lêMmn
Wié.
Koude oorlog op dertig vierkante meter
BUITENLAND
ie
Op Haagse
versvoeten
Stroom illegalen wordt ingedamd
lï
KAPITEIN ROB
DE SCHAT VAN OPA LARSEN Bootvluchtelingen
'Sterrekijker toch geen Nederlandse uitvinding'
22?L CeidócSotvumt
VRIJDAG 1 NOVEMBER 1991
eer Aristide wil deel
oppositie in regering
VN: Irak verbergt
biologische wapens
een ht
lligram
ileg vq
farct v{
anvanli
1 patië
PARIJS De eind september af
gezette Haïtiaanse president Jean-
Bertrand Aristide heeft zich bereid
verklaard, na een eventuele terug
keer in zijn functie, 'bepaalde' ver
tegenwoordigers van de oppositie
in de regering op te nemen.
Aristide zei dat gisteren in het
Franse dagblad Liberation. Een al
gemene amnestie voor het leger
zou de eenheid tussen het Haïti
aanse volk en het leger weer her
stellen, betoogde de afgezette pre
sident. „Alle zonen en dochters
van de natie kunnen aan de tafel
van de dialoog bijschuiven", zei
hij.
NEW YORK De speciale
van de Verenigde Naties die belast is
met de vernietiging van de massa-ver
nietigingswapens van Irak, vermoedt
dat Baghdad instellingen voor de ont
wikkeling en produktie van biologische
wapens verborgen houdt. Het team, dat
Irak van 20 september tot 3 oktober be
zocht, heeft geen biologische wapens of
de faciliteiten om die te maken aange
troffen. De inspecteurs gaan er echter
van uit dat Iraks onderzoeksprogramma
voor biologische wapens „logischerwijze
een plan bevat voor de ontwikkeling en
produktie van wapens, wellicht op een
plaats die nog niet is vastgesteld".
Zoon Kohl
zwaar gewond
LONDEN De Britse
premier John Major heeft
zijn voor vandaag geplan
de bezoek aan Duitsland
uitgesteld. Reden voor het
uitstel is het auto-ongeluk
waarbij de zoon van de
Duitse bondskanselier
Helmut Kohl zwaar licha
melijk letsel opliep. De
auto van de 26-jarige zoon
van Kohl raakte in Noord-
Italië van de weg. Het was
de bedoeling dat Major en
Kohl in Bonn over de EG-
top in Maastricht zouden
overleggen.
Ex-communisten worden
tweede partij in Polen
WARSCHAU De Democratische Unie, de uit de
vakbeweging Solidariteit voortgekomen partij van
ex-premier Tadeusz Mazowiecki, wordt de grootste
partij in het Poolse parlement.
De DU krijgt 62 van de 460 zetels in de Sejm, waarin
voorts niet minder dan 28 andere partijen zijn door
gedrongen. De Alliantie van Democratisch Links
(ADL), de partij van de vroegere communisten, zorg
de voor een daverende verrassing. Zij wordt met 60
zetels de op een na grootste fractie.
Daarna volgen een door de kerk gesteunde katholie
ke partij met 49 en de Poolse Volkspartij - de voor
malige bondgenoot van de communisten die veel
stemmen trok van ontevreden boeren - met 48 ze
tels.
Tweede dode bij
project Christo
TOKYO Een Japanse
arbeider is gisteren door
een elektrische schok om
het leven gekomen bij het
verwijderen van een van
de 1340 blauwe parasols
die de kunstenaar Christo
in een Japanse vallei heeft
opgesteld. Het was de
tweede keer in een week
dat een dode viel bij het
project van Christo. Zater
dag kwam een 33-jarige
vrouw in Californië om
het leven toen een van de
parasols omwaaide en haar
tegen een rots drukte.
'Palestijnse
handreiking
>or
iges d|
3ed
jeven
ins lan
int?".
