d'
amera voert kijker
iet schilderij in
en dorpsfeest
ïgen twaalven
Madonna heeft
de touwtjes
vast in handen
)ude film Laurel
Jeruggevonden
13
n
Regisseur Richardson
aan AIDS overleden
IN MAURETANIË KAN
IE AFKOMST IE
ONDERGANG WORDEN.
Bijna miljoen voor paneel Brueghel
ingeblikt I
Archief over affaire rond
W.F. Hermans gaat open
4
Laat de
ijsvogel
u koud?
Leidse Courant: voor meer dan nieuws alleen. Een krant voor u!
lidócOowiaMt
STERDAM In de archieven van het Nederlands Filmmu-
ii in Amsterdam is de film 'The Snow Hawk' van Stan Lau-
iit 1925 teruggevonden. Volgens het museum is dit een bij-
lere film, onder meer omdat hiermee een keerpunt kwam in
rtistieke ontwikkeling van de acteur. Na een incident tijdens
pnamen voor de film werd de langdurige verbintenis tussen
irel en Mae Dahlberg, zijn partner met wie hij in heel Noord-
erika optrad, verbroken. Een jaar later diende Oliver Hardy
aan als partner. De gevonden film, een nitraatcopie, ver-
t in goede staat en werd kortgeleden geconserveerd. De 20
uten durende film wordt op 18 januari 1992 onder de titel
valsche politiechef' op het eeuwfeest van de geboortedag
KUNST/RTV
VRIJDAG 15 NOVEMBER 1991
Stan Laurel foto: sp
Nieuwe videoclip Jackson Yoram Ish-Hurwitz
in 27 landen in première
LOS ANGELES In 27 landen, waaronder Ne
derland, is gisteren de elf minuten durende video
clip van de nieuwe single van Michael Jackson
'Black or White', voor het eerst op televisie ver
toond. Het is twee jaar geleden dat Jackson als
zanger voor het laatst iets van zich liet horen.
Black or White is afkomstig van het album Dange
rous, dat verschijnt op 26 november, vier jaar na
'Bad', Jacksons vorige plaat. In de door John Lan-
dis geregisseerde clip, die volgens de geruchten 4
miljoen dollar heeft gekost, zijn niet alleen de tele
visie-stripheld Bart Simpson, Cheers-ster George
Wendt en Macaulay Culkin, het jongetje uit de
film 'Home Alone' te zien, maar ook een zwarte
panter en drie leeuwen. De clip en het nummer
'Black or White' hebben de ongelijkheid tussen
rassen tot onderwerp.
winnaar concours
AMSTERDAM Yoram Ish-Hurwitz
is gisteren in Amsterdam winnaar ge
worden van het Jacques Vonk Piano
concours 1991. Dit concours wordt iede
re twee jaar gehouden in het Swee-
linck-conservatorium. Het Jacques-
Vonkfonds is gevormd uit een schen
king van de familie Vonk, wier zoon
aan het voormalig Amsterdams conser
vatorium piano studeerde maar vroeg
tijdig overleed aan tbc. De prijs voor de
winnaar is 30.000 gulden, waarmee Yo
ram Ish-Hurwitz gedurende twee jaar
in het buitenland zijn pianostudie voort
kan zetten. Aan het concours deden
acht kandidaten mee, allen studenten
van Jan Wijn en Willem Brons.
LOS ANGELES De Amerikaanse film- en toneelregisseur
Tony Richardson is gisteren op 63-jarige leeftijd aan AIDS over
leden. Richardson heeft 23 films op zijn naam staan, waaronder
'Tom Jones', 'Look back in Anger', 'The Entertainer' en 'A Taste
of Honey'. Onlangs rondde hij nog de opnamen af voor de film
'Blue Skies', met onder anderen Jessica Lange, die volgend jaar
zal worden uitgebracht. Richardson regisseerde ook 30 theater-
produkties. De film 'Tom Jones', naar een boek van Henry Fiel
ding over het leven van een Engelse jongeman in de 18e eeuw,
werd bekroond met Oscars voor de beste film, de beste regisseur
en de beste scenarioschrijver. Richardson werd geboren in
Groot-Brittannië, waar hjj in 1952 zijn carrière begon als produ
cer voor de BBC. In 1955-werd-hij benoemd tot artistiek leider
van de English Stage Company: Richardson was tot 1967 ge
trouwd met de actrice Vanessa Redgrave.
