ak blijft
reven naar
n eigen
oombom
1
BINNENLAND
Soldaten Zaïre openen vuur op demonstranten
Een dag in
september
Strijd in zuiden van
Kroatië duurt voort
Jeltsin laat parlement crisis uitvechten
MócSoivtant
VRIJDAG 27 SEPTEMBER 1991
uitenlandse steun Parlement Palestijnen vóór Britse premier tegen Boeing Lauda Air
'iname onontbeerlijk" meedoen aan vredesconferentie Nederlandse verdragstekst maakt noodlanding
YORK De nieuwe Surinaamse rege-
lerwacht van Nederland volledige steun
let verwezenlijken van haar doelstellin-
|o heeft president Ronald Venetiaan gis-
lin de Algemene Veregadering van de
de Naties in New York verklaard.
gezonde economie die onmisbaar is
[de democratie, is buitenlandse steun
itbeerlijk".
p ambtsaanvaarding eerder deze maand
[president Venetiaan verklaard, dat hij
Jondwettelijk vastgelegde politieke rol
strijdkrachten wil terugdringen. ,Ech-
len democratische samenleving moet
beschermd en behoeft een hechte
tische basis en steun van andere demo-
the landen".
ALGIERS De Palestijnse Nationale Raad (PNR) is er voor dat
de Palestijnen meedoen aan de dit jaar te houden vredesconfe
rentie in het Midden-Oosten. Nadat de VS „nieuwe waarbor
gen" hadden afgegeven, heeft het parlement in ballingschap van
de Palestijnen gisteren gestemd voor deelname aan een Jor-
daans-Palestijnse delegatie, aldus de Franse radio. Twee promi
nente Palestijnen uit door Israël bezet gebied hebben verslag ge
daan van besprekingen die zij kort geleden gevoerd hebben met
de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken, James Baker.
De twee Palestijnen, Faisal al-Husseini en Hanan Ashrawi, zijn
inmiddels naar Washington vertrokken om met Baker te praten
over de voorbereidingen voor de vredesconferentie. Het feit dat
Husseini en Ashrawi in Algiers gesproken hebben, duidt er op
dat zij wel degelijk als bemiddelaars tussen de VS en de PLO
zijn opgetreden. Eerder had Jeruzalem aangekondigd dat elke
bewoner van de bezette gebieden die het congres bijwoont, na
terugkeer op gevangenisstraf moet rekenen.
LONDEN De Britse premier John Major
heeft 'zeer grote bedenkingen' tegen de ver
dragstekst die Nederland momenteel in zijn
hoedanigheid van EG-voorzitter voor de Euro
pese Politieke Unie (EPU) aan het ontwerpen
is. In dat verdragsontwerp wordt een grotere
politieke rol toebedeeld aan het Europees Par
lement, dat straks meerderheidsbesluiten van
de regeringsleiders zou moeten kunnen tegen
houden. Daarnaast beoogt het ontwerp de Eu
ropese Commissie en het parlement grotere in
vloed te geven op beleidsterreinen als buiten
landse zaken, defensie, justitie en nationale
veiligheid. De Britten zien deze voorstellen in
de richting gaan van een Europese federatie,
waarin zij een stuk van hun soevereiniteit
moeten inleveren.
MIAMI Een Boeing 767 van
de Oostenrijkse luchtvaartmaat
schappij Lauda Air met 252
mensen aan boord heeft giste
ren kort na het vertrek vanaf
de internationale luchthaven
van Miami een noodlanding
moeten maken, omdat één van
de twee motoren oververhit
was geraakt. Het toestel keerde
terug naar Miami en maakte
een vlekkeloze landing. Geen
van de 241 passagiers en 11 be
manningsleden raakte gewond.
Op 26 mei stortte een Boeing
767 van Lauda Air neer in
Thailand. Alle 223 inzittenden
kwamen toen om het leven.
IAEL EVANS
HDAD Diep in
van zijn versterkte
identeners in Baghdad kan
stakendm Husayn van één
keker zijn: zo lang hij
ijft als leider van
——zal het land het doel
n nastreven een
lbom te bouwen,
iroor stappen er ook
kn genomen door de
:tieteams van de
K||figde Naties en de
L X Xlationale gemeen-
het is te laat om
^.^(Ucleaire programma
je 2
zetten,
h beslag nemen van
|rukken en het wegha-
apparatuur voor de
;s nrt- it paar jaar achterstand
€glJ}en. Hij zal echter het
Kippen <|en wetenschappelij-
een Kr0?astructuur en het net-
Sehouden voor de im-
n nucleaire technologie.
de VN-inspecteurs be
te onderdelen wegha-
ederlandenkt Saddam al hoe hij
narchist vervangen.
