i
Geen fanaten
in fanclub van
Toon Hermans
BBC stoot
Terry Wogan
van troon
Koningin opent
expositie Rembrandt
Christenen en
literatuur:
tegenstelling?
KUNST/RTV
trek Fractie D66 wil notitie
•oStl over het omroepbestel
Willibrord Fréquin als clown
y™ Schilderij
Paul Klee
tl™brengt 2 Vi
Misérables
i RCetdAeGouacwt
WOENSDAG 4 DECEMBER 1991 15
HOUT
Da r
louden DEN HAAG De frdctie van D66 in de Tweede Kamer vindt
nalrodi ^at minister D'Ancona (wvc) op korte termijn een notitie naar
kleit Kamer moet sturen, waarin globaal staat beschreven wat de
eeft all gevo'êen voor ^et Nederlandse omroepbestel zijn van een aantal
irecente ontwikkelingen.
5 0i 1 De polideke partij doelt daarbij op „het vrij stellige voornemen"
I van de TROS om volgend jaar commercieel te worden en de
erenkans dat de VPRO en de EO van B- tot A-omroep worden ge-
F1 o promoveerd. Het D66-Kamerlid Wolffensperger, die het verzoek
Oven] jn je richting van D'Ancona gisteren in de Tweede Kamer deed,
do gej houdt de mogelijkheid open dat over deze ontwikkelingen nog
dat e| nader door de Kamer met de minister van gedachten moet wor-
zulletden gewisseld. „Men lijkt op dit moment op deze ontwikkelin-
zekejgen hoofdzakelijk te reageren met geruzie", aldus Wolffensper-
de cheger. die doelde op de woordenwisseling tussen VARA-voorzitter
IVan Dam en D'Ancona het afgelopen weekend via de media.
Willibrord Fréquin
HILVERSUM Willi
brord Fréquin van de
KRO heeft een persoonlij
ke uitnodiging ontvangen
van de wereldberoemde
clown Popov om op Eerste
en tweede Kerstdag met
hem op te treden in het
Russisch Staatscircus, dat
dan ons land bezoekt.
..Je kunt wel nagaan hoe ver
eerd ik ben. Ik zal ook zeker
op die uitnodiging ingaan",
was gisteren het commentaar
Fréquin Dat de KRO-
journalist het verzoek voor de
optredens in Arnhem kreeg,
heeft hij te danken aan zijn
nieuwe programma 'Voor de
leeuwen', waarmee Fréquin
vanaf 11 december op het
scherm verschijnt. In deze
achtdelige informatie-reeks
probeert hij binnen een paar
maanden een beroep onder de
knie te krijgen. Zo ook het vak
van clown. Daarvoor sollici
teerde hij maanden geleden bij
het Russisch Staatscircus, dat
zich op dat moment in Frank
rijk bevond. Daar liet Popov,
die alleen Russisch spreekt,
hem weten, dat hij eerst maar
eens in Nederland moest gaan
oefenen. Om de eerste kneep
jes te leren, was hij te gast bij
onder andere Cor Witsche
(Pipo) met wie hij een paar da
gen voor diens dood, op stap
ging. Daarna keerde Fréquin
terug naar Popov met wie hij
vervolgens in drie weken tijd
een clowns-nummer instu
deerde, dat tijdens een van de
circus-voorstellingen voor de
camera werd uitgevoerd. Voor
Fréquin zat toen het clowns
hoofdstuk erop, maar na nu
blijkt, toch niet helemaal. Wil
librord: „Popov is blijkbaar ge
noeg van mij onder de indruk
geraakt om mij terug te vra
gen. En dat vind ik echt een
iet
UT
agra-
ijker-
I MAASEIK „Wij zijn
Igeen fanaten. We hebben
lalleen grote bewondering
Ivoor wat Toon Hermans
[op artistiek gebied heeft
I gedaan en nu nog doet.
[Maar dat ontaardt niet in
[hysterisch gedrag." Dit
[zegt Aad Boelhouwers,
voorzitter van de Toon
[Hermans fanclub.
