden voor
pleitte. Zo zie je hoe je op moet
passen met onder het voortdu
rend aanwezige 'trend-ge
sternte' al te absolute menin-
fen te verkondigen. In dit ver
and verbaast het je dan toch
wel te lezen, dat mevrouw
Grol verklaarde, bij het begin
van het debat in de Senaat
(pas volgend jaar maart!) eerst
klip en klaar van staatssecre
taris Wallage te willen horen
„dat hij geen middenschool
gaat invoeren." Nou, dat ant
woord zal niet zo moeilijk zijn.
De vraag geeft echter het
wantrouwen ook nog eens heel
duidelijk weer.
Men weet het: de Eerste Ka
mer ontbeert het recht van
amendement. Zij moet ja of
nee zeggen. Toch merk je dat,
net als bij het debat over het
Plan Simons, de Senaat op de
een of andere verkapte manier
ook nu weer wijzigingen in de
Wet zal willen. Bijvoorbeeld
doordat men zich gaat bemoei
en met de Algemene Maatre
gelen van Bestuur (AMvB's)
waarin de uitvoering ervan
wordt geregeld. Bijzonder ge
voelig is de Senaat altijd op
het punt van data van invoe
ring die in een wet staan en
die hier in feite achterhaald
zijn. Bekend is dat staatssecre
taris Wallage in dezen op tal
van punten vooruitgelopen is
op beslissingen die de Eerste
Kamer nog moet nemen. Juist
dat zou in die Eerste Kamer
wel eens tot de grootste pro
blemen kunnen leiden. Een
middel daarvoor is het maken
door de staatssecretaris van
een novelle. Dat is een wijzi
ging van de Wet, die via de
Tweede Kamer weer bij de
Eerste Kamer komt. En waar
in dan nieuwe data zouden
kunnen komen te staan.
Scholengemeenschap -
pen
Het is een bekend feit dat de
basisvorming het best zal kun
nen worden gerealiseerd in
brede scholengemeenschap
pen. Nu zijn er daar nog maar
ruim 40 van. En het is vol
strekt onmogelijk om ze overal
in het land te vormen. Daarom
is in de wet de mogelijkheid
gecreëerd om nevenvestigin
gen te stichten. Die mogelijk
heid is echter veel en veel te
beperkt gehouden en dat zal
dus in het land tot zeer grote
problemen leiden. Niet alleen
omdat scholen, die hun identi
teit terecht willen handhaven,
daardoor in moeilijkheden ko
men (dat zal sommige partijen
een zorg zijn.maar ook om-,
dat bij zo'n bijna tumultueuze
herschikking van het scholen
bestand in het voortgezet on
derwijs men een onderwijs
kundig verantwoorde invoe
ring van basisvorming wel
kan vergeten.
Als de Eerste Kamer dus zo'n
novelle wil, laat men dan sug
gereren dat op dit punt ook
nog een wijziging, het hoeft
ook maar een heel kleine te
zijn, in de wet wordt meegeno
men. Maar ja, het blijft dan
wel de vraag of de VVD, die
ook deze keer het CDA in de
Eerste Kamer aan een meer
derheid moet helpen, wel mee
wil werken. Men is daar tegen
de basisvorming, maar wel
voor schaalvergroting. En ik
heb nog steeds de indruk, dat
dat vaak niet is om die schaal
vergroting zelf.
Het zal best nog
debat worden ii
De invoering va:
ming zou er wel
gesteld kunnen worden. Afstel
is een andere zaak.
en spannend
maart 1992.
de Basisvor-
door uit-
van de socialistische DDR-
staat. Iemand als Stolpe hield
tot in 1989, het jaar waarin de
Muur viel, een hervorming
van de DDR nog steeds voor
mogelijk.
Ook in de Rooms-Katholieke
Kerk in de DDR had de Stasi
contacten. Volgens het boek
had de geheime dienst in vier
van de vijf gevallen 'beet' als
protestantse geestelijken om
medewerking werd gevraagd,
terwijl dit voor rooms-katho
lieke priesters in drie van de
vier gevallen gold. De RK
Kerk was wegens haar geringe
omvang in de DDR overigens
lang niet zo interessant voor
de Stasi.
