BUITENLAND
hip6|rand Oakland
0,1 revanche
in de natuur
SOLD
itstel dreigt voor conferentie Madrid 17 iarige siovaakse kaper geeft
Spy writers
zonder KGB
in problemen
APITEIN ROB
DE SCHAT VAN OPA LARSEN
Turkse premier Mesut Yilmaz dient ontslag in
OBERidAcSoUAOnt
DINSDAG 22 OKTOBER 1991
ld-directeur Franse
ing iedbank voor rechter
Gorbatsjov wil onverdeeld leger Albanezen Kosovo kiezen eigen regering
ting
rig vroi
Almelo
was g<
'OUW
luis bin
heeft
allerleiiri
richtenjj
;t het
mderzoLi
?ht Na
t hij
;e te
vaIJS Michel Garretta, de voormalige
n eur van het Franse Nationale Bloed-
usie Centrum, is gisteren aangeklaagd
I hij bloed heeft laten uitgaan waar-
iij wist dat het besmet kon zijn met
ds-virus Volgens de rechtbank in Pa-
li eeft Garretta in 1984 en 1985 ver
patiënten te waarschuwen die on-
bloed kregen toegediend. De zaak
aan het licht nadat zo n 1200 Franse
.ïlie-patienten na bloedtransfusies het
irus bleken te hebben Van hen zijn
i aan aids overleden. Naast Garretta
irofessor Jacques Roux, voormalig di-
jr-generaal van het ministerie van ge
leid, en Robert Netter, oud-direc;eur
gbet Nationaal Gezondheidslaboratori-
MOSKOU Sovjet-president Michail Gorbatsjov heeft gisteren
tijdens de eerste zitting van de nieuwe Opperste Sovjet een op
roep gedaan het land bijeen te houden. Gorbatsjov noemde het
van cruciaal belang dat het Sovjet-leger onverdeeld blijft en het
beheer over alle kernwapens behoudt. Slechts zeven van de res
terende twaalf republieken hadden voltallige delegaties naar de
Opperste Sovjet gestuurd. Van de verwachte 450 politici kwa
men er slechts 224 opdagen. Gorbatsjov riep de republieken op
het ontwerp-Unieverdrag te tekenen en zich te verbinden in
een losse confederatie. Daarnaast waarschuwde hij ze niet te
proberen kazernes van het Sovjet-leger op hun grondgebied
over te nemen. Gorbatsjovs waarschuwing leek speciaal gericht
tot de republieken Oekraïne, Azerbajdzjan, Moldavië en Geor
gië. die naar verluidt bezig zijn zelf legers te formeren. Na eer
dere weigeringen liet de Oekraïne weten toch het Unieverdrag
voor economische samenwerking te zullen tekenen. Kiev vond
aanvankelijk dat het nieuwe verdrag te veel macht toebedeelde
aan het politieke centrum in Moskou. Waarom de Oekraïne van
mening is veranderd, is onduidelijk.
BELGRADO De Albanezen in
de Joegoslavische provincie Koso
vo hebben een eigen regering ge
vormd onder leiding van de arts
Bujar Bukosji.
Dat heeft het officiële Joegoslavische
persbureau Tanjug gisteren gemeld, zich
baserend op berichten in de Albaneesta-
lige krant Skendije. De belangrijkste op
gave voor de nieuwe regering van Ko
sovo wordt het voorbereiden van vrije
verkiezingen. Het officieel door Servië
ontbonden parlement van Kosovo heeft
Bukosji aangewezen als premier. Bukos
ji was secretaris van de 'Democratische
Unie van Kosovo', een partij die zich al
tijd fel heeft afgezet tegen de Servische
overheersing. Volgens Tanjug gaat Bu
kosji een regering leiden die bestaat uit
vertegenwoordigers van Albanese poli
tieke partijen, onafhankelijke personen
en vroegere leden van de provinciale
regering. Kosovo ligt in de republiek
Servië. De inwoners van Kosovo zijn
voor negentig procent van Albanese af
komst. Twee jaar geleden hief Servië de
zelfstandigheid van Kosovo op. In de
Joegoslavische burgeroorlog bleef het
gisteren betrekkelijk rustig, maar rond
Dubrovnik zette het federale leger zijn
raketaanvallen voort. Waarnemers
schrijven de verminderde gevechten
mede toe aan de omslag in het weer.
