VS kan weinig inbrengen bij vredesconferentie ENGELAND 239,c Lord Carrington wil doorgaan met overleg BUITENLAND Jeltsin tijdens coup niet zo heldhaftig PITEIN ROB DE SCHAT VAN OPA LARSEN laeSomont 1991 ZATERDAG 26 OKTOBER 1991 RKS LEGER VALT RDEN IRAK AAN BUL De Turkse land- en luchtmacht ren aan een 'vergeldingsaanval' op Kur- Noord-Irak begonnen, met inzet van ge- lelikopters en -vliegtuigen van het type De Turkse generaal Gures, die de opera- de, zei niet expliciet tegen wie de vergel- as gericht, maar hij suggereerde wel dat aanhangers van de marxistisch geörien- Kurdische partij PKK ging, die voor een ikelijke staat in Zuidoost-Turkije vecht, beweert voortdurend dat de PKK bases heeft, terwijl andere berichten erop wij de Kurden over niet meer dan tenten- beschikken of onderdak zoeken in in) dorpen. Bij aanvallen eerder op de i Kurdische guerrillastrijders op Turkse isten kwamen gisteren 17 Turkse militai- vier rebellen omgekomen. VN-team mag niet naar N obelprijswinnares RANGOON Onderzoekers die namens de Verenigde Naties de mensenrechtensituatie in Burma in kaart brengen, hebben toestem ming gekregen vandaag politici van de op positie te ontmoeten, maar niet Nobelprijs winnares Aung San Su Kyi. Burmaanse functionarissen zeiden gisteren dat de on derzoekers ook de beruchte Insein-gevange- nis in Rangoon mogen bezoeken. Su Kyi kreeg op 15 oktober de Nobelprijs voor de Vrede wegens haar oppositie tegen het mili taire bewind, dat eind 1988 aan de macht kwam, nadat protesten voor meer democra tie op gewelddadige wijze de kop in werden gedrukt. Su Kyi is al negen maanden lang niet meer buiten haar huis in Rangoon ge zien en het is niet duidelijk of ze weet dat ze de prijs heeft gewonnen. Gangsters voor de rechter Een van de aangehouden Duitse gevangenen die begin deze week met geweld ontvluchtten uit de gevangenis in Celle, wordt onder begeleiding van gemaskerde politiemannen naar de rechtszaal vervoerd. De gangsters ontvoerden op hun vlucht drie medewerkers van de gevangenis, die later ongedeerd werden teruggevonden. Kaper Achille Lauro wordt uitgeleverd ATHENE Het Griekse oppergerechtshof heeft gisteren besloten dat Abdullrahim Kha- led, die ervan wordt beschuldigd de kaping van het cruiseschip Achille Lauro in 1985 te hebben geleid, moet worden uitgeleverd. Italië had hierom gevraagd De Griekse regering heeft het laatste woord over de uitlevering, maar heeft al aangekondigd dat zij zich zal neerleggen bij het besluit van het hof. Het hof in het Italiaanse Genua veroordeelde Khaled in 1987 bij verstek tot levenslange gevangenis straf. Het is mogelijk dat Khaled, die luitenant is van de guerrillabeweging van de Palestijn Abu Abbas, voor zijn uitlevering nog voor de Griekse rechter moet verschijnen vanwege verboden drugs- en wapenbezit. Bij de kaping werd een Amerikaanse jood vermoord. Parlement Rusland wil verkiezingen niet uitstellen MOSKOU Het Russische parle ment heeft gisteren de oproep van president Boris Jeltsin genegeerd om de lokale verkiezingen uit te stellen tot volgend jaar. Volgens het parle ment moeten deze nog voor 1 decem ber gehouden worden, zo melde het persbureau Tass. Tass gaf geen ver dere bijzonderheden over de parle mentaire beslissing. Jeltsin had op uitstel aangedrongen om geld te be sparen en om politieke botsingen te vermijden tussen democratisch geko zen functionarissen en degenen die hij heeft uitgekozen om lokale rege ringen te leiden. lerson krijgt Ikswensen verjaardag JEN/BAYRUT kranten in de Liba- hoofdstad Bayrut m uitvcln gisteren een brief rukt die de zus van FOïcmerikaanse gijzelaar de kon! Anderson aan haar ie Holl] heeft geschreven Liefdejtlopend op zijn ze eden s verjaardag