Hilversum en Den Haag
de pot en de ketel
J
p
linal
Ie
h<
Kikker
komt
bevroren
de
winter
door
ZATERDAG 7 DECEMBER 1991 PAGINA 2|
DEN HAAG/HILVERSUM - We
stellen ons even een aflevering uit
'Zeg 'ns Aaa' voor. Wiep wijst op
een fraai ogend nieuw bankje in
het interieur van dokter Lidy van
der Ploeg. „Goh, een nieuwe
bank?", vraagt ze. „Ja, gisteren ge
kocht bij Ikea. En boven op de
auto hier naar toe vervoerd", ant
woordt Lidy dan. Wiep knikt neu- I
traal, waarna beiden neerzijgen op I
de nieuwe bank en een kort ge
sprekje voeren over de problemen
van Mien Dobbelsteen met de j
commerciële aspiraties van haar j
man Koos.
Een fraai eigentijds dialoogje in een oer-
Hollandse tv-komedie. Alleen, het klopt
niet. Want het noemen van produkten
van alom bekende winkelketens mag in
het dagelijks verkeer gemeengoed zijn, j
op de televisie heet dat reclame. Zelfs als
Wiep niet eens de beleefdheid kan op- i
brengen te zeggen dat ze die bank van I
Ikea ook móói vindt.
Reclame, zo is bekend, mag niet in een
programma, en al helemaal niet in een
programma van een publieke omroep.
Daar hebben we de STER voor, zo luidt
de algemene opvatting. Toch zijn er te- i
kenen die er op wijzen dat die enigszins
aan het wijzigen is. Nog niet zo lang ge
leden werd in de Tweede Kamer gepraat
over verruiming van de sponsoringsre-
gels. Daarmee zouden de publieke om
roepen weer wat extra geld binnen kun
nen halen, geld dat hard nodig is nu
door de opkomst van de commerciële
televisie de STER-inkomsten, een van
de pijlers van de oraroepfinanciering,
zijn teruggelopen. En als de adviezen
van reclamebureaus tijdens dat overleg
waren opgevolgd, had de dialoog uit het
begin van dit verhaal zonder problemen
uitgezonden kunnen worden. Want, zo
luidde dat advies, het noemen van na
men zou wel mogen, als dat maar niet
wordt gevolgd door een aanprijzing van
die naam. De kamerleden vonden het
niet zo'n goed plan. Het feit dat dokter
Van der Ploeg zegt dat het bankje van
Ikea is, betekent voor de kijkers al aan
beveling genoeg, en dus reclame, zo re
deneerden zij. Het vermelden van spon
sornamen voor en na een programma
gaat die kamerleden al ver genoeg. En zo
werd een nieuwe en hoogstwaarschijnlijk
uiterst lucratieve bron van inkomsten
voor de omroepen de pas afgesneden.
Moordenbrand
Jammer alleen dat diezelfde kamerleden
niet tegelijkertijd de oplossing gaven
voor hoe die omroepen dan wèl gefinan
cierd moeten worden. In Hilversum
schreeuwt men moord en brand over de
onduidelijkheid over de toekomst van
de omroepfinanciering, en de omroepen
buitelen over elkaar in hun streven zo
snel mogelijk onafhankelijk te worden.
Onafhankelijk van Den Haag, dat geen
programma-onderbrekende reclame toe
staat, de sponsorregels slechts mondjes
maat wil verruimen, de omroepbijdrage
niet wil verhogen, eist dat de omroepen
meer geld uit neven-activiteiten halen en
ook nog vindt dat minstens tien procent
van de programma's aan kunst moet
worden gewijd. Een Den Haag boven
dien dat wel tegen alles „nee" zegt, maar
niet zegt hoe het dan wel moet. Dan ben
je beter af als commerciële omroep, al of
niet met winstoogmerk, vinden bijvoor
beeld TROS, VARA en Veronica.
Den Haag is van die kritiek niet erg on
der de indruk. „Het is een beetje een
kwestie van de pot verwijt de ketel",
zegt de woordvoerder van de PvdA-frac-
tie in de Tweede Kamer, Bert Middel.