FOT
Nedd
e Ven
rol ho|
pen
Ondel
volgei
I EDWIN WINKELS
MADRID Voorafge
gaan door acht duwende,
in dreigend zwart uitge
doste agenten van de Gu-
ardia Civil en achtervolgd
door een veelvoud aan
felle lampen, camera's en
microfoons, beent de meer
kale dan grijze man over
de tussenverdieping van
het gigantische perscen
trum. Hij duikt het kan
toortje van de Palestijns-
Jordaanse delegatie in,
dat bijna uiteenklapt als
zijn nieuwsgierige achter
volgers zich ook naar bin
nen dringen. „Ik ben een
Israëlisch parlementslid
en ben hier om u de hand
te schudden".
Het is topdag in Madrid. Na
het matte voorspel van Ameri
kanen, Sovjets, Europeanen en
Egyptenaren zijn nu de wer
kelijke hoofdrolspelers van het
conflict in het Midden-Oosten
aan de beurt. Israëliërs, Jorda-
nen, Palestijnen, Libanezen en
Syriërs doen op de vredescon
ferentie in Madrid hun zegje
in de Zuilenzaal van het pa
leis. Maar vooral reageren ze
in de wandelgangen en het au
ditorium van het perscentrum
op de toespraken van de an
der.
Het Israëlische parlementslid
dat besloten heeft gedurende
een kwartiertje in de schijn
werpers te staan is Yoash Si-
don. „Van de rechtervleugel",
zegt hij er nog bij. Hij loopt bij
de Palestijnen binnen om re
acties te peilen op de toespraak
van zijn minister-president,
Shamir. „De Palestijnen wa
ren een beetje verbaasd over
mijn daad", zegt hij als hij de
Syriërs bezoekt. Daar wil nie
mand hem de hand schudden.
Sterker, Sidon en het legertje
nieuwsjagers worden uit de te
kleine ruimte gezet.
De sfeer is gespannen, vijandig
haast, en de toespraak aan
Shamir heeft daar niet in de
laatste plaats aan toe bijgedra
gen. Nog voordat zij zelf te
genover het oog van de wereld
drie kwartier lang het woord
-mogen voeren, reageren de
Palestijnen al op de redevoe
ring van Shamir. „Zijn speech
weerspiegelt de situatie in de
door Israel bezette gebieden,
Shamir heeft zich opgesteld als
de bezetter, de onderdrukker",
valt Hanan Ashrawi uit.
De 45-jarige Palestijnse woord
voerster uit Cisjordanië krijgt
steun van Faisal Husseini, op
de achtergrond de grote leider
van de Palestijnse delegatie,
over wiens aanwezigheid aan
de historische tafel Israël zijn
veto uitsprak. „Enkele dagen
geleden dachten we indicaties
van Shamir te ontvangen dat
zijn houding iets zou verande
ren, dat we op de goede weg
waren. Maar de toon die hij
vandaag heeft gezet, heeft ons
alleen maar verder terugge
worpen. Het enige dat we
kunnen doen, is hopen dat
deze positie niet definitief is".
De enige overeenkomst in Ma
drid tussen een Israëliër als
Shamir en een Palestijn als
Husseini is het leger agenten
en lijfwachten dat hen om
ringt. Er is een menselijke
bunker rond beide personen
opgetrokken. Maar zelfs die
lijkt nog eenvoudiger door
dringbaar dan de emotionele
en politieke bunkers die giste
ren keihard met elkaar in bot
sing kwamen.
Bloemen
Midden op de conferentietafel
staat tussen Israëliërs en Pa
lestijnen een vaas met bloe
men. Het blijkt vooralsnog een
te fleurige versiering. Het
meest direct betrokken bij het
meedogenloze duel IsraelPa
lestina is de Jordaanse minis
ter van buitenlandse zaken,
Kamel Abu Jaber, die aan de
tafel 'onderdak' verschaft aan
de Palestijnse delegatie. „Ik
was bedroefd toen ik de toe
spraak van Shamir hoorde",
zegt hij. „Hij heeft geen enkele
visie op de toekomst gegeven".
