Winter nu al ramp voor steden Siberië
'uïnes getuigen van Saddams eindoplossing
Prijzenoorlog
in Londense
hemdenstraat
PITEIN ROB
Sotna/nt
BUITENLAND
VRIJDAG 15 NOVEMBER 1991
en
oond
rkoch
Amstf
n het
Ten v
issarii
drie
n de
ig v;
in gf
ineel,
idaan
s ambl
illen
ivredenheid over Suriname-overleg
ALENDIJK Het ambtelijk vooroverleg tussen Surina-
en Nederland is gisteren op Bonaire afgerond. Beide de-
ies toonden zich uitermate tevreden. „De ministers zijn
in zet", aldus Cyrill Ramkisor, de Surinaamse ambassa-
in Nederland en één van de deelnemers,
zei dat over het laatst overgebleven geschilpunt - name-
of eerst over herstel van de rechtsstaat dan wel van de
nomie gesproken zou worden - geen nadere afspraken
gemaakt.
1S ïdaag en morgen wordt op ministerieel niveau overleg
oerd tussen de Nederlandse ministers Hirsch Ballin (jus-
en Pronk (ontwikkelingssamenwerking) en een Suri-
ise ministersdelegatie. Het is de bedoeling dat de confe-
tie resulteert in een raamverdrag over nauwere betrek-
gen tussen beide landen. In het bijzonder zal dit gaan
r samenwerking op het gebied van de bestrijding van de
gshandel, het versterken van de Surinaamse democratie
Jt rechtsstaat en het hervatten van de opgeschorte ontwik-
h ingshulp.
„Onderdrukking in
Iran steeds erger"
NEW YORK Leiders van
het Iraanse verzet en mensen
rechtenactivisten hebben giste
ren gezegd dat de onderdruk
king in Iran onder de huidige
president Rafsanjani erger is
dan onder ayatollah Khomeini.
Zij hebben de Verenigde Naties
gevraagd die situatie te veroor
delen. Volgens hen neemt,
mede als gevolg van de machts
strijd die gaande is sinds Kho
meini in 1989 overleed, de on
derdrukking in Iran steeds gro
tere vormen aan. Mensenrech
ten worden met voeten getre
den en ook zouden steeds meer
politieke moorden in het bui
tenland worden gepleegd.
Joegoslavië stemt in met vredesmacht
BELGRADO/BRUSSEL/DEN HAAG De strij
dende partijen in Joegoslavië zijn bereid mee te
werken aan een staakt-het-vuren en ziin voor
stander van de stationering van een vredesmacht
van de Verenigde Naties.
Het staakt-het-vuren dat op 18 oktober werd ge
sloten, zal door de strijdende partijen gerespec
teerd worden, zo kreeg EG-bemiddelaar Lord
Carrington de afgelopen dagen te horen.
De Verenigde Naties moeten nu bekijken of zij
een vertegenwoordiger naar het Balkanland zul
len sturen die onderhandelingen begint over de
eventuele inzet van de VN-troepen. Waar een
eventuele vredesmacht gestationeerd zal worden,
is nog niet duidelijk. Kroatië geeft de voorkeur
aan de grensgebieden tussen de eigen deelrepu
bliek en Servië. De laatste republiek daarentegen
wil dat de VN-troepen op Kroatisch grondgebied
positie kiezen om de strijdende partijen te schei
den. Het Kroatische parlement wil nog deze
maand een wettelijke regeling uitvaardigen, waar
in de rechten van minderheidsgroepen gegaran
deerd worden.
Het diplomatieke offensief van Carrington leidde
in elk geval nog niet tot een vermindering van de
vijandigheden in Joegoslavië. In Oost-Kroatië
werd opnieuw verbitterd gevochten. Beide partij
en, het federale leger en Kroatische troepen, le
den daarbij zware verliezen. Alleen al in de omge
ving van Osijek zouden 170 Kroatische soldaten
om het leven gekomen zijn. De federale Joegosla
vische regering riep de EG gisteravond op „nog
eens na te denken" over de vorige week door de
Gemeenschap afgekondigde economische sancties.
