Depardieu als
natuurkracht die
boëzie ontdekt
finale
yörgy Konrad gelooft in dubbel staatsburgerschap voor minderheden
aginL
-
ZATERDAG 19 OKTOBER 1991 PAGINA 27
fILM URANUS MAAKT TONGEN LOS
op vak<
an de v
soorteik
ziet z<
laatste
p zoek
en sooi
j niet ii
sel mo
m mijn
r ook o
Bovei
or kort
jken i;
aantal
kijkenfai
lenkt .'ETERGUTTRIDGE
gel te
de can
id, dan
van d<
kruipen
reiden
ïn ze oi
duinei
de bo
ens een
rt komt
e vindj
de piel
hebben kRIJS - Acteur Gérard Depar-
ebrassei;u en regisseur Claude Berri vor-
m ver! »n een 0p het eerste gezicht wei-
belovend team. Frankrijks bes-
a acteur is kalm en flegmatiek,
n, die \fln stevige postuur, met een flinke
ik onder het zijden overhemd,
lt zo ongeveer de hele kamer.
:gisseur en producent Berri is een
(igere, zenuwachtige man met
n baardje en uitpuilende ogen.
varTdlj doet ongeduldig, alsof je hem
an de ïoudt van veel belangrijker za-
ntrum Ir.
it, waa
wat er regisseur en de acteur hebben al drie
P;r samengewerkt. Hun bekendste film
'Jean de Florette', hun laatste geza-
nlijke project heet Uranus. Voor Ura-
heeft Berri „een orkest van solisten"
nengesteld, een bezetting die bestaat
Frankrijks bekendste acteurs, onder
behalve Gérard Depardieu ook Mi
ll Blanc, Philippe Noiret, Gérard De-
the en Daniel Prevost.
film Uranus is gebaseerd op het boek
Marcel Ayme; het verhaal speelt
li af aan het einde van de Tweede
ireldoorlog in een pas bevrijde Franse
d. Ayme protesteerde met zijn boek
;n de 'épurgation', de zuiveringsacties
na de bevrijding op touw werden ge-
en die vooral gericht waren tegen fas-
len. T,H ;en> woekeraars en collaborateurs. Het
Mooi halgemeen bekend dat de zuiveringsac-
le hem P onsamenhangend waren en mis-
ramen <fliRt werden voor persoonlijke vetes,
een. Alleges en klassenstrijd. Men zou kun-
irven r<h zeggen dat Berri met dit onderwerp
ensmildP film-taboe doorbreekt. „Ik wilde een
or kwijiek verfilmen dat ik zelf erg goed
d, is wepd, geschreven door een auteur die
/gaat, ar mijn mening meer talent heeft dan
1, zo priig scenario-schrijver van tegenwoor-
aldus Berri. „Later realiseerde ik
dat ik veel dingen overhoop haalde
dat de mensen erover zouden pra-
Ik maak geen films met een bood-
ap"
'ri heeft opzettelijk gekozen voor een
grapje jiettmg die uitsluitend uit sterren be-
eigenlijph omdat hij wilde dat bekende ac-
n elkaarlrs de karakters neerzetten. „Alle men-
iimiteit die in de film voorkomen zijn arche-
lat wel en, behalve Leopold, de man die
el veel Pr Depardieu wordt gespeeld. Leopold
rk ze hepet minst realistische personage, een
ent elka?ri dichter in wie Ayme plezier had.
:groet eji man als Leopold heeft nooit echt
roodmftaan, maar ik vind hem erg sympa-
kip die pk- Hij is een prachtige creatie van
heel vr
Marcel Ayme".
Leopold is een bazige, zuipende bar-eige-
naar die de poëzie ontdekt en dronken
wordt van alexandrijnen. „Hij is een na
tuurkracht", zegt Depardieu, „direct, on
nadenkend, totdat hij toevallig de poëzie
ontdekt, Racine. Ik mag hem erg graag".
Verkrachting
Uranus is slechts één van de vele films
met Depardieu in de hoofdrol die de ko
mende maanden worden uitgebracht. De
Fransman speelt onder meer in de nieu
we film van Bertrand Blier, 'Mercie la
vie'. Het lijkt erop dat Frankrijks drukst
bezette acteur zijn filmactiviteiten heeft
verdubbeld sinds de 'affaire Depardieu'
eerder dit jaar, toen Time Magazine een
interview met hem publiceerde waarin
werd beweerd dat hij bij een verkrach
ting betrokken was geweest toen hij ne
gen jaar oud was en bij vele andere ge
durende zijn hele jeugd.