Wat Jordaniërs en Palestijnen
het meest hindert, is dat Sha
mir weigert een gebaar te ma
ken, een teken van goede wil,
en dat hij er niet over peinst
de bezette gebieden ter discus
sie te stellen. „Waarom zijn we
dan hier, als we daarover niet
mogen praten?" vraagt Abu
Jaber retorisch aan de meer
dan duizend journalisten.
Het antwoord komt enkele
uren later van Benjamin Neta
nyahu, Israëls onderminister
van buitenlandse zaken. Zo
juist heeft de Palestijnse verte
genwoordiger Haider Abdel-
Shafi namens zijn volk vanaf
een internationaal erkend
platform de wereld toegespro
ken. In het Engels, zoals
eerder al Shamir en Abu Ja
ber in die taal spraken. Alsof
zij niet via mogelijk foutief
vertalende tolken met elkaar
willen spreken. Maar als Ab-
del-Shafi spreekt, doet Shamir
demonstratief de koptelefoon
op, om te luisteren naar de He
breeuwse vertaling. Koude
oorlog op dertig vierkante me
ter.
Dat antwoord dus, van Neta
nyahu. Hij vindt dat de Pales
tijnen te gemakkelijk en mooi
praten. „Zij zeggen: we willen
vrede met jullie maken. Maar
hoe kunnen we dat doen als ze
eerst onze armen en benen
willen afhakken en daarna het
hart uit ons lichaam willen
rukken?" Ofwel, Gaza-strook,
Golan-hoogte, de Westelijke
Jordaanoever en Oost-Jeruza
lem zijn ledematen respectie
velijk een orgaan zonder wel
ke Israel niet zou kunnen be
staan.
aan Israël'
MADRID Minister Hans
Van den Broek van buiten
landse zaken vindt dat de Pa
lestijnen gisteren in hun toe
spraak een opvallend handrei
king gedaan hebben aan Is
raël.
Door uit te gaan van de gren
zen van Israël van vóór 1967,
zo zei de minister, erkennen
zij in principe het bestaans
recht van de staat Israël. Bo
vendien hebben zij voor het
eerst openlijk gezegd voorstan
der te zijn van een confedera
tie met Jordanië. Het hoofd
van de Palestijnse delegatie,
Haidar Abdul-Shafi, accep
teerde formeel een periode
van beperkt Palestijns zelfbe
stuur op de Westelijke Jor
daanoever en in de Gaza-
strook, maar benadrukte dat
die moet leiden tot een onaf
hankelijke staat voor de Pales
tijnen. Israël verwerpt dit
idee. Libanon eiste dat de Is
raëliërs zich terugtrekken uit
de zogenoemde veiligheidszo
ne in Zuid-Libanon.
De Israëlische premier Yitz
hak Shamir en de Arabische
afgevaardigden stonden ook
gisteren, op de tweede dag van
de vredesconferentie over het
Midden-Oosten, verbitterd te
genover elkaar. Vooral wat
betreft de door Israël bezette
gebieden toonden de partijen
zich onverzoenlijk. De felste
aanval kwam gisteren van Sy
rië. De Syriërs zeiden dat er
geen stappen zouden worden
gedaan om Israël te erkennen
zonder territoriale concessies.
„Iedere centimeter Arabisch
land die Israël met oorlog en
geweld heeft bezet, de Golan,
de Westoever, Jeruzalem,
moet in zijn geheel worden te
ruggegeven aan de rechtmati
ge eigenaren", aldus minister
al-Sharaa. De Israëlische afge
vaardigden hoorden het met
strakke gezichten aan.
door BERT VAN VELZEN
DEN HAAG Den Haag, zeggen ze nu op
aanraden van een reclamebureau, is een bruisende
stad. BruisendZeker als een bruistablet in een teil
duinwater binnen het gehoor van een zuipschuit
met een kater. Volgens mij ruist Den Haag. Wenen
bruist, Den Haag ruist.