PCUMENTAIRE 'MET HET OOG OP REMBRANDT'
ekende ENÉ DE COCQ
open
Vterdam een
beeldvullend op het
erbij k[erm. De pupil, de iris,
oogwit, het traan-
ht, het ooglid, allemaal
et van rscherp uitvergroot,
ir dan rensecht, alleen: je ziet
het geschilderd is. Met
!l tastische techniek en
vj r. Door Rembrandt,
i hten we heel lang.
ar dat blijkt niet zo te
ïeeft alde meester heeft het
k waarvan het oog
rzienig j uitmaakt wel onder-
■artbaa™1' 1maar he' is,Se"
eind ei"** "Oor een leerling,
de ondertekening fun-
ndvliej rt hier als een 'keur-
Daar rk'.
aan zei
|®n- O'e interessante en beelden-
den ejllustratie is een van de scè-
uit de documentaire 'Met
oog op Rembrandt' van
voor b s van Langeraad en Geor-
!p *ulsh°f. die is gemaakt ter
tleiding van de grote Rem-
- ïdt-expositie die vanaf 4
geluids^mt,er wordt gehouden in
Amsterdamse Rijksmu-
i de wjn. De film wordt daar ge-
ich enïd op monitoren (in ver-
Al lietilende talen) en daarnaast
detailtfederlandse versie door de
plantefi uitgezonden op vrijdag 6
gras kmber (Nederland 3, 20.56
nog
n. Jonl thema van de film is ook
ers toa thema van de tentoonstel-
n in der. Centraal staat namelijk
overlekog steeds prangende vraag
iet de v
lat de e
restatii
n. De
Ie gem
aanpal
)bleme
verniel
tot in
ijkbew
hoeveel werken van Rem
brandt ook daadwerkelijk door
de meester zelf geschilderd
zijn. De Rembrandt-euforie in
de vorige eeuw leidde tot een
mateloze overschatting van de
omvang van ziin oeuvre, dat
in die visie bijna duizend
schilderijen omvatte. Inmid
dels weten we beter: het werk
van het Rembrandt Research
Project heeft duidelijk ge
maakt dat vele honderden
daarvan niet van Rembrandt
zelf zijn.
De documentaire geeft een
beeldende schets van hoe het
hedendaagse Rembrandt-on-
derzoek verloopt. De film ana
lyseert schilderijen en delen
van schilderijen, maakt verge
lijkingen met tekeningen en
voorstudies van Rembrandt
zelf en de voorbeelden die hij
als inspiratiebron gebruikte.
Samen met de camera duikt
de kijker zelfs echt het doek
in, niet alleen door de mini-
tieuze detaillering waarvan de
regie gebruik heeft gemaakt
maar ook door opmerkelijke
röntgenbeelden die laag op
laag het schilderij ontleden.
Supertelevisie
Van Langeraad heeft voor de
documentaire opnamen ge
maakt van schilderijen uit col
lecties overal ter wereld en
filmde daarnaast in diverse la
boratoria, waar met verfijnde
apparatuur onderzoek wordt
gedaan naar Rembrandt ver-
foppervlakken. Zonder te ver
zeilen in al te technische ex
plicatie of in gewild-artistieke
beeldvoering voert hij de geïn
teresseerde kijker mee in de
wereld van Rembrandt zelf
(zijn leven, zijn samenwerking
met leerlingen, zijn gebruik
van modellen) en in de inte
ressantere facetten van het
Rembrandt-onderzoek.
Hij heeft daarbij gebruik ge
maakt van de apparatuur en
de techniek van de HD-TV, de
mede door Philips ontwikkel
de supertelevisie van de toe
komst. Die kenmerkt zich
vooral door een veel grotere
beeldscherpte en een breder
beeldformaat. De uitzending
op 6 november zal uiteraard
op onze gewone huiskame
rontvangers terechtkomen en
die HD-elementen zijn daar
niet aan besteed. Om te voor
komen dat er beeldinformatie
verloren gaat wordt de uitzen
ding daarom voorzien van het
door technici 'letterbox' ge
noemde kader, waarbij het
beeld aan boven- en onderzij
de een zwarte balk vertoont.
