Open haard pleegt aanslag
op gezondheid en milieu
tonen in een wagon: een
loodsprong in de Jaren vijftig
Drie actiegroepen binden de strijd aan
9
Te lease: parket, tapijt en haard
Het breedste gamma wand
en vloertegels vindt u bij ons.
GDI3I3DOIIIIIIIIIIII
OOR STAN VAN HAASTEREN
bngeveer 750.000
Nederlandse gezinnen zitten
:egelmatig bij een knappend
[open-haardvuurtje.
genietend van de
[comfortabele warmte, de
lgeur van brandend hout en
jhet 'vlammetjes kijken'
[drinken ze er hun borreltje
[en eten ze hun zoutjes. Het
Joppunt van huiselijke
[gezelligheid.
heid als iemand in de buurt zijn
haard stookt. Verder zijn er men
sen die last hebben van geïrriteer
de ogen of keel- en slijmvliezen.
Bij langdurige blootstelling aan
haardrook neemt zelfs het risico
op een tumor of kolendampvergif
tiging toe.
Ook de geur van open-haardrook
wordt door velen als onaangenaam
ervaren. Een aantal mensen durft
de was niet meer buiten te hangen,
uit angst voor roetaanslag. Bij an
dere mensen werd het roet letter
lijk in het eten gegooid. Voor som
mige mensen was de haard van de
buurman zelfs een reden om te
verhuizen.
laar het is niet alleen gezelligheid
at de klok slaat rond het haard- Open kaart
jur. Een open haard kan name-
ijk ook vaak gevaarlijk, ongezond
i slecht voor het milieu zijn. Er
jn zelfs al drie actiegroepen op
gericht die de open haard bestrij-
t rond'
ctief en
hypo-
regelt
den.
Twee ervan bestaan uit astmapa
tiënten die last hebben van de
haard of allesbrander (een dichte
kachel waarin van alles wordt
verbrand) van hun buurman. Het
Nederlands Astmafonds wordt per
]aar gemiddeld 33 keer gebeld door
patiënten met klachten over het
haardgebruik van een buurtbewo-
vrijwelner -^e klagen over benauwdheid
en gaan hoesten omdat ze rook
hebben ingeademd", zegt een
woordvoerster van de Astma-pa-
lientenvereniging. Het is zelfs mo
gelijk dat een haardvuur een ast-
-aanval veroorzaakt.
Overigens hoeven niet alleen ast-
mapatiënten te vrezen voor hun
gezondheid als gevolg van haard
vuur. Er zijn ook mensen die kla-
over hoofdpijn en misselijk
In Groningen heeft een aantal
mensen dat geteisterd werd door
overlast van een open haard zich
verenigd in de actiegroep 'Open
Kaart'. „We heten Open Kaart
omdat we vermoeden dat de waar
heid over de open haard wordt
verhuld door het ministerie van
VROM", zegt initiatiefneemster
Trinette Janssen. „Daarom hebben
we laatst in een gesprek met mi
nister Alders onze klachten op-ta
fel gelegd. Hij was diep onder de
indruk".
„We kennen verhalen van mensen
die uit angst voor roet in hun ei
gen huis met een doek voor de
mond rondlopen", gaat de Open
Kaart-woordvoerster verder. „Ook
heeft een aantal mensen door de
haard problemen met de gezond
heid. We weten zeker dat die pro
blemen door de haard worden ver
oorzaakt, omdat de klachten ver
dwijnen als de mensen verhuizen
of met vakantie gaan".
Bij mistig en windstil weer wordt
er vaker geklaagd. Dan kan de
rook namelijk niet ontsnappen en
blijft als een deken over de woon
wijk hangen. De buurtbewoners
kunnen dan niet anders dan de
rook inademen. Ook het bestaan
van schoorstenen op wandelaars
niveau van een aantal allesbran-
ders vergroot het gevaar van het
inademen van rook.
Natuurlijk hangen de risico's voor
een groot gedeelte af van de
brandstof die gebruikt wordt.
„Sommige mensen gebruiken de
haard als een prullebak door er
plastic of zelfs oude schoenen in te
verbranden", zegt een Haagse
haardhandelaar. „Dat levert na
tuurlijk een hoop giftige gassen op.