Onweer, enorme regenbuien en hier en
daar zelfs sneeuwval hebben letterlijk
en figuurlijk voor afkoeling gezorgd.
ozir 1
HaarleL
Schip!
150.00(1
thaven|
en
ieke r
-water I
oppervL
eente IfcC de KONINCK
ig gebeTLAND De reus-
van eefge terreinbrand die
j6 ebrcuxe woonwijk in het
00gkubforn^sc^e Oakland in
a spoelt heeft gelegd, is
het afvaar zijn ook de Ame-
•n in dften het over eens
Het zotjvvraakactie van moe-
■vallen!latuur je8ens de men"
even arrogantie.
vlakteijdan en'8 ander deel van
ijk V0}renigde Staten is Califor-
|e laatste tientallen jaren
t Schidien door overbevolking
doelbéebzuchl Vervuiling en
t de illé°ging ziJn twee van de
adat flgen die 'het beloofde
volgentot een steeds onherberg-
let hof en gevaarlijker omge-
ijnland maken.
pompiifrmë' vooral het zuidelij-
maar'd van de staat, heeft met
en rflroge warmte en gelijk-
-oute c8e weerbeeld misschien
'erd af|het verrukkelijkste kli-
ïiervan1 ter wereld. Zonder mo-
n gewef technologie zou in feite
e politi' een klein deel van de
ag 4 m bewoonbaar zijn. Reus-
ïge irrigatie- en andere
jrwerken hebben Califor-
ls VOC echter omgetoverd tot
'/n rp- s meest bevolkte en
Zür&iarende deelstaat. Tussen
Jen 1990 steeg het aantal
Aoor eehers van de 'gouden staat'
gfunct^3 5 naar 30,1 miljoen,
en apj de ontbossing van de
uizen yis die nu over de gehele
ig meei kilometer lange Califor-
isecretaig kustlijn bezaaid zijn
izondhqdlla's, heeft de natuurlij-
(ondej
hebbed
ieuwe j
an Besd
willen I
anhang
elselhei
wnnrrijl-V WERKMAN
ke waterputten en de kreken
uitgedroogd, de grondwater
stand verlaagd en verhindert
de vorming van vocht in de
lucht. De grote natuurlijke en
kunstmatige waterreservoirs
bevatten maar een gering per
centage van hun capaciteit,
mede door de gigantische irri
gatie die nodig is om Califor-
nië's produktie in stand te
houden van de helft van alle
groenten en fruit die in de ge
hele VS worden geconsu
meerd.
Rantsoen
Californië belichaamt de ultie
me kapitalistische droom, die
werkelijkheid wordt in een
ongemeen verspillende levens
stijl en roofbouw op een deli
caat natuurlijk evenwicht. Een
half miljoen particuliere
zwembaden, bijna acht miljoen
losstaande huizen-met-dorstig-
gazon, 20 miljoen auto's die ge
wassen willen worden en een
grotere 'golfterreindichtheid'
dan waar ook ter wereld, dra
gen bij tot een gemiddeld huis
houdelijk waterverbruik van
500 liter per persoon per
dag. En dat in een land waar
kleuters van vijf jaar wonen,
die het in hun leven nog nooit
hebben zien regenen.
Intussen hebben de overheden
van de staat, de provincies
(counties) en de gemeenten tal
van waterrantsoenerings-
maatregelen afgekondigd.
Maar een moeilijk te bestrij
den Californische 'goudzoe
kersmentaliteit' maakt sober-
Twee mensen van een waterleidingbedrijf inventariseren de schade die de vuurzee op de heuvels rond Oakland heeft aangericht.