Er verdwijnen daardoor geen
essentiële beeldfragmenten
aan de zijkanten, wat bij deze
produktie (waarin ook gebruik
is gemaakt van het 'split
screen' effect, verticaal door
sneden beeld) dodelijk zou
zijn.
Cameraman Hans Brouër met de HD-camera in het Rijksmuseum, waar hij Rembrandts 'Het joodse t
Verwarring
Rembrandt was als kunstenaar
geen vernieuwer. Hij zette
zich niet af tegen de schildert
raditie van zijn tijd, integen
deel: hij kende en verzamelde
werk van illustere voorgan
gers, hij spiegelde zich eraan,
hij liet zich erdoor inspireren,
hij poogde het te overtreffen.
Zijn tomeloze energie heeft
ook gezorgd voor verwarring.
Steeds meer wordt ontdekt
hoe hij als atelierchef, als leer
meester, als bedrijfsleider en
als beroemd kunstenaar in
vloed heeft uitgeoefend op zijn
leerlingen, medewerkers, per
soneel, bewonderaars, collega's
en concurrenten. Hij kende
veel navolgers en misschien
wel evenveel vervalsers.
Rembrandt hield, in admini
stratieve zin, niet bij wat hij
zelf maakte of wat anderen
deden. Hij gaf les, hij inspi
reerde zijn leerlingen, en als
ze iets maakten waar hij ach
ter kon staan signeerde hij
doodleuk hun werk. Zijn
handtekening fungeerde dan
als een teken van afkomst van
het schilderij: uit het atelier
van Rembrandt, een soort
keurmerk, een garantie voor
kwaliteit.
Dit resulteerde in een stort
vloed aan 'Rembrandts', Rem-
brandtieke kunstwerken van
hoog niveau. Die vloed is na
zijn dood nog geruime tijd
doorgegaan in de vorm van
produktie door al dan niet bo
nafide navolgers.
Genie
In de negentiende eeuw, toen
de visie op kunst en kunste
naarschap een dweepzieke
draai maakte, ontstond de vi
sie dat Rembrandt een eigen
zinnig genie was, van univer
sele proportie, een uniek kun
stenaar die daarbii ook nog
eens blijk gaf van maatschap
pelijke betrokkenheid. Im
mers: terwijl hij zelf, naar de
opvattingen aan het eind van
de negentiende eeuw, verarmd
was en miskend, danste hij
niet naar het pijpen van de be
zittende klasse maar hield
koppig vast aan het verbeel
den van 'de gewone mens'.
De bewondering sloeg door in
verblinding en de belangstel
ling voor Rembrandt dreef het
aanbod aan 'Rembrandts' op
tot ongekende hoogte. Het
aantal schilderijen van zijn
hand steeg van 337 in 1883 tot
988 in 1913. Om die te maken
had de kunstenaar vanaf het
begin van zijn loopbaan tot
aan zijn dood elke zestien da
gen een schilderij moeten vol
tooien, nog afgezien van zijn
produktie van honderden te
keningen en etsen.
In de loop van deze eeuw nam
het grote 'zuiveren' een
aanvang. In 1968 telde profes
sor Horst Gerson nog 420
Rembrandts, en in datzelfde
jaar begon het Rembrandt Re
search Project, waarin alle
schilderijen van Rembrandt op
wetenschappelijke wijze op
hun echtheid worden getoetst.
Vrijwel alles wat de film van
Kees van Langeraad aan ana
lyse toont is afkomstig uit dit
project.