De vereniging, met leden in
Nederland, België en zelfs Au
stralië, vierde in oktober haar
vijfjarig bestaan. „We houden
van zijn werk en genieten er
van, ook al zingt hij misschien
niet zo zuiver meer," vult Jan
van Alphen, adviseur van het
bestuur, aan. „Er zijn tal van
grote artiesten die tot op hoge
leeftijd zijn doorgegaan. Zo
lang hij het zelf kan opbren
gen mag hij van ons doorgaan.
De zalen zullen blijven vollo
pen."
Voor Boelhouwers staat Toon
Hermans, die op 17 december
75 jaar wordt, in Nederland op
eenzame hoogte. Geen enkele
artiest komt ook maar bij be
nadering in zijn buurt. Zou hij
de Verenigde Staten zijn ge
boren. dan had hij zeker het
niveau bereikt van bij voor
beeld Danny Kaye. „Toon is
veelzijdiger. Niet alleen als
scheppend artiest, maar ook
wat betreft zijn uitstraling",
aldus de voorzitter.
Tot teleurstelling van de fan
club bemoeit Toon Hermans
zich zelf niet met de fanclub.
„Voor de oprichting liet hij
weten het prima te vinden dat
er een fanclub kwam. Maar
toen al waarschuwde hij ons
dat we van zijn kant niet te
veel moesten verwachten",
zegt Boelhouwers. Pas vorig
jaar kwamen de leden voor
het eerst echt in contact met
hun idool.
„Na een optreden in Sittard is
hij tien minuten bij ons ge
weest. In de artiestenfoyer.
Het kostte ons de nodige moei
te dat te bewerkstelligen. Her
mans is altijd bezig en hij heeft
inmiddels een knappe leeftijd.
Er is toen menig traantje weg
gepinkt", herinnert voorzitter
Boelhouwers zich.
Toonfan
De geringe interesse van Her
mans voor de fanclub heeft de
vereniging geen goed gedaan.
„De club werd opgericht toen
Hermans zeventig jaar werd.
Tevens was hij toen veertig
jaar getrouwd. Maar het aantal
Het bestuur van
de Toon
Hermans fanclub
vlnr: secretaris
Jan van Alphen,
voorzitter Aad
Boelhouwers en
archivaris Jan
Verkennis.
FOTO: ANP
leden is nu teruggelopen van
vierhonderd naar tweehon
derd. Mensen haakten ook af
toen bleek dat ze via ons niet
makkelijk aan kaartjes konden
komen."
„De leden die we nu hebben
zijn primair geïnteresseerd in
de artiestieke kwaliteiten van
Toon Hermans", aldus Van Al
phen. „Zij willen dieper over
hem nadenken, meer over
hem praten".
Hoewel het bestuur stelt zich
niet echt te interesseren voor
het persoonlijk wel en wee
van de artiest, wordt volmon
dig toegegeven dat daaraan
natuurlijk niet valt te ontko
men. Zo heeft het overlijden
van de vrouw van Toon Her
mans eind vorig jaar menig lid
danig beroerd, zo blijkt uit
Script:
ie
Hermans is behalve een ar
tiest, ook een inspiratiebron.
Tenminste, voor Silvie Stult-
jens, student rechten aan de
universiteit van Leuven. Zij
baseerde haar scriptie op de
middelbare school voor het
vak godsdienst volledig op de
boeken van Hermans.
„Iedereen denkt dat hij alleen
maar grappig is. Dat is niet
zo", vindt de studente. „Toon
Hermans is bovenal heel gelo
vig. Dat blijkt uit al zijn boe-
Artistieke mislukkingen kent
Hermans niet, is de stellige
overtuiging van het bestuur
van de fanclub. Zijn poging in
de Verenigde Staten aan de
bak te komen, is volgens het
bestuur dan ook niet mislukt.
„Toon Hermans werd door zijn
toenmalige impresario ge
dwongen daar op te treden. Hij
wilde zelf niet en hield het
daarom voor gezien", zegt
Boelhouwers.
De uit 1959 daterende film
'Moutarde van SonaanSee' is
als volgens hem alleen maar
geflopt omdat Hermans alles
zelf wilde doen. „Het is jam
mer dat hij de film bij de mon
tage letterlijk heeft verknipt.
