,Haat tussen Joegoslaven doet zeer"
Telefoontjes van Solan
negeren alle grenzen
BUITENLAND
Afgezette Aristide zoekt hulp bij OAS
Oogappels Bush dreigen te sneuvelen
Rust terug
in Togo na
mislukte
staatsgreep
Nieuw VN-team in Irak
met eigen helikopters
CcidócSommit
WOENSDAG 2 OKTOBER 1991
Aquino: VS-troepen
binnen drie jaar weg
MANILA De Verenigde Staten
hebben drie jaar de tijd om hun troe
pen terug te trekken van de grote
marinebasis Subic Bay in de Filipij-
nen, zo heeft een woordvoerder van
president Corazon Aquino vanoch
tend in Manila bekendgemaakt.
De Filipijnse Senaat verwierp twee
weken geleden het verdrag dat be
paalde dat de Amerikanen de ko
mende tien jaar in Subic Bay zouden
blijven, waarvoor Manila circa 4,4
miljard gulden van Washington zou
ontvangen.
Aquino verzette zich aanvankelijk te
gen het besluit van de Senaat.
Boek Gorbatsjov
over staatsgreep
MOSKOU Sovjetpresident
Michail Gorbatsjov heeft een
boek geschreven over de mis
lukte staatsgreep tegen zijn
bewind. Zijn woordvoerder
Gratsjev zei dat het manus
cript deze week aan uitgevers
in en buiten de Sovjetunie was
aangeboden. Hij zei dat het on
der meer een artikel bevatte
dat Gorbatsjov tijdens zjn va
kantie op de Krim had ge
schreven en dat een mogelijke
staatsgreep tegen zijn bewind
tot onderwerp had. Verdere
bijzonderheden gaf de woord
voerder niet.
Senator
Sonny?
Sonny Bono stelt
in Los Angeles
zijn gezin voor tij
dens een bijeen
komst waarop hij
bekendmaakte
een gooi te doen
naar een zetel in
de Senaat. De
zanger van het
beroemde ex-
duo Sonny-
Cher is nu
burgemeester
van Palm Springs
WASHINGTON De ministers van buiten
landse zaken van de Organisatie van Ameri
kaanse Staten (OAS) hebben vandaag in Was
hington een spoedvergadering gehouden om te
bespreken hoe de democratie in Haïti hersteld
kan worden. De gisteren door militairen ver
dreven Haïtiaanse president Jean-Bertrand
Aristide heeft de vergadering bijgewoond.
Amerikaanse functionarissen hebben voorge
steld een speciale OAS-missie naar Haïti te stu
ren om de coupplegers over te halen de macht
aan Aristide terug te geven. Een andere moge
lijkheid is het instellen van diplomatieke en
economische sancties. Tijdens hun laatste ver
gadering in juli gingen de OAS-ministers van
buitenlandse zaken akkoord met nieuwe maat
regelen om democratische regeringen te be
schermen tegen militaire staatsgrepen. Over
eengekomen werd de ministers de bevoegdheid
te geven tot het nemen van „alle maatregelen
die nodig zijn" om de grondwettelijke orde te
herstellen in een OAS-land waar de democratie
is verstoord. Op Haïti is het dodental van de
staatsgreep inmiddels tot over de honderd ge
stegen. Naar verluidt schiet het leger in het
wilde weg om zich 'heen om angst te zaaien. De
meeste ministers van de Haïtiaanse regering
zijn na de coup ondergedoken. Niemand van
hen is gearresteerd zoals eerder was gemeld.
Volgens onbevestigde berichten hebben de mi
litairen alle 1100 gevangenen uit de Nationale
Gevangenis vrijgelaten onder wie Roger La-
Fontant, het voormalige hoofd van de verboden
militie Tonton Macoutes. LaFontant zat vast
wegens een eerdere poging tot staatsgreep te
gen Aristide.