^vfn fatalistische beschouwing
j heeft s\ks nucleaire potentieel
e cultui|jet tot joel huidige
en avontn om Saddams gehei-
d vergramma bloot te leggen
maar ie;atelliseren, maar om
dat,.^el een breder kader te
uwelijksv
ie^rir I internationale maat-
;n. Ik zei en technologische re
ran I Noord-Korea, Pakis-
^Fe*e ve^andere vermeende nu-
njzonderLgfgjj er njet van kun_
en door ^rhouden atoomwapens
in eigerijkkejen zaj jrak er Qp
en zijr^ jn siagen een atoom-
n erg (bouwen; hoeveel Ame-
len geha bommen er ook ge-
ïn Sow<Zyn hoeveel VN-in-
iboden afrs er ook naar het land
in hun ly worden om geheime
?n - eenen 0p te sporen,
arblijkeli
I voor |as Hurd
7irh niet' Hurd< de Britse minis-
haar ij buitenlandse zaken,
maak scle dinsda« aanudat da
t ze lk®genng "eeft besloten
me'" 0/niddellijke inêang de
nengen"^3" -belangrijk nieuw
7P voor i materiaal" te verbie-
;a! r landen „waar zich
£uderlijltr°leerde nuclaire in-
>en blarf bevinden
De druf slult d'1 «n paar
d doen o maar de geheime
VN akkoord met
Iraaks voorstel
NEW YORK De Verenigde
Naties hebben zich neergelegd
bij een Iraaks voorstel ter op
lossing van het conflict rond
de 44 VN-inspecteurs die al
drie dagen in Baghdad worden
vastgehouden. Irak heeft be
loofd de inspecteurs met al het
verzamelde materiaal te laten
gaan, als zij een lijst tekenen
waarop alle documenten en
films die zij meenemen staan
vermeld. De Amerikaanse
VN-ambassadeur Thomas Pic
kering zei dat de inspecteurs
dat zullen doen. Pickering
verklaarde dat de voorzitter
van de Veiligheidsraad een
brief heeft geschreven aan de
Iraakse regering waarin wordt
toegestemd in registratie van
de documenten, op voorwaar
de dat deze gedurende de re
gistratie in bezit blijven van de
VN-inspecteurs.
diensten weten dat Saddam en
anderen een zodanig netwerk
van contacten hebben opge
bouwd in Europa en elders,
dat ze altijd wel iemand kun
nen vinden die hun kan ver
kopen wat ze willen. Mits er
genoeg dollars worden gebo
den. In de documenten die in
beslag zijn genomen door de
VN-inspecteurs in Baghdad
komen de namen voor van
buitenlandse bedrijven die ap
paratuur hebben geleverd aan
Irak voor het atoomwapenpro
gramma.
Bij de huidige speurtocht naar
Iraks massale vernietingings-
wapens was het meest huive
ringwekkende incident de ont
dekking van een gascentrifu-
gefabriek voor de verrijking
van uranium in een industrie
gebied in de buitenwijken van
Baghdad. Niemand in het
Westen wist van het bestaan
van de fabriek. Mogelijk be
staat er een tweede fabriek die
nog niet is ontdekt. Centrifu-
geapparatuur kan in kleine lo-
katies worden opgesteld.
Zelfs de val van Saddam Hu
sayn vormt geen garantie dat
zijn nucleaire programma tot
stilstand komt, tenzij het hele
Ba'ath-regime met hem zou
vallen. In dat geval is het mo
gelijk dat de politieke steun
voor een atoomwapenpro
gramma afneemt.
(c) The Times
at Elmira
?n. „Ze b- De echtgenote van de voormalige leider van de even-
rust nodjirmalige DDR, Margot Honecker, heeft in Moskou een
dat er iaspoort gekregen. Volgens een woordvoerder van het
eel meer hinisterie van buitenlandse zaken is er niet over haar
wonen. Hch Honecker gesproken toen zij het paspoort overhan-
en". ïeg op de Duitse ambassade. De woordvoerder zei ook
he Sundèen enkele reden was om het paspoort aan Margot Ho-
:e weigeren. Honecker vroeg deze week om contact met
e regering om over zijn terugkeer naar zijn vaderland te
■Hij wordt in Duitsland gezocht wegens het geven van
T* O ïkbevel aan de grens tussen Oost- en West-Duitsland.