„Ik wil gerust toegeven dat het mediabe
leid onder een aantal achtereenvolgende
kabinetten niet bepaald uitblonk in dui-
DEN HAAG - Nu de winter voor
de deur staat, kleden we ons warm
aan en stoken we de kachel nog
eens wat extra op. Dat is onze aan
passing. In de dierenwereld gaat
dat niet zo simpel. Veel dieren krij
gen weliswaar een dikkere vacht,
maar dat betekent ook een ver-
haarperiode. Andere dieren trekken
weg naar warme streken en inves
teren dus veel energie in een verre
reis.
En van een grote lobbes als de bruine
beer weten we dat hij een winterslaap
houdt. Die winterslaap overleeft hij door
in een heel laag tempo de reservevoor-
raad vet te gebruiken die hij in zijn li
chaam heeft opgeslagen. Sommige die
ren maken het nog bonter en laten zich
gewoon bevriezen.
Nu maken we al langer gebruik van het
gegeven dat bijvoorbeeld bevroren sper
ma toch blijft leven. Maar complete die
ren?
Bekend was al dat er - bijvoorbeeld in
de poolstreken - insecten zijn die de
poolwinter bij min vijftig graden celsius
kunnen overleven. En wetenschappers
uit Siberië rapporteerden het bestaan
van een salamander die 35 graden onder
nul verdraagt.
In 1988 meldden medewerkers van de
universiteit van Minnesota dat zij be
vroren kikkers hadden gevonden. Ze za
ten in nesten op zo'n tien centimeter on
der de grond en daar vroor het zes tot
acht graden. In bevroren toestand ade
men de dieren niet, hebben ze geen hart
slag of bloedcirculatie en werkt hun ze
nuwgestel nauwelijks. Tot vijfenzestig
procent van hun lichaam bestaat op dat
moment uit ijs. Het ijs vult de buikhol
te, de blaas en de ruimten tussen de li
chaamscellen.
Het lijkt in eerste instantie een gevaarlij
ke manier van aanpassen om bevroren
de winter door te komen. Na te zijn be
vroren is andijvie, om een voorbeeld te
noemen, niet meer te eten. En ook in le
vende wezens zouden ijskristallen kun
nen worden gevormd die dwars door de
celwand heenprikken en zo een vernieti
gende werking hebben. Maar zelfs wan
neer dat allemaal onder controle kan
De afgelopen maand ging het plotseling razend
snel. De VARA, de inmiddels tot rose verkleurde
burcht van Marcel van Dam, wil samen met Vero
nica, de rebellenclub van het duo Out en Van der
Reyden, een commerciële omroep stichten, zonder
winstoogmerk. De TROS reageerde onmiddellijk:
wij gaan ook commercieel, maar dan op de kabel.
De EO en de VPRO meldden jubelend genoeg le
den te hebben om A-omroep te worden. Kortom:
het rommelt als nooit tevoren in het tot voor kort
zo gekoesterde publieke bestel. Een verhaal over
omroep en geld, en de rol van de politiek daarbij.
OMROEP EN POLITIEK VECHTEN OVER OMROEPFINANCIERING
1 gegeven to\
nauwere
samenwerk
tussen
muzikante
Bert Middel, media-woordvoerder van de
PvdA: mediabeleid kabinet èn omroepen
niet altijd duidelijk. FOTO: ANP
delijkheid. En dat aan de besluitvorming
we! het een en ander verbeterd kan wor
den. Maar van het beleid van die om
roepen kan hetzelfde gezegd worden. Die
hebben er ook jaren over gedaan om
met zo iets simpels als horizontale pro
grammering tot samenwerking te ko
men. En nog gebeurt het vaak dat ze on
derling zo verdeeld zijn dat ze tot niets
komen".
Bovendien, vindt Middel, gaat het hele
maal niet zo slecht met die omroepen.
De kwestie van de financiering is vooral
een kwestie van die omroepen zelf, zo
redeneert hij. Een betere programmering
levert ongetwijfeld meer reclame-inkom
sten op. Maar is de wens daarbij niet een
beetje de vader van de gedachte? Met
name de identiteitsgebonden omroepen,
die het aan hun achterban verplicht zijn
meer te brengen dan de zoveelste spel
show en de zoveelste komedie, merken
aan den lijve dat de adverteerders daar
niet op zitten te wachten. Toch kun je
zeggen dat juist die minder geijkte pro
gramma's vallen onder wat hij 'een bete
re programmering' noemt.