irt The Pogues. Met: Joe
ner (zang, gitaar), Terry
(gitaar), Philip Chevron
oline), Spider Stacy (tin
Ie), Jem Finer (banjo), Jimmy
ley (accordeon), Darryl Hunt
itaar) en Andy Ranken
ut). Vredenburg, Utrecht. Gie-
.NS PIÉT
e ingahg van de Utrechtse
ektempel Vredenburg
g iedere bezoeker gister-
ei een pamflet in zijn han-
geduwd met de tekst:
ne McGowan heeft om
tidheidsredenen besloten
lopig niet met The Pogues
lurnee te gaan. Joe Strum-
ex-Clash, neemt zijn
ts in. Wie geen zin heeft in
Pogues zonder McGowan
zijn kaart inwisselen bij
lefinitief de tijdelijk aard
in het schrijven wordt
jereerd, is door beide
in eind september inmid-
uitgesproken. Na de Ja-
tournee werd McGo-
die hem graag flink
op een vriendelijke ma-
uit The Pogues geschopt,
ïew wave folkies hadden
enoeg van om concerten
et allerlaatste moment te
is de toten afzeggen omdat de
k McGowan weer eens in
greep had. De groep gaat
de eed erc^er met J°e ötrummer,
superiï "at sto* deed opwaaien als
met 1er en êitarist van The
DEN i
j. ivereenkomst tussen Sha-
IcGowan en Joe Strum-
5 dat ze allebei niet kun-
j zingen... Nou ja, behoor
lijk wat moeite moeten doen
om de luchtstroom in de juiste
verhouding langs de stemban
den te persen. De kracht van
de Londenaren ligt dan ook
vooral op het instrumentale
vlak, waarbij in Utrecht een
sterrol was weggelegd voor ac
cordeonist Jimmy Fearnley,
die niet alleen voor een sfeer
volle, maar soms ook diep
emotionele invulling zorgde.
Het duurde enige tijd voordat
de hossende zaal van een trak
tatie kon spreken, want in het
begin klonk het zooitje ongere
geld te ongenuanceerd om
echt te kunnen boeien. De mu
sici speelden hoekig, maar lie
ten het materiaal niet genoeg
soppen. Naarmate daar veran
dering in kwam, groeide de
feeststemming. En hoe rijkelij
ker er drank vloeide hoe meer
het concert iets kreeg van een
dorpsfeest tegen twaalven.
Alle remmen gingen los. Vlak
voor de eerste toegift in dit an
derhalf uur durende concert,
nam het publiek zelfs het initi
atief en weerklonk op massale
wijze 'Dirty Old -Town' nog
voor de groep goed en wel de
eerste tonen had laten horen.
Het enthousiasme van publiek
en musici had voor een kruis
bestuiving gezorgd, waardoor
de toegiften werden geken
merkt door uitbundigheid.
Zanger, gitarist Joe Strummer,
die zichtbaar plezier had en de
aankondigingen op zijn beste
Nederlands deed, gebruikte de
schijnwerpers om wat Clash-
materiaal over het voetlicht te
brengen. Zo groeide het con
cert uit tot een arena voor oud
en eigen folkmateriaal maar
werd de rock niet vergeten.
In Mauretanië kan je geboorteplaats je dood worden. Omdat een andere gemeen
schap de macht heeft En aan de macht wil blijve n GIRO 454QOO
AMNESTY INTERNATIONAL
AMSTERDAM Bij
Christie's in Amsterdam is
gistermiddag een werk
van Pieter Brueghel II
voor 966.000 gulden ge
veild.
van de nieuwe eigenaar niet
prijsgeven. Ook wil Christie's
niet zeggen waar het schilderij
vandaan kwam en of het naar
het buitenland verdwijnt. Het
veilinghuis had gerekend op
een op een bedrag tussen de
800.000 en 1.2 miljoen gulden
Het veilinghuis mag de naam Het paneel uit 1625 meet 47,3
bij 66 centimeter. Het stelt een
groep vrolijk drinkende dorps
bewoners aan een tafel voor
de deur van een herberg voor.
Pieter Brueghel II (ca 1564-
1637) maakte van de meeste
composities verscheidene ver
sies. Ook van dit werk zijn nog
drie andere exemplaren be-
maant1
issiebija
lijke i
indelirë
um aai
vang
komen
igbouw
7 in de
disci
loor J
lale sti
Jeter 1
ADVERTENTIE'
van Lodewijk de Boer
(4Vi) in het
Appeltheater Den Haag
verlengd t/m I december
Reserveer tijdig
070-350 22 00
Seizoen 1991/92: twintig aar Toneelgroep De Appel
Meerderheid
Kamer tegen
verkoop van
Picasso's
DEN HAAG Een krappe
meerderheid van de Tweede
Kamer (CDA, VVD en de
kleine christelijke partijen) is
evenals minister D'Ancona
(cultuur) tegen de verkoop van
twee Picasso's uit het Haags
Gemeentemuseum. De PvdA,
D66 en Groen Links daarente
gen vinden dat de bewinds
vrouw met haar afwijzing van
het plan van museumdirecteur
Fuchs om de doeken te verko
pen, te hard van stapel loopt.