FOTO: AP
heid tot een politiek weinig
populaire boodschap.
Een voorstel, 'Big Green' geti
teld, tot echt ingrijpende
milieubescherming in Califor
nië, inclusief waterbesparing
en natuurbehoud, is vorig jaar
per referendum verworpen.
Nog altijd schieten de nieuwe
villawijken zowel in de kust
strook als in de binnenlandse
woestijn de grond uit en
schreeuwen de reclameborden:
'Kom leven met de natuur'.
Dilemma in het groene kust
gebied, waartoe ook Oakland
aan de oostzijde van de San
Francisco Bay moet worden
gerekend, is dat de bewoners
daar zoveel mogelijk hun 'na
tuurlijke omgeving' willen be
houden en dus tussen bomen
en struiken wensen te wonen.
Zulke kurkdroog geworden
begroeiing kan het karakter
krijgen van een kolossale
brandbom. De zeewind en de
stormen, die het vuur zelf ver
oorzaakt, werpen brandende
takken soms honderden me
ters ver weg, zodat op allerlei
plaatsen tegelijk weer nieuwe
vuurhaarden ontstaan.
Ook de traditionele Ameri
kaanse huizenbouw in hout
draagt nog bij tot de ontvlam
baarheid van Californië, dat
dan ook elk jaar door rampen
als de huidige wordt getroffen.
Maar deze tragedie in Oakland
is de zwaarste uit de geschie
denis en is daarmee trendma
tig. „Het alternatief is in steen
te gaan bouwen en op kaal ge
schoren land. Maar dat zou het
goddelijke Californië nog meer
onttakelen', aldus Frank Her
zog van de milieugroep Sierra
Club.
Het ware alternatief zou dan
ook het vertrek zijn uit Cali
fornië van de overvloed van
overconsumerende Amerika
nen, die de grond letterlijk uit
zuigen en die meer levens-
ruimte opeisen dan moeder
natuur bereid blijkt af te
staan. „We zien het voorzichti
ge begin van een terugtocht
naar die stréken van Amerikf.
waar het misschien iets mir-
der lekker warm is en waar
het regelmatig regent, maar
waar mensen toch beter op
hun plaats zijn. Misschien dat
Oakland 1991 die tendens zal
versterken", aldus Herzog.
zich over op vliegveld Praag
PRAAG De 17-jarige Slovaakse jongen die gisteren een Toe-
polev 134 van de Tsjechische luchtvaartmaatschappij had ge
kaapt op het vliegveld van Praag, heeft zich vanochtend overge
geven, nadat zijn laatste gijzelaar had weten te ontsnappen. De
jongeman had een miljoen Duitse marken en een vrijgeleide
naar Libië gevraagd, via Parijs. De televisie meldde dat hij na
enig onderhandelen uiteindelijk akkoord was gegaan met alleen
een vluchtauto. Politieke of andere eisen stelde de kaper niet.
Hij pleegde eerder een gewapende roofoverval.
ekenhu
tUZALEM Hoe
•md het ook moge lij-
de Israëlische ex-
m-rechtse Tehiya-par-
eeft premier Yitschak
rv^ynir met het verlaten
JCl de regeringscoalitie
grote dienst bewezen,
nog maar acht span-
v-* ytfe dagen voor de vre-
L± L onferentie voor het
J- den-Oosten, is de kans
e val van de regering
nomen en liggen
isterindpoggde verkiezingen
it verschiet.
iraëlische leider is precies
maar onmiddellijk daarna de
regeringscoalitie zullen veria-
Als er tot volgende week
woensdag geen onverwachte
dingen gebeuren, ziet het sce
nario van de verwachte Israë
lische regeringscrisis er als
volgt uit Met het verlies van
de Tehiya-partij steunt Sha-
mirs coalitie tot de officiële
opening van de vredesconfe
rentie op een meerderheid van
63 van de 120 stemmen in het
parlement, de Knesset.
