Oekraïne in de armen
Centraal-Europa sluit
coup in Sovjetunie zal vanuit leger of het volk komen
Tweede
BUITENLAND
Ontslag chef-staf
Sununu kenmerkt
chaos in Witte Huis
„Belgrado vernietigt
^Kroatische cultuur"
KAPITEIN ROB
DE SCHAT VAN OPA LARSEN
4£c*dóe6ouKLnt
WOENSDAG 4 DECEMBER 1991
y KHmerleiders terug
5 naar Phnom Penh
Militairen Togo vormen
regering nationale eenheid
Italiaanse rechters
leggen het werk neer
Ex-president Peru
wordt niet vervolgd
Huiszoekingen bij
Duitse neo-nazi's
Mandela pleit voor
handhaving sancties
LIMA De voormalige Peruaanse pre
sident Alan Garcia wordt niet vervolgd
wegens de beschuldiging tijdens zijn
ambtsperiode overheidsgelden te hebben
verduisterd. De onderzoeksrechter die
Garcia vrijpleitte, zei gisteren dat er vol
strekt geen reden is om hem te vervol
gen. „Geen enkel aan Garcia toegeschre
ven delict valt met harde feiten te bewij
zen", aldus rechter Roger Salas Gamboa.
De benoeming van Salas Gamboa, die
lange tijd een rol speelde in de sociaal
democratische APRA van de voormalige
president, tot onderzoeksrechter is uitge
breid bekritiseerd in de pers. Ook in po
litieke kringen werd ernstig aan zijn on
partijdigheid getwijfeld.
DRESDEN De Duitse politie
heeft in dertig steden huiszoekin
gen verricht bij vermeende
rechts-extremisten. De politie-ac-
tie begon maandagavond en
duurde tot gisteren. De huiszoe
kingen hadden plaats in de deel
staten Saksen, Neder-Saksen,
Beieren, Brandenburg, Hessen en
Noordrijn-Westfalen. Het is niet
bekend of er mensen zijn gear
resteerd. De Duitse overheid be
sloot tot de actie na incidenten
waarbij het de afgelopen twee
maanden tot brandaanslagen en
botsingen kwam tussen rechts-
extremisten en buitenlanders.
NEW YORK ANC-leider Nelson
Mandela heeft gisteren in de Algemene
Vergadering van de Verenigde Naties,
opgeroepen tot handhaving van de eco
nomische sancties tegen Zuid-Afrika.
„Omdat we het doel van bevrijding,
hetgeen wij allen nastreven, nog niet
hebben bereikt, menen wij dat interna
tionale druk nog steeds nodig is als sti
mulans voor de beweging in de richting
van het einde aan de apartheid", zei de
voorzitter van het Afrikaans Nationaal
Congres. Naar opvatting van Mandela
kunnen de sancties in fases worden op
geheven als vooruitgang wordt geboekt
in het democratisch proces in Zuid-Afri
ka.
I PRAAG De Centraal-
puropese buurlanden van
de Oekraïne aarzelen niet
om de onafhankelijkheid
%^yan de nieuwe staat te er-
kennen en volledige di
plomatieke betrekkingen
aan te knopen. Polen en
anada deden dat al,
sjechoslowakije en Hon-
arije zullen binnenkort
olgen.
Voor Tsjechoslowakije en
Hongarije betekent de vor
ming van de staat Oekraïne
dat zij niet langer grenzen aan
dé Sovjetunie Voor Polen is
de Oekraïne één van de meer
dere nieuwe buurlanden, naast
de Baltische.
De drie Centraaleuropese lan
den hechten veel belang aan
goede relaties met de Oe
kraïne. Niet alleen omdat het
een (economisch en militair)
groot land is, maar vooral ook
omdat op het grondgebied van
Oekraïne omvangrijke Poolse,
Slowaakse en Hongaarse min
derheden leven, als gevolg van
grensverschuivingen na de
Tweede Wereldoorlog.
Dat Polen er als eerste bij was
om de Oekraïne te erkennen,
is niet verwonderlijk. In 1990
tekende Polen al een bilate
raal verdrag met de republiek,
als onderdeel van de nieuwe
Poolse Oost-politiek ('zowel
goede relatie met Moskou als
met de onderscheiden repu
blieken'). Tsjechoslowakije en
Hongarije liepen minder hard
van stapel. Bang uit de EG-pas
te lopen en bevreesd Moskou
voor het hoofd te stoten, stel
den deze landen zich terug
houdender op. Maar nu is er
kenning nog slechts een for
maliteit, zeggen woordvoer
ders, in feite zijn we al zo ver.