Ook sloophout kan men maar be
ter niet verbranden, want dat is
vaak gelijmd, geverfd of geïm
pregneerd. Dat is natuurlijk hard-
stikke giftig".
Verder is het belangrijk dat het
brandhout minstens een jaar in de
buitenlucht heeft gedroogd. Voch
tig hout wordt namelijk meestal
onvolledig verbrand waardoor gif
tige stoffen als kolendamp, roet en
koolwaterstoffen vrijkomen. Dit
gebeurt ook als men het haard
vuur smoort door de luchttoevoer
te beperken. De kleur van de rook
is een goede graadmeter. Als de
rook wit of kleurloos is, is er spra
ke van een goede verbranding.
Blauwe, grijze of zwarte rook
duidt op onvolledige verbranding
en dus ook op gevaar voor mensen
buiten en binnen.
Als er giftige gassen vrijkomen bij
een haardvuur, is dat natuurlijk
ook slecht voor het milieu. Een
haard of allesbrander, gestookt
met weinig luchttoevoer, veroor
zaakt evenveel luchtverontreini
ging als honderd gaskachels. Er
komen namelijk ook milieuvervui
lers als zwaveldioxide, benzeen en
tolueen vrij.
Schoorsteenbrand
Ook het aantal schoorsteenbran
den heeft de laatste tijd een vlucht
genomen. Per jaar vliegen er on
geveer tienduizend schoorstenen
in de brand, waarvoor 3500 keer
hulp van de brandweer wordt in
geroepen. Aan de binnenkant van
een schoorsteen wordt namelijk
teer en pek afgezet dat bij hoge
temperatuur vlam vat. Menige
schoorsteenbrand verspreidt zich
naar de rest van het huis, omdat
bijvoorbeeld het behang aan de
schoorsteenmantel vlam vat of de
bakstenen uit de schoorsteen
springen. Het regelmatig laten ve
gen van de schoorsteen kan deze
ellende voorkomen.
Ook wordt een aantal branden
veroorzaakt door brandend hout
dat uit de haard de kamer in komt
rollen, waarna de vloerbedekking
vlam vat. „Ik ken geen haard
waarvoor niet een paar brandplek-
ken in het tapijt zitten", zegt de
Haagse haardhandelaar. „Als de
mensen de brand bijtijds opmer
ken blijft het bij brandplekken.
Maar sommigen verlaten het huis
terwijl de haard nog smeult. Dat is
vragen om moeilijkheden".
Overigens is een aantal haardhan-
delaren zich bewust van de proble
men rond hun produkt. Daarom
komen er steeds meer 'extra-veili
ge en milieuvriendelijke haarden'
in omloop. „Want het moet wel ge
zellig blijven rond het haardvuur",
zegt de haardverkoper.
Volgens de actiegroep Open Kaart wordt de waarheid over de open haard „verhuld".
/oordeel van het wonen in een wagon is dat het heel licht is, doordat er veel ramen zijn.
FOTO: ARCHIEF
OOR INEKE BATS
yilla Karei is in 1958 als
reinrijtuig plan K' gebouwd.
hn de oorspronkelijke
'einwagon is nu echter
einig meer te zien. Binnen
et het knus aan. Roze- en
auw bloemetjesbehang en
radio die zachtjes aan
at. Er staat zelfs een klein
tkacheltje voor de koude
jagen. De handwasruimte is
omgetoverd tot keuken. De
originele treinstoelen die nu
jienst doen als zitbank ogen
comfortabel. In de
voonkamer is het bordje
Niet uit de ramen hangen'
iog blijven hangen.
'et originele 'treinrijtuig plan K',
lias villa Karei, is omgebouwd tot
en woonwagon om zo vanaf 5 ok-
nber dienst te doen als tastbaar
oorbeeld voor de fototentoonstel-
ng 'Wonen in een Wagon' van
"t Nederlands Spoorwegmuseum,
'ensen hebben echt gewoond in.