Middel: „Dat is nou juist het mooie aan
dat bestel. Zolang men deel uitmaakt
van dat publieke bestel, van die geza
menlijkheid, betekent het dat men ook
bijdraagt aan dat bestel. De omroepen
die met hun programma's veel kijkers en
dus veel reclame trekken, hebben een
verantwoordelijkheid voor die omroe
pen die dat minder doen. Dat is een di
rect gevolg van de keus die men maakt
D66-mediawoordvoerder Gerrit-Jan
Wolffensperger vindt dat minister D'An-
Tekort
Maar nu is het ook zo dat de omroep
tientallen miljoenen guldens te kort
komt. RTL4 heeft niet alleen een flink
deel van de reclame-inkomsten naar
zich toegetrokken, maar geldt ook als
concurrent, en dus als prijsopdrijver, bij
het inkopen van buitenlandse program
ma's en de rechten op sportwedstrijden.
Vooralsnog wordt het schip van het pu
blieke bestel drijvende gehouden door
gebruik van de omroepreserves. Die si
tuatie zal nog nijpender worden als de
TROS inderdaad het bestel de rug toe
keert, commercieel wordt en zijn eigen
deel van de reclamekoek opeist.
Middel ziet het niet zo somber. Als de
TROS er uitstapt ontstaat ruimte binnen
het bestel, redeneert hij, waardoor zon
der veel problemen voldaan kan worden
aan de zendtijd-eisen die de kersverse A-
omroepen VPRO en EO mogen stellen.
En als het reclamedeel van de publieke
omroepen door zo'n overstap erg achter
uit zou lopen, dan, heel misschien, valt
er met de PvdA wel te praten over een
meer structurele aanpak van de tekorten,
door middel van verhoging van de om
roepbijdrage. Maar alleen ajs het echt,
echt, echt niet anders kan. Want je moet
de kijkers niet straffen voor het feit dat
Verhoging van de omroepbijdrage is ook
het stokpaardje van CDA-mediaspecialist
Marten Beinema. FOTO: DIJKSTRA
er commerciële omroep bestaat, vindt
Middel.
Verhoging van de omroepbijdrage is ook
het stokpaardje van CDA-mediaspecia
list Marten Beinema, hoewel in zijn ei
gen fractie de meningen daarover uiterst
verdeeld zijn. Evenals Middel lijkt hij
bepaald niet ongelukkig met een vertrek
van de TROS uit het publieke bestel.
„Stapt de TROS er uit, dan verandert er
weinig. Je behoudt drie netten, VPRO
en EO kunnen zonder veel problemen
A-omroep worden, kortom, je gaat ge
woon verder. Misschien dat je wat recla
me verliest, al heb ik het idee dat dat
ook wel mee zal vallen: de kijkcijfers en
reclame-inkomsten van de publieke om
roepen ontwikkelen zich de laatste tijd
toch wat minder slecht dan was veron
dersteld. Maar als het veel slechter
wordt, moet je toch overwegen de om
roepbijdrage te verhogen", aldus Beine-
De CDA-woordvoerder noemt dit zelf
het meest wenselijke scenario. Een an
der, minder wenselijk scenario is dat
van het vertrek van VARA en Veronica
uit het bestel. Hoewel niemand in Den
Haag nog gelooft dat beide omroepen na
de bekendmaking van de TROS nog
cpmmercieel willen worden (de reclame
markt voor in totaal drie commerciële
omroepen is immers te klein), bestaat
nog steeds een kans dat Van Dam en
Van der Reyden doorzetten. En als het
aan de politiek ligt', mogen die twee om-
Gerrit Braks, voorzitter van de KRO, wil
de minister van WVC niet te hard vallen.
FOTO: SP
roepen een van de drie aardse netten
meenemen. Beinema zegt te betwijfelen
of de EG-regels dat toelaten, maar ge
beurt het wel, dan levert dat problemen
op voor de achterblijvers, die de koek
over twee netten moeten verdelen. „Ik
heb indertijd voorgesteld dan te kijken
of je met bepaalde uitzendingen niet op
de kabel kunt gaan zitten. Dat is niet zo
kostbaar. Je kunt je afvragen of het voor
bijvoorbeeld Teleac niet veel gunstiger is
op een goede tijd op de kabel uit te zen
den dan op een ongunstig uur op een
van de aardse zenders. Maar dat moet
wel op basis van vrijwilligheid".