De VN-organisatie Unicef zal vandaag een hover
craft met plaats voor 100 personen naar de bele
gerde stad Dubrovnik sturen om ernstig zieke
kinderen en hun moeders te evacueren. Unicef
heeft voor de operatie geld gekregen van de EG.
f
aan bi
strom
'ond'lr!
deren
its ku
deugt
- j ISKOU In de zalen
i het ziekenhuis van
abarovsk worden ba-
1s van enkele uren of
r- ;en oud met dikke de-
is omwikkeld. In de
trekken wordt het niet
"~*~"rmer dan 3 graden.
winter is nog maar net be-
inen, maar heeft de 600.000
en tellende Oostsiberische
Chabarovsk nu al omge-
Iit in rampstad. Tijdens de
e en woelige dagen van de
;lopen zomer heeft de stad,
ermeer als gevolg van de
'htswisseling na de augus-
:oup, drie maanden prak-
i zonder bestuur gezeten,
gebruikelijke onderhouds-
k aan het gammele buizen-
sel van de stadsverwar-
g is daardoor nagenoeg
terwege gebleven,
st in oktober zorgde on-
dellijk voor een keten van
pzalige gebeurtenissen,
jen knapten en hele woon-
cen kwamen zonder ver-
a ming te zitten. De bewo
gingen elektrisch stoken,
rdoor elektriciteitskabels
•ansformatoren het bega-
De stroomstoringen, die
alen kunnen duren, zetten
alleen woonhuizen, maar
ziekenhuizen, kraamkli-
ten, bakkerijen en trolley-
ïetten zonder elektriciteit.
Een gepensioneerde man heeft op een vuilnisbelt in de buurt van Moskou een paar vodden gevonden, die met een beetje goede
wil nog gedragen kunnen woren. Nu de Sovjet-economie is ingestort, hebben vooral ouden van dagen moeite het hoofd boven
water te houden. foto: ap
mpvuurtje
:n kleuterschool, waar het
ien even koud is als bui-
spelen kinderen met hun
handschoenen aan, hun
op. Het aquarium met
vissen is bevroren.
Plaatselijke bewoners stoken
op hun balkon een kampvuur
tje om water te koken in hun
samowar. In veel huizen
moeten de mensen het boven
dien stellen zonder water en
gas. In de winkels is nauwe
lijks nog brood te krijgen en
hele gezinnen moeten zich
redden met een brood per
week.
Wie iets te eten heeft bemach-
neemt hand over hand toe.
De energiecrisis is maar een
onderdeel van het ineen stor
tende economische raderwerk
rond de stad Chabarovsk. De
graanoogst van dit jaar is ver
loren gegaan. Het wachten is
nu op in Canada gekocht
graan. De aardappeloogst
kwam op zo'n derde van die
van vorig jaar. De groente-
oogst bedroeg 50 procent en in
maart waren de groentewin
kels al leeg. Fruit is er al hele
maal niet.
De plaatselijke drankfabriek
sloeg zich eerder dit jaar op de
borst, omdat deze het produk-
tieplan zou hebben overtrof
fen. Na deze mededeling ont
stak de plaatselijke bevolking
in grote woede, want er is in
Chabarovsk geen druppel
wodka te krijgen. Kaarsen zijn
allang uitverkocht, evenals pe
troleumstellen en oliekachels.
Hamsteren
De winterse crisis treft niet al
leen Chabarovsk. Tsjita, een
eveneens in Oost-Siberië gele
gen stad, waar zo'n 400.000
mensen wonen, kampt met
identieke problemen.