Bionauten op weg naar de toekomst
Als kosmonauten verkleed zijn acht mensen gisteren aan een
reis naar de toekomst begonnen. Ze sloten zichzelf op in een
grote broeikas in Arizona (VS), waarvan ze hopen dat die een
model wordt voor de kolonisering van de maan en de planeet
Mars. Twee jaar leven ze in het reusachtige bouwsel van glas en
staal dat ze Biosfeer-2 gedoopt hebben. Ze voorzien volledig in
hun eigen levensonderhoud, waarbij ze groenten en fruit eten die
ze in de broeikas kweken en dieren die ze er fokken. De mannen
en vrouwen, die de bijnaam 'bionauten' hebben gekregen, na
men afscheid van de buitenwereld voordat ze zich voor lange tijd
opsloten. Alle acht beschreven ze hun experiment als een reis,
ook al zal de biosfeer zich niet verplaatsen. Het experiment heeft
tot doel diepgaand studie te maken van het mini-milieu van de
acht, en te bekijken hoe de mens de ecologie verandert van de
aarde, die de bionauten als Biosfeer-1 aanduiden. Met het expe
riment wil men ook bewijzen dat de mens in staat is een zich zelf
in stand houdende kolonie op de maan of Mars te bouwen.
De acht wetenschappers zullen bestuderen hoe alles, van voed-
selresten tot excrementen, nuttig kan worden hergebruikt. Er zijn
geen vuilniszakken in de biosfeer, en ook is er geen papier of
Brittannië. De jongste is 27, de oudste 67. Bij ernstige ziekten of
andere calamiteiten gaan de deuren open.
De 150 miljoen dollar die het project kost komt uit de zak van de
excentrieke miljardair Edward Bass. Hij verwacht jaarlijks een
half miljoen bezoekers, die buiten een kijkje mogen nemen en in
het speciaal aangelegde bezoekerscentrum video-beelden van
binnen mogen zien a raison van tien dollar per persoon.
FOTO'S: AP
KINSHASA Zaïrese mili
tairen hebben gisteren talrijke
betogers verwond die in het
centrum van Kinshasa demon
streerden tegen het bewind
van president Mobutu Sese
Seko. De Luxemburgse televi
siezender RTL meldde dat
daarbij ook doden zijn geval
len. De schutters zouden leden
van de presidentiële garde
zijn.
Belgische militairen meldden
dat de demonstranten riepen
om het vertrek van president
Mobutu en de terugkeer van
de politieke balling Antoine
Gizenga, leider van de com
munistisch gezinde Lumumba
Verenigde Partij. Daarop
openden de Zaïrese militairen
het vuur op de menigte.
Ondertussen is de evacuatie
van buitenlanders uit Kinsha
sa en andere plaatsen in Zaïre
in hoog tempo voortgezet. On
geveer 60 Nederlanders, die
naar Congo zijn gevlucht, zul
len volgens een woordvoerder
van het ministerie van buiten
landse zaken in Den Haag
naar verwachting vanavond in
Brazzaville worden opgehaald.
Op het ogenblik verblijven
naar schatting nog 500 Neder
landers in de voormalige Bel
gische kolonie.
Een woordvoerder van Artsen
zonder Grenzen meldde don
derdag in Brussel dat er tot en
met woensdag ruim honderd
mensen om het leven zijn ge
komen bij het geweld in Zaïre,
terwijl er zeker 1500 gewon
den zijn gevallen.
door JO WIJNEN
BRUSSEL Zomaar een dag in september. Ukkel
heeft regen en grijs weer voorspeld. In het Nauw
van Calais en het Kanaal staat een stijve tot matige
bries. En rond Brussel en Antwerpen staan files.
Er zijn Belgische parachutisten (para's worden ze
hier genoemd) geland in Brazzaville. Een DC-10
van Sabena staat op een eindeloze landingsbaan,
de deuren wijd open. Rond het toestel lopen de
mannen die later de Kongorivier overgezet moeten
worden want daar - in Zaïre dus - is het leger aan
het muiten en het plunderen geslagen. Zaïre is die
dag niet meer dan een wazig beeld op de televisie.
De modderkleurige Kongorivier vloeit aan uit het
diepst van Afrika. Aan de overkant zijn enige
gebouwen, een halfhoge wolkenkrabber, een
radiomast en een rookpluim te onderscheiden:
Kinshasa. Daar heeft iedereen alles leeggeroofd. Ik
zie (op de buis natuurlijk) hoe een man zich uit de
voeten maakt met vier rollen superzacht
toiletpapier van een bekend merk.
Men kan zich voorstellen hoe de sfeer in zo'n stad
is. Niets werkt meer, alles is weg. Omdat de
winkels zijn opengebroken, zijn ze in feite
gesloten. Dus stopt het sociaal en economisch
verkeer en maakt plaats voor een enorme kater en
een vreemde hulpeloosheid.