Maar Den Haag heeft wel typische eigenschappen.
Ze hebben daar in een weekend met herfstdraden
het Project 'Dichters aan Huis' uitgevoerd, waarbij
vijftig dichters als melkboeren aan huis kwamen.
Hier en daar hadden ze voor de dames en heren
poëten bastognekoeken, speculaasjes en
thermoskannen koffie neergezet. Het eigenaardige
van het ruisende Den Haag is dat geen enkele
dichter de koffie en de bastognes over het balkon
heeft gegooid en om jenever heeft gebruld. Er is
zelfs niet bescheiden om een mondje Chêteau
Margaux gevraagd. Dylan Thomas moet zich van
ergernis hebben gewenteld in zijn graf, want geen
dichter die in Den Haag aan huis kwam heeft in
een walm van drank en droes kunstminnende
vrouwen lastig gevallen. Dat zal wel aan Den Haag
liggen, aan dat kalmerende ruisen.
Zelf wil ik nog wel eens graag een versje snuiven.
In de Haagse Passage hangt er een in de muur, van
Gerrit Achterberg, voor mij de grootste
Nederlandse dichter van deze en de vorige eeuw:
Den Haag, je tikt er tegen en het zingt.
In de passage krijgt die klank een hoog
weergalmen en omlaag een fluistering
tussen de voeten over het graniet;
rode hartkamer die in elleboog
met drie uitmondingen de stad geniet.
Je kunt bijna nergens lopen in Den Haag of je
komt Achterberg tegen. Op het Haagse Zieken
bijvoorbeeld, dorre pijplijn van Spui naar
Rijswijkseplein, zo genoemd naar lepralijders die
daar huisden. Het is een somber struikelpad.
Achterberg:
Een doorkijk in een straat is een visgraat.
Grondroosters vreten weg. De voeten haken.
Groen zien de brievenbussen en naamplaten,
waarop geen letter meer te lezen staat.
Simon Vinkenoog was Dichter aan Huis van zijn
eigen schoonouders in het deftige Van Stolkpark
in de zoom van de Scheveningse Bosjes, door
Achterberg bezongen als 'de villawijk die kwijnt
en zich Eline Vere waant'. Maar er zaten ook
dichters in de binnenstad, in 'deurwaardershuizen
met de harde deugd van Katadreuffe die zijn doel
bereikt'.
Je komt Achterberg zelfs in de lift van een
warenhuis tegen:
De liften zoeven, breken open en
ontlasten zich. Tientallen dringen binnen.
Dicht op elkaar, bij 't stijgen ondervinden
wij allen dat gevoel der vogelen.
Hagenaars die in het kalme herfstweekeinde
gedichten en dichters wilden snuiven, konden dat
doen met 'Ode aan Den Haag' van Gerrit
Achterberg in de hand. Je hoeft maar een etaleur
aan het werk te zien en de geest van Achterberg
komt tot leven:
Een etaleur staat met een pop te stoeien.
Hij waant zich met zijn eigen vrouw alleen.
Wij kunnen er ons kwalijk mee bemoeien.
De vreugde is vandaag aan elk gemeen.
Ik heb de ruisende zangen der dichters gemist in
Den Haag, zodat de Homerusvertaler H.J. de Roy
van Zuydewijn in de beroemde flat Nirwana
slechts één toehoorder had. Hij was er tevreden
over. Den Haag bruist wel niet, maar als je goed
snuift bespeur je een zeer apart aroma.