Onzekerheid
ïr proces
in Vancouver door de Wereld
raad van Kerken 'een geloof
waardig getuigenis' nooit als
een apart element opgevoerd.
Kerken en kerkmensen die
werken aan gerechtigheid,
vrede en heelheid van de
schepping, geven daarin een
geloofwaardig getuigenis van
hun eigen geloofsovertuiging.
In het handelen wordt zo'n ge
tuigenis pas geloofwaardig."
Het Acht Mei Bestuur achtte
het echter niet opportuun deze
brief op dit moment (begin de
cember) mede te onderteke
nen gezien de onheldere situa
tie vanuit de Raad van Ker
ken en de stuurgroep van de
Kerkendag en het feit dat de
AMB nog op een voorstel van
Van der Zee wacht.
erz
en HA-
IA en 1
IN IEMAND is ooit meer afgeschreven dan hij, en nieni
heeft de specialisten vaker op het verkeerde been gezet
hij de ene uitzichtloze situatie na de andere overleefde, m ^eke
de onherroepelijke loop van de geschiedenis heeft hem -onlanj
toch ingehaald: Michail Gorbatsjov is aan zijn laatste dj Jeit vo
bezig als president van de Sovjetunie. De man die als g «e buit
ander het wereldbeeld van de jongste tien jaar heeft bepa
1 door de krachten die
hij niet wist hoe hij
ZOALS steeds wanneer een tijdperk wordt afgesloten, i
meteen de vraag: wat nu? Zij is al gedeeltelijk beantwo
door de oprichting van de Slavische Unie door Rusland,
kraïne en Wit-Rusland. Het door Boris Jeltsin geïnspiret
gemenebest bouwt voort op de ideeën voor een nieuwe i
Gorbatsjov zelf. Wellicht is een samenwerkingsverb
onafhankelijke republieken de laatste kans om de t
chaos af te wenden. Het is in elk geval beter gewapend i
volkomen machteloos centrum in Moskou, dat de e
lijdzaam moet c
MAAR het echte antwoord is dat niemand weet wat erj 1
gebeuren. Ook Jeltsin of zijn Oekraïense ambtgenoot Leo
Kravtsjoek kunnen geen garantie geven dat zij i
len zijn de invloed die van het centrum uitging over te
Zij zullen in de eerste plaats afhankelijk zijn van
opstelling van het Rode Leger. Zonder de strijdkrachten
de unie al veel vroeger uit elkaar zijn gespat onder druk
de etnische en culturele conflicten. Nu de elementen
centraliserende macht een voor een zijn afgebroken, is
het leger nog beslissender geworden voor de toeko
het land. ELDC
won
A.LLEEN de militairen hebben de macht om de beslissin !ekuit
de politici te neutraliseren. Het is daarom dat Gorbat enbor
in zijn laatste wanhopige pogingen het centrale regim Par
redden en Jeltsin nadrukkelijk de steun hebben gezte*
de generaals. Het is de tragische ironie van de geschil kelin
dat het Rode Leger, dat zo vaak is gebruikt als terreu
strument en door zijn onverzadigbare honger naar wap ïressa
grotendeels verantwoordelijk is voor de economische er r£*en
het laatste element van stabiliteit zou moeten zijn. De ectrice
litici hebben echter geen andere keus. emgin,
r de
j-x nstverl
UE massavernietigingswapens waarover zij beschikken,
ven de militairen een enorme macht over de politici. 1 Ovei
hoeft echter niet te impliceren dat zij die ook willen geb
ken. Tijdens de mislukte augustuscoup gaf het leger blijk an'
een veel grotere democratische houding dan velen had me]
geloofd. Het was niet zozeer door Jeltsins verzet, maar c
dat de troepen weigerden de bevelen op te volgen, dat its r
coup mislukte. Zoals ook het staatsapparaat is het legei
lang geen monoliet meer, maar valt het uiteen in verse P* f'
lende fracties. Dat kan echter het grootste gevaar inhoui mselg
Zolang het centrale regime bestond, was er geen twijfel o t
de loyaliteit van het leger. Nu zoeken de militairen aaml pblader
ting bij wie hen de beste toekomst garandeert. angstg
REDUCTIES en hervormingen hebben het moreel oi
mijnd. Het leger wil rust, en wie dat brengt, krijgt ookletm
steun. Geen enkele politieke leider is daartoe echter in si!