Onmiddellijk na de opening of
misschien al tijdens de cere
monie. als de Arabische onder
handelingsdelegaties van Is
raël zullen eisen zich terug te echt op gang komen, zullen de
trekken uit de in 1967 bezette politieke meningsverschillen
gebieden, zullen ook Tsomet binnen Israël zo hoog oplaaien,
en Moledet uit protest opstap
pen. Ze zullen daarmee de
steun voor de regeringscoalitie dig zal zijn om de regering
terugbrengen tot niet meer weg te stemmen,
dan 59 stemmen in de Knesset. Shamir zal dat met het oog op
Een parlementaire minderheid de komende verkiezingsstrijd
dus, die nog kleiner kan wor
den, als ook twee extremisten
van de Nationaal Religieuze
partij hun stem zullen intrek
ken. De linkse oppositie in de
Knesset, aangevoerd door de
Arbeiderspartij van Simon Pe
res, heeft Shamir alle steun
toegezegd tot de opening van
de vredesconferentie. Maar als
de onderhandelingen eenmaal
rden.
leeft d;
:t verd
:e^nem p uit, want in dat geval
nden,o
lij, denkt hij, zonder
iverlies bereiken, dat het
■sproces op zijn minst met
tot ex}iaancjen wordt uitgesteld,
inen gj tongen in Jeruzalem be-
-drag zjn zejfSi dat Shamir al
ilemenugn achter de schermen
1 dij dh] van zjjn eigen regering
oarkted g6pland. Hij zou met de
ijke A-s van de extreem-rechtse
iaatreg|en die zijn Likud-blok
>r die l»en afspraken hebben ge-
'drag wb zij Israëls deelname
i lijst w|de officiële opening van
ken svredesconferentie welis-
Daar^ niet zullen verhinderen.
Verzet van radicale groepen
CAIRO Twee radicale Palestijnse groepen en islamitische
fundamentalisten hebben hun krachtige verzet geuit tegen de
conferentie over het Midden-Oosten die volgens plan op 30 ok
tober in Madrid begint. Twee van drie belangrijkste stromingen
binnen de PLO, het radicale Democratische front van Nayef
Hawatmeh en het Volksfront van George Habash, veroordeel
den in een gezamenlijke verklaring met de fundamentalistische
Hamas-beweging, die invloed heeft in de bezette gebieden, de
conferentie. Ze riepen op tot voortzetting van de gewapende
strijd tot de bevrijding van Palestijns grondgebied. In Teheran
verklaarde Ahmed Jibril, leider van het Volksfront - Algemeen
commando, dat de Palestijnse afgevaardigden in Madrid „zich
zelf ter dood hebben veroordeeld". Jibril daagde de VS uit hen
te beschermen. „Ons volk zal hen berechten en geen pardon
kennen", zei Jibril.
koste wat kost willen vermij
den en liever de eer aan zich
zelf houden. Hij zal zijn minis
ters naar huis sturen en zijn
volk om een nieuw mandaat
vragen omwille van de 'strijd
om het behoud van Eretz Is
raël'. het land van Israël.
Als het zover komt, zullen de
nieuwe vervroegde verkiezin
gen pas in april of mei volgend
jaar kunnen plaatsvinden en
zal Shamir tot zijn verzekerde
verkiezingszege aan het hoofd
van een overgangsregering
aanblijven. Hij kan in die situ
atie geen belangrijke politieke
beslissingen nemen en het lo
gische gevolg zal dus zijn, dat
de Israëlische onderhande
lingsdelegatie naar huis zal
worden geroepen.
Het ziet er dus naar uit, dat de
volgende week in Madrid te
beginnen vredesonderhande
lingen al in een heel vroeg sta
dium zullen worden doorbro
ken. En als het aan Shamir en
de zijnen ligt, zal uitstel ook
afstel betekenen. Tehiya heeft
daartoe intussen al de eerste
stap gezet.
door ROGER SIMONS
LONDEN Dit is geen gemakkelijke tijd voor
auteurs van spionageverhalen. Hun Oosteuropese
bronnen van inspiratie zijn compleet uitgedroogd.