Dat is misschien zijn enige
mislukking geweest", zegt hij
Een poging van de fanclub
twee jaar geleden de film des
ondanks nog eens in besloten
kring te vertonen, leed
scheepbreuk. Hermans per
soonlijk sprak er zijn veto over
uit. Waarom is nooit helemaal
duidelijk geworden.
Op 13 december vindt in het
Sportpaleis in Antwerpen een
gala plaats als hommage aan
Toon Hermans, onder meer
georganiseerd door de BRT en
de VARA. Dank zij Maurice
Hermans, de zoon van Toon
en samen met toneelmeester
John van Elk één van de con
tactpersonen voor de fanclub,
kan de club beschikken over
100 zogenaamde VIP-plaatsen.
De verwachtingen zijn hoog
gespannen. Het bestuur heeft
de leden wel laten weten dat
vlaggen en spandoeken niet
zijn toegestaan.
alow- «J
louder 1
;>y miljoen op
percu- AMSTERDAM 'Mond
/uilde auf Sonnenuntergang',
e11 w?i een schilderij van Paul
^RujKlee, heeft tijdens een
Ier uil veiling van impressionisti-
ekendsche en moderne schilde-
inj rijen en sculpturen bij
had Christie's in Londen IVi
■vincie miljoen gulden (814.000
n meljpond) opgebracht,
al van
Het werk was afkomstig uit de
at op collectie van Heinrich Cam-
en en'Pend°nk, die lid was van de
oeienjkunstenaarsbeweging 'Der
deziplaue Reiter' en wordt be-
belt scH°u\vd als een van de be-
oeiine ^anErijkste vertegenwoordigers
1 j van het Duitse expressionisme.
Von Campendonk was van
ie 8* 1933 tot zijn dood in 1957 als
ee professor verbonden aan de
'ienen Rijks Academie voor Beelden-
lat ze de Kunsten in Amsterdam.
>or de Kjee schonk Campendonk het
uil; werk in 1919. 'Mond auf Son-
Als nenuntergang' is een fantasie-
toe-landschap. Het toont ijle ge-
het bouwen die baden in het
maanlicht,
laten
urlijk
Koningin Beatrix bekijkt het schilderij 'De Vaandeldrager' van Rembrandt in het Rijksmuseum in
Amsterdam, waar de vorstin gisteravond de Rembrandt-tentoonstelling opende.
FOTO: ANP
:tra in'
lil,
W
CIRCUSTHEATER
Scheveningen
dag. 20.00 u. beh. 's maandags
zondags ook matinee 14.00 u.
Kassa 070-355 88 00
Bespr bur Haagsche Crt 070-36568
Regiohoofdkant Ver Spaarbank
Mis Les Misérables niet J
AMSTERDAM Konin
gin Beatrix opende gister
avond de tentoonstelling
'Rembrandt, de Meester
en zijn Werkplaats' in het
Rijksmuseum in Amster
dam. Zij deed dat in aan
wezigheid van minister H.
d'Ancona (wvc), de burge
meester van Amsterdam,
E. van Thijn en de com
missaris van de koningin
van de provincie Noord-
Holland, R. de Wit.
Onder de aanwezigen bevond
zich ook de directeur van de
Gemaldegalerie Berlin, H.
Bock waar de tentoonstelling
eerder te zien was, en N. Mac-
Gregor, de directeur van de
National Gallery London,
waar de Rembrandttentoon-
stelling in april heen gaat.
De tentoonstelling tot 1
maart in Amsterdam heeft,
volgens de directeur afdeling
Schilderijen van het Rijksmu
seum, P. van Thiel, de meest
volledige tentoonstelling van
de drie, omdat een aantal
bruikleengevers hun schilderij
uitsluitend aan Amsterdam
wilde uitlenen.
Elk van de deelnemende mu
sea heeft zes schilderijen i
eigen collectie aan
stelling uitgeleend. Op de ten
toonstelling in Berlijn had het
Rijksmuseum het schilderij
'De Staalmeesters' uit 1662 uit
geleend, dat nooit eerder het
musum had verlaten. „Slechts
tijdens de Tweede Wereldoor-
het
log is "het
haald om naar een schuilplaats
te worden overgebracht", zo
vertelde Van Thiel eerder op
de dag tijdens een persbijeen
komst.