Mijnheer Mobutu, de president, toont zich aan het
volk en roept: 'Lang leven Zaïre!' Terwijl hij dat
roept en de eerste tonen van het Zaïrese volkslied
hoorbaar zijn, vraag ik me af waarom die man zo 'n
vreemd, hooggesloten jasje draagt, terwijl hij toch
in een warm land woont. Mijn vader, die zelf zijn
spreekwoorden bedacht, zei altijd: 'Waar de zon
het hardste schijnt, slapen de mensen onder de
dikste dekens'.
De parachutisten roken over de long. Ze hebben
een soort camouflagepakken aan zoals sommige
alternatieve jongelui in Amsterdam die ook wel
dragen. Grote kinderen zijn het die in de tropen
mogen scouten. Padvinders met groene petten op
en automatische geweren in de hand.
Thuis, in Brussel, vindt de zoveelste demonstratie
plaats. Mannen met gegroefde gezichten rukken op
naar de Wetstraat. Ze zijn voornamelijk afkomstig
van twee Waalse wapenfabrieken die hun
magazijnen vol hebben liggen met oorlogstuig. De
regering wil daar geen exportvergunningen voor
afgeven en dus zijn de arbeiders boos. Een leidend
politicus steekt een lang verhaal af met behulp van
een megafoon en probeert zo grimmig mogelijk te
kijken.
Later hebben de demonstranten een ontmoeting
met een politicus die alleen maar Vlaams wil
spreken. Dus lopen ze woedend weg.
Het is op dat moment dat de buitenstaander de
greep op de gebeurtenissen begint te verliezen, dat
zijn verbazing plaats maakt voor verbijstering. Nog
diezelfde avond blijkt er zoiets als een
kabinetscrisis te zijn. Want dat gedoe met die
wapens verdeelt de regering. Verdeelt de
vakbonden. Verdeelt de socialisten. Een van de
dingen die de buitenstaander niet kan begrijpen is
dat socialisten die van huis uit Frans spreken (en
die in de regering zitten) de wapens tegen elke
prijs - zelfs die van een kabinetscrisis - aan een
land in de Golf willen verkopen. Socialisten die
Nederlands spreken (en die ook in de regering
zitten) willen dat nu juist niet. Het Belgisch
socialisme heeft dus weinig reden om de
Internationale aan te heffen.
En premier Wil fried Martens danDie verschuilt
zich achter de barricaden van Zaïre. Dat is een
echt belangrijke crisis, roept hij, en daarom moet
op het conflict over de wapens maar iets worden
gevonden. De premier blikt manghaftig in de
camera's, zoals dat een Vader des Vaderlands
betaamt. Hij weet natuurlijk dat de Zaïrese crisis
een staatsman van hem kan maken, maar dat hij
in de crisis rond de wapen verkopen niet meer dan
een dorpspoliticus is die in een caféruzie terecht is
gekomen.
De stijve tot matige bries is gaan liggen. Er valt
een plensbuis. De meeste files zijn opgelost. „Dus
een hapje eten en naar bed", zou Samuel Pepys
zeggen.
Inderdaad, zomaar een dag in september.
BELGRADO Ondanks de
lichte verbetering aan het po-
- litieke front zijn de gevechten
in Kroatië nog lang niet ge
luwd. Met name in het zuiden
van Kroatië wordt nog fel ge
vochten. Bij zware strijd aan
de grens tussen Kroatië 'en
Bosnie-Herzegovina werd gis
teravond een brug over de
Sava verwoest. De Servische
televisie stelde Kroatische gar
disten verantwoordelijk voor
de bestandsschending. Ook in
verschillende andere delen
van Kroatië gingen de gevech
ten donderdag door. Daarbij
kwamen zeker weer negen
mensen om het leven. Het fe
derale leger is vanmorgen be
gonnen aan de aftocht uit Vin-
kovci en Osijek. In deze steden
in de oostelijke regio Slavonië
is de afgelopen weken hevig
gevochten. Volgens militaire
zegslieden in Belgrado trekken
de troepen zich echter alleen
uit de steden terug om elders
in het oosten van Kroatië
nieuwe posities in te nemen.
Ondanks de voortgaande strijd
blijft de algemene indruk ech
ter dat het laatste staakt-het-
vuren, dat zondag zonder be
moeienis van de EG werd
overeengekomen toch redelijk
stand houdt. Vertegenwoordi
gers van de zes Joegoslavische
republieken en de federale re
gering kwamen gisteren op de
EG-vredesconferentie in Den
Haag permanente onderhan
delingen overeen om hun ge
schillen op te lossen.