Zowel de Hongaarse president
als de minister van buiten
landse zaken zijn de afgelopen
maanden in Kiev op bezoek
geweest. Zij hebben bij die ge
legenheid gezegd tot erken
ning over te zullen gaan als
Oekraïne zich onafhankelijk
zou verklaren. De woordvoer
der van het Tsjechoslowaakse
ministerie van buitenlandse
zaken zegt dat ook zijn land
Oekraïne ongetwijfeld zal er
kennen. „Maar het gaat niet
om een race. We willen eerst
weten hoe het zit met het nu
cleaire potentieel van Oe
kraïne onder wiens autori
teit valt dat? En neemt de Oe
kraïne zijn deel van de schuld
op zich die de Sovjetunie te
genover ons heeft? Worden de
mensenrechten gegarandeerd,
speciaal die van de minderhe
den? Daarover moeten we nog
spreken. Maar natuurlijk is dat
allemaal formeel. We hebben
al heel goede banden met de
Oekraïne en in feite staat niets
erkenning in de weg".
Vanwege de erfenis van de
Tweede Wereldoorlog en de
daaruit voortgekomen aanwe
zigheid van nationale minder
heden in de Oekraïne, bena
drukken alle drie Centraaleu
ropese landen geen aanspra
ken te hebben op Oekraïns
grondgebied. Ze hebben geen
plannen de geschiedenis te
corrigeren. „De grenzen van
Europa liggen vast", zo zeggen
ze eenstemmig. De Tsjechoslo
waakse woordvoerder tekent
daar wel bij aan dat zijn rege
ring regelmatig verzoeken
ontvangt van Roetheniërs (tot
de oorlog behorend bij
Tsjechoslowakije, nu bij Oe
kraïne) om weer herenigd te
worden met hun Slowaakse
broeders. „Wij zijn daar niet
tegen", aldus de woordvoer
der. „Maar alleen als de Oek-
raïnse autoriteiten er mee zou
den instemmen, zouden de
grenzen veranderd kunnen
worden. We claimen niets".
jPATTAYA De leiders van de Rode
:olle-Khmer zullen binnenkort opnieuw terug-
ïvol- teren naar de Kampucheaanse hoofdstad
5 re-phnom Penh. Dat heeft hun leider Khieu
ensi-fiampan gisteren gezegd in de Thaise bad-
intal Maats Pattaya op een bijeenkomst van de
ider- ij2 leden van de Opperste Nationale Raad
de|oNR), die fungeert als een overgangsrege-
neer ring. „We zijn erin geslaagd het probleem
ldentjp te lossen", zei Khieu in een verwijzing
hierLaar de aanval van boze inwoners van
i be- Phnom Penh op de residentie van de
ond- iKhmerleiders vorige week. Khieu werd
niet toen bijna gelynchd door de woedende me-
de tiigte. Tijdens een schrikbewind van 1975
op (tot 1979 heeft de Rode Khmer naar schat
ting een miljoen mensen vermoord.
LOME De door opstandige militairen gegij
zelde Togolese premier Koffigoh en de eerder
van zijn macht beroofde president generaal
Gnassingbe Eyadema hebben gisteren de vor
ming van een regering van nationale eenheid
aangekondigd. Via de radio werden de solda
ten opgeroepen naar hun kazernes terug te
keren. De radio die sinds twee weken in han
den is van de militairen, vermeldde niet wie
zitting hebben in de regering, maar duidelijk
was dat Eyadema en zijn troepen de zaken on
der controle hadden. De militairen hadden
gisteren eerder op de dag met tanks het paleis
Koffigoh onder vuur genomen. Bij de
aanval kwamen
leven, voor het merendeel lijfwachten
het
ROME In Italië is gisteren een, zelfs voor
Italiaanse begrippen, uitzonderlijke staking
uitgebroken. Zevenduizend rechters legden
het werk neer uit protest tegen het optreden
van president Cossiga en diens poging de poli
tieke macht boven de rechterlijke macht te
stellen. De staking is het voorlopige hoogte
punt in een strijd tussen de rechters en de
president. Aanleiding is het ingrijpen van
Cossiga, die als president ook voorzitter is van
de Hoge Rechterlijke Raad (HRR), in de agen
da van een HRR-vergadering. Cossiga ver
bood de raad twee punten op de agenda te zet
ten die betrekking hadden op de vraag waar
de bevoegdheden liggen in twee zaken die in
onderzoek zijn: een zaak over wapenhandel
en een over een vrijmetselaarsloge in Bologna.
i de hand vechten zich wanhopig naar öe toonbank
Idoor
1 ROB VUNDERINK
MOSKOU De Russische
H president Boris Jeltsin
wist voor jongstleden zon-
rein dag al dat hij de Oekraïn-
Be onafhankelijkheid ging
ANP prkennen. Anders had hij
pooit zo snel op de uitslag
U van het referendum kun-
I pen reageren.