Uit de situatie in Chabarovsk
en Tsjita blijkt de aard van de
crisis waarin economische en
organisatorische chaos in de
Sovjetunie kan uitmonden. De
winter is nog maar net begon
nen en dit zijn pas de eerste
signalen. Zoals te verwachten
viel, begint de in armoe ge
dompelde bevolking de schuld
te leggen bij de nieuwe, demo
cratische leiders.
Ook het voorzieningenniveau
in Moskou komt steeds sterker
onder druk te staan. Het ge
meentebestuur heeft verder
gaande prijsstijgingen en rant
soeneringen aangekondigd
van de eerste levensbehoeften.
Vanaf 25 november wordt bij
voorbeeld suiker 1300 procent
duurder en stijgt de prijs van
brood met zeker 500 procent.
Tot de prijsverhogingen is be
sloten om te voorkomen dat de
inwoners van de Sovjethoofd
stad gaan hamsteren. Boven
dien kampt ook Moskou met
een tekort aan olie en gas. De
verwachting is dat bovendien
de normale watervoorziening
de komende maanden gevaar
gaat lopen.
>lai
CM HARDIE-FORSYTH
LA DIZA De met
Jgrond gelijk gemaakte
nes van wat eens het
endelijke Kurdische
ipje Qala Diza was, roe
visioenen op van het
Üe der tijden: oorlog,
gersnood, ziekte.
1 stilte wordt verscheurd
i de geluiden van mensen
!ll proberen een schuilplaats
jmproviseren uit het ver
ingen puin van de beton-
4 daken die bovenop de in
gestorte muren van wat eens
hun huizen waren, zijn neer
gekomen.
Operatie Safe Haven bracht de
Kurden terug uit de bergen,
maar stelde hen niet veilig
voor de toorn van Saddam Hu-
sayn. Temidden van de chaos
en wanhoop is er echter hoop
en trots. Het ziekenhuis is bij
na gereed; het is gebouwd door
Kurdische ingenieurs volgens
Kurdische plannen en met
Kurdische mankracht. Man
nen uit de stad lopen er rond
met alle burgerlijke trots van
stadsvaderen in een nieuw
stadscentrum.
De apotheek kan echter een
paar honderd patiënten nau
welijks aan, laat staan de
110.000 mensen die in geïm
proviseerde tentjes hun kamp
rond de ruïnes hebben opge
slagen.
Grimmiger
Ik reis met de Peshmerga, het
Kurdische rebellenleger, van
Zakho door Amadiyah, Diya-
na, Barzan en Rawandiz. De
controleposten van de Pesh
merga die we passeren worden
steeds grimmiger naarmate we
de grote Kurdische culturele
centra Sulaymaniyah en Ha-
labja naderen, het toneel van
de Iraakse chemische aanval
in 1988.
Het landschap vanaf Zakho is
bezaaid met de jammerlijke
overblijfselen van de meer dan
4000 dorpjes die systematisch
zijn vernietigd door Saddams
„eindoplossing" voor de Kur
dische kwestie: blaas de dor
pen op en wals ze plat, maak
ze onbewoonbaar, plaats er
duizenden mijnen, vergiftig de
bronnen en verzamel de over
gebleven inwoners in model
dorpjes. Saddams campagne
tegen de Kurden is meedogen
loos en hij hoopt duidelijk dat
het Westen de belangstelling
zal verliezen en de ogen zal
sluiten.
Halabja vertoont nog steeds de
wrede littekens van de chemi
sche bombardementen. Ik pau
zeer er bij het aangrijpende ge
denkteken, een door een Kur
dische kunstenaar gemaakt
beeld naar een verschrikkelij
ke foto van een vader die, met
het vertrokken gezicht van
een chemische dood, zijn klei
ne zoontje probeert te bedek
ken.
Rond Halabja, in de kaalheid
van wat eens een prachtig
landschap was, tekenen zich
her en der heuvels af als enor
me molshopen in een langver-
geten en verwaarloosde tuin.
Dit zijn de massagraven van
de slachtoffers van Saddams
regime.
