S aarzelen
ver geweld
gen Irak
Kruitvat Bosnië opnieuw
een Europees probleem
iQowumt
BUITENLAND
or
Opgetogen wetenschap buigt zich over 'ijsman'
Twonnie-
faaav
DONDERDAG 26 SEPTEMBER 1991
;de getekend
EfJlEl Salvador
er' di<
imen
I eerde
;id beli
PvdA
Wö]
van
m Wii
jen als
zaterd
men?
om
is be
weekb
nedia-s
YORK Het linkse verzet en de
regering van El Salvador hebben gis-
in aanwezigheid van secretaris-gene-
ivier Perez de Cuellar van de Verenig-
ties een veelomvattend vredesakkoord
Salvadoraanse regeringsfhnctiona-
en leiders van de guerrillabeweging
aal Bevrijdingsfront Farabundo Marti
l) zijn er in hun overleg met bemidde-
an de VN in geslaagd hun belangrijk-
chillen op te lossen. In het akkoord zijn
meer bepalingen opgenomen over de
tie van de guerrillastrijders in samen-
en politiek bestel in El Salvador. Ook
leden van het verzet worden opgeno-
een nieuwe nationale politiemacht.
s er eij
aan
n
is een
de
lijks of
Duitsland bepleit nieuw
internationaal gerechtshof
NEW YORK De Duitse minister van buitenlandse zaken,
Genscher, heeft gisteren in de algemene vergadering van de
VN in New York gepleit voor het instellen van een interna
tionaal gerechtshof voor misdaden tegen de mensheid en de
vrede, volkerenmoord, oorlogsmisdaden en het milieu. Ieder
die vindt dat zijn mensenrechten worden geschonden, zou
zich tot dit hof moeten kunnen wenden. Landen die welover
wogen het leefmilieu aantasten, moeten kunnen worden be
straft. Duitsland zal de algemene vergadering van de VN
voorstellen doen die milieu-oorlogvoering moeten voorko
men. Marteling en de doodstraf dienen te worden verboden,
tegen landen die het nemen van gijzelaars toestaan moeten
sancties kunnen worden genomen. Het huidige, in Den Haag
gevestigde, internationaal gerechtshof behandelt slechts con
flicten tussen staten, maar als een land de rechtsmacht van
het hof niet wenst te erkennen - zoals de VS in hun conflict
met het Sandinistische Nicaragua - kan het weinig doen.
Tito op gewoon
kerkhof bijgezet
BELGRADO Het graf van de stichter
van de Joegoslavische staat, maarschalk
Josip Broz Tito, wordt van het park in
zijn vroegere villa in Belgrado overge
plaatst naar een 'gewoon kerkhof' in de
hoofdstad. Dit heeft*de Servische minister
van stedenbouw Miodrag Janic gisteren
verklaard. Officieel is het verplaatsen van
de graftombe van de vroegere communis
tische leider het gevolg van stedelijke uit
breidingsplannen in de luxe villawijk De-
dinje van Belgrado. Tito, die in 1980 over
leed, wilde worden begraven in het park
bij zijn villa Huis der bloemen. De Servi
sche regering wil van het complex, waar
van het gebouw volgens haar 'illegaal is
gebouwd', nu een museum maken.
Amnesty: miljoenen
Chinezen gedetineerd
DEN HAAG In China worden waar
schijnlijk miljoenen mensen willekeurig
en/of onrechtmatig vastgehouden, aldus
de mensenrechtenorganisatie Amnesty
International.
Volgens het gisteren door Amnesty ge
publiceerde rapport 'China - Punish
ment without Crime' zitten veel mensen
vast op grond van oneerlijke procedures
voor administratieve detentie die in
China worden gebruikt. De 'vage' offi
ciële regels betreffende deze vorm van
hechtenis worden, aldus Amnesty, zel
den bekendgemaakt en vaak ook gene
geerd. Het gevolg is dat in het hele land
mensen onrechtmatig en willekeurig
worden gerresteerd.