Niet voor niets verklaarde de
Oekraïnse president Kravts-
joek nog voor hij was gekozen
dat hij honderd procent zeker
was van de erkenning door
Rusland. Dat was hem simpel-
Ble- weg door Jeltsin toegezegd.
Ira- De Russische president han
delt uit louter eigenbelang. De
koers die hij nu vaart laat
geen enkele ruimte voor twij
fel. vandaag de Oekraïne,
morgen Rusland. Jeltsin
maakte vorige week al ondub
belzinnig duidelijk dat 'zijn
Moskou zonder Kiev geen
handtekening zet onder Gor-
batsjovs nieuwe verdrag voor
een lossere Sovjetunie.
Natuurlijk hebben beide lei
ders iets anders in gedachten
als ze zeggen dat zonder de
Oekraïne geen Unie denkbaar
is. Gorbatsjov bedoelt dat de
Oekraïne mee moet doen, Jelt
sin bedoelt dat Rusland nu ook
kan uitstappen. Nu andere
landen, in het kielzog van
Jeltsins republiek, de Oe
kraïne erkennen, rest hen
straks niets anders dan het
zelfde te doen zodra Rusland
zich afscheidt.
De aanhouder Gorbatsjov stelt
vertwijfelde pogingen in het
werk de Unie te behouden.
Dat „met roestige spijkers bij
eengehouden en met bloed be
smeurde imperium", zoals de
publicist Dragoenski onlangs
zei op de Sovjet-buis. De baas
van de perestrojka roept de
twaalf overgebleven Sovjet-re
publieken op, zich bij de nieu
we confederatie aan te sluiten.
Weinig kans, geloven waarne
mers in Moskou.
Geen wapen is de Gorbatsjov
kennelijk te gek om zijn lijm
pogingen kracht bij te zetten,
zelfs niet het dreigement van
wederom een coup. Ook
hij heeft zich nu aangesloten
bij het koor van onheilsprofe
ten die een nieuwe staatsgreep
Zo'n nieuwe greep naar de
macht kan van twee kanten
komen: van boven of van on
deren. Voor beide varianten
zijn de benodigde ingrediënten
aanwezig.
Een aanval van boven lijkt
minder waarschijnlijk, gezien
het debacle van augustus, dat
één van hoofdsamenzweerders
het leven heeft gekost en de
rest in de gevangenis heeft
doen belanden. Als de pre
mier, de vice-president, de
chef van de geheime dienst en
de ministers van defensie en
binnenlandse zaken de
machtsovername niet eens
konden regelen, wie dan wel?
De Sovjet-media hebben zich
enthousiast gestort op de theo
rie van Eduard Topoi, een
Sovjet-emigrant in New York.
In zijn roman 'Morgen in Rus
land' wist deze schrijver de au-
gustuscoup tot op de dag
nauwkeurig te voorspellen.
Topoi zegt dat hij over be
trouwbare informatie beschikt
uit het Balticum, waaruit zou
blijken dat er een poging tot
een omwenteling onderweg is
vanuit het leger. Het zou hier
gaan om officieren uit de mid
denkaders van het Sovjet-le
ger. Zij zijn ontevreden over
het verlies van hun huis, baan
en inkomen, nu ze op het punt
staan naar Rusland terug te
keren, waar niemand op hen
wacht.
De aartsconservatieve Viktor
AlKsnis, beter bekend als 'de
zwarte kolonel', was er als de
kippen bij om deze theorie te
ondersteunen. „Kijk naar Let
land", waarschuwde Alksnis
eerder deze week via de lan
delijke televisie. „Er wonen
daar meer dan een miljoen
Russen. Zij krijgen het Letse
staatsburgerschap niet. Daar
om kunnen ze geen land ko
pen en mogen ze niet stem
men". Als er weer een coup
wordt gepleegd, zitten in de
tanks geen groentjes, maar ge
oefende ijzervreters die zich
niet laten stoppen, aldus Alks
nis, die van zichzelf zegt niet
noodzakelijk communist te
zijn, maar wel een voorstander
van de oude eenheidsstaat.