Na een overnachting in Sulay
maniyah rijden we terug naar
Dahuk. Onderweg spreken we
de Kurdische rebellenleider
Massoud Barzani te Sirsenk
Hij smeekt ons er zorg voor te
dragen dat het Westen de
Kurdische strijd niet vergeet.
In Dahuk verblijf ik bij de fa
milie van mijn gids en samen
kijken we naar de Iraakse lei
der op televisie, in gesprek
met zijn legerstaf.
„Ik heb het opgenomen tegen
drieëndertig naties en ik heb
ze verslagen", zegt Saddam.
„En ik ben er nog steeds! (ge
lach)... En ik ben nog niet
klaar! Jullie zullen zien, ik heb
nog heel wat verrassingen in
petto".
(c) The Times, Londen
De auteur was als verbindings
officier verbonden aan Opera
tie Safe Haven. In juni nam hij
ontslag uit het leger om de
Kurdische vluchtelingen te
helpen.
door ROGER SIMONS
LONDEN In Jermyn Street, waar de Engelse
heer al sinds het begin van de 19de eeuw zijn
klassieke overhemden koopt, woedt momenteel
een oorlog die allerminst gentlemanlike is. Vroeger
was in Jermyn Street, een straat bewoond door
sterk gespecialiseerde 'shirtmakersde prijs van
een overhemd niet iets waarover in de winkel
werd gepraat. Een Engelse gentleman met centen
vond iedere gedachten wisseling over kosten
uitermate ordinair.
De hemdenmakers van Jermyn Street deden dus
jarenlang niets anders dan keurige hemden
toveren uit de fijnste popeline-katoen. Welgestelde
klanten beschouwden grote bedragen als garanties
voor hoge kwaliteit en zelden als een bron van
zorgen. De zaak Hilditch Key, hemdenmakers
sinds 1899, heeft daar nu verandering in gebracht.
Zij is een concurrentieslag van onbepaalde duur
begonnen door de prijzen van al haar pasklare
hemden te verlagen met zowaar 25 procent. Net
zoals overal elders in de Londense binnenstad gaan
de zaken in Jermyn Street namelijk niet zo best.
Voor alle andere hemdenmakers van de straat is
de aanbieding van Hilditch Key dan ook een
oorlogsverklaring.
Alex Finch, president van het bedrijf, staat zelf de
hele dag in de zaak. Hij zegt dat hij geen andere
uitkomst meer zag. „Ik was tot de conclusie
gekomen", vertelt Finch, „dat wij begonnen waren
de klasse van het midden-management af te
schrikken. Dat zijn de accountants, advocaten en
bankdirecteuren die wel leidende functies
bekleden maar toch minder verdienen dan wie aan
de top staat. Vroeger was de middenklas als het
ware de ruggegraat van ons bedrijf. Wij hebben
navraag gedaan en onze klanten zeiden dat wij te
duur werden. Vroeger was het middaguur de
drukste tijd in Jermyn Street. Tegenwoordig krijg
je dan alleen straatkatten over de vloer. Onze
vaste klanten zijn heel rijke lieden. Tussen twaalf
en twee bevolken die de restaurants".
De 6000 vaste klanten hebben een briefje gekregen
waarin door de zaak werd meegedeeld dat deze
reductie de kwaliteit van haar hemden niet zou
beïnvloeden. Ook stijl en snit blijven onveranderd.
Ook als het gaat op de specialiteit: hemden op
maat. Je loopt er binnen, ze meten de breedte van
je schouders, de lengte van je armen en van je
bovenlijf, je borstomvang en het volume van je
buikje en maken voor je exclusieve hemden die als
gegoten zitten.