VOORZITTER LENI PAUL VAN VRIENDSCHAPSVERENIGING:
I FOTO: DIJKSTRA
AMSTERDAM „Het
oude Joegoslavië bestaat
eigenlijk niet meer. Dat
tekende zich in de afgelo
pen jaren al af. Als je
vroeger aan een inwoner
van het land vroeg waar
hij vandaan kwam, zei hij:
'uit Joegoslavië'. Maar dat
werd steeds meer 'uit
Kroatië', 'uit Servië', 'uit
Slovenië'. De categorie
'Joegoslaven' was tijdens
mijn laatste bezoeken niet
meer te vinden".
Leni Paul is voorzitter van de
'Vereniging Nederland-Joego-
slavië'. Een organisatie die als
doel heeft 'het onderhouden
en bevorderen van culturele
en vriendschappelijke betrek
kingen tussen Nederland en
Joegoslavië'. Maar van vriend
schappelijke betrekkingen tus
sen de Joegoslaven zelf is niets
ben
Kroaten en Serviërs staan el
kaar naar het leven en de rest
van de mêlée van volkeren
wacht in angstige spanning af
of de brand zich uit zal brei
den tot het eigen grondgebied.
„Dat doet zeer", zegt Leni
Paul. „We staan aan de zijlijn
mee te kijken hoe het land
steeds meer verloedert, maar
we beseffen dat we het niet te
gen kunnen houden. We kun
nen alleen nog maar hopen dat
de strijdende partijen inzien
waar ze uiteindelijk mee bezig
zijn. Dat ze het land in puin
veranderen en dat het steeds
moeilijker wordt het weer op
te bouwen".
Politiek
Met politiek wil de vereniging
zich nadrukkelijk niet bemoei
en. „Dat is meteen bij de op
richting, in 1963, zo bepaald.
We verschilden daarin van
soortgelijke organisaties voor
vriendschap met de Sovjetu
nie, de DDR en dergelijke, die
steun kregen uit de betreffen
de landen". Het blijkt ook uit
een stuk in het verenigings
maandblad 'Kolo' - de naam
is ontleend aan eën Joegoslavi
sche dans - waarin de secreta
ris 'op persoonlijke titel' de
kern van de huidige proble
men uiteenzet: 'Tito gaf de
Joegoslaven een eigen natio
naliteit, maar geen natie'.
De vereniging heeft circa 700
leden; voor 80 procent Neder
landers en de rest Joegoslaven;
vaak 'gemengd gehuwd'. „Er
wonen 14.000 Joegoslaven in
ons land. Maar ze hebben vaak
hun eigen organisaties".
De liefde van Leni Paul voor
Joegoslavië is nog betrekkelijk
jong. „Pas acht jaar geleden
kwam ik er voor het eerst; als
free-lance toeristisch journalis
te. Ik had een uitnodiging ge
kregen voor een reis naar Ma
cedonië, maar ik wist bij wijze
van spreken niet eens waar
dat lag. Twee medereizigers,
met een religieuze achter
grond, legden me uit dat Pau-
lus er geweest was. Ook dat zei
me niet veel. Maar toen ik uit
stapte op de luchthaven van
Skopje kreeg ik opeens een ge
voel zoals dat door de dichter
Hans Warren is uitgelegd:
'Soms kom je op de wereld op
een plek waarvan je denkt:
hier hoor ik thuis'. Ik werd ge
grepen door het land. Maakte
er vrienden. Ging lezen. Raak
te geboeid door de geschiede
nis, een aaneengesloten reeks
van bezettingen door vreemde
volkeren: Illyriërs, Byzantij
nen, Romeinen, 500 jaar door
de Turken. Werd gefascineerd
door de uiterlijk vreedzame
samenleving met zoveel ver
schillende volkeren, talen en
godsdiensten. Bewonderde
hun cultuur; bijvoorbeeld de
Macedonische muziek in de
11/8e maat. Dat is trouwens
treffend in de vereniging: veel
leden zijn geboeid door heel
verschillende aspecten; de se
cretaris bijvoorbeeld weet 'al
les' over kloosters".
Leni Paul drukte haar liefde
voor het land uit in een reeks
vooral toeristische artikelen.
In 1986 kreeg ze er de 'vriend-
schapsring' voor. Hetzelfde
jaar werd ze voorzitter van de
vereniging.