DE KONINCK
IINGTON Bill
een veije Amerikaanse rege-
heersen vergaande
ïrs??eel (heid en besluite
nd over de vraag of
iekenhi ,e t?ilitair §eweld
worden ingezet te-
militaire industrie
voor
zien
ende njc.
Een of
ze W
en vooint Bush had tot begin
[eek nog een voorkeur
t in de kigerlei vorm van Ame-
c.q. geallieerd militair
en de c|n op korte termijn,
Njet Pentagon (ministerie
ommige[ensie) verzet zich tegen
hun hée acties, waarop onvol-
itenlandi vervolg kan worden
els uit h indien Irak militair
bedjt.
met sucjvoltooide discussie in
ondsreplgton heeft ervoor ge
itter Hjat Amerika binnen de
Duitslajjde Naties het eerdere
oekomstfnen heeft laten vallen
e komein Irak een ultimatum
|uur te stellen voor het
gehoorzamen aan de
•apeningsresoluties.
[woord ontbreekt im-
boralsnog in de Ameri-
hoofdstad op wat te
idat enig ultimatum zal
Hopen.
izelfde reden zwakten
ert de Ute Huis en het ministe-
)uc Hunj buitenlandse zaken in
ls bootvjgton gisteren hun eer-
erland Neigingen met militair
wekaf. Woordvoerders lie-
tor werkten de beloften van
-k. Hoelirieus te willen nemen
en nieuw vastgehouden VN-in-
\lkmaarfs in Baghdad zullen
Nederlakertrekken met de om-
de", zegtj documenten en dat
lotje meükopters zonder voor
Vietnai en beperkingen in
dagen pgen vliegen,
e. „Aan [in blijft het de overtui-
christerin de Amerikaanse re-
En op edat het bewind van
nt werd i Husayn fundamenteel
tot zijn auwbaar is, dat Irak zal
idden on proberen massa-ver-
ugustus. jgswapens te verbergen
Hemel militair geweld nodig
badjrden om VN-missies in
Heeifbegeleiden, om militai-
Maar in in het land te ver-
zal ik i en om Saddam zelf
ïven niethakelen.
anuit hetiing van Patriot-squa-
n Amehaar Saudi-Arabië en
geliike vertrek van een
actieleidqenheid gevechtsvlieg-
dahaar de Golf zijn voör-
ag een bedoeld als krachtig
ragen. „H van die Amerikaanse
mmen ovfeid om uiteindelijk tot
oorstelleiiadige actie over te
n werkel)
Dat leidt fenlopende militaire op-
t wrok (jde VS met politieke en
omslfe complicaties confron-
ijn:
ire escorte van VN- en
le teams die strategi-
ities in Irak inspecte-
imbardementscampag-
alle of een aantal
probeert jte locaties
ig op hetflddadige uitschakeling
nog iet$ks president Saddam
n door eel
het helf
van het
ien. 'Dilli
de k;
Husayn persoonlijk
- Combinaties van die ver
schillende mogelijkheden
- Een enkel bombardement op
een bepaald doel om te tonen
dat het de VS ernst is en in de
hoop dat daardoor verder ge
weld overbodig wordt.
De risico's van die opties zijn
echter velerlei.
Verwijt
Bij dat alles is het een schrik
beeld voor de Amerikaanse re
gering dat na eventuele her
nieuwde aanvallen op Irak,
president Saddam Husayn op
nieuw uit zijn bunker tevoor
schijn komt om eens temeer de
militaire wederopbouw van
zijn land ter hand te nemen.
De wijze waarop Saddam het
VN-team in Bagdad militair
heeft omsingeld, bevestigt hoe
zeer de Iraakse leider zijn sta
tus in eigen land probeert te
versterken door de VN c.q. de
VS op de proef te stellen.