in ge- het^rsc^aP morgen. dit lan che Fa noeten jden feliciteerde de Brit- de In<$jzelaar John McCarthy >chten ormalige celgenoot An- vorstinvia een uitzending van ke zou McCarthy zei optimis- er Var> zijn dat alle gijzelaars itsrechtfeort vrijkomen, eid (^gelaten gijzelaars is be- e, hadjjworden dat de wester- lat de fangenen in Libanon en corji mogen lezen en naar ?st. Enjio kunnen luisteren. Dok iethy liet weten dat de :r het forld Service favoriet is lische Aijzelaars. journal berichtte Anderson en id ov^ere gijzelaars dat alle igin Bieden het goed maken van bihen wat ze te verwach- verantjjben als ze ook op vrije len wef komen. „Wat mij het §eraakt heeft is het feit hier beroemde mensen dus McCarthy, ay, de zus van Ander- reef blij te zijn hem ge- fe hebben gezien en dat p gevoel voor humor behouden. Ze verwees ie naar de videoband die evisiezender CNN on- k'M^luitzond van Anderson. I I inden mensen bidden p voor jouw en voor de I van de secretaris-gene- jn de Verenigde Naties, bovenijg cuepar de gijzelaars draagki schree£ Say. »on kreeg trouwens nog tjaarscadeau in de vorm jen video-opname van een uifejarige dochter Sulome, het vdnog nooit gezien heeft, dat de itisten 1 mvaa^iden eist van aut on o mg meer an de ekeninh net het bestanc ;en, aldj Izakelijk efwerel onverwpj De Britse spion TegelfJederlandse afkomst, mogelijk Blake, die in de jaren inen dej- de Sovjetunie spio- itact mien 25 jaar geleden uit t te hojse gevangenis ontsnap- ne leesweer rustig slapen in -s dient Londen lijkt zich met •owel etchte verzoend te heb- in zij ziöBlake niet zal terugke ken, agister van binnenland- ijkheidn Baker wees een op- •oepsgeifo Moskou om Blake uit ent sobjen, zodat deze zijn 42 ijn, en jangenisstraf zou uitzit- n en sitleren van de hand. De iteriaalhden hebben geen uit- lleen o^SVerdrag, dus Moskou ?n eveiirerplicht Blake uit te k omda aldus Baker. De nu ich weefe ex-diplomaat Blake le omgj 1961 veroordeeld we- zekerhepa tien jaar spioneren Om Qiskou. ^levering Sn Blake WASHINGTON De ko mende week te houden vredesconferentie voor het Midden Oosten kan niet alleen mislukken om dat de Arabisch-Israëli- sche gesprekspartners in Madrid elkaar in de haren vliegen. Het kan ook fout gaan binnen Amerika, waar het Midden-Oosten conflict zo gevoelig ligt dat minister van buiten landse zaken Baker maar geringe politieke armslag zal krijgen om de partijen nader tot elkaar te duwen. 'Madrid' en de daarop volgen de conferentiefasen lijken een test te worden voor met name de politieke steun die Israël nog geniet in de harten van het Amerikaanse volk. Die steun is tot dusverre vrijwel onvoorwaardelijk en 'blinde lings' geweest, en er zijn wei nig aanwijzingen voor een kentering daarin. De feitelijk minimale afstand die de rege- ring-Bush in de afgelopen maanden heeft genomen van de regering-Shamir, heeft al zoveel verzet opgeroepen bin nen de VS, dat het de vraag is of Washington nog veel verder kan gaan zonder in eigen land in politieke problemen te ko- Elk van de tachtig miljoen Amerikaanse huishoudens 'be taalt per jaar vijftig dollar 'subsidie' aan de staat Israël. Die in totaal 4 miljard dollar economische en militaire hulp zijn nooit omstreden geweest binnen Amerika, waar de zo geheten 'Joodse lobby' wel machtig is, maar waar een vanzelfsprekend soort sympa thie in vrijwel de gehele be volking voor het kleine Israël de ware bepalende factor is. Toen president Bush vorige maand een toegezegde krediet- Premier Shamir neemt alleen haviken mee JERUZALEM De Is- raëlische premier Shamir heeft gisteren de namen bekend gemaakt van de veertien Israëlische afge vaardigden naar de Mid den-Oostenconferentie. De belangrijkste leden