U vindt het natuurlijk heel fijn dat Gorbatsjovs
sanerende perestrojka zowaar ook aardige mensen
heeft gemaakt van de zware jongens van de KGB.
Maar stel dat u een 'spy writer' was, iemand zoals
John Le Carre, die zijn brood verdient met het
schrijven van spionage-thrillers. Zou de ondergang
van het Sovjet-communisme u dan verheugen of
spijten? Moskou en Berlijn zijn nu steden zonder
rode spionnen. Groot-Brittanniës spy writers zitten
in zak en as. Fantaseren is zinloos geworden, want
zelfs de brutaalste KGB-agent van vroeger is nu
een vriendje van het Westen. En alle ex-spionnen
uit het Westen worden tegenwoordig met open
armen ontvangen in het Oosten. Wijlen Ian
Fleming keert zich verontwaardigd om in zijn
graf. Voorbij is de tijd van hatelijke rode
booswichten die in Engelse bioscopen werden
uitgefloten. Figuren van het kaliber van KGB-
agent Rosa Klebb, de sinistere dame die in een
James Bond-verhaal gewapend was met een
openklappend gifmes, verborgen in de punt van
haar rechterschoen. Trapte dit mens je tegen de
schenen, dan was het amen en uit met je Ze was
tegelijk een rooie om te haten en te beminnen.
Maar nu er geen 'slechte' Russen meer bestaan, is
het gedaan met Rosa Klebb. Clive Bloom, de
pientere docent hedendaags leesvoer van de
Polytechnische School van Middlesex, gelooft dat
'communistische' spionage-romans, die de laatste
jaren toch wel heel populair waren, nu snel uit de
mode zullen raken.
„De Koude Oorlog schonk ons James Bond en
George Smiley, Smersh en Karla". zegt Bloom
Wij zagen daar geen graten in omdat wij dachten
dat de wereld zo was. In onze ogen waren deze
verzonnen figuren mensen van echt vlees en
bloed. Maar de gebeurtenissen van de laatste
maanden hebben tot gevolg gehad dat wij de zaken
nu anders bekijken''
Clive Bloom acht nog wel thrillers mogelijk die
zijn opgebouwd rond figuren zoals George Blake
Dat is een gewezen So\jet-spion die tegenwoordig
in Moskou woont en die een Nederlandse moeder
en een Egyptische vader had. Blake junior werd in
Engeland ontmaskerd. Hij vluchtte naar Rusland,
waar zijn hele wereld nu in elkaar is gestort
Voor het overige zullen onze vroegere vijanden en
patriottische helden allicht worden vervangen
door spionnen en hun tegenhangers uit de Derde
Wereld: Midden- en Zuidamerikanen, Cubanen,
Chinezen. Arabieren en ga zo maar door Bloom
verwacht dat, gezien de Golfoorlog, valse Irakezen
een belangrijke spionagerol zullen gaan spelen in
het Westen.
In onze geliefde lectuur in tram, bus, trein en
vliegtuig of onder de lampekap staat ons ook veel
bedrijvigheid te wachten van nare terroristen, de
maffia en drugsmokkelaars, die naar hartelust
kidnappen, bommetjes laten ontploffen en
chantage plegen. Diverse vindingrijke auteurs
overwegen de mogelijkheid van terreur door
middel van nucleaire explosieven, verborgen in
gewone bestelwagens, ergens geparkeerd in de
binnenstad.
En onze eigen fictieve spionnen, zijn die voor goed
hun gevaarlijke opdrachten kwijt? Clive Bloom
ontdekte voor hen verschillende nieuwe
arbeidsvelden. Maar als je wat aandringt voegt hij
er onmiddellijk aan toe dat blanke verspieders
toch erg in de kijkerd zullen lopen in landen zoals
China en Japan. De boodschap is dat voor
spionagewerk in bepaalde regio's geen kandidaten
met grote maten meer in aanmerking komen.