Het landelijke dagblad Izvestia
waarschuwde deze week ook
al dat er iets broeit binnen het
leger. Officieren faken hun
baan kwijt. Zij wonen met hun
gezinnen in tenten en barak
ken. De krant zegt er slechts
op te kunnen hopen dat ge
zond verstand de boventoon
voert en dat de officieren geen
staatsgreep zullen ondersteu
nen. De coup zou dan van bo
venaf moeten worden gediri
geerd door op de loèr liggende
leden van de ondergronds ge
dreven communistische partij.
Ook voor een omwenteling
van onderaf zijn alle voor
waarden aanwezig. Sovjet-bur
gers worden over het hele
land geplaagd door voedselte
korten, uitvallende verwar
ming, loeiende inflatie, wo
ningnood en verlies van werk.
In Ruslands 'tweede hoofd
stad' St. Petersburg dreigen
voedselrellen en hebben fana
tieke nationalisten hun eigen
organisatie opgericht, onder de
naam 'Nasji', 'De Onzen'.
Ook hier ontbreekt een we
zenlijk bestanddeel voor een
succesvolle 'derde Russische
revolutie': er is geen organisa
tie We mogen hopen dat
voedselrellen niet ontaarden
in een volksopstand in de hele
Unie. Dan pas bestaat er een
reëel gevaar, omdat de ver
pauperde massa zich dan zou
kunnen scharen achter een
volksmenner van het type Zji-
rinovski. Deze gewetenloze de
magoog speelt in op de meest
primitieve instincten van de
bevolking. Voor hem is, naar
eigen zeggen, zelfs de terugge
keerde minister van buiten
landse zaken Sjevardnadze
doodsbenauwd.
WASHINGTON Het ont
slag van John Sununu, chef
van president Bush' Witte-
Huisstaf, is deze week sneller
gekomen dan voorzien, maar
was in wezen geenszins onver
wacht. Het vertrek van Sunu
nu is het logisch gevolg van de
chaos en politieke stuurloos
heid waaraan het Witte Huis
al wekenlang ten prooi is.
Sununu had met zijn bruuske
stijl en opvliegend karakter al
sedert zijn aantreden als leider
van het presidentiële advi
seurskorps, drie jaar geleden,
talrijke vijanden gemaakt in
de staf, het kabinet en het
Congres. En in dat Congres
niet alleen vijanden onder De
mocratische oppositieleden
maar ook binnen de 'eigen'
Republikeinse senaats- en
huisfracties.
De dreiging dat Bush Sununu
dezer dagen zou gaan benoe
men tot leider van diens her-
verkiezingscampagne (de
Amerikaanse presidentsver
kiezingen zijn over ruim elf
maanden), had de jongste da-
VS-president George Bush
(links) betreurt het vertrek van
John Sununu.
FOTO: AP
gen voor niet veel minder dan
een opstand gezorgd in de
kring van ministers en onmid
dellijke raadgevers van de
president. Tot Sununu's direc
te vijanden behoorden de mi
nisters James Baker, Dick
Cheney, Nicholas Brady en Ri
chard Darman.
President Bush heeft in janua
ri 1989 de nu 51-jarige John
Sununu, die toen gouverneur
was van de deelstaat New
Hampshire, tot stafchef be
noemd omdat diens harde ma
nier van optreden een nuttige
tegenpool zou zijn van Bush'
eigen zachtmoediger natuur.
Bush gebruikte Sununu dan
ook vooral om de discipline in
de staf (in wezen een ambte-
narenbrigade van 2000 man!)
te handhaven en om omstre
den beleidsbeslissingen van de
president door het Congres te
duwen.
Bush had in de aanloop naar
zijn presidentschap veel te
danken aan John Sununu. De
toenmalige vice-president (on
der Reagan) was op een verne
derende derde plaats geëin
digd in de eerste voorverkie
zing ('primary') in Iowa. Sunu
nu beloofde daarop dat Bush
de tweede primary, in New
Hampshire, zou winnen. De
gouverneur wist die belofte
waar te maken door al zijn in
vloed op de Republikeinse kie
zers in New Hampshire aan te
wenden.
Bush werd daardoor meteen
koploper ('frontrunner') van
de diverse Republikeinse pre
sidentskandidaten en wist die
positie tot het einde te behou
den. De beloning voor Sununu
werd het stafchefschap, dat na
het presidentschap zelf het in
vloedrijkste ambt in Washing
ton (en volgens sommigen
daarom in de wereld) is. Maar
Bush' strategie om de doeltref
fendheid van zijn president
schap te maximaliseren met
het heethoofd Sununu aan zijn
zijde, heeft ten slotte averechts
gewerkt.