van de delegatie zijn men sen die Shamirs onver zoenlijke standpunt inzake de bezette gebieden delen. Onder de afgevaardigden be vinden zich naaste medewer kers van Shamir als Yossi Ben-Aharon, het hoofd van het bureau van de premier, kabinetssecretaris Eliakim Ru binstein en Eliahu Ben-Elissar, de voorzitter van de parle mentscommissie voor defensie en buitenlandse zaken. Israëli sche commentatoren zeiden dat de haviken het vertrou wen zullen hebben van de be volking, die bang is dat con cessies aan de Arabieren geva ren voor Israël met zich mee brengen. De Palestijnen zeiden opnieuw dat ze op de conferentie eerst zullen eisen dat Israël de bouw van nederzettingen in de be zette gebieden staakt. „We kunnen niet naar Madrid gaan, terwijl het zwaard van de nederzettingen boven ons blijft hangenzei de Pale stijnse leider Faisal Husseini, voordat de veertien afgevaar digden vanuit Jordanië naar Madrid vertrokken. garantie van 10 miljard dollar voor Israëls huisvesting van immigranten opschortte, kwam hem dat op felle kritiek te staan vanuit de Amerikaan se samenleving en het Con gres. En toen ging het alleen nog maar over uitstel van een garantie, niet over afstel van een krediet, laat staan over af stel van een deel van de hulp. Gebrek Al zouden Bush en Baker er over een willen beschikken, ze hébben als gevolg van die poli tieke realiteit binnen de VS geen stok achter de deur. Mi nister Baker is persoonlijk, tij dens de acht reizen die hij sedert maart naar het Midden- Oosten heeft gemaakt, dikwijls gekwetst geweest door het uit dagende gedrag van de Israëli sche regering, die herhaalde lijk precies op Bakers aan komstdag weer een nieuwe nederzetting opende in bezet gebied. Maar Bakers verontwaardi ging is nooit echt overgeno men door veel Congresleden of door brede lagen van de Amerikaanse bevolking. Het 'voldongen-feit'-beleid van de regering Shamir, waardoor te ruggave van bezet gebied moeilijk voorstelbaar is gewor den omdat het intussen door Israël is volgebouwd, geniet een onderhuids soort instem ming in Amerika. Er lijkt dan ook een discrepan tie te bestaan tussen enerzijds het officiële internationaal-di- plomatieke standpunt van de VS dat Israël de bezette gebie den moet inruilen tegen vrede-mct-de-buren, en aan de andere kant een Amerikaans karakter dat eveneens ge vormd is uit immigratie en de behoefte aan land en veilig heid. Die discrepantie zou zich tijdens het Madrid-proces wel eens kunnen gaan manifeste ren. Er zijn meer factoren die het Amerika moeilijk zullen ma ken om 'Madrid' naar een suc ces te sturen. Behalve politiek heeft Washington immers ook financieel maar beperkte mid delen. In alle onderhandelin gen komt er een punt waarop partijen met geld over een streep moeten worden getrok ken. Maar zoveel behoefte aan geld (ontwikkeling) als er is in Libanon, Jordanië en Syrië, zoveel gebrek aan dollars heeft een Amerika dat kampt met een taaie recessie, een vervaarlijke bankcrisis en een reusachtig begrotingstekort. En Washingtons wens dat de naburige rijke olielanden hun arme Arabische buren gaan helpen, is vooralsnog alleen maar vroom. Voorts is er de fysieke onmo gelijkheid voor minister Baker om persoonlijk gedurende lan ge tijd even intensief als voor heen het vredesproces te blij ven begeleiden. De bewinds man heeft al aangekondigd daarom een plaatsvervanger, een speciale gezant voor de vredesconferentie, te zullen benoemen. Maar de betreffen de regeringen zijn intussen ge wend aan besprekingen met de VS op het allerhoogste ni veau en het lijkt vrijwel on mogelijk dat een gezant even effectief is. Kenmerkend voor de beschei denheid van de verwachtin gen in Amerika omtrent 'Ma drid' was dat