Het grootste politieke gevaar
van de geweldoptie ligt voor
president Bush in de vraag of
de Amerikaanse bevolking een
tweede oorlog tegen Irak zal
appreciëren indien daarvoor
weer duizenden militairen af
scheid van thuis moeten ne
men. Zo'n emotionele aanslag
op het gemoed van een natie
die nog zo opgelucht is over de
afloop van 'Irak-1', lijkt alleen
maar het verwijt te beklemto
nen dat president Bush des
tijds kreeg van de nu gepen
sioneerde generaal Schwarz
kopf, namelijk dat te vroeg
met de oorlog is gestopt.
Dat de nu naar Saudi-Arabië
gestuurde Amerikaanse Pa
triot-bemanningen vanuit
Duitsland kunnen vertrekken
en niet vanuit de VS hoeven
te gaan, is in dit verband een
aanzienlijk politiek-psycholo-
gisch voordeel voor president
Bush.
Omzichtig
Washington zal dan ook pro
beren voor eventuele acties te
gen Irak maximaal gebruik te
maken van de VS-krijgs-
macht-eenheden die thans al
(of nog) in het Golfgebied zijn.
Het gaat om zo'n zeventig ge
vechtsvliegtuigen in Saudi-
Arabië en nog zo'n tachtig
bommenwerpers op twee
vliegdekschepen in de Perzi
sche Golf en de Middellandse
Zee.
Defensie-stafchef Colin Powell
verklaarde gisteren dat die
macht 'voldoende is om voor
Irak te zorgen', maar militaire
deskundigen betwijfelen dit.
De mogelijkheid bestaat dan
ook nog steeds dat spoedig ex
tra eenheden vanuit Amerika
naar het Golfgebied zullen af
reizen. De plannen daarvoor
zijn vorige week al uitgelekt.
Minister van defensie Dick
Cheney maakte gisteren ech
ter duidelijk hoe omzichtig hij
te werk wil gaan: „Er is geen
bijzonder grote haast geboden.
Maar we zullen ervoor zorgen
dat Irak al zijn massa-vernieti
gingswapens verliest, al kost
het ons de hele winter".
Georgiër vrij
Eert Georgisch lid van de militie omhelst een
genomen.
die is vrijgelaten door de nationale garde die hem enige tijd in gijzeling had
FOTO: EPA
INNSBRUCK De vermoe
delijk uit de Bronstijd stam
mende 'man uit het ijs' die in
het Ötztal in Tirol is gevon
den, levert de door de vondst
in opwinding geraakte weten
schap vele raadsels op. Arche
ologen spreken van een sensa
tie en verwachten van verder
onderzoek naar de mummie,
die mogelijk 4000 jaar oud is,
veel informatie over het leven
in de Bronstijd.
Professor Konrad Spindler
van het Instituut voor vroege
historie van de universiteit
van Innsbruck meende woens
dag dat het nog maanden kan
duren voor alle vragen zijn op
gehelderd. Het in gletscherijs
bewaard gebleven stoffelijk
overschot is naar de vindplaats
inmiddels 'Similaun-man' ge
doopt.
Experts bezochten deze week
de vindplaats op 3200 meter
hoogte om verdere gegevens te
ontdekken. Zo is een open
vraag waarom een mens in de
Bronstijd zich in een gebied op
dergelijke hoogte heeft ge
waagd. Gespeculeerd wordt
dat het gaat om een krijger, ja
ger of een handelaar op zoek
naar toentertijd zeer begeerde
erts-vindplaatsen. In elk geval
was het een man, meent mén
in Oostenrijk te weten, die tus
sen 20 en 40 jaar oud was en
rond 1.60 m lang. Zijn tanden
waren sterk afgesleten. Volle
dig onduidelijk is hoe het lijk
in de gletscher is terecht geko
men. Volgens wetenschappers
was het reeds gemummifi
ceerd toen het in het ijs werd
ingesloten. Open is tevens de
doodsoorzaak. Die kan gaan
van een ongeval tot moord,
aangezien de Similaun-man
verwondingen aan hoofd en
rug vertoonde.