Uit de musea in Berlijn en
Londen zijn in het Rijksmu
seum onder meer de schilderij
en 'Het dubbelportret van de
doopsgezinde leraar Cornelis
Cleasz. Anslo en zijn vrouw
Aeltje Gerritsdr. Schouten' uit
1640 en 'Het feest van koning
Belsazar' uit 1635 uitgeleend.
Op de tentoonstelling is ook
één schilderij aanwezig dat
nog op het oorspronkelijke ze
ventiende eeuwse doek staat.
Dat is het 'Portret van Nico-
laes van Bambeek' uit 1641,
dat afkomstig is uit het Ko
ninklijk Museum van Schone
Kunsten in Brussel. Volgens
Van Thiel komt het heel wei
nig voor dat de schilderijen
nog op het doek staan. Bijna
alle schilderijen hebben name
lijk een steundoek, dat veelal
met was aan het schilderij is
bevestigd Het schilderij ziet er
volgens Van Thiel echt uit als
een „Brusselsschilderij"; het
schilderij is zeer donker en
moet nodig worden schoonge
maakt. „Misschien gebeurt die
restauratie niet omdat het een
nogal moeilijk karwei is", al
dus Van Thiel.
Op de tentoonstelling is gepro
beerd een verbinding te leg
gen tussen de schilderijen en
de tekeningen. De veertig te
keningen zijn chronologisch
opgehangen. Dat laatste geldt
niet voor de veertig etsen, die
rondom een onderwerp zijn
gegroepeerd. De tekeningen
en etsen, die tot 19 januai te
zien zijn, komen niet op de
tentoonstelling in de National
Gallery in Londen te hangen.
Wel stelt het British Museum
de Rembrandttekeningen be
schikbaar.
LONDEN De Cockney
serie 'EastEnders', in
Groot-Brittannië een den
derend televisie-succes,
zou vanaf maart 1992 op
BBC 1 in de plaats kun
nen komen van Terry
Wogans populaire praat
show die wordt opge
doekt. 'Wogan' loopt al ze
ven jaar mee en er zit be
hoorlijk de klad in. De
Britten vinden het een
echte slaapmuts.
De praatgrage Ier had destijds
geregeld tien miljoen Britse
kijkers. Tegenwoordig kijkt
nauwelijks nog de helft naar
zijn show die drie keer de
week op de buis komt. Wogan
(52) geeft toe, dat zijn praat
show vooral de laatste tijd een
schoolvoorbeeld is van alle
daagsheid. Hij zou wel eens
wat anders willen doen, mis
schien een weekendshow met
wat minder flauwe kul en een
paar intelligente i
i Am-
Eén van de tekeningen
sterdam is lange tijd niet ten
toongesteld. Het is een teke
ning uit 1663 „Zittende oude
man", die afkomstig is uit de
collectie van de Franse acteur
Alain Delon. Delon kocht de
tekening in 1973 op een vei
ling.
500.000 pond
Wogans huidige jaarcontract
hij is een losse medewerker
van de BBC eindigt per 28
februari 1992. De omroep in
kwestie, die momenteel dras
tisch bezuinigt, zal dit wel een
bemoedigend vooruitzicht vin
den want het gerucht doet de
ronde dat Wogan (die uiter
aard zelf niets verklapt) jaar
lijks 500.000 pond opstrijkt
voor zijn praatshow. Verlen
ging van het Wogan-contract
in zijn huidige vorm lijkt on
waarschijnlijk.
Dat Terry Wogan zou zijn ont
slagen, wordt tegengesproken,
maar het is duidelijk dat de
BBC hem nu wel gaat onttro
nen. 'EastEnders' wordt in
Groot-Brittannië algemeen be
schouwd als de enige show
waarmee de BBC kan concur
reren tegen ITV (de reclame-
tv). Alleen als Wogan eruit
wordt gewipt, kan 'EastEn
ders' drie- in plaats van twee
maal in de week op de buis
komen en dit op prime time,
de beste tijd van de avond.
'EastEnders' zou dan meteen
een nog gevaarlijker concur
rent worden van ITV's onver
woestbare 'Coronation Street'
die de BBC beslist zal trachten
te kopen als ze ooit op de
markt komt. Door 'EastEn
ders' elke maandag, woensdag
en vrijdag om zeven uur uit te
zenden, zou de BBC zelfs geld
kunnen besparen.