president Bush gisteren tijdens zijn 40 minu ten durende persconferentie over alle mogelijke actuele on derwerpen, slechts een vraag kreeg over het Midden-Oos ten. En dat hij er zich van af kon maken met een weigering die te beantwoorden. Bush wilde niet reageren op Sha mirs herhaalde verzekeringen dat Israël nog niet het gerings te deel van het bezette gebied zal afstaan. „Onze opvatting daarover is bekend. Nee, die wil ik nu niet herhalen. Ame rika kan geen vrede maken in het Midden-Oosten, de partij en moeten dat zelf doen', aldus de Amerikaanse president". In een veldkeuken worden maaltijden bereid voor Kroatische soldaten die gelegerd zijn in het ge bied Gospic, op 100 km afstand van de Kroatische hoofdstad Zagreb. foto: ap DEN HAAG Hoewel de Joegoslavië-conferentie gisteren in Den Haag geen concrete resultaten ople verde, verklaarde voorzit ter Lord Carrington wel door te willen gaan. ,,Er nu mee ophouden zou de zaak ernstig verslechteren en zou betekenen dat de EG haar verantwoorde lijkheid neerlegt", zei hii. Hij veroordeelde scherp de bombardementen op de Kroa tische steden Dubrovnik en Vukovar door het federale le ger. Hij noemde deze volstrekt ongerechtvaardigd, omdat er geen sprake is van bescher ming van Servische minderhe den of van Kroatische blokka des van beide steden. De besprekingen in Den Haag gingen vooral over de bescher ming van de minderheden, waarvoor het EG-document voorstellen bevat. Volgens Carrington bestaat er tussen de verschillende republieken op veel punten overeenstem ming. Maar deelnemers aan de conferentie lieten tegenover de pers echter duidelijk weten dat er geen enkele vooruit gang geboekt is. Het voorstel van de EG om een speciale autonome status te verlenen aan bepaalde ge bieden, niet alleen in Kroatië maar ook in Servië en Bosnië- Hercegovina, stuitte op grote weerstand bij Servië. Evenmin voelt Servië voor een losse as sociatie van soevereine of on afhankelijke republieken, om dat dat in feite neerkomt op opheffing van de huidige staat Joegoslavië. President Slobo dan Milosevic zei dat in het EG-voorstel alleen de rechten van de republieken die onaf hankelijkheid willen, worden erkend en niet de rechten van de republieken die willen dat Joegoslavië blijft voortbestaan. In Joegoslavië worden sinds anderhalve week twee journa listen, onder wie de Neder landse freelance persfotograaf Henk van Stiphout, vermist. Pogingen van andere collega's om de de twee op te sporen hebben tot nu toe niets opgele verd. De Nederlandse Vereni ging van Journalisten (NVJ) heeft dit bekend gemaakt. De NVJ heeft minister Van den Broek van buitenlandse zaken gevraagd snel een on derzoek in te stellen naar het lot van de twee. „Vooralsnog wordt niet uitgesloten dat bei de journalisten door communi catie of transportproblemen geïsoleerd zijn geraakt", aldus de NVJ. Intussen heeft de NVJ ook het zogeheten IFJ Safety Network ingeschakeld om de twee op te sporen. Dit netwerk van de Internationale Journalisten Federatie (IFJ) is speciaal voor dit soort situaties bedoeld Sinds de oorlogshandelingen in Joegoslavië zijn uitgebroken hebben al 16 journalisten de dood gevonden. Organisatie coup begon al in december 1990 MOSKOU De voorbereidin gen voor een staatsgreep tegen Michail Gorbatsjov begonnen bij de geheime dienst KGB al in december 1990. Dit ver klaarde de nieuwe vice-voor- zitter van de KGB, Anatoli Olejnikov, gisteren in Moskou, zich baserend op documenten van de dienst. Olejnikov leid de het onderzoek naar de rol van de KGB bij de mislukte staatsgreep in augustus. Hij kwam tot de conclusie dat Vla dimir Krjoetsjkov en Viktor Groesjko, de voorzitter en vice-voorzitter van de dienst, de belangrijkste