(WENEN/ZAGREB Door de
(oorlog in Kroatië zijn reeds
(meer dan 385 kerkgebouwen
Ibeschadigd of verwoest, zo
(heeft de Kroatische staatsse
cretaris voor cultuur, Slobodan
P. Novak, gisteren in Wenen
'bekendgemaakt.
De verwoestingen zijn niet zo
zeer een kwestie van kwanti-
lteit, maar vooral van kwali
teit. „De werkelijke Kroati
sche tragedie is gelegen in het
feit dat de federale regering in
'Belgrado ernaar streeft een
Ihele cultuur inclusief de men
sen uit te roeien". Novak
sprak tijdens een bijeenkomst
ter introductie van de Kroati
sche cultuurweken. Veel intel
lectuelen hebben wel tegen de
verwoesting van Dubrovnik
geprotesteerd, maar tot nu toe
gezwegen over de massale ver
nietiging van Kroatisch cul
tuurgoed", aldus de Oosten
rijkse diplomaat Johann Den
gier, president van de Vereni
ging Oostenrijk-Kroatië.
De Haagse Joegoslavië-confe-
'e, die een maand geleden
werd opgeschort in verband
met het aanhoudende geweld,
begint volgende week weer, zo
heeft de Nederlandse minister
van buitenlandse zaken, Hans
van den Broek, gisteravond in
Brussel gezegd. Lord Carring-
ton, de voorzitter van de
Haagse vredesconferentie,
heeft de presidenten van de
zes Joegoslavische republieken
uitgenodigd om op 9 decem
ber, de eerste dag van de top
conferentie in Maastricht, voor
overleg naar Den Haag te ko
men. De Joegoslaven hebben
dan „hun eigen top", aldus mi
nister Van den Broek.
De speciale gezant van de Ver
enigde Naties, Cyrus Vance,
moest gisteren bij zijn missie
in Joegoslavië een aantal te
genslagen incasseren. Vlak
voor zijn bezoek aan Osijek
bombardeerde het federale le
ger de stad in het oosten van
Kroatië nog, daarmee bevesti
gend dat ook het jongste be
stand dat onder toezicht van
Vance in Genéve werd geslo
ten, kwetsbaar is.
i het dorpje Gorice is een van de meer dan 385 kerken die tijdens het geweld in Kroatië zijn beschadigd
FOTO: EPA
Duitse minister dient ontslag in
Idoor
FRANS WIJNANDS
BONN De Duitse
staatsminister dr. Lutz
Stavenhagen is afgetre
den. Bondskanselier Kohl
heeft zijn ontslagaanvrage
aanvaard. Stavenhagen
raakte de afgelopen we
ken in opspraak vanwege
zijn dubieuze rol in onder
meer de geheime wapen
smokkel van Duitsland
naar Israël.
De afgetreden minister, die
rechtstreeks onder Kohl op de
Bondskanselarij -werkzaam
was, droeg de eindverantwoor
delijkheid voor de coördinatie
van de Duitse geheime dien
sten, waaronder de Binnen
landse Veiligheidsdienst
(BND).
Stavenhagen heeft ook een
hoogst onduidelijke rol ge
speeld toen de oud Stasi-over
ste en DDR-deviezenhande-
laar, Alexander Schalck Go-
lodkovski van de DDR naar
een uiterst comfortabele villa
in Beieren verhuisde. De BND
zou Schalck daarbij geholpen
hebben en hem sindsdien ook
in bescherming hebben geno-
Stavenhagen liet gisteren we
ten dat hij zijn ontslag had in
gediend, niet omdat hij daar
mee schuld wilde bekennen,
maar uit politieke loyaliteit om
zodoende de regering en zijn
partij, het CDU, niet in verde
re verlegenheid te brengen.
gedaan". De gevangenen worden weer weggeleid en dan laat
Moetsji-Foetsji alle zeilen bijzetten, want het is nu zaak spoedig
de jonk in te halen. Inmiddels wordt het geschut in stelling ge
bracht en geladen. Nog diezelfde dag komt de jonk in het zicht
en Li-Twan zal geen kans hebben om nu nog te ontkomen...
QN1011 - Moetsji-Foetsji heeft zoveel plezier in het welslagen
van zijn list, dat hij luidkeels moet lachen om die rare kapitein
Barker, die wit van woede moet aanzien, dat het Amerikaanse
schip aan de horizon verdwijnt. „Ge hebt er toch geen bezwaren
tegen kapitein", zegt de Jap, OOm thans weer naar uw verblijf
benedendeks te gaan? Ik hoop, dat de frisse lucht u goed heeft