GRONINGEN De Rijksuniversiteit Groningen (RUG) gaat
een groot deel van het archief over de schrijver W.F. Hermans
openstellen voor onderzoek door de Neerlandicus R. Delvigne.
Tot nu toe heeft de Groninger universiteit steeds geweigerd in
zage te geven in het Hermans-archief. In 1988 deed Delvigne
voor het eerst een aanvraag om onderzoek te doen in het ar
chief. Naar aanleiding van deze weigering spande de Amster
damse onderzoeker een procedure in bij de Raad van State. Dit
college besloot afgelopen zomer dat de universiteit per dossier
moest overwegen welke wel en welke niet voor openbaarma
king in aanmerking komt. De universiteit heeft nu besloten om
alleen nog het strikt persoonlijke deel van het archief op slot te
houden. W.F. Hermans was van 1958 tot 1973 lector in de fysi
sche geografie aan de RUG. Begin jaren zeventig ontstonden er
diverse conflicten rond zijn persoon. Hermans kreeg het verwijt
dat hij te weinig colleges gaf en zich te weinig met zijn vak bezig
hield. Hoewel het college van bestuur van ae universiteit con
cludeerde dat er geen sprake was van plichtsverzuim, nam Her
mans ontslag.
LONDEN Het nieuws
dat Madonna onlangs een
transactie heeft afgesloten
die haar de bestbetaalde
artiest maakt in de ge
schiedenis van de popin
dustrie, bevestigt slechts
wat iedereen allang wist,
namelijk dat Madonna op
het moment 's werelds
grootste ster is.
De tijden dat Michael Jackson
of Prince in één adem met
haar konden worden ge
noemd, zijn allang vervlogen.
Het unieke van Madonna is
dat zij deze plaats helemaal
zelf heeft verworven. Toch
had ze de touwtjes al stevig
handen vanaf haar eerste gro
te Amerikaanse hit in 1983. Er
volgden zeven nummer één
singles, 21 topvijf hits en drie
nummer één LPs. Met 16
opeenvolgende hits in de top
vijf van de Amerikaanse hitlij
sten brak ze een record dat al
tijd op naam had gestaan van
de Beatles. In tegenstelling tot
de Beatles hield zij haar hoofd
koel en stond ze erop dat ze
zelf het verdere verloop van
haar carrière zou bepalen. Ze
neemt persoonlijk al haar per
soneel aan, onderhandelt over
film- en concertcontracten.
Zeven jaar geleden, toen ze op
het punt stond haar grote
doorbraak te maken, zei Ma
donna in een interview: „Het
enige dat voor mij telt is een
superster te worden". Nie
mand geloofde eigenlijk dat ze
werkelijk zover zou komen.
Men was er over het algemeen
van overtuigd dat ze gewoon
een koppige, ambitieuze
vrouw was die vocht om de
leegte te compenseren die haar
vroeg gestorven moeder had
achtergelaten. Haar grootste
'talent' leek te zijn de talenten
van anderen, hoofdzakelijk
dat van Pat Leonard, haar
muzikale medewerker, voor
eigen doeleinden te gebruiken.
De 'material world' van Ma
donna zou sterren van de ja
ren zestig en zeventig volko
men vreemd geweest zijn. De
meeste artiesten in die tijd
hadden geen idee van en geen
belangstelling voor het geld
dat ze verdienden. Zij verloren
dan ook vaak miljoenen aan
gewetenloze managers en pla
tenmaatschappijen.
„Madonna's manager, Freddie
de Mann, is al vanaf 1983 bij
haar en ze hebben een goede
zakelijke verhouding. Maar
sommige mensen laten zich
vertellen wat ze moeten doen
en anderen nemen zelf het
heft in handen. Madonna
neemt zelf het heft in han
den", aldus een woordvoerder
van haar platenmaatschappij
in Engeland. Ze is de rijkste
vrouwelijke artiest ter wereld.