Door de opschudding die vervolgens
ontstond in de Amerikaanse pers en on
der diverse vrouwengroepen, werd zijn
hoop op een Oscar voor Cyrano en een
doorbraak in Amerika met Green Card
de bodem ingeslagen. De Franse regering
stond achter „notre Gérard"; Depardieu
ontkende alle aantijgingen en dreigde
een proces aan te spannen tegen Time
Magazine.
We zullen nooit te weten komen of De
pardieu verkeerd geciteerd is of dat hij
op een groteske manier heeft lopen op
scheppen. Hij heeft Time niet aange
klaagd en zegt nu slechts met een gri
mas: „Dat een negenjarig jongetje dat
zou kunnen doen... het is belachelijk".
Maar eind volgend jaar zal hij in de VS
opnieuw worden begroet op het witte
doek als Christopher Columbus in het
epos van Ridley Scott. „Niemand weet
precies wie Columbus is. Hij is een raad
sel", zegt Depardieu enthousiast. „Ik
denk dat hij een bekeerde jood was, hoe
wel niemand weet waar hij vandaan
kwam. Hij was bevriend met de bekend
ste mensen van zijn tijd, filosofen, Leo
nardo da Vinei. Hij was een groot intuï
tief zeeman, een man met visie".
Fantasie
Depardieu vertolkt graag historische rol
len. „Ik ben dol op geschiedenis en ver
kies een historisch personage boven een
futuristisch personage. Ik wil geen robot
zijn, zoals Terminator 2. En ik speel lie
ver een epische rol, ook al is die nog zo
klein. Eigenlijk is Green Card ook
episch, want als je je hele leven veran
dert op je veertigste, is dat magnifique".
Depardieu ontkent dat hij als kind bij verkrachtingen betrokken zou zijn geweest. Dat
een negenjarig jongetje dat zou kunnen doen... het is belachelijk".
FOTO: AP
„Maurice Pialat (met wie Depardieu on
der meer Under Satan's Sun en Police
maakte, red.) zegt dat ik beter overkom
in een kostuum. Als de priester in Sa
tan's Sun, als Cyrano en als Danton. Hij
wil nog een film met mij maken, maar
met Maurice weet je het nooit. We ma
ken voortdurend ruzie, met Ijem is dat
echter heel normaal. Binnenkort heb ik
een afspraak met Maurice en met Jean
Luc Godard. Misschien doen we Racine
of Rabelais. Rabelais zal moeilijk wor
den, net als Münchhausen. Terry Gilli
am's film is geweldig, maar wanneer je
zoveel special effects gebruikt, verlies je
de 'poésie', de fantasie. Je verbeeldings
kracht werkt beter als je leest".
Monster
Een historische figuur met wie hij hqt
moeilijk heeft is Gilles de Rais, een
vriend van Jeanne d'Arc en een middel
eeuws monster dat meer dan 200 kinde
ren martelde en vermoordde, naar ver
luidt daartoe aangezet door de duivel.
Depardieu zou dit jaar een one-man
show over hem doen.
„Ik was te vermoeid en het was te moei
lijk om het alleen te doen. Ik had een
fantastische tekst, maar het plezier komt
toch van het werken met anderen. Gilles
de Rais was een monster en ik had geen
zin met hem alleen te zijn. Hij heeft af
schuwelijke dingen gedaan, vergeleken
waarbij het verbranden van Jeanne
d'Arc niets was. Hij vermoordde kinde
ren om te laten zien dat hij erger kon
zijn dan God. Ik heb het stuk geleerd en
het zit nog steeds in mijn hoofd. Mis
schien komt er een dag dat ik er sterk
genoeg voor ben, en dat zal zeker gebeu
ren want hij laat me niet met rust. Hij
was echt een raadselachtige figuur".
Familie
Depardieu is het gelukkigst wanneer hij
met een ploeg regisseurs en acteurs kan
werken met wie hij al eerder gewerkt
heeft. Hij heeft de neiging sommige re
gisseurs, zoals Pialat, tot zijn mentors te
FOTO: AFP
maken. Truffaut, met wie hij het bezet
tingsdrama Le Dernier Métro maakte,
was een eerdere raadsman. „We gingen
heed goed met elkaar om. Hij was de uit-
zoildering - regisseur, schrijver, romanti
cus. Hij hield van vrouwen en vertelde
de prachtigste verhalen over hen, altijd
over een beminde vrouw en twee man
nen. Toen hij stierf, hadden we een
prachtig project op stapel staan over het
jaar 1900. En een andere film die Lea
ther Nose zou gaan heten, en zich af
speelde tijdens de napoleontische oorlo
gen, over een man met een gat in zijn
gezicht waar zijn neus had moeten zit
ten. Een soort omgekeerde Cyrano!"
