Geo-chemicus wil duinen van onderen optillen
MAARTEN 'T HART:
„Vrouwen beseffen niet
hoe bevoorrecht ze zijn"
Ceidóc Qowuvnt
Maarten 't Hart: Als ik een vrouw was, zou ik graag zo'n degelijke, nette, goedgeklede
werkgroep vroeg vorig jaar of ik als
vrouw naar buiten wilde treden. Hij zei:
'Jij kunt je het veroorloven, je bent be
roemd, bekend, je hebt niets te verlie
zen, hooguit een paar lezers. Wij zitten
ons maar stiekem in caravans om te kle
den. Jij kunt ons helpen'. Ik heb daar
lang over nagedacht. Een soort wedden
schap met een Amsterdamse vriendin
trok me uiteindelijk over de streep".
De reacties uit zijn omgeving worden
eveneens dankbaar genoteerd voor zijn
bock, dat pas over twee jaar verschijnt.
„Als man ben je niet gewend opmerkin
gen over je uiterlijk te krijgen. Als
vrouw krijg ik opmerkingen over elk as
pect van mijn uiterlijk. Laatst hield ik
een lezing in Den Haag. Toen kreeg ik
onder aanvoering van de vrouw van de
burgemeester te horen dat ik er tuttig
uitzag. Dat ik me beter moest laten advi
seren over mijn kleding. Wat dat betreft
Maarten nog steeds in vrouwen geïnteresseerd
WARMOND - Een liefdesgeschiedenis
tussen een dierenarts en een componist
is het onderwerp van Maarten 't Harts'
laatste boek 'Onder de korenmaat'. Het
boek beleeft inmiddels zijn vijfde druk.
Veel in het boek is autobiografisch. Zo
heeft de schrijver de liefdesgeschiede
nis zelf beleefd. „Ik heb deze dame
voor het laatst gezien toen ik het boek
bracht. Daarna heb ik nog een paar
keer gebeld, maar ze was verontwaar
digd over hoe ze in het boek werd afge
schilderd. Ze vond zichzelf er heel on
aardig in beschreven. Dat is ook wel
zo. maar in een verhaal moet je nu
eenmaal dingen weglaten. En dat ging
ten koste van haar aardige kanten.
Ach, maar niemand kan haar herken
nen hoor. Ik heb alles veranderd de
plaats, de data, het beroep". Valt zo'n
liefdesgeschiedenis te rijmen met
Maartens optreden als vrouw? De
schrijver zegt volmondig ja. „Maarten
is nog steeds ontzettend in vrouwen ge
ïnteresseerd. Maartje wat minder.
Maar mijn travestie is niet echt van in
vloed op mijn seksualiteit. Deze vrouw
had iets jongensachtigs in haar optre
den. Ze wilde ook het liefst een jonge
tje zijn. Daar ben ik bij vrouwen heel
gevoelig voor".
directiesecretaresse willen zijn".
FOTO: STEPHEN EVENHUIS
zijn vrouwen vreselijke wezens. Ze zil
ten je voortdurend te beloeren. En zf
hebben overal zo'n uitgesproken menin[
over".
Maarten wil zich niet laten opereren tol
vrouw. „Ik ben kerngezond. De a"_
pen 46 jaar ben ik drie keer naar de dok
ter geweest. Als ik me wil laten ombou
wen moet ik elke week naar de dokter
hormonen gaan slikken, waar je wee
heel snel borstkanker van krijgt. Nee
dat spreekt me niet aan. Bovendien jf
kunt toch nooit echt een vrouw wor
den".
Genoeg vrouwen vertellen hem dat hel
geen lolletje is om een vrouw te zijn
Het is tevergeefs. „Vrouw zijn is toch
het leukste wat er is? Als vrouw kun jt
mooie kleren dragen, mooie schoener
mooie make-up gebruiken. Je kunt je ui
terlijk verfraaien, maar het hoeft niet. II
zeg meestal tegen die vrouwen: „Je zot
zelf man moeten zijn, dan piep je wel
anders". Vrouwen beseffen zelf niet hot
bevoorrecht ze zijn. Natuurlijk ga
dan de nadelen van het vrouwzijn op
sommen. Dat ze 's nachts niet alleen
over straat kunnen bijvoorbeeld. Ach
alles heeft zijn voors en tegens. Iedereer
benijdt wat hij of zij niet heeft. Ik zot
het liefst zwanger worden en een kind
krijgen, maar dat is onmogelijk".