3keke
derha
dan
te gaa
ika dl
ittannl
lat vq
Britt«
- af.
lts vij
Radiocontact met
overlevenden
vliegtuigongeluk
blijke
'wd
Erzi|
ïtslam
Dt-Bri
Nedei
irdeei
EDMONTON Canadese
reddingsdiensten hebben giste
ren radiocontact gemaakt met
de overlevenden van een mili
tair transportvliegtuig dat
woensdag op Ellesmere Island
in het ijskoude en vrijwel
voortdurend in duisternis ge
hulde hoge noorden van Cana
da is neergestort. Volgens ka
pitein Rod Gray van de 3500
kilometer zuidelijker gelegen
militaire basis Edmonton hou
den de overlevenden zich
schuil in het wrak van de C-
130 Hercules. Iets na midder
nacht, toen het wolkendek
even brak, heeft een reddings:
vliegtuig zes parachutisten uit
geworpen boven de plaats van
het ongeluk, maar het was nog
niet duidelijk welke situatie de
para's beneden aantroffen en
hoeveel van de 18 mensen aan
boord de ramp hebben over
leefd. Een zoekploeg van de
radarbasis Alert, waarheen het
vliegtuig met voorraden en
technici onderweg was, kan
land in het rotsige terrein
BERLIJN Intensieve
internationale politiesa
menwerking tegen men
sensmokkelaars en een
verscherpte controle op
alle Europese grensover
gangen - met name op de
vliegvelden - zijn twee
maatregelen om de groei
ende stroom illegale
vluchtelingen, voorname
lijk uit Oost-Europa, in te
dammen.
Ministeriële afvaardigingen uit
28 Europese landen hebben op
een tweedaagse conferentie in
Berlijn een draaiboek samen
gesteld van maatregelen, dat
een einde moet maken aan de
bijna ongeremde toestroom
van -economische vluchtelin
gen. Een internationale werk
groep onder voorzitterschap
van Oostenrijk zal de gemaak
te afspraken snel concreet
moeten uitwerken.
In Nederland verandert er
naar aanleiding van de Ber-
lijnse conferentie nauwelijks
iets. „De grenscontroles blij
ven zoals ze zijn", aldus staats
secretaris Piet Dankert, die de
Nederlandse afvaardiging leid
de. In vergelijking met Duits
land bijvoorbeeld registreert
Nederland een betrekkelijk
gering aantal illegalen uit
Oost-Europa. In ons land ko
men voornamelijk economi
sche vluchtelingen uit Afrika
en Sri Lanka binnen.
Bedenkingen
Dankert heeft namens Neder
land volmondig met de reeks
maatregelen ingestemd, maar
hij heeft anderzijds zijn beden
kingen geuit tegen weer een
nieuwe werkgroep, weer een
nieuw internationaal forum.
Maar, zo heeft initiatiefnemer
Schöuble, de Duitse minister
yan binnenlandse zaken, ver
zekerd, dat de werkgroep effi
ciënt en niet bureaucratisch te
werk zal gaan. De illegale
vluchtelingen zijn een geza
menlijk Europees probleem,
dat in samenwerking en met
maatregelen op korte termijn
moet worden aangepakt.
Uitreizenden, met name van
een aantal Oosteuropese lan
den zoals Roemenië, zullen bij
vertrek uit hun land al veel
scherper gecontroleerd moeten
worden. Wie Westeuropese
landen zonder goede papieren
binnen komt, moet rekenen op
onmiddellijke terugzending.
Ook op zogenaamd zakelijke
en toeristische reisbestemmin-
gen zal strenger gecontroleerd
worden. Luchtvaartmaat
schappijen worden op straffe
van sancties gehouden aan de
internationale afspraken om
streng te controleren wie ze
vervoeren. Engeland is van
plan om illegaal binnen ko
mende vluchtelingen zwaar te
beboeten alvorens ze terug te
sturen. Politieke asielzoekers
vallen uiteraard niet onder al
deze maatregelen.
Een voor westelijk Europa bij
komend probleem is dat bin
nenkort de Westeuropese bin
nengrenzen volledig open
gaan. Des te strenger zal er
aan de 'buitengrenzen' van
Europa gecontroleerd moeten
worden. Minister SchSuble
noemt de aanhoudende stroom
illegale vluchtelingen „een ge
vaar voor de harmonieuze ont
wikkeling van en de samen
werking binnen Europa".