Depardieu drukte een belangrijk stempel
op de internationale filmwereld in het
midden van de jaren zeventig met de
film '1900', geregisseerd door Bertolucci.
De bezetting bestond uit louter sterren,
onder wie Robert de Niro. Er doen ver
halen de ronde dat de twee jonge film
sterren het niet met elkaar konden vin
den. „Het is een fabeltje. Ik was nog erg
jong, 25 jaar; Bob was ook nog jong en
de film was groots. We hadden een ver
schillende werkwijze, dat is alles. Ik had
veel moeite met het Engels, maar was
erg gelukkig. We probeerden mijn perso
nage Olmo gemeen te maken, maar dat
lukte niet. Je werkt zelden met zulke ac
teurs, met zo'n familie. In Uranus was
het wel zo, maar het gebeurt zo weinig".
Het personage dat Depardieu in de film
Uranus speelt is zo overweldigend, dat
men zou kunnen denken dat het gevaar
bestond dat het de film zou gaan over
heersen. Berri is het daar niet mee eens.
„Nee. Het is Ayme's poëtische element.
Gérard vertolkt hem op een fantastische
manier. Gérard is erg grootmoedig, alles
komt van binnenuit. Hij is een veelzij
dig mens, heel rijk en hij stopt altijd iets
van zichzelf in het personage dat hij
speelt".
(c) The Sunday Times
:RANS WIJNANDS
5lanolog
MANKFURT - Dromen bevatten
fÖW nieuws, fantastische dromen
id. De fantastisch nieuws. György
deel vaipnrad, de 58-jarige Hongaarse
rfect Mrijver die onlangs op de slotdag
:en voln(n de Frankfurter Buchmesse de
irdt aanjgjjgjprïjg van {jc p)ujjse Boek-
ïarompde' overhandigd kreeg, heeft
;ft NedeP hele leven lang gedroomd. Als
bevoltjid, tijdens de jaren dat hij als so-
lal werker bij de gemeente Buda-
n over b jn dienst was, in de gevangenis
-e. ten|nrjn jg Hongaarse overheid hem
narrfmen *n historisch perspectief met
van an? Pr°fetisclie Wik. „Als een futurist die
a het diepst van onze geschiedenis
landse \Pt", zoals hij zichzelf eens heeft gety-
e s ookffrï" Konrad heeft zijn dromen neerge-
t ander'n P°ët'sche beelden, in een wereld-
jjd bewonderd literair oeuvre, maar
deriand 'n essays waarin hij de geschiedenis,
hte onP°''tiek en het 8edrag van mensen in
de TI uan Patronen ineenweefde. Maar al-
ÜJ °P hetzelfde; stramien: Europa moet
devnlrijd worden van politieke blokvor-
ng, dictaturen van welke snit dan ook
ieten onmogelijk woren gemaakt en
mens moet vrij kunnen leven, in har-
R |nie met de omgeving waar hij zich
erlijk en figuurlijk thuisvoelt, of hij
jtot de meerderheid of tot een min-
landse hdd behoort
n Ameri^jecheden, hoe klein en waar ook in
hebben bij voorbaat Konrads
i D?|le sympathie, omdat ze soms strijd-
ling (44Jr doorgaans gelaten proberen hun ei-
>te kantq ieven jn te richten en te leven, in
wer in van de vaak openlijke vijandig-
dt in dew jn hun omgeving,
ogere, dj
ïeter). n
eigen,j(nti-politicus
i is vana
anvrappn rad noemt zichzelf graag de 'anti-po-
g-ius', lid van een tegenmacht die niet
de macht kan en ook niet wil ko-
Wie in de politiek tercht komt,
er meestal in. Intellectuelen kom je
t 'hooel26'^11 teSen- Ze zijn te extreem, te
pers' en in de politiek is zelden plaats
br originaliteit. Het politieke toneel
}t voornamelijk nuances in grijs, het-
van de
[ion, bef
is vool
geen Konrad toejuicht omdat daar dan
veelal ook niets gevaarlijks uit kan ko
men.
De droombeelden die Konrad tien,
twaalf jaar geleden al opschreef en uit
werkte, wekten vooral verwondering:
hoe kon een intellectueel denkend en
schrijvend mens als Konrad zulke dro
men serieus nemen?
Met de filosofische berusting die hem
ook eigen is, heeft hij de afgelopen tijd
alle politieke aardschokken meegemaakt:
de verbrokkeling van het Warschau
pact, de democratisering van zijn eigen
land en van de buren, de val van de Ber-
lijnse muur, de Duitse hereniging. Door
dat alles heeft het begrip 'Midden-Euro
pa' weer inhoud gekregen, al heeft het
nog niet die betekenis die Konrad ook al
voorspeld heeft, één waarop hij nog
steeds hoopt.