KGB-mannen in de putsch waren. RUSSEN HEBBEN NOG VEEL VRAGEN OVER AUGUSTUS-REVOLUITE Boris Jeltsin sprak tijdens de coup de menigte in Moskou vanaf een tank toe. foto: ap A HA A AOr UATri DCIC KIA AD DCnCODn-^- 4-DAAGSE HOTELREIS NAAR BEDFORD jr alle informatie over de super najaarsaanbiedingen 01 072-615387 INKL. OVERTOCHT briMin Poslbus 20020 1000 HA Amsterdam i ongeluf De reis heeft aanvankelijk een vlot verloop. Er waait een r doelbd wind en in het Kanaal treffen ze gelukkig geen mist. ouw gezt de opniorbij Quessant wordt het weer ruwer; de wind wakkert de actieir komen schuimkoppen op de golven. „Als dat zo blijft, al Weapwe in de Golf van Biscaye nog wat meemaken", zegt ion. Maar de buien nemen na enkele dagen al weer af en fot ook al slingert de „Vrijheid III" soms geducht, Taaie Toon slaapt er niet minder gerust om. Rob moet hem af en toe zelfs wakker maken met een natte spons. Ter hoogte van de Portugese kust kan Rob eindelijk zijn nieuwe schip eens tuigen, zoals het hoort en hij gaat de mast in om een topzeil bij te zetten. „Als de wind zo blijft", zegt hij tegen Toon, waneer hij weer aan dek staat, „zeilen we in recordtijd naar Kaap de Goede Hoop". AMSTERDAM De Rus sen zijn er nog lang niet uit. Ruim twee maanden zijn verstreken sinds de conservatieve coup waar bij Sovjet-leider Michail Gorbatsjov naar de ach tergrond van de Krim verdween en Boris Jeltsin na enige schermutselingen met de putschisten als volksheld uit de strijd kwam. Dagelijks breekt men zich in de nieuwe Sovjetunie het hoofd over vragen als: wat dachten 'die idioten' - zoals men de coupplegers onveran derlijk aanduidt - nu eigenlijk te bereiken en hoe hebben ze zich zo kunnen vergissen? Wat was de rol van het leger, de KGB en niet in de laatste plaats van Gorbatsjov in het geheel? En hoe heldhaftig was Boris Jeltsin nou helemaal? In het Westen barstte destijds direct een storm van analyses los die al even snel weer ging liggen. Voor de Russen zijn het echter tot op de dag van van daag brandende kwesties. Dr. Cronid Loebarski heeft de af gelopen maanden heel wat on derzoek gedaan voor zijn boek over de staatsgreep van 19 au gustus. Binnen afzienbare tijd gaat het ter perse. „Een afge rond geheel is het niet. Meer bladzijden met losse informa tie", zo zei hij gisteren tijdens de 3e Internationale Glasnost en Perestrojka Conferentie in Amsterdam. De bijeenkomst stond in het teken van 'De Sovjetunie na de augustus-re- volutie'. Loebarski, oud-dissident en in het dagelijks leven directeur van een research-instituut in München, was bij toeval in Rusland ten tijde van de coup, en wierp zich op als één van de verdedigers van het Witte Huis, het parlement van de Russische federatie, Jeltsins bastion. „Om daar maar mee te begin nen: er was geen sprake van heroïek, zoals het Westen het verzet vaak heeft getypeerd. De 'revolutie' van Jeltsin en de zijnen was een rechtmatige. Er werd geen wet overschre den, het was een verdediging van rechten. Je kunt je afvra gen of er ooit zo'n massale steun vanuit het volk zou zijn geweest, als hij had geroepen: we nemen het Kremlin in. Zijn stakingsoproepen werden in de mijnwerkersgebieden bijvoorbeeld genegeerd. En denk ook niet dat als de tanks waren gekomen, we die met onze blote handen hadden te gengehouden. Er zijn in de chaos doden gevallen en dat is tragisch genoeg. Maar we wachtten angstig op een aan val, en die kwam niet. Is dat zo heldhaftig?" Halfslachtig „De 'revolutie' van de put schisten was evenmin één die wilde omgooien of vernielen. De groep van acht wilde juist oude, centrale structuren weer opbouwen en vond haar recht vaardiging in de constitutie van de Unie, daar waar Jeltsin zich op de grondwet