Rustig
„Ik ben intussen al 51 keer in
Joegoslavië geweest", vertelt
ze. „Onlangs was ik nog in
Macedonië. Het was daar vol
komen rustig. En de hotels za-
maar daar kwamen Serviërs
voor in de plaats, die zich niet
meer aan de Kroatische kust
durfden te vertonen".
Ze maakte er het referendum
mee waardoor de Macedoniërs
zich massaal uitspraken voor
soevereiniteit. „Er heerste een
euforie zoals ik die zelden heb
meegemaakt. De Macedoniërs
hebben er voor de derde keer
in hun geschiedenis zelfstan
digheid mee bereikt. Voor het
eerst was dat onder Alexander
^de Grote, ruim 300 voor Chris
tus; daarna een korte periode
in de 10e eeuw. Ze waren dol
gelukkig, maar ze hopen dat
er op één of andere manier
een Joegoslavische statenbond
zal blijven bestaan, naar EG-
model, en ze willen daar graag
deel van uitmaken. Want hun
soevereiniteit wordt niet al
leen bedreigd als gevolg van
de burgeroorlog. Ook Bulgarije
en Griekenland hebben aan
spraken op hun grondgebied".
Dreiging
De voorgaande keer was in
mei, bij de traditionele maar
wellicht laatste uitreiking van
de Joegoslavische 'vriend-
schapsring'; ditmaal voor een
Duitse. „De verschillende vol
keren zaten nog broederlijk
bijeen in de zaal, maar er hing
een duidelijke spanning. Er
waren toen al enkele bloedige
incidenten geweest, maar dat
het op een burgeroorlog uit
zou lopen kon niemand zich
nog voorstellen".
Wat dat voor consequenties
heeft voor de vereniging durft
ze niet te voorspellen. „Dat
Joegoslavië uit elkaar valt zal
wel niet meer te stoppen zijn",
zegt Leni Paul berustend.
„Maar hoe we dan verder gaan
weet ik niet. Daar zijn vanuit
de club trouwens nog hele
maal geen vragen over. Want
we houden allemaal van dat
geografische stuk Zuid-Oost-
Europa. We willen niet werk
loos toezien en zijn bezig hulp
acties voor te bereiden. Maar
dat blijven bezigheden in de
marge. Wanneer de EG er al
niet in slaagt er op zijn minst
een wapenstilstand te bewerk
stelligen, dan zal een vriend
schapsvereniging daar zeker
niet toe in staat zijn".
raëliër Jacob Sola
pagina's tellende verklaring
van PLO-leider Yasser Arafat
gericht aan de Israëlische pers.
Het communiqué werd van
het PLO-hoofdkwartier in Tu
nis gefaxt naar Solans 'Arabi
sche Postkantoor' in Nir Zvi,
een boerengehucht bij Tel
Aviv in Israël.
Gezien de staat van oorlog die
telefonische verbindingen tus
sen Israël en de Arabische we
reld uitsluit, lijkt een fax van
Arafat aan Israël een onmoge
lijkheid. Maar het communica
tienetwerk dat de voormalige
luchtmachtpiloot heeft opge
zet, gaat voorbij aan de bu
reaucratie. Het stelt mensen in
staat over vijandelijke grenzen
heen met elkaar te praten, of
het nu gaat om zakelijke trans
acties of om huwelijksplannen.
Dagelijks bellen duizenden Pa-
lestijnen in Israël, de bezette
westelijke Jordaanoever en de
Gazastrook via de 40-jarige So
lan met alle landen in de Ara
bische wereld. Een telefoonge
sprek met het aangrenzende
Jordanië kost de eerste drie
minuten ongeveer 28 gulden,
en vervolgens acht gulden per
minuut. Op mohammedaanse
feestdagen gelden speciale ta
rieven. Tijdens de Golfoorlog
halveerde hij de prijs voor Pa-
lestijnen die contact zochten
met gezinsleden in Kuwayt.
Solan hing op 30-jarige leeftijd
zijn uniform voorgoed in de
kast en begon advertentie
ruimte te verkopen aan Pales-
tijnen in de bezette gebieden.