'lebouwde treinwagons en
metjes", vertelt plaatsvervan-
id directeur van het Nederlands
irwegmuseum, A. van Marion,
men in een wagon is een feno
len dat na de Tweede Wereld
oog is ontstaan toen er een
Jiorme woningnood heerste,
ooral in de jaren vijftig werd de
pbouw krachtig ter hand geno-
,en. Maar voor veel jonge gezin
">g
WSM-'
^■mge
°n<
nen lag het tempo waarin de nieu
we huizen werden opgeleverd nog
veel te laag. Woonwagons stonden
vrijwel nooit alleen, maar in
groepjes rondom de grotere steden
zoals Groningen, Utrecht, Rotter
dam en Bosch en Duin. In totaal
zijn er enkele honderden woonwa
gons in Nederland geweest. „De
meeste zijn weggehaald nadat ze
niet meer bewoond werden en
sommige zijn opgekocht door lief
hebbers", zo weet Van Marion.
Vervolgens laat hij wat foto's zien
die ook op de foto-tentoonstelling
te vinden zijn. Een reeks wagons
schiet voorbij. Ze maken duidelijk
hoe de wagons er vóór en na de
verbouwing uitzagen. Opvallend is
dat werkelijk alles er af wordt ge
sloopt, zodat je na de metamorfose
een scherp oog moet hebben om
nog te kunnen zien dat het een
treinrijtuig of tramcoupé is ge
weest. „Klopt", zegt de plaatsver
vangend directeur, „maar dat
komt doordat de bewoners zich ei
genlijk ook een beetje schaamden
voor het feit dat ze deze nood
sprong moesten maken".
Varkenshok
De .bewoners waren meestal jonge
medewerkers van de Spoorwegen.
Immers, zij zaten dicht bij het
vuur. Zo'n treinrijtuig werd dan
verkocht of ter beschikking ge
steld door de Spoorwegen. Op de
foto's, die voor een groot deel van
de voormalige bewoners afkomstig
zijn, is te zien hoe er indertijd te
werk is gegaan. De rijtuigen wer
den van hun onderstel gelicht en
op een fundering van bakstenen
gezet. Inventiviteit was hen ook
niet vreemd. Een trein op een boot
om zo een woonboot te creëren en
dit alles voor permanente bewo
ning. Soms waren er hele dorpen
van treinrijtuigen zoals in Gronin
gen. Daarnaast deden oude rijtui
gen ook dienst als schuurtje, var
kenshok, ijscokarretje of directie-
Tot de jaren zestig heeft het 'Wo
nen in een wagon' geduurd. Voor
het Nederlands Spoorwegmuseum
réden om deze tien jaar eens onder
de loep te nemen. De totale collec
tie van 77 foto's is grofweg in twee
delen op te splitsen. De ene helft
laat de intacte en de verbouwde
treinwagons zien, terwijl de ande
re helft stap voor stap toont hoe
het rijtuig van binnen en van bui
ten verandert. Op basis van die fo
to's is Tijtuig plan K' omgebouwd
tot villa Kérel. „Tot in de jaren
tachtig heeft deze trein nog ge
woon dienst gedaan. In totaal heb
ben er dertig van dit type in Ne
derland rondgereden", vertelt de
plaatsvervangend directeur van
het Spoorwegmuseum. Op de
werkplaats waar druk geklust
wordt aan 'Karei', zoals het trein-
wagonnetje liefkozend wordt ge
noemd, staan de raarste attributen
Een aantal zitstoelen met bagage
rekken staan te koop voor hon
derd gulden. Oud seinmateriaal,
bordjes met 'Niet roken' en hoge
stenen beelden geven een apart
sfeertje.
Om in Karei te komen moet er
eerst een angstaanjagend smal
trapje beklauterd worden. „Uiter
aard wordt ook dit nog aangepast",
zegt Van Marion die behendig
naar boven klimt. In de villa in
aanbouw is eén coupé niet omge
bouwd als huis-, slaap- of baby-ka
mer. „We hebben dit niet veran
derd om de bezoekers het verschil
te laten zien", legt Van Marion uit.
Maar er zit ook een wedstrijd-ele
ment aan vast. Kinderen mogen
namelijk een eigen ontwerp ma
ken voor de treincoupé. De win
nende ontwerpen worden in de
treinwagon uitgevoerd.
Voordeel van het wonen in een
wagon is dat het heel licht is, door
dat er veel ramen zijn. Ook is er
veel ruimte; een doorsnee flat van
tegenwoordig is veel kleiner.