De aangetroffen resten van de
kleding en voorwerpen leid
den wetenschappers voorlopig
bij de datering: de weerbesten-
dige kleding uit leder en het
schoeisel, dat tegen de koude
met hooi was gevuld, de hou
ten draagtas, de vuurstenen en
lonten in een lederen buidel,
de houten resten van een
boog, een pijlpunt met houten
greep die als mes diende, en
als sierraad een met een fran-
ie-bundel versierde steen. Als
belangrijkste vondst noemde
Spindler een voor de Bronstijd
typische bijl met een kling van
brons. Raadsels geeft ook de
betekenis van een op de rug
van het lijk ontdekt teken.
Mogelijk gaat het om een ta
toeage met tien, in drie rijen
geordende strepen. Het zou
een symbool van een stam of
een stand kunnen zijn.
door MARC DE KONINCK
WASHINGTON Zelf beleef ik als tijdelijk
bewoner van de VS veel plezier aan mijn pogingen
Amerikaans met de Amerikanen te praten. En
graag wil ik iets van die vreugde overdragen aan
andere geïnteresseerden in taal ih het algemeen en
in Amerika in het bijzonder.
Amerikaans is, zoals u allicht weet, iets anders dan
Engels. De vocabulaire is enigszins anders en de
uitspraak is vergaand anders. Om redenen die hun
wortels ergens in mijn jeugd hebben, is
Amerikaans voor mij een toffe taal om uit te
spreken. Je kunt, als je de muziek ervan te pakken
krijgt, de woorden zo lekker dik uit je mond laten
glijden terwijl aldoende het lijf als vanzelf een
beetje naar dat van Humphrey Bogart of John
Wpyne gaat staan.
De hele wereld hoort dagelijks op de televisie
Amerikaans praten, maar veel bezoekende
buitenlanders hier die er plezier in hebben om het
na te doen, vallen toch ogenblikkelijk door de
mand. Ze weten bij voorbeeld wel dat Amerikanen
elkaar met 'Hi' (spreek uit haaj) plegen te
begroeten, maar ze zeggen het gewoon niet goed
na.
Een vriend van me die hier een tijdje logeerde en
lekker Amerikaans wilde praten, benaderde
autochtonen met een kort 'haj', een afgebeten
ademstoot die mij herinnerde aan een Japanse
samurai die een dodelijk zwaard trekt. De
Amerikaanse aangesprokenen begrepen dan ook
niet dat er een vriendelijke groet bedoeld werd en
deinsden soms zelfs terug voor dat verbale
pistoolschot. Je zegt 'haaaaaaj', als een overdreven
lange lieve vocale aai.
Natuurlijk kent het Amerikaans ook veel regionaal
uiteenlopende dicties, maar daar overheen bestaat
er toch zoiets als Algemeen Beschaafd. De
bekendste collectieve afwijking qua uitspraak van
het Engels doet zich voor in de letter a. zoals die
voorkomt in past (verleden) en half (half). De
Amerikaan zegt paist en haif (de 1 vervalt) met de
langgerekte ai uit migraine en de Brit zegt paast
met de open Britse keel-aa.
Wat ik mijn Nederlandse vriend hier ook heb
moeten afleren, was zijn hardnekkige gebruik van
de Nederlandse korte o (uit opperstegerechtshof)
waar er ook in het Amerikaans een korte o staat.
Staat ja. Maar dat is wat anders dan uitgesproken
wordt. De korte Amerikaanse o wordt niet eens
een lange, ze heeft fonetisch zelfs niets met een oo
te maken. Ze is een lange aaa. Een dollar is een
daaalar. Bob heet niet Bob, Bob heet Baaab. En
Bob heeft geen baan, maar Baaab has a jaaab. En
daarmee verdient-ie dus een aardige... juist, u leert
het al.
En time is taaam en five is faaav. De laatste keer is
the laist taaam. En het Amerikaanse ik, I dus,
klinkt zoals je moet klinken als de dokter je keel
inspecteert. Aaaaminlaaan betekent ik sta in de rij.