van de Russische Federatie beriep. Al met al kun je de strijd nog het best typeren als een oorlog van wetten. Die was al maanden gaande en escaleerde de 19e augustus". Dan was daar de merkwaardig halfslachtige opstelling van het leger. Enerzijds verzette het zich niet actief tegen de opdrachten van de coupple gers, maar aanvallen deed het evenmin. Van overlopen naar Jeltsin was echter ook al geen sprake. „De geruchten gingen dat er een speciaal commando, de gevreesde zogenoemde Al- pha-groep, rechtstreeks ressor terend onder de KGB, zich op zou maken voor een aanval. Maar die groep heeft de ba rakken niet eens verlaten. Zij weigerden. En de tanks die door onze eerste barricaden heen drongen, lieten het daar verder bij. Ze rolden wat heen en weer, als een stelletje dron kemannen". Het is een intrige, waarvan niemand er nog in is geslaagd de wortels bloot te leggen, meent Loebarski. En mis schien lukt het wel nooit hele maal, zegt hij: ook over de moord op Kennedy bestaat nog geen absolute duidelijk heid. Gorbatsjov Gorbatsjovs rol blijft in neve len gehuld, de pogingen van Loebarski die wat te doen op trekken ten spijt. „Gorbatsjov heeft zelf gezegd: 'De hele waarheid zal ik nooit vertel len'. Tijdens de persconferen tie die hij gaf na terugkomst uit de Krim, beweerde hij al die dagen een gevangene in ei gen huis te zijn geweest. Zelfs de Zwarte Zee boodt geen uit komst, daar zouden oorlogs schepen hebben gelegen. He laas, wat wij nu weten strookt niet met Gorbatsjovs verhaal. De vloot herft Gorbatsjov hulp geboden, maar die heeft hij van de hand gewezen". De KGB in Sebastopol bleek ook niet echt actief: vijf men sen van de dienst hielden hem min of meer in de gaten, maar de familie Gorbatsjov kreeg wel zoveel ruimte dat ze kon den gaan zwemmen. De Sov jet-leider beweerde dat hij to taal was geïsoleerd, de centra le antenne zou zijn uitgescha keld. Wel had hij op zolder nog een oude antenne gevon den waarmee hij de 'Voice of America' kon ontvangen. Het lijkt Loebarski sterk dat er geen binnenlandse zenders door konden komen. Dan is daar nog het vreemde bezoek van de putschisten aan Gorbatsjov: vier uur lang werd er overlegd. De coupplegers wilden zijn aftreden. Gorba tsjov weigerde, onverrichter zake keerde de groep terug naar Moskou Verrassing „De gevangenschap van Gor batsjov had veel van een vrij willige isolatie. Ik zeg niet dat hij officieel medewerking heeft verleend aan de staats greep. Maar hij koos een veili ge weg: hij trad niet af, als de coup was gelukt, kon hij, wel licht op zijn oude post, gewoon terugkeren naar Moskou Maar als de boel zou misluk ken ook geen nood, dan was hij de arme president die in ballingschap had verkeerd" We weten inmiddels hoe het is afgelopen. Had de groep van acht het niet wat handiger kunnen aanpak ken, is een andere vraag die zich opdringt. In totaal werden maar vier mensen gearres teerd. personen die weliswaar regelmatig kritische geluiden hadden laten horen, maar die nou niet meteen bepaald als sleutelfiguren van de pere strojka konden worden aange merkt. De kopstukken konden hun gang blijven gaan. Kranten werden niet opge doekt, de televisie bleef uit zenden, ook bleef communica tie met het buitenland via een faxverbinding met Duitsland mogelijk. Loebarski heeft de volgende verklaring: ,.De put schisten zagen zichzelf hele maal niet als putschisten In hun ogen herstelden ze alleen de rechtmatige macht. Dat ze de Sovjet-burgers niet meekre gen. was een complete verras sing. Ze hebben de situatie volledig verkeerd ingeschat Boris Jeltsin begon een tegen offensief. En daarmee was de augustus-revolutie 1991 een feit".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 5