Minder dramatisch
Ook Beinema heeft het idee dat de situa
tie in Hilversum minder dramatisch is
dan wel eens wordt voorgesteld. De ef
fecten van wat Den Haag wèl heeft ge
daan, zoals invoering van zondagsrecla
me en verscherping van de controle op
betaling van de omroepbijdrage, zijn nog
ongewis, en kunnen mogelijk voor enige
financiële verlichting zorgen. Het fatale
moment is volgens hem nog lang niet
aangebroken. „Fataal zou het zijn als de
publieke omroepen niet meer als zoda
nig herkenbaar zijn, of op een bepaald
moment zo weinig geld hebben voor een
goede programmering dat je in een neer
waartse spiraal komt van minder kijkers,
minder advertentie-inkomsten, minder
geld, minder goede programma's. Ma* R
ik ga er van uit dat de wal het schil trJi
keert, in die zin dat we zo gehecht zijl heet:e
aan een pluriforme omroep dat we bi een
reid zijn zonodig de omroepbijdrage i "ap"pvpn tn
verhogen".
Opvallend aan de zienswijze van CD;
en PvdA, samen goed voor een meerder
heid in de Tweede Kamer, is dat beid
de toekomst van het publieke bestel
feite laten afhangen van de ontwikkelin
van commerciële televisie. Politiek De
Haag lijkt bijna niet te kunnen wachte
op het moment dat een van de omroe
pen er uitstapt en commercieel wordt
En juist die afwachtende houding is iet
dat Hilversum, en de oppositie in d
Tweede Kamer, mateloos irriteert. Hot
wel minister D'Ancona van WVC in di
verhaal geen rol lijkt te spelen, is zn vei
antwoordelijk voor de huidige onduide
lijkheid, vinden zij.
D66-mediawoordvoerder Gerrit-Jai
Wolffensperger is een van hen. Hij vind
dat de minister nu ook eens iets mor
dóen. Praten met de omroepen die u
het bestel willen treden, bijvoorbeelr
„De minister wil nu weer een advies af
wachten van de commissie die onder
zoekt of het meegeven van een aards ne
aan omroepen die commercieel verde
willen wel mag volgens de EG-regels
Maar het is toch te gek dat we tot da
advies maar niet praten. Laat de minh
ter maar eens met die omroepen om dr
tafel gaan zitten om te kijken te kijke
of ze nog wel willen, nu de TROS op d
kabel wil. Als ze niet willen heb je da
advies niet eens nodig. Treedt in over
leg. Kom snel met een financieringsplar
voor de omroepen. Er ligt een financieel
gat van op jaarbasis honderd miljoer
gulden. Je kunt niet achter de feiten aaij
blijven lopen, dat doen we nu al jaren"
aldus de verbolgen democraat.
Bungelen
Gerrit Braks, voorzitter van de KRO ei
nog geen jaar geleden deel uitmakenr
van hetzelfde kabinet waarop de omroe]
pen zoveel kritiek hebben, wil de minis
ter niet te hard vallen. „Als ik zeg dat il
kritiek heb op het beleid van de mini;
ter, dan doel ik meer op de minister al
symbool van wat in Den Haag aan poli]
tieke opvattingen leeft dan op haar per-j
soonlijk. Zij doet wat de politiek toelaat
En bij die politiek bespeur ik een zeken
onverschilligheid ten opzichte van hej
publieke bestel", aldus Braks. Hilversun
en Den Haag, zo betoogt hij, zijn altiji
al eikaars tegenpolen geweest. Ze hebber
elkaar nodig, maar van harte gaat he
niet. En nu de partijen hun verhaal ooi
kwijt kunnen op de commerciële televiJ
sie, ontstaat er toch een zeker leedver]
maak. „Dat ze ons willen laten bunge
len, daar kan ik me best iets bij voorstel]
len", zegt Braks vergoelijkend. Om erj
onmiddellijk aan toe te voegen: „Maar,
het moet natuurlijk niet te lang duren".