Het hangt dus helemaal af van de fantasie van de
crime writers, overigens toch een vruchtbaar
volkje. John Le Carre, die sedert de coup in
Moskou het over een andere boeg wil gooien,
beweert de huidige KGB-reorganisatie helemaal
geen punt te vinden. „Er is genoeg werk aan de
winkel in ons eigen land.zegt Le Carre
„Neem nu de Britse Secret Service. In de vrije
wereld vind je nergens anders een organisatie die
even sterk en invloedrijk is. Zelfs de Amerikaanse
CIA doet voor haar c.ider. Je mag rekenen dat in
geval Labour hier aan het bewind zou worden
gebracht, de Britse Geheime Dienst in ballingschap
gaat met de Conservatieven
Toevloed
immigranten
Rijen asielzoe
kers in Berlijn.
West-Europa
moet tot het
eind van deze
eeuw rekenen
op de komst
van jaarlijks
zeshonderd
duizend immi
granten uit
Oost-Europa
en Noord-Afri-
ka. Als de etni
sche conflicten
in Oost-Euro
pa toenemen
zou dit aantal
wel eens in de
miljoenen kun
nen gaan lo
pen, zo zei de
Nederlandse
r4 - Vergezeld van een schipper maakt Rob een proeftocht
3 Noordzee en het schip bevalt hem buitengewoon. De kits
il niet zo snel als de „Vrijheid II", maar door de verdeling
Ie zeilen over twee masten gemakkelijker te reven. Rob gaat
jr niet over een nacht ijs en koopt geen kat in de zak. Hij is
pehjke long geen Zondagszeiler en hij wil het schip door en door
jrouder^p v00r koopakte tekent. Hij zeilt er mee naar Am-
Dnd aaijam en aar gaat ,je kjts op de helling voor een nauwkeurige
inspectie. „En", vraagt meneer Bijloo die Rob hier weer ontmoet,
„heb ik te veel gezegd? Dit schip is, zogezegd, voor u gebouwd!"
Dat moet Rob beamen. Hij wil het laten uitrusten, speciaal voor
lange zeereisen en wie weet, zal hij met dit nieuwe schip de schat
van opa Larsen nog eens bergen. Meneer Bijloo glimlacht maar
eens. Die kapitein Rob gefooft blijkbaar nog altijd in dat rare ver
haal van de oude Noorse zeeman...
ANKARA De Turkse
premier Mesut Yilmaz
heeft gisteren zijn ontslag
ingediend en te kennen
gegeven dat de door presi
dent Turgut Özal opge
richte conservatieve Moe
derlandpartij in de opposi
tie gaat.
De parlementsverkiezingen
van zondag leverden een forse
nederlaag op voor de regeren
de partij, die plaats moest ma
ken voor de Partij van de
Juiste Weg de partij van de
twee maal door het leger afge
zette ex-premier Suleyman
Demirel.
Özals presidentschap was niet
in het geding bij de verkiezin
gen, maar de oppositie had
voor de stembusgang al aange
kondigd dat zij, indien zij zou
winnen, een einde zou maken
aan de door Özal gevestigde
praktijk om persoonlijk minis
ters te benoemen. Volgens de
grondwet dient het ambt van
president grotendeels ceremo
nieel te zijn.
Het aftreden van Yilmaz
maakt de weg vrij voor de eer
ste coalitieregering in Turkije
sinds het leger in 1980 de
macht greep om een einde te
maken aan een periode van
instabiliteit. Demirel kondigde
aan dat hij pogingen in het
werk zou stellen om een cen
trumcoalitie te vormen en de
macht van özal in te dammen.
Het tijdperk-özal werd geken
merkt door een enorme infla
tie (zeventig procent) Steeds
terugkerende beschuldigingen
van eigen-zakkenvullerij en
een verkwistende levensstijl
deden de president uiteindelijk
de das om.