Af en toe wordt ze echter ook
gestraft voor haar eigenzinnig
heid. De columnist Ray Kerri-
son schreef in een artikel in de
'New York Post': „Madonna
doet alles, draagt alles, spot
met alles en verlaagt zich tot
alles om de aandacht op zich
zelf te richten en geld te ver
dienen". Toch is winstbejag
niet haar voornaamste streven.
De live- opnamen in de film
'Truth or Dare: In Bed With
Madonna' waren spectaculair
en stonden bol van zelfver
trouwen. Het is duidelijk dat
Madonna en regisseur Alek
Keshishian een belangrijk do
cument hadden gemaakt over
roem en ster-zijn. In plaats
van te proberen de kijker er
van te overtuigen dat er een
duidelijk onderscheid is tussen
'de ster' op het podium en de
'echte' ster, laat Madonna in
haar film zien dat haar leven
inderdaad één grote toneel
voorstelling is.
Terwijl de laatste generafcé
van het oude Hollywood wan
hopig probeerde te bewijzen
dat een ster ook een 'echt
mens' is, is Madonna zo eerlijk
(en zo slim) te erkennen dat zij
zélf een illusie is.
(c) The Times, Londen
Twee wereld
premières
hijNDT 2
Programma IV met NDT 2 in het AT
T Danstheater. 'Arto's Books',
'Grosse Fuge' en 'Ravel without a
Pause' gisteravond, herhalingen 23
en 24 november.
Maar goed dat de dansjeugd
van NDT 2 perfect klassiek ge
traind is. Nu kan ze naar
een wijs woord van Anna Pa
vlova alle kanten op. Hoe
broodnodig die academische
basis was, bleek in twee we
reldpremières van de Ameri
kaanse huischoreograaf van
het Frankfurter Ballett,
Amanda Miller. Deze plastisch
filosoferende choreografe had
het zich in het hoofd gezet
twee nieuwe danswerken ge
lijktijdig te maken. Zoiets kun
je uiteraard maar met een en
dezelfde groep doen. NDT 2
werd uitverkoren. In het ka
der van het Holland Dance
Festival en in een festival
mag immers wel wat buiten-
nissigs wrikte en duwde
Amanda Miller aan de tech
niek van haar Haags dansma-
teriaal. Of deze jongeren haar
theorieën over de zwaarte
kracht en over het begin en
einde van elke beweging heb
ben begrepen, betwijfelen wij.
Maar men deed in elk geval
wat choreografisch werd ver
langd. Geen schoonheid, maar
aan de lopende band aanslagen
op het evenwicht. In gemani
puleerd licht en in het ballet
'Ravel without a Pause' in on
flatteuze kostuums de jon
gens met afgezakte bretels en
de meisjes met het witte schor
tje achterstevoren en tegen
een geometrisch achterdoek.
De eerste wereldpremière
heette 'Arto's Books' en Guus
Janssen stelde er ziin Tweede
Strijkkwartet met de contras-'
terende flageoletklanken voor
ter beschikking. Ravels Strijk
kwartet was voor de andere
première, waarin de menselij
ke eigenschap een beschutte
woonplek te willen hebben
scenisch werd uitgebeeld. Het
Mondriaan Strijkkwartet ver
leende deze noviteiten live
goede diensten. Als midden
moot de onvergankelijke
schoonheid van Hans van Ma-
nens meesterwerk 'Grosse
Fuge', een abstract en gesti
leerd eerbetoon aan de sexua-
liteit, waartoe zich ook Beet-
hovens romantische muziek
uitstekend leende.
De iisvogel wordt
bedreigd Hel Zuid
hollands Landschap
probeert ook zijn
leefgebieden in uw
provincie te behouden
Met uw hulp kunnen, wij
bedreigde planten en
dieren een kans geven te
overleven Help mee.
NATUURLIJK
DOEN. Knip de bon
uit en stuur hem ongelran-
keerd naar. Het
Zuidhollands Landschap
Antwoordnummer 646.
3000 WB Rotterdam
Voor info of
aanmelding
bel
010-4135045
JA, k steun he: Zuid-
hollands Landschap
1 (mm contributie I 25.- p j
I ik wacht uw acceptgiro
I af) Ik ontvang een
GRATIS welkomstpakket
plus 4x per jaar het fraaie
tijdschrift Zuidhollands
Landschap"
Telefoon