Er valt natuurlijk een heel boek te schrijven over
Amerikaanse fonetica, maar laat ik in dit korte
bestek eindigen met een opmerking over
medeklinkers. De pittige Engelse t wordt in
Amerika nogal eens een doffe d. Thirty (dertig) is
thurdy. En in twintig, twenty, verdwijnt de t zelfs
helemaal en misvormt-ie bovendien in z'n val de e
tot een o, zodat er zoiets als twonnie overblijft.
Als u nu de volgende keer, voor u hierheen komt,
deze les goed geleerd hebt, dan kunt u een extra
dimensie plezier beleven aan uw verblijf hier. Dan
hoeft u niet als een raarpratende toerist in dit
vreemde pakhuis rond te lopen, maar kunt u, niet
van echt te onderscheiden, Amerikaan zijn met de
Amerikanen.
Een hint nog: u valt ook door de mand als uw
uitspraak wel goed is, maar uw optreden te timide.
This is America, you know. Wees niet bang bijna
oorverdovend en ondersteund door robuuste
lichaamstaal, te spreken. Dus als een Amerikaan u
vraagt of u Bob nog gezien hebt, dan antwoordt u
met een krachtig: „Ja, de laatste keer dat ik Bob
zag, had hij vijfentwintig dollar in zijn hand".
Maar dan in uw perfecte Amerikaans. Als u het nu
even oefent, dan raakt u het nooit meer kwijt.
Wolf wilde
naar Israël
Markus Wolf,
het ex-hoofd
van de Oost-
duitse geheime
dienst Stasi die
zichzelf heeft
overgegeven
aan de Duitse
autoriteiten,
heeft volgens
rabbijn Zvi
Weinmann een
jaar geleden
met het idee
gespeeld om
naar Israël te
emigreren. Niet
zijn moeder
maar zijn vader
was joods,
waardoor Mar
kus Wolf vol
gens het joodse
geloof geen
jood is.
FOTO: AP
ETNISCH GEWELD OP PUNT OVER TE SLAAN
tf 0NTUREN VAN KAPITEIN ROB". JAN VAN RIEBEECK IN ZUID-AFRIKA
Maria hebben thans twee kinderen, de jongens Lamber-
braham, die zich in dit milde klimaat best thuis voelen,
ids hulp is het ons toch gelukt", zegt Van Riebeeck te
gen zijn vrouw; „laten wij hopen dat ons werk niet tevergeefs zal
blijken te zijn". Op zekere dag brengt Robert Janszoon, die een
reis naar de Indiën heeft gemaakt en onder meer enkele paarden
heeft meegenomen, een bezoek aan de nederzetting. Diè kan
Jan van Riebeeck goed gebruiken, want uitgestrekte gebieden in
het binnenland heeft hij nog niet verkend. Te paard kan hij nu de
wildernis in trekken en wie weet welke ontdekkingen hij nog zal
doen!
'Monogame
vrouwen zijn
niet immuun
voor aids'
BOSTON Twee Britse art
sen adviseren vrouwen dat zij
er altijd op staan dat hun sek
suele partner een condoom ge
bruikt, ook al is het hun man.
Het advies komt uit na twee
studies die ontdekt hebben dat
vrouwen 17,5 keer meer kans
hebben aids te krijgen van
hun mannelijke partners dan
mannen van vrouwen. Ook
breidt de aids-epedemie in
Afrika zich uit tot vrouwen
die niet tot de bekende risico
groepen horen. Het werkelijke
risico voor vrouwen zou niet
komen door het hebben van
meer dan één partner, maar
door te vrijen met een spuiten
de drugsverslaafde.
SARAJEVO Eeuwen
lang leven Serviërs, Kroa-
ten en moslims in de Cen-
traaljoegoslavische repu
bliek Bosnië-Herzegowina
naast en door elkaar.
Maar dat kon volgens de
Bosnische vice-premier
Muhamed Cengic een de
zer dagen wel eens dras
tisch veranderen.
„Etnisch geweld tussen Kroa-
ten en Serviërs staat op het
punt om vanuit Kroatië over
te slaan naar onze republiek
en daarmee naar heel Joego
slavië", zegt hij.