Huilend laten
Kroatische
vrouwen zich
naar een
vluchtelin
genkamp
brengen.
FOTO: EPA
da. de /0NTÜREN VAN KAPITEIN ROB".
•oldoende
JAN VAN RIEBEECK IN ZUID-AFRIKA
3 VUNDERINK
it integrat- In gezelschap van het Hottentottenhoofd Kokosoa
aan. „DarAn van Riebeeck spoedig daarna een verkenningstocht
er. Nu is ÜNoorden. Hij is goed bevriend met de Hottentotten, die
om daatzag hebben voor de snelheid waarmee de paarden zich
rst is het zegen. Zelf rijden zij op Kaapse buffels, logge, zware
argen dat Van Riebeeck geeft zijn paard de sporen en spoedig
het aanbcfe Hollanders de Hottentotten uit het oog verloren. Wat
jur hier prachtig! „Maar kijk goed uit!", waarschuwt Van
Riebeeck zijn metgezellen; hier zouden wij wel eens op leeuwen
kunnen stuiten". Hij heeft dit nog niet gezegd of twee grimmige
leeuwen springen te voorschijn uit het struikgewas. De mannen
trekken hun degens en de roofdieren deinzen terug. Maar on
middellijk daarna ondernemen zij een nieuwe aanval. Het ziet er
hachelijk uit voor de ruiters. Dan echter hoort Van Riebeeck een
schril gefluit in de verte
MOSKOU President Jeltsin
van de republiek Rusland is
handig een lastige politieke
stoelendans ontsprongen. Zijn
parlement wilde hem onlangs
het vuur aan de schenen leg
gen wegens vermeende
machtswellust, maar eerst
meldde hij zich ziek, toen ging
hij vrede stichten in de Kau-
kasus en nu is hij twee weken
met vakantie.
Vandaag is het parlement van
Rusland opnieuw in zitting bij
eengekomen om over de ver
ergerde politieke crisis te pra
ten. De discussie zal vooral
gaan over premier Silajev en
de schade die zijn politieke
dubbelrol de republiek heeft
berokkend.
De problemen zijn allemaal
ontstaan toen Silajev, nadat hij
ongeveer een jaar lang Jeltsins
premier was geweest, plotse
ling van Gorbatsjov de post
van interim-premier van de
Sovjetunie kreeg aangeboden.
Het land was na de mislukte
coup in een diepe crisis ge
dompeld, dus wat doe je dan?
Silajev nam Gorbatsjovs aan
bod aan, maar bleef twijfelen.
Als Russische premier had hij
Jeltsin gesteund bij het over
hevelen van eigendommen
van de Sovjetunie naar Rus
land.
Inmiddels is hij als premier
van de Sovjetunie aan het pro
beren Jeltsin bij die eigendom
soverdrachten af te remmen.
Zijn brief daarover aan Jeltsin
leidde eerder deze week tot
een rel in de Russische minis
terraad. Hoe absurd de ontsta
ne situatie is, blijkt uit de con
statering in het gezaghebbende
dagblad Izvestia: president
Jeltsin moet nu de brief van
de Sovjet-premier doorspelen
aan de Russische premier, dus
van Silajev aan Silajev.
Bij zijn beslissing om chef te
worden van het inter-republi-
keins Economisch Comité, zo
als de nieuwe Sovjet-regering
voorlopig heet, had Silajev
niet nagelaten Jeltsin te raad
plegen. De Russische president
ziet natuurlijk liever zijn ei
gen, hervormingsgezinde eer
ste minister op de stoel van
Sovjet-premier zitten, dan een
of andere oude apparattsjik,
die bij het doorvoeren van de
economische hervormingen
weer keihard op de rem gaat
trappen.
De Russische democraten wil
len voor hun eigen republiek
echter een premier die hun
belangen verdedigt
Het zit het Russische parle
ment niet lekker, dat alle an
dere Sovjet-republieken bezig
zijn hun rechtmatige eigen
dommen in bezit te nemen,
terwijl Rusland de erfgenaam
van de oude Sovjetunie dreigt
te worden met alleen maar ab
stracte en absoluut geen con
crete bezittingen.
Dat gevecht mogen het parle
ment en de ministerraad van
Rusland nu zonder Jeltsin uit
gaan vechten. De witte reus
uit de Oeral is moe. Als hij
straks uitgerust terug komt,
zal hij, steunend op zijn enor
me autoriteit, de uitkomsten
van de discussie in één klap
goedkeuren of van tafel ve
gen. Zo groot is momenteel
zijn gezag.