SOS. Groot-Brittannië en Vietman hebben een overeenkomst
bereikt over de gedwongen terugkeer van de vluchtelingen. De
Vietnamezen in de Britse kroonkolonie vrezen vervolging indien
zij naar hun geboorteland worden teruggestuurd.
QN983 - Taaie Toon doet het woord en vertelt, dat ze zijn geko
men om naar een schat te zoeken. De oude Japanner kijkt ver
wonderd op. Een schat? Maar waar moet die verborgen zijn?
„Dat kunnen we precies vaststellen", zegt Toon, „als u uw mede
werking wilt verlenen, bieden wij u de helft van de opbrengst
aan. Wij hebben moderne hulpwerktuigen om het goud te vin
den". De oude Japanner glimt van genoegen als hij dat hoort en
geeft direct toestemming. Buigend verlaten Rob en Toon de zaal.
- Maar wanneer zij nauwelijks hun hielen hebben gelicht, vraagt
de kleindochter van de oude: „Waarom bent u die blanken zo
terwille? Wij zoeken nu al jaren naar die schat en nu zouden die
indringers er van door gaan met de helft?" De oude grijnst en
laat twee bedienden roepen, forse kerels, die niet voor een klein
tje vervaard zijn. Hij geeft hun opdracht de twee blanken goed in
de gaten te houden. Dan zegt hij tegen zijn kleindochter: „De
blanken hebben moderne middelen. Zij kunnen de plaats mis
schien vaststellen en dacht ge, dat ze dan zo maar weg zouden
varen met de helft van het goud? Dan kent ge uw grootvader nog
niet!"
LONDEN Een lang-
vergeten Engelse wiskun
dige uit de tijd van konin
gin Elizabeth I, Leonard
Digges, is deze week ge
noemd als de uitvinder
van de sterrekijker.
Vijftig jaar voordat de eerste
sterrekijkers in Nederland in
omloop kwamen, staarden
Digges en zijn zoon Thomas al
naar de sterren met de voorlo
per van de moderne astrono
mische instrumenten, aldus
Colin Ronan, voorzitter van
het Brits Astronomisch Ge
nootschap.
De uitvinding van de sterre
kijker, omstreeks 1806, is tot
nu toe altijd toegeschreven aan
de Nederlanders Hans Lip-
pershey en Zacharias Jansen.
Nauwelijks een jaar later ge
bruikte Galileo een verbeterde
versie van de Nederlandse te
lescoop om de hemellichamen
te bestuderen en de theorieën
van Copernicus te ondersteu
nen. Na het onderzoeken van
documenten in het Britse Mu
seum kwam Ronan tot de con
clusie dat Leonard Digges de
eerste van allemaal was.
Het voornaamste bewijs is af
komstig van een boekwerk ge
maakt door de zoon van Dig
ges dat in 1571 werd uitgege
ven ter nagedachtenis van zijn
overleden vader. Het boek be
vat een beschrijving van „de
geweldige resultaten die be
reikt kunnen worden met hol
rond of bolrond glas, of ronde
of parabolische vormen" en
bevestigt dat Digges gebruik
maakte van combinaties van
lenzen en spiegels voor het
vergrotende effect.
Colin Ronan vond in het Brit
se Museum een brief uit 1580
van William Bourne, een
vriend van Thomas Digges,
aan Lord Burghley, de schat
bewaarder van koningin Eli
zabeth I. Deze brief bekrach
tigt dat de beweringen van
Thomas Digges juist waren en
staat vol met informatie over
het gebruik van spiegels en
lenzen. Ronan gelooft dat het
eventuele militaire nut van
het apparaat publicatie van
Digges bevindingen heeft te
gengehouden. In 1591 was
Thomas Digges hoofd-inspec-
teur van de Engelse strijd
krachten in de Nederlanden.
Een vergrotend apparaat zou
grote militaire waarde hebben
gehad.
(c) The Times