Omnibus-versie
Bij de huidige formule van
tweemaal per week 'EastEn
ders' hoort namelijk een zoge
heten omnibus-versie die elke
zondagmiddag op de buis
komt. Deze samenvattende
editie kost de omroep 100 pro
cent aan 'repeat fees', wat be
tekent dat alle acteurs en ac
trices van de show een extra-
weekgage krijgen. Komt 'Eas
tEnders' driemaal in de week
op de buis, dan kan die omni
bus-editie worden opgedoekt.
Het gaat de laatste tijd niet zo
best met de BBC. Groot-Brit-
tanniës gerenommeerde om
roep heeft dit winterseizoen al
enkele harde tegenvallers ge
had met gloednieuwe series
die niet het verhoopte succes
kennen (of kenden). Er wordt
(of werd) wel door vele miljoe
nen Britten naar gekeken
maar de kijkcijfers van ITV
liggen (of lagen) telkens toch
een heel stuk hoger, omdat de
commerciële omroep een bete
re keuze had gedaan.
Wogan en andere prominente
losse medewerkers van de
BBC zijn van mening dat deze
omroeporganisatie tegenwoor
dig veel te veel bazen en te
weinig mensen heeft die iets
afweten van radio en televisie.
„Met die kerels valt gewoon
niet te praten", zegt Wogan.
„Het enige wat hen bezielt is
een ontstuitbaar verlangen om
de BBC af te breken".
i 15.00 uur,
J nabezorgd.
Had je ook verzuiling in geen literatuur zijn.
onze Nederlandse letterkun- Zo sterk heeft dat vooroo
de? Als je in een letterkun- deel doorgewerkt dat et
deboek de tijd tussen de bei- aantal christendiehters en
de Wereldoorlogen opzoekt, prozaïsten bewust die chris-
wordt over werk van prote- schijnen bij
stantse, katholieke
listische auteurs. Willem de
telijke uitgevers heeft verla-
erk laat ver-
JHftr 'algemene'
firma's. Waarna ze dan wel
krijgen in aller-
Merode en H.M. van Rand- lei bladen die hun anders
wijk behoorden bijvoorbeeld geen blik waardig keurden
de
i groep, Antoon Laten we eerlijk zijn. Er
natuurlijk ook wel
Coolen, Herman de Man
Anton van Duinkerken tot klaring
de tweede en Theun de deel. En die vindt
Vries en A.M. de Jong wer- ever
den tot de derde groep gere
kend.
Om mij nu tot die eerste
groep, de protestanten,
dat boek „Om
zien met een glimlach" aan
gegeven.
Binnen de protestantse zuil
had i
perken: over hen is onlangs gen' ontwikkeling van chris-
uitvoerig en interessant telijke, vaak stichtelijke lec-
boek verschenen onder
dactie van dr. R.G.K.
Kraan. Het heet: 'Omzien
ilde ook
gen literatuur. Daartoe heeft
men (trouwens evenals in
glimlach. Aspecten katholieke kring) ook eigen
protestantse tijdschriften gehad, zoals
'Opwaartse Wegen' (1923-
1940) en 'Ontmoeting' (1946-
Haag (prijs 49,50). Naar 1964)
aanleiding daarvan het vol- Een heel moeilijk discussie
lende.
Het woord leescultuur duidt de
er al op, dat het over veel ratuur
gaat dan over letter
punt was daarbij jarenlang
waarop men lite-
moest beoordelen:
alleen op de
kunde alleen. Zo'n 150 jaar ook op de inhoud. Daarbij
geleden had je in Nederland speelde steeds weer de dis
gevolgen heeft gehad. Het kon spreken van literatuur
leidde tot christelijk onder- van christenen.
wijs, christelijke politieke- Door degenen die
maatschappelijke organi
Maar ook tot het heel heel streng 'christelijke
aanlegden,
werd nogal eens iets als lite
ratuur aangeprezen, dat mis
schien wel christelijk
belangrijk vinden
men „goede christelijke lec
tuur" achtte. Die moest hel
pen bij de evangelisatie,
moest opbouwend zijn. Maar bepaald geen literatuur w
ze moest ook dienstbaar zijn Zoiets kan natuurlijk
aan de emancipatie
volksgroep: ze mo«
dieus zijn. je moest
kunnen leren..