Hij realiseerde zich hierdoor
dat de Palestijnen „een ernstig
communicatieprobleem" had
den. Net als Israëliërs konden
zij alleen Arabische landen be
reiken door middel van moei
zame verzamelgesprekken via
derde landen.
Solan zag het gat in de markt
en ontwikkelde met behulp
van vroegere kameraden uit
het leger een telefoonsysteem.
Vijf jaar geleden ging hij van
Patent
Het systeem is zo geheim dat
hij er geen patent op wil aan
vragen, uit vrees dat het dan
door iemand wordt gestolen.
Het maakt gebruik van een
computer in Londen die auto
matisch honderden telefoon
tjes kan verwerken. In de be
zette gebieden wordt de
dienstverlening van Solan
aangeprezen als 'het Arabische
Postkantoor'.
Aanvankelijk stonden veel Pa
lestijnen wantrouwend tegen
over Solans postkantoor. Zij
vreesden dat de Israëlische
veiligheidsdienst Shin Bet de
gesprekken zou afluisteren.
„Ik vertelde de mensen: De
Shin Bet kan jullie telefoon al
tijd afluisteren. Wat maakt het
uit of de dienst jullie telefoon
gebruikt of die van mij?", al
dus Solan.
Ic
1
WASHINGTON Presi
dent Bush' aanwijzing van
Robert Gates tot directeur
van de Amerikaanse spio
nagedienst CIA lijkt toch
nog te kunnen stranden
op verzet van de Senaat.
Tijdens de hoorzitting in de
Senaat over de benoeming
hebben getuigen verklaard dat
Gates in zijn jaren als CIA-on-
derdirecteur de gewoonte had
om objectieve analyses van de
dienst politiek te manipuleren
om toenmalig president
Reagan te plezieren. Onder
meer zou Gates de conclusie
van een CIA-rapport in 1985
dat er geen aanwijzingen wa
ren voor Sovjet-betrokkenheid
bij de aanslag op de paus in
1981, hebben vervangen door
zijn persoonlijke opvatting dat
wel sprake was van een Mos-
kou-connectie. Een en ander is
onder meer voor de senaats
commissie verklaard door
Meivin Goodman, die onder
Gates een van de hoogste Sov
jet-deskundigen binnen de
CIA was. De verklaringen van
Goodman hebben veel senato
ren aan het twijfelen gebracht
of ze de benoeming door presi
dent Bush wel kunnen aan
vaarden. Strandt de benoe
ming in de Senaat, dan is dat
een zware politieke nederlaag
voor president Bush. Tegelij
kertijd is er ook onzekerheid
ontstaan over het lot van
Bush' kandidaat voor een zetel
in het opperste gerechtshof, de
conservatieve zwarte rechter
Clarence Thomas. In de be
treffende Senaatscommissie
die de hoorzitting met Thomas
heeft gehouden, staakten vori
ge week de stemmen, zodat de
stemming in .de plenaire Se
naat een uiterst spannende
aangelegenheid kan worden.
Rellen
Woedend dragen Bengalese studenten een gewonde mede-stu
dent naar het ziekenhuis nadat ze bij hun protestactie in de
hoofdstad Dhaka slaags waren geraakt met de politie. De stu
denten demonstreerden gisteren tegen wat zij noemen de 'Lon-
dense samenzwering' om oppositieleider sjeik Hasina te ver
moorden. FOTO: AP
LOME De opstandige
militairen in de Westafri-
kaanse staat Togo zijn gis
teren na hun mislukte
coup teruggekeerd naar
de kazerne. De situatie in
de hoofdstad Lome lijkt
weer rustig.
Een groep rebellen had giste
ren opnieuw enige tijd het om-
roepgebouw in Lome bezet,
enkele uren nadat zij zich
daaruit hadden teruggetrok
ken Maar hun actie onder
vond onvoldoende weerklank
en zij moesten zich opnieuw
terugtrekken. Hun coup tegen
de burgerregering van inte
rim-premier Joseph Koffigoh
lijkt daarmee mislukt. Het was
aanvankelijk niet duidelijk
hoeveel steun de rebellerende
soldaten binnen het leger had
den. Evenmin bestond helder
heid over de opstelling van de
Togolese president, generaal
Gnassingbe Eyadema. Met de
coup wilden de militairen
voorkomen dat de macht van
Eyadema en die van het leger
in het algemeen door burger
politici wordt ingeperkt.