Als de moslims bij de strijd be
trokken raken, staan volgens
Cengic binnen een dag Koso
vo, delen van Macedonië en
Zuid-Servië in brand. „De
burgeroorlog in Libanon zal
verbleken bij wat er dan zal
gebeuren", voorspelt de twee
de man binnen de moslim-par
tij, de grootste politieke bewe
ging in de republiek Bosnië-
Herzegowina.
Met zijn president Izetbegovic,
die eerder al een dramatisch
beroep deed op de EG om een
totale burgeroorlog te voorko
men, kijkt Cengic wanhopig
naar Europa. „Voor waarne
mers is het te laat. Het enige
dat nog kan helpen, is het stu
ren van een vredesmacht naar
Bosnië", stelt hij.
Escalatie
Gewapende interventie lijkt
voorlopig echter niet tot de
overwogen opties te behoren,
maar wel zal de dreigende es
calatie in Bosnië-Herzegowina
hoog op de agenda staan van
de hervatte vredesconferentie
in Den Haag. Na de problemen
in Slovenië en later in Kroatië
lijkt het Europa nu ook de
Middenjoegoslavische repu
bliek te hebben ontdekt als
'probleemgebied'.
Gelegen in het bergachtige
midden van Joegoslavië wordt
de moslimrepubliek geheel
omsloten door de halve maan
van Kroatië in het noorden en
westen, terwijl Servië en diens
loyale bondgenoot Montenegro
de zuidoost-grens bepalen. Met
name de moslimbevolking,
met 43 procent van de ruim
vier miljoen inwoners de
grootste bevolkingsgroep, er
vaart deze vroeger vrij on
schuldige insluiting steeds
meer als een dodelijke omhel
zing. Sinds de opkomst van
het nationalisme in Servië en
Kroatië vrezen zij dat hun re
publiek eenvoudigweg zal
worden opgedeeld tussen de
beide buren. Met name de Ser
viërs worden daarbij als agres
sor afgeschilderd. De laatste
dagen steeg de spanning plot
seling tot explosieve hoogte,
omdat de moslims een bekend
patroon herkenden. „Het sce
nario zoals de Serviërs in
Kroatië uitvoeren begint zich
ook in onze republiek af te te-
kenen", aldus Ejub Ganic,
vice-president van de repu
bliek.
Autonoom
Allereerst verklaarden vier
hoofdzakelijk door Serviërs
bewoonde regio's zich auto
noom binnen Bosnië-Herzego
wina. Bij gebrek aan enig
machtsmiddel leerden de mos
lims daar mee leven. Toen het
federale leger zich ineens
langs de grens van een van de
enclaves stationeerde, werkte
dat als een rode lap op een
stier. Waar' de combinatie van
Servische autonomie en fede
rale militairen voor staat, kun
nen moslims en Kroaten in
Bosnië elke dag in hun buur-
republiek aanschouwen. „Het
leger was op weg naar Kroa
tië, maar zonder enige reden
bleef een eenheid in de buurt
van Mostar achter. Onze presi
dent heeft er ernstig tegen ge
protesteerd, maar tevergeefs.
Effectief zijn we nu de contro
le over een deel van ons
grondgebied kwijt", aldus de
vice-president, die zichzelf
noch moslim, noch Serviër,
noch Kroaat wil noemen. „Ik
ben als Joegoslaaf geregi
streerd". Wel maakt hij duide
lijk dat de moslims tot het bit
tere einde zullen vechten om
hun eigen republiek als een
heid te bewaren.
Grootste grief van de moslim
Cengic is het gedrag van de
soldaten. „Het gaat om slecht
opgeleide reservisten uit Mon
tenegro. Ze vallen vrouwen
lastig, ze breken in, jagen de
bevolking op de vlucht en lo
pen de hele dag dronken rond.
Dit is niet het Joegoslavische
volksleger zoals de Bosniërs
dat kennen. Dit is een bezet
tingsleger. Als het niet snel
vertrekt, zijn incidenten niet
te vermijden", zo meent hij.