Zijn omroep zoekt naarstig samenwer
king met AVRO en NCRV, op progran
matisch gebied, maar vooral ook op oi
dersteunende terreinen. Het personei
van de drie omroepen vreest de to
komst, want het is logisch dat al die or
dersteunende afdelingen ook worden s;
mengevoegd. Den Haag zou zo'n innig
en kostenbesparende samenwerkinj
moeten toejuichen, maar daar heel
Braks nog niet veel van gemerkt. „We
zouden graag zien dat de politiek al onze
goede bedoelingen nu ook eens beloont
met duidelijkheid over de financiering,
over wat we volgend jaar te besteden
hebben. Maar die komt maar niet". i
Inmiddels gloort er toch iets aan de ho]
rizon. Woensdag meldde de minister aan
de Tweede Kamer dat de STER-inkom
sten hoger zijn dan geschat, en dat er
volgend jaar door de omroepen 37 mil
joen gulden meer te verdelen is. Maar
NOS-voorzitter De Jong temperde de
blijdschap. Het vertrek van de TROS uit
het bestel, zo toegejuicht door de poli]
tiek, gaat de publieke omroepen zekeri
geld kosten, zo voorspelde hij somber
De -onzekerheid duurt dus nog even
voort.
FR,
BO
worden gehouden, hoe moeten dan nog
de organen intact blijven wanneer ze
niet door vers bloed van zuurstof wor
den voorzien?
Suiker
Wanneer een Amerikaanse kikvors sig
naleert dat het vriest, stijgt meteen het
suikergehalte van zijn bloed. Er gaat dan
gewoon een inwendige schakelaar om,
die ervoor zorgt dat zijn lever suiker
(glucose) produceert. Deze glucose wordt
door het hele lichaam getransporteerd en
in organen en cellen opgenomen. Op die
plaatsen van bestemming wacht het tot
het kan optreden als antivries of als
energieleverancier.
Elke Nederlander is ermee vertrouwd
dat 's winters zout op de weg wordt ge
strooid om het glad worden van het weg
dek te verhinderen: het vocht bevriest
daardoor bij een lagere temperatuur dan
gebruikelijk. Glucose werkt net zo. In de
ruimten tussen de lichaamscellen ver
hindert het het bevriezen van het weefs-
elvocht: dat bevriest bij lagere tempera
tuur. En wanneer het toch bevriest dan
verloopt dat veel geleidelijker. De ijs
kristallen die dan worden gevormd zijn
daardoor veel kleiner en minder scherp.
Ze worden als het ware door de glucose-
moleculen verpakt.
Daarnaast wordt glucose gebruikt om
cellen van energie te voorzien nu zuur
stof door het ontbreken van een bloeds
omloop niet meer kan worden aange
voerd. Sporters gebruiken druivesuiker
tijdens een wedstrijd. Dat kan immers
heel snel worden opgenomen om energie
te verschaffen. Bij het ontbreken van
vers aangevoerde zuurstof gaat het in li
chaamscellen net zo. Maar dan is gluco
se reservevoorraad.
Die glucose raakt ook een keer op. En
dat zou snel het geval zijn wanneer alle
lichaamsprocessen op de oude voet door
zouden gaan. Maar bij afkoeling gaat al
les langzamer. Door te bevriezen brengt
de kikker zijn stofwisseling tot een mi-
numum terug. Daardoor maakt hij de
tijd, die hij met een hoeveelheid reserve-
voedsel in leven kan blijven, meteen al
tien tot honderd keer zo groot.
Ook menselijk weefsel kan worden inge
vroren. In 1949 werd voor het eerst
sperma in ingevroren toestand bewaard,
zonder af te sterven. Sindsdien zijn er
verschillende technieken ontwikkeld om
door bevriezing cellen en eenvoudige
weefsels te conserveren. Maar organen
worden bij het invriezen toch bescha
digd door inwendig gevormd ijs; het net
jes afkoelen lukt gewoon nog niet zo
goed.
Daarnaast bestaan er nog steeds proble
men bij het onderdrukken of begeleiden
van de stofwisseling in de organen. Daar
zijn wel goed werkzame synthetische an-
tivriesstoffen voor gevonden, maar die
zijn weer giftig. Er wordt nu gezocht
naar antivries dat snel werkt, niet giftig
is en als verpakkingsmateriaal kan die
nen voor eventueel gevormde ijskristal
len. De kikkers kunnen daarbij van
dienst zijn.
CciclócSouAatit