Het gemiddelde zeeniveau
blijft stijgen. Of dat nu het
gevolg is van het broeikas
effect of niet: de gevolgen
ervan zullen rampzalig zijn
voor dichtbevolkte delta
gebieden over de hele we
reld.
Ook de kusten van het
Noordzee-gebied lopen
groot risico. Naarmate het
water stijgt, wordt het
moeilijker dijken te bouwen
die het land droog houden.
Bovendien zal de druk van
het buitenwater het peil
binnen de dijken zo opvoe
ren, dat pompen hetzelfde
is als dweilen met de kraan
open.
Olaf Schuiling, geo-chemi-
cus in Utrecht, wil daarom
de aardbodem gewoon een
beetje omhoog brengen.
NEDERLAND ZAL (HER)RIJZEN
Het idee van de Utrechts hoogleraar
Schuiling is eenvoudig: injecteer de kal-
klagen in de diepere ondergrond met
zwavelzuur. Deze bodemlagen gaan uit
zetten, waardoor de erboven gelegen bo
demformaties omhoog gedrukt zullen
worden.
Hoe werkt het door hem bedachte plan?
Kalk is een verbinding van het element
calcium. Calcium is onmisbaar voor de
ontwikkeling van plant, dier en mens.
Kalk komt over de hele wereld in vele
vormen voor. Als kalksteen, als minera
le laag of in verbinding met andere ele
menten. Een van de bekendste vormen
is schelpkalk, calciumcarbonaat.
In de bodem van Noord-Nederland en
Noord-Duitsland liggen kalklagen van
wisselende dikte en op verschillende
diepten. Ze zijn ontstaan als neerslag
van een chemische reactie van dikke pa-
ketten schelpen, graten en botten en het
water van de grote 'Zechsteinzee' die
hier miljoenen jaren geleden, steeds zou
ter wordend, lag te blakeren in het woes
tijnklimaat. Er vormde zich uiteindelijk
calciumcarbonaat.
Zwavelzuur is een sterk zuur. Het is in
overvloed verkrijgbaar als moeilijk loos
baar afvalprodukt van vele industrieën.
Om Nederland, althans de bodem, te
verheffen wil Schuiling een scheikundige
reactie teweeg brengen tussen de kalkla
gen - zo'n vijfhonderd tot duizend me
ter onder de grond - en het overtollige
zwavelzuur. Zijn we daar meteen mooi
vanaf!
Calcium wordt met de zwaveloxide gips
en de waterstof verbindt zich met zuur
stof tot water. Daarbij komt koolzuur
vrij. Bij dat proces neemt het volume
van de tot gips omgezette kalk toe. Maar
het spul zit klem onder de erboven gele
gen bodemlagen. Schuiling hoopt nu dat
het gips deze lagen omhoog zal drukken.
Iedereen die wat zwavelzuur in een em
mertje kalk giet, zal overtuigd zijn van
Schuilings theorie. De kalk rijst de pan
uit.
En ook op groter schaal blijkt het te wer
ken, gezien de reactie van een Brazili
aans ingenieursbureau op publikatie van
Schuilings denkbeeld in een Amerikaans
wetenschappelijk tijdschrift. Door de
wat slordige bedrijfsvoering van een fos-
forzuurfabriek bij Sao Paulo was jaren
lang zwavelzuur in de bodem gelekt. Het
bedrijf stond op een kalklaag, die lang
zaam omhoog kwam waardoor de beton
nen werkvloeren barstten en gingen gol
ven zodat de stalen balkconstructies ver
bogen.
Interesse
Rijkswaterstaat is geïnteresseerd in
Schuilings idee en wil graag meedenken.
Een financiële bijdrage die de Stichting
Toegepaste Wetenschappen voor nader
onderzoek had willen verstrekken, ging
wegens een subsidiestop niet door. De
Rijksgeologische Dienst in Haarlem
houdt zich wat op de vlakte: „Het is mi-
schien mogelijk. Je kunt zoiets theore
tisch benaderen, maar voor het bezien
van de technische mogelijkheden, de
praktische uitvoerbaarheid en de econo
mische haalbaarheid is nog heel wat on
derzoek nodig".
Een eerste probleem is al dat de kalkla
gen niet alleen op uiteenlopende diepten
liggen, van grillige vorm en dikte zijn en
dat ze als gevolg van aardbevingen vaak
onderbroken worden. Door de werking
van de zouthorsten, maar ook door de
winning van gas en olie, zitten ze boven
dien vol scheuren en barsten.