„Toch bleven de mensen hier niet
heel lang wonen", zegt Van Ma
maar zo'n tien jaar geduurd. Een
echt eigen huis bleef de voorkeur
houden".
Foto-tentoonstelling 'Wonen in
een Wagon'. Nederlands Spoor
wegmuseum, Maliebaanstation,
3581 XW Utrecht van 5 oktober
tot en met 1 december. In de
herfstvakantie rijdt er van 12
tot en met 20 oktober een specia
le pendeltrein drie keer per dag
van Utrecht CS naar het voor
malige Maliebaanstation waar
in het Spoorwegmuseum is ge
vestigd. (Om 10.46 uur, 13.25 uur
en 15.25 uur vanaf spoor 15b).
Het Spoorwegmuseum is open
van dinsdag t/m zaterdag van
10 uur tot 17 uur en op zondag
van 13 uur tot 17 uur.
Als je nèt Iets te kort komt
DOOR KARIN VERAART
In de woonwereld is het nog
een betrekkelijk nieuw
verschijnsel, maar het
achterliggende concept
bestaat al een tijdje: leasen.
Een auto kun je leasen, dat is
algemeen bekend. Maar al
een paar jaar bestaat ook de
mogelijkheid tot leasen van
keukens en sinds enige
maanden van een
parketvloer, compleet met
Perzisch tapijt. Nieuw huis en
net geen geld meer voor die
open haard? Een
leasecontract biedt uitkomst.
En na een aantal jaren trouw
maandelijks een bepaald
bedrag te hebben betaald,
mag je je ook eigenaar
noemen van het geheel. Dit
klinkt toch wel vertrouwd.
Heette dat vroeger niet
gewoon koop op afbetaling?
„Dat is een gewetensvraag", geeft
T. Kerkhof van de firma Rowipar-
ket aarzelend toe. „Ik zou het toch
liever leasen noemen, omdat er
een groot pakket van servicemaat
regelen aan verbonden is. Dat is
eigenlijk het grootste verschil".
Voor tachtig gulden per maand
heb je de goedkoopste parketvari
ant in huis. Leg- en onderhouds
kosten inbegrepen. Dat laatste be
tekent één maal per jaar controle
van de vloer. Als er zo'n vier en
een half a vijf jaar zijn verstreken,
is het tijd voor een grote opknap
beurt, schuren en lakken. En na
die vijf jaar is het leasecontract af
gelopen en ben je van zogenoemd
economisch eigenaar tot juridisch
eigenaar geworden.
Rowiparket is er net twee maan
den geleden mee begonnen, om, zo
zegt Kerkhof, een beetje in de 'pic
ture' te komen. „Met deze extra
dienst willen we een groter pu
bliek bereiken. Uit marktonder
zoek is gebleken dat zo'n tachtig
procent van de klanten een lening
afsluit voor een vloer. Dan biedt
dit toch meer voordelen, gezien de
service". Ze vindt het plan nog te
jong om te kunnen zeggen of het
aanslaat. Sommige mensen weten
nog niet van het bestaan van de
mogelijkheid. „Daarom hebben we
het nu heel duidelijk in de winkel
bij de toonbank staan. En we heb
ben een actie op touw gezet met
Habitat, de woonwinkel".
Haags
Vendoplan heeft al een jaar of drie
ervaring met leasen van keukens,
en hoewel de zaken redelijk gaan
- zo'n zeventig a honderd klanten
per jaar bij de vestiging Den
Haag - bespeuren D. van Dorp en
J. Hazebroek toch enige schroom
bij de klanten om voor een lease
contract te opteren.
„Er rust een zeker taboe op. Ter
wijl we uit onderzoek weten dat de
meeste mensen moeten lenen voor
een keuken". Punt is dat wanneer
men kiest voor een dergelijk con
tract, er een „BKR'retje" gemaakt
moet worden, een uitreksel uit het
register van het Bureau Krediet
Registratie, waar het kredietverle
den van de klant wordt nagetrok
ken. Dit blijkt voor velen een
drempel. „Bij een bank vindt men
het minder eng om te gaan pra
ten", aldus Hazebroek. „Een ken
nismakingsgesprek met ons - dat
vooraf gaat aan de BKR - schrikt
de mensen al af. Ze willen het niet
weten, met name het Haags pu
bliek is daar tuttig in als je het mij
vraagt". Van Dorp heeft wel eens
voorgesteld een folder te doen uit
gaan met een invulformulier voor
de aanvraag van een leasecóntract.