Bildt voorgedragen voor premierschap Zweden
STOCKHOLM De voorzit
ter van het Zweedse parle
ment heeft gisteren de conser
vatief Carl Bildt voorgedragen
voor het premierschap. Het
parlement stemt morgen over
de voordracht. Krijgt Bildt het
vertrouwen van het parle
ment, dan zal hij een minder
heidsregering vormen bestaan
de uit vier partijen en wordt
hij de eerste conservatieve
premier van Zweden sinds
1930. Na de verkiezingen van
half september, die uitmond
den in een nederlaag voor de
sociaal- democraten, begon
Bildt onderhandelingen over
de vorming van een regering
bestaande uit zijn Gematigde
Partij, de Liberalen, de Cen
trumpartij en de Christende
mocraten. Deze vier partijen
hebben samen 170 van de 349
parlementszetels. Bij de stem
ming in het parlement kan
Bildt morgen ook rekenen op
de stemmen van de rechtse
„Nieuwe Democratie" die 25
zetels heeft.
DE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB".
JAN VAN RIEBEECK IN ZUID-AFRIKA
QN879 Van tijd tot tijd komt er uit Batavia een inspecteur van
de Compagnie eens kijken, hoe het met de nederzetting staat.
Op zekere dag brengt een schip de heer Rijckloff van Goens
naar de Kaap, die zijn tevredenheid uitspreekt over de vorderin
gen, die Van Riebeeck heeft gemaakt. Het steunpunt is nu goed
in staat van verdediging gebracht en bovendien is er een lan-
dlngspier gebouwd. Wanneer Van Riebeeck hem vertelt, dat er
hier in de bodem vermoedelijk goud is te vinden, trekt de heer
Rijckloff van Goens een ongelovig gezicht. „Onzin", zegt hij kort:
„als ik U was, zou ik mij met dergelijke droombeelden maar niet
bezig houden. U kunt beter uw aandacht en uw werklust beste
den aan de vestiging van boerenbedrijven. Daar zie ik meer toe
komst in."
MANAMA Het r
inspectieteam dat met eigen
helikopters een inventarisatie
zal maken van het aantal
Scud-raketten en lanceerin-
richtingen dat Irak na de
Golfoorlog nog over heeft, is
gisteren in Baghdad gearri
veerd.
Onder leiding van de Ameri
kaan Douglas Englund zullen
de experts met de helikopters
lanceerinstallaties bekijken
waarmee tijdens de oorlog
Scuds werden afgevuurd op
Israël en Saudi-Arabië. De he
likopters zijn nodig om bij de
grens met Syrië te komen,
waar 28 vaste lanceerinrich-
tingen staan. Volgens de Ame
rikaanse regering houdt Irak
honderden Scuds met opge
voerd bereik verborgen om
onder de bepalingen van de
VN uit te komen. Ook het „su
perkanon" waar Irak aan
werkt, zal door dit team wor
den onderzocht.
Eerdere inspectieteams hebben
bij gebrek aan eigen helikop
ters alleen in de buurt van
Baghdad kunnen opereren.
Irak weigerde de VN toestem
ming voor helikoptervluchten,
omdat die de soevereiniteit
van het land aan zouden tas
ten Onder druk van de VN
worden de vluchten nu toege
staan, zolang de Iraakse rege
ring een eigen vertegenwoor
diger mee mag sturen.
Momenteel wordt ook een in-
spectieploeg samengesteld die
het chemische wapenpoten-
tieel verder in kaart moet
brengen. Hoofddoel van deze
ploeg is een wapendepot bi;
Baghdad, waar duizenden che
mische wapens liggen opgesla
gen.
Emir Kuwayt
De emir van Kuwayt, sjeik Jaber al-Ahmed Al-Sabah, heeft giste
ren in het Witte Huis in Washington met VS-president Goerge
Bush gepraat over de toestand in zijn land en over de sancties
tegen de verdreven bezetter Irak.
FOTO: AP