Als het zwavelzuur in zo'n omgeving al
werkt, werkt het dan ook een beetje re
gelmatig of ontstaat er aan de oppervlak
te een heuvellandschap waarin polder
sloten leeglopen en langzamerhand diepe
vccnmoerassen ontstaan? Wal is dan de
winst?
En werkt het zwavelzuur wel? Hoe snel
verloopt de reactie, hoe lang gaat ze
door, bij welke sterkte is het zuur het
doeltreffendst en hoe groot moet de druk
zijn waaronder het moet worden geïnjec
teerd?
Stel dat zich meteen buiten de boorpijp
gips vormt, dat de rest van de kalk voor
het zuur afsluit... Wat niet denkbeeldig
is, wanneer er elementen in de kalk zit
ten, die buiten de reactie blijven en als
een isolerende laag neerslaan.
Schuiling venvacht, dat het uitzettend
gips al meteen zoveel scheuren en bar
sten veroorzaakt, dat dat niet zo'n vaart
zal lopen. Bovendien veroorzaakt het
koolzuur holten in het gips, waardoor
het zuur zich een weg zal zoeken.
Hier en daar
Maar zal het land bij dergelijke onder
grondse activiteiten niet lijden onder een
reeks van aardbevingen, omgekeerd aan
het 'Syndroom van Meent van der
Sluis'?
De geo-chemicus gaat ervan uit dat de
ondergrondse reactie geleidelijk en bo
vendien gecontroleerd zal verlopen. Ge
woon een kwestie van de zuurtoevoer
verminderen als het te snel gaat. Deson
danks geeft hij toe: „Het natuurgeweld
dat ik oproep, is niet gering. Ik zou een
eerste proef niet willen nemen onder be
woond gebied. Ik wil ook niet heel Ne
derland optillen. Gewoon hier en daar
onder bedreigde delen van de duinenrij
en de dijken een heuveltje maken. 01
een zandbank laten verschijnen voor de
kust, die voor natuurlijke landaanwin
ning en kustbescherming kan zorgen".
Leuk bedacht: het voorkomt misschien
dat Rijkswaterstaat veel geld uitgeeft
het opspuiten van weggeslagen strand en
aan de ophoging van de dijken bij een
verdere stijging van de zeespiegel. Maar
voor het keren van die stijgende zet
moet je wel aan forse heuvels denken.
ZATERDAG 23 NOVEMBER 1991 PAGINA J
zijn, zo werd triomfantelijk gedacht. Ou
dere, trouwe lezeressen van zijn boeken
keuren het af, jongeren juichen het toe.
„Ik heb geen enkele reden om in mijn
schulp te kruipen", concludeert hij thuis
op z'n gemak.
De schrijver krijgt volop brieven gericht
aan Maartje 't Hart. En uitnodigingen
voor recepties, lezingen en allerlei ande
re optredens. Het hek is van de dam.
„Ingaan op al die uitnodigingen zou te
veel van het goede worden. Ik zou de
hele dag bezig zijn met kleren aan en uit
trekken. Zo'n verkleedpartij is ook iets
bijzonders, een soort ritueel. Ik moet me
helemaal inleven in de rol die ik ga spe
len. Dus goed nadenken wat ik ga aan
trekken, wat voor make-up ik wil gebrui
ken, wat voor pruik ik opzet. Hoe wil ik
er uitzien. Als ik een vrouw was, zou ik
graag zo'n degelijke, nette, goedgeklede
directiesecretaresse willen zijn".
Voor een lezing op een serieuze literaire
middag is Maartje wel te porren. Op
zo'n bijeenkomst werd ze onlangs - al
scheldend op het feit dat vrouwen wel
mannenkleren mogen dragen en mannen
geen vrouwenkleren - ontdekt door de
correspondent van de Franse krant 'Li-
bération'. Zijn artikel over de 'schrijver
travestiet' sloeg in Frankrijk in als een
bom. Maartje 't Hart is er nu razend po
pulair. „De Fransen willen liever van
daag dan morgen dat ik naar Parijs kom.
Ze willen foto's, interviews en televisie
optredens. Maar mijn Frans is te slecht.
Ik moet daar nog even goed over naden
ken", zegt hij. Maarten is wel aange
naam verrast door de belangstelling. „In
Frankrijk worden schrijvers toch al als
een soort heiligen gezien. Kennelijk
heeft mijn travestie extra interesse ge
wekt. Misschien zijn er geen Franse
schrijvers die er zo voor uit durven ko
men".