Het idee werd verworpen. „We
waren bang dat we dan niet aan
de vraag zouden kunnen voldoen".
Daarnaast bestaat bij de klanten de
angst dat er een of ander addertje
onder het gras zit. Want het klinkt
toch wel redelijk rooskleurig, zo
verklaren de heren. Een keuken
van bijvoorbeeld tienduizend gul
den (gemiddeld model) kost een
aanbetaling van tien procent en
vervolgens zo'n 125 gulden per
maand, tien jaar lang. Dan is er de
mogelijkheid de keuken te kopen
- eerder aflossen kan ook, maar
dat levert wel een boete op - door
250 gulden aan administratiekos
ten neer te tellen en de droomkeu-
ken is van u. Plaatsing en onder
houd is inbegrepen: gaat na negen
en een half jaar je oven kapot, dan
krijg je een nieuwe. Voorts komt
er om de zoveel tijd een expert kij
ken of alles nog wel goed zit. De
rente is vast 13,6 procent op jaar
basis - aftrekbaar van de inkom
stenbelasting - en er zit een scha
deverzekering tegen brand en in
braak bij in - ze mochten je keu
ken eens stelen. Bij overlijden ver
valt de betalingsplicht. Geen nota-
riskosten, zoals bij een hypothecai
re overeenkomst, geen afsluitpro-
visie, geen voorrijd- of loonkosten
bij pech.
Daar moet toch wel een voordeel
tje voor Vendoplan overschieten.
„Alleen het feit dat we een groter
deel van de markt bereiken", be
zweren Van Dorp en Hazebroek.
Het dubbele
De rest loopt namelijk via het lea
sebedrijf achter de afzonderlijke
bedrijven: Arenda in Nieuwegein.
Het bedrijf is gelieerd aan de
NMB-Postbankgroep (via dochter
maatschappij Nationale Volks
bank) en is sinds juli 1990 bezig
met de leasecontracten. Ook
P. Geerts, directielid van Arenda,
wil niet horen van koop op afbeta
ling. „In onze contracten staat zor
geloos gebruik van de goederen
centraal", benadrukt hij en noemt
nogmaals het servicepakket dat
het onderscheid moet maken. Uit
zijn koker komt ook de benaming
juridisch (Arenda gedurende het
leasecontract) en economisch eige
naar (de klant).
Zo kun je eveneens snel in het
economisch bezit komen van een
orgel of piano (Matla), een open
haard (Bolij), een Perzische tapijt
(Con en Verdonck), kunststof ko
zijnen, een serre (Exakta) of een
plat dak (Consolidated Nederland).
Mocht je na afloop van het con
tract het betreffende goed zat zijn,
dan komt het bedrijf zonder pro
bleem de boel weer ophalen, of
vervangen door iets nieuws. „Maar
daar gaan we in principe niet van
uit", aldus Geerts.
In de annalen van de Consumen
tenbond is deze vorm van lease
nog niet opgenomen. „Het komt
mij verdacht veel voor als koop op
afbetaling", aldus een woordvoer
der. „En dan raden wij de mensen
altijd aan eerst eens goed uit te re
kenen wat het meer kost. Want
vaak, als je de termijnbedragen bij
elkaar optelt, kom je op het dubbe
le uit".
(ADVERTENTIE)
Niets is zo persoonlijk als de keuze van een
wand- of vloertegel. Daarom leveren wij net zo
veel soorten als er smaken zijn.
Kom kijken en |[||frlnii overtuig uzelf!
Daar kun je op bouwen.
Elfrings Bouwmatcrialrnhandel Den Haag. Amstclstraat 2b -14. Toonzaal Lekstraat 85
(nabil Babylon), Den Haag. Telefoon 070 3816900. ('s maandags gesloten)
Elfrings Bouwmaierialenhandel Leiden. Hallenweg 7, Leiden. Telefoon 071 2204 00