vooroordeel als hiervoor ge
noemd in de hand hebben
gewerkt. Maar het recht-
rdigt het toch in geen en-
In de loop van de vorige kei opzicht
eeuw ontstonden bij voor- ïn de geschiedenis
beeld ook belangrijke jonge- West-Europese cultuur, ook
s die hun le- in di
t lezen, stude- het feit dat christenen grote
dit alles
kunnen voldoen ontstond er
echt een vloed van prote
stantse lectuur. Die weer tot
gevolg heeft gehad dat er in
protestantse kring
verhouding veel bijvoorbeeld
wordt gelezen. tera" M
Die lectuur werd op den van
duur steeds meer een object den
van wat men christelijke uit- nier
gevers noemde: Kok in
Kampen, Bosch Keuning
in Baarn, Callenbach in Nij-
kerk, Zomer en Keuning in
Wageningen bij voorbeeld,
die hun activiteiten bundel
den in wat serie-boeken gin
gen heten: de V.C.L.-serie,
de Opgang-serie, de Nobel-
reeks en de Spiegel-serie. Je
kon je erop abonneren en
ontving dan per jaar een
paar 'beslist christelijke ro
mans'. Met oplagen die in de
dertiger jaren van deze eeuw
vele tienduizenden per boek
bedroegen. En ook momen
teel zijn ze er nog.
Er werd en er wordt door li-
kunstenaars kunnen
Onze middel-Nederlandse
letterkunde is sterk door
trokken van een christelijke
geest. De katholieke Vondel
de protestantse Huygens
grote li-
denken
Guido Gezelle? Zo zou-
er vele namen te noe-
ven op die serieboeken. De
meeste van hen hebben ook
geen literaire waarde noch
pretenties. Toch trof men er
destijds ook boeken tussen
aan die beslist wel tot de li
teratuur kunnen worden ge
rekend. En dan denk ik aan
schrijvers als C. Rijnsdorp,
J.K. van Eerbeek, H.M. van
Randwijk en Anne de Vries.
Maar zij worden evenals
vele verdienstelijke dichters
uit die cultuur tot op de dag
van vandaag miskend. Van
wege een nog steeds voort
woekerend vooroordeel. Na
melijk dat de begrippen
'christelijk' en 'literair' een
tegenstelling zouden zijn.
Het is bijvoorbeeld nog
steeds zo, dat als bij een van
die zogeheten christelijke
uitgevers een roman of een
dichtbundel verschijnt, vele
literatuurcritici die uitgaven
gewoon negeren. Men heeft
een duidelijk vooroordeel:
het is christelijk, dus het kan
Wel moeten
dat naarmate het christen
dom minder dominant werd
in onze cultuur er minder
protestantse of katholieke li
teratoren van niveau kwa
men. Maar ze zijn er nog
steeds. En wellicht kan ik
hen in deze rubriek af en toe
eens wat naar voren halen.
Of zou het feit dat iemand
een christen is hem of haar
in de weg kunnen staan om
een mooi gedicht of een goe
de roman te schrijven? Som
migen denken, dat het aan
het milieu zou kunnen lig
gen. Maar het wil er bij mij
niet in, dat een humanis
tisch, een socialistisch of een
liberaal milieu een kunstzin
nige ontwikkeling meer zou
bevorderen dan bijvoorbeeld
een rooms-katholiek of pro
testants-christelijk. Een lees
cultuur, die te veel nadruk
legt op het 'stichtelijke' zou
in de weg kunnen staan.
Maar. om met Jan Wolkers
te spreken, het dagelijks
aanhoren van de Bijbel in de
Statenvertaling kon sterk
meewerken aan iemands li
teraire ontwikkeling.
Nee, iemands levensbe
schouwing, welke die ook is,
hoeft hem of haar helemaal
niet te belemmeren bij een
literaire ontwikkeling. Die is
van andere factoren afhan
kelijk. Wel is duidelijk te
constateren dat levensbe
schouwing de laatste tijd een
steeds belangrijker rol gaat
spelen in veel literair werk.
Het is .goed om dat te kun-
H.M. van Randwijk.