Spiegel
Maarten geniet volop van Maartje. Zij
smijt met geld. Maarten is zuinig. Maar
tje houdt van grote gezelschappen en
feestjes. Maarten zit graag alleen thuis.
Maartje is rustig. Maarten is beweeglijk,
nerveus vooral. „Dat is eigenlijk een van
de belangrijkste redenen om me als
vrouw te verkleden. Om aan de nervosi
teit te ontsnappen, om dat opgejaagde
gevoel van 'ik moet nog zoveel doen'
kwijt te raken. Bovendien, als ik in de
spiegel kijk, vind ik mezelf als man niet
zo mooi, met zo'n kale kop. Als vrouw
kun je dat allemaal mooi camoufleren.
Als man ben ik heel gevoelig voor alles
wat vrouw is. Als Maartje heb ik daar
veel minder last van. Soms lukt het me
om me na zo'n verkleedpartij echt
vrouw te voelen. Een euforisch gevoel is
dat. Maar het moet wel door de buiten
wereld geschapen worden. Als ik op
straat loop, mag eigenlijk niemand op
kijken. Iedereen moet het heel normaal
vinden dat daar een vrouw loopt. Als
een taxichauffeur tegen me zegt, ja me
vrouw, stapt u maar in, dan werkt het
uitstekend. Dan voel ik me op en top
vrouw".
Zijn twintigjarig schrijverschap is door
zijn openhartig vrouwzijn in de schaduw
geraakt. Maarten is echter niet van plan
dit jubileum te vieren. Maartje vindt hij
veel boeiender. Bovendien levert zij vol
op stof voor een nieuw boek. ,Een
vrouw te zijn, maar eeuwig jong', luidt
de titel. De schrijver gebruikt daarvoor
zijn eigen ervaringen.
Zo wilde hij als kind al een klein meisje
zijn, maar kon hij daar mét niemand
over praten. Dat kon later wel bij de
NVSH-werkgroep Travestie en Trans-
seksualiteit waar hij vijftien jaar geleden
lid van werd. „De voorzitter van de
Maarten 't Hart (links) in mantelpakje bij de presentatie van de wintercollectie van
Frans Molenaar (rechts). In het midden Adèle Bloemendaal. FOTO: ANP
Idoor
KARIN SWIERS
WARMOND - Een lange, jonge
vrouw met lang haar beent over
straat. Vanaf een bouwsteiger
wordt naar haar gefloten. Ze hui
vert even. Een man in sportwagen
passeert haar, mindert vaart en toe
tert. De vrouw wordt nerveus,
draait zich om en loopt een straatje
in. De bestuurder keert zijn bolide
en rijdt achter haar aan. Ze vlucht
een steegje in, waar de auto geluk
kig niet in kan.
Thuis besluit het slachtoffer voortaan
maar niet meer als vrouw verkleed in de
openbaarheid te treden en zijn 'vrouw
zijn' binnenskamers te houden. Zo duur
de het twintig jaar voordat Maartje 't
Hart weer de straat op durfde: in opval
lende glitterjurk naar het Boekenbal in
maart. Het NOS-journaal, dat bij de in
gang stond om bekende schrijvers te fil
men, zag haar/hem volledig over het
hoofd. De vrouw van Harry Mulisch
herkende de schrijver als eerste. Als een
lopend vuurtje ging het door de zaal. En
Maartje werd alsnog bestormd door de
pers.
Maarten (maandag wordt hij/zij 47)
heeft dat optreden als een bevrijding er
varen. Blij dat hij het eindelijk had ge
durfd, verscheen hij vervolgens in een
duur couturepakje van Frans Molenaar
bij Jan Lenferink op televisie. Na dat
optreden durfde hij aanvankelijk amper
de straat op in zijn woonplaats War
mond. Hij zette door en de reacties vie
len ontzettend mee. „Sommige mensen
zeiden dat ze mij er veel mooier uit von
den zien dan de andere travestiet in het
programma. Anderen maakten er grap
pen over in de trant van 'hé, je hebt je
rok thuisgelaten'. Maar echt vervelend
heeft niemand er over gedaan".
Ritueel
Zijn vrouw kan er mee leven, zolang ze
er niet mee wordt geconfronteerd. Fami
lie en vrienden reageerden overwegend
positief. Feministen die hij een veeg uit
de pan gaf in het boek 'De vrouw be
staat niet', vinden het prachtig. Maarten
't Hart schopte tegen de vrouwenbewe
ging uit afgunst. Hij wil zelf een vrouw