Maar het zijn zeer prijzige kledingstukken. De
gemiddelde prijs bedraagt 95 pond. Verbazend is
het dus niet dat de verkoop van hemden in
Jermyn Street een daling vertoont van 5 tot 10
procent. Ondertussen gaan in de straat de
huishuren alsmaar meer omhoog. Hoe lang zal het
nog duren eer de bekendste hemdenmakers van
Jermyn Street commercieel op apegapen liggen
Japanse investeerders die niets liever zouden
wensen dan meester te zijn van de hele Londense
binnenstad, loeren op de beste firma's. Zij houden
zich klaar om een bod te doen. Het glorierijke
Engelse verleden van Jermyn Street wordt dus
bedreigd. Binnenkort rijden de Britten in Japanse
auto 's, luisteren ze naar Japanse radio 's, kijken ze
naar Japanse tv's en dragen ze ook Japanse
hemden.
En toch nemen sommige hemdenmakers van
Jermyn Street niet deel aan de ontketende
prijzenoorlog. Derek Hudson, de baas van Harvie
Hudson, weigert te buigen voor de recessie. Wie
hier zijn prijzen reduceert met 25 procent, lokt het
soort klanten aan dat normaliter zijn inkopen doet
in Oxford Street", zegt Hudson.
Kenneth Williams, president van Turnbull Asser,
de oudste hemdenmaker van Jermyn Street, deelt
die mening. „Wij drijven een prestigehandel",
beweert hij. „Wie zijn markt niet beschermt, krijgt
vreemde eenden in de bijt".
Lid Palestijnse delegatie
Madrid aangeklaagd
titie ingediend om een proces te openen tegen de Palestijnse I
nan Ashrawi, die in Madrid betrokken was bij de vredesconfe
rentie over het Midden-Oosten. Ashrawi zou de Israëlische wet
hebben overtreden, die contacten met de Palestijnse Bevrij
dingsorganisatie PLO verbiedt. Een woordvoerster van justitie
zei dat een beslissing „weken" in beslag kan nemen.
idonesische ambassadeur
matje over Oost-Timor
f HAAG Minister Van den Broek van buitenlandse
heeft gistermiddag de Indonesische ambassadeur Tjok
Jnidjojo ontboden om hem de afschuw van de Nederland
legering over het bloedbad op Oost-Timor mee te delen
lens een demonstratieve optocht afgelopen dinsdag open
Ihet leger het vuur. Daarbij zijn volgens ooggetuigenbe
Iten tussen de 50 en 180 mensen
Nederlandse regering wil dat de Indonesische regering
diepgaand onderzoek instelt naar de toedracht en de da-
zal bestraffen. De opperbevelhebber van de Indonesi-
I strijdkrachten, generaal Try Sutrisno, heeft beloofd dat
|t de grootst mogelijke zorgvuldigheid" omgesprongen zal
Iden met de Timorezen die na het bloedbad werden gear-
?erd.
James Baker op
bezoek in China
PEKING De Amerikaanse
minister van buitenlandse za
ken James Baker is vandaag
in Peking aangekomen om
met de Chinese leiders te pra
ten over ondermeer de men
senrechten, de Chinese han
delspraktijken en de pogingen
van Noord-Korea om kern
wapens te ontwikkelen. Ba
ker is de hoogste Amerikaan
se functionaris die China be
zoekt sinds de communisti
sche machthebbers in juni
1989 met geweld een einde
maakten aan de betogingen
voor democratie op het Tia-
nanmen-plein in Peking.
Boeren
verbranden
autobanden op
Corsica uit
protest tegen
het landbouw
beleid van
Frankrijk en de
EG. Op het
spandoek
staat de naam
van de
Corsicaanse
boeren-
organisatie.
foto: epa
Haïti wijst Franse ambassadeur uit
PORT-AU-PRINCE De voorlopige regering van Haïti
heeft de uitzetting gelast van de Franse ambassadeur Jean
Rafael Dufour, die tijdens de staatsgreep van zes weken gele
den heeft geprobeerd de nu verdreven president Jean-Ber-
trand Aristide te helpen.