en dat houdt het gevaar in dat de militairen zich tegen
politici keren. Beloften van Jeltsin en Kravtsjoek dat zi j*6e
kernwapens samen willen beheren en alle internationale
koorden naleven, zouden dan betekenisloos worden. Voooor
pig zijn er geen aanwijzingen voor dat ultieme nachtmei jf IN 'T
scenario, maar de wereld kan zich niet permitteren te afsl
delijk te blijven. Meer dan ooit moet de internationale
meenschap het verdere democratiseringsproces in de So\
unie steunen. Er is te veel te verliezen als het mislukt.
lt dat
Uitgave
Kantoor
Telefoon
Hoofdkant
Chef-re
Secreta
070-3190 933
070-3906 717
Postbus 9. 2501 CA Der
r: G.-J. Om
lofdre
in (tel. 071 -
ïn (tel. 071 -J44 048): K
049): K.
Binnen- en buitenland, financiën en ecor
A van Rijn (chef), W Bunschoten,
E Huisman. H J<
Sport algei
(tel 070 - 3190 808) L
I046 Of 071 - 144 047) F
Omgeving L
drs. R Koldenhof. m
Sport Leiden e o (tel
>en (chef). I
ie (tel: 070-3190 815)
n Haersma Buma, A va
in Leeuwen - Voorbij. R de Roo, dr
in (tel. 070 - 3190_826) F Werkman (chef). P. Alleblas
parti
„Ik t
die d
Zonot
h'J j
If zeti
Belgis
Geysé
Groei
(CVI
locrate
D. DijkhuiZi Juist g
jngeveld,
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834): G Ansems (coördinator), B. Jansma, H. Piët.
Geestelijk leven (tel 070 - 3190 835) L. Kooistra, drs. P van Velthoven
Foto (tel 070 - 3190 838) M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis. S Pieterse
Opmaak (tel: 070 - 3190 831): Ch. Bels (chef), A. de Bruijn, W Diekstra, L Henr
J. Hofmeester, C de Kier, H. Nieuwmans, H Schneider
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors.
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van:
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied;
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie, een
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederland
België. De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs K Swiers, M. vani
Ven en P Vogels De parlementaire redactie bestaat uit R. in 't Hout (chef), H
leveld, D Hofland, P. Koopman, D. van Rietschoten en K. van Wees.
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
- de volgende correspondenten in het buitenland: S Akkerman (Praag),
drs. D. J. van den Bergh (Peking), drs. H. Botje (Tunis), A Courant (Athene), fflue
R. Hasselerharm (Johannesburg), T Heard (Kaapstad), drs. A Heering (Rome) fitir
B. van Huêt (Parijs), M de Koninck (Washington), H. Kuitert (Nieuw Delhi), 10-1
mp (Sao Paulo), R. Simons (Londen), drs R. Vunderink (Moskou),
i (Jeruzalem), E. Winkels (Barcelona), G van Wijland (Belgrado),
(Bonn), J Wijnen (Brussel)
jrant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve vertaal-L.
ten van The Times en The Sunday Times of London. Vertaalster dpa
Telefoon: 071 - 313 677 op ma. t/m vr. var
Nabezorging
Telefoon 071 - 122 248 op ma t/m vr var
15.00 uur
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
K0NI
«dijk e
'ISPE
318,65
'orden voldaan
I. 071 -122 244
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 -134 941
Voor uitsluitend het doorgeven v
Bankiers
ABN/AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK 663 050
Rijswijk 070 - 3902 702