Herhaling kenmerkt het veelzijdige werk
van Konrad dat tegelijk beperkt blijft tot
enkele grondmotieven: zijn eigen levens
ervaringen, de herinneringen aan vroe
ger, de kunstmatige machtsuitoefeningen
van dictaturen en de vreedzame Europe
se toekomst. Herhalingen? „Een mens
houdt zijn leven lang zijn eigen monolo
gen. Daarom is het beter als oudere
mensen niet meer zoveel schrijven". Een
milde vorm van zelfkritiek die hij
niettemin in praktijk brengt, want Gyor-
gi Konrad kan moeilijk een veelschrijver
worden genoemd.
Hoewel hij zelden iets nieuws vertelt,
blijft het ongemeen boeiend hem te le
zen, naar hem te luisteren. Een stamp
volle Pauluskerk in Frankfurt heeft on
langs ademloos geluisterd toen Konrad
de poëtische beschouwingen van zijn
laatste zomervakantie vervlocht met zijn
even idealistische als realistische ideeën
over het zijn en worden van Europa.
Blokvormingen en dictaturen hebben de
samenlevingen in dit continent van el
kaar gescheiden gehouden. Nu dat alles
verdwenen is bedreigt een nieuw gevaar
de verdere integratie van Europa. Dat is
het nationalisme, het nationalistisch de
lirium, zoals hij zegt. Er zijn in Europa -
en zeker in het zuidoosten - nu een
maal meer volkeren dan staten. En die
staten zijn nog lang niet wat ze volgens
Konrad behoren te ziin: puur dienstver
lenende organisaties aie de burgers en de
intellectuelen de ruimte geven hun leven
zoveel mogelijk zelf in te richten.
Het is de uitgesproken hunkering naar
vrijheid van een typische intellectuele
dissident. De altijd rustige Konrad kan
zich moeilijk over iets opwinden, maar
het verdriet hem zeer dat het intellectue
le Westen veertig jaar lang de politieke
status quo aanvaardde en bovendien het
idee had dat het intellect aan de andere
kant van het IJzeren Gordijn niet meer
deed dan „haan wat heb je mooie ve
ren" spelen met de machthebbers. Ter
wijl toch in Polen, Tsjechoslowakije en
Hongarije vooral schrijvers zich doorlo
pend in woord en geschrift hebben afge
zet tegen de socialistische machthebbers.
Zoals men aan ringen van een boom
zijn leeftijd herkent, zo is uit het aantal
gevangenisjaren de kritische opstelling
van Oosteuropese intellectuelen en
kunstenaars af te leiden. „Wat het socia
lisme werkelijk is, dat kennen de men
sen in het Westen alleen maar uit de
krant en niet, zoals wij, door onze maag
zweren", schreef hij eens.
De muur is weg, het gordijn is weg, de
oude vijand is verdwenen. Kan Europa
een beter perspectief hebben?
Grenzen hebben Konrad altijd gefasci
neerd. Het houdt hem doorlopend bezig
hoe mensen en nationaliteiten van el
kaar gescheiden worden door staatsgren
zen die zelden historisch perspecief heb
ben en die telkens weer minderheden
doen ontstaan. Welke grens je ook ver
legt of corrigeert om minderheden uit
hun cultureel-historisch isolement te ha
len, je creëert onmiddellijk weer nieuwe
minderheden, heeft Konrad langer gele
den al eens gezegd.
Bang
Veel mensen zijn evenwel bang voor
minderheden die tussen hen in of rond
om hen binnen dezelfde staatsgrenzen
leven. En die angst is volgens Konrad
een ideale voedingsbodem voor verstik
kend nationalisme. Niet voor niets liep
de tragische Joegoslavische actualiteit als
een rode draad door zijn toespraak in
Frankfurt. Meer zelfbestemmingsrecht
voor dorpen, steden en regio's zou voor
etnische minderheden een leefbaar com
promis kunnen opleveren. „Het is voor
stelbaar dat iemand zich op de eerste
plaats inwoner van de stad Zagreb voelt,
en pas op de tweede plaats Kroaat of
Serviër is". En dan volgt voor Konrad
de logische oplossing: het dubbele staats
burgerschap; twee paspoorten voor men
sen die van een andere nationaliteit zijn
dan de meerderheid van de staat waarin
zij wonen en leven. De bescherming van
het menselijk leven moet een wereld-
recht worden, zodat het doden van men
sen eenzelfde taboe wordt als het kanni
balisme. Met het gebod 'Gij zult niet do
den' moet iedere vorm van 1
overwinnen zijn.
£eulóc0ouAant