Het ministerie van buitenlandse zaken van Haïti liet gisteren
voor de televisie een verklaring voorlezen waarin werd ge
zegd dat Dufour als ongewenst persoon werd beschouwd. Hij
heeft 48 uur de tijd gekregen had om het land te verlaten.
Dufour wilde geen commentaar geven op zijn uitwijzing,
maar zei wel te vertrouwen op zijn spoedige terugkeer, „met
Aristide als president". Legerfunctionarissen en politici die
tegen de terugkeer van Aristide zijn, hebben Dufour ervan
beschuldigd zich te bemoeien met interne Haïtiaanse aange
legenheden.
Dufour heeft .er tijdens de staatsgreep persoonlijk bij de mili
tairen op aangedrongen de veiligheid van Aristide te garan
deren.
DE SCHAT VAN OPA LARSEN N±r ™nid°i^en.
advertenties
[95 - Nog diezelfde dag komen de nieuwe matrozen aan
*d: twintig Japanners met ondoorgrondelijke grijnsgezichten.
|r ze weten, hoe ze hun handen uit de mouwen moeten ste-
Bootsman Olaf Larsen slaat de mannen nauwlettend gade.
jen.houdt niet van die „gelen", maar hij moet toegeven, dat ze
werk verstaan. „Zouden we het rooien, Kees?" vraagt hij
aan zijn vriend. „Ik denk het wel, het zijn lui, die nooit veel zeg
gen, maar ze lijken me wel gewillig." Er wordt hard gewerkt om
de „Zephir" zeilklaar te krijgen, want als het kan moet het schip
nog voor de avond valt onder zeil zijn. De bemanning werkt als
paarden en het lukt ook. Met behulp van twee sampans wordt de
„Zephir" dan de haven uitgeboegseerd en kapitein Barker heeft
aanleiding genoeg om een zucht van verlichting te slaken.
LONDEN Het Britse dagblad The Guardian schrijft vandaag
over nieuwe aanwijzingen te beschikken dat de krantenmagnaat
Robert Maxwell niet door verdrinking om het leven is gekomen.
In een reportage vanuit de Canarische eilanden stelt de krant
dat bij de eerste lijkschouwing niet de conclusie is getrokken dat
Maxwell een natuurlijke dood was gestorven. De artsen zouden
een gaatje onder een oor gevonden hebben. Het lijkschouwings
rapport noemt geen doodsoorzaak, schrijft de Guardian. Onder
tussen heeft de Britse regering haar ambassade in Moskou ge
vraagd na te gaan wat waar is van beweringen in de pers dat
Maxwell banden had met de communistische partij van de Sov
jetunie.
India stuurt ïoo.ooo vluchtelingen terug als je Leiden links laat liggen.
COLOMBO India gaat meer dan 100.000 Tamil-vluchtelingen
uit Sri Lanka terug naar huis sturen. Dat heeft een Srilankaanse
regeringsfunctionaris gisteren gezegd. Er is nog geen datum
vastgesteld waarop de Srilankanen, die op de vlucht zijn gesla
gen voor de burgeroorlog in hun land, zullen worden terugge
stuurd.
India heeft beloofd de regering van Sri Lanka een maand van te
voren van het begin van de repatriëring op de hoogte te stellen.
Sri Lanka heeft India gevraagd de vluchtelingen verklaringen
te laten ondertekenen dat ze vrijwillig naar hun land teruggaan,
omdat internationale organisaties alleen op die basis bereicl zul
len zijn te helpen bij de opvang.
/£ïLi\ ^aat 'n studeren. Dat staat vast. Maar aan welke uni-
versiteit? Teken voor I december voor Leiden en maak een
keuze uit meer dan 50 studierichtingen. Kies voor de zeker
heid van een internationaal gewaardeerde opleiding. Voor de extra
kansen in je latere leven. En voor een stad waarin je je snel thuis
voelt. Wie laat zoiets nou links liggen?
Bel voor Inlichtingen het Informatiecentrum: 071-278011 (op werkdagen).
