Bolleboos kan
zijn gang niet
gaan op school
GEZOND EN WEL
De medicijnenwereld volgens Piet Vroon
CeidaeSomant
MAANDAG 23 SEPTEMBER
Naar schatting tien tot vijftien procent van de
kinderen in Nederland die naar de basis
school gaan is begiftigd met bovennormale
artistieke en /of intellectuele talenten. Of
wellicht is het beter te zeggen 'behept', want
de helft van deze slimmeriken krijgt op
school geen kans zijn begaafdheden te ont
plooien. Kinderen met leermoeilijkheden
kunnen kiezen uit een veelheid van onder
wijsvarianten, maar alles wat boven het
maaiveld uitsteekt verpietert in de grauwgrij
ze middelmaat. Geen wonder, zegt de lande
lijke vereniging van ouders van hoogbegaaf
de kinderen Pharos, dat de jeugdige bolleboos
thuis en in de klas maar al te vaak een lastig
kind, luiwammes of binnenvetter is of wordt
gevonden. Zijn/haar gaven worden verspild.
Er moet daarom een Europese regeling ko
men die het recht vastlegt op speciaal (basis
onderwijs voor hoogbegaafde leerlingen.
Idoor
ANNE MARIE VAN DER KOLK
Hoogbegaafdheid is lang een
taboe geweest. Ouders zijn als
de dood om te erkennen dat
hun zoontje of dochtertje een
'bijzonder' kind is. 'Opschep
pers', 'aanstellers', zou de re
actie van de goegemeente lui
den en eerlijk gezegd voelen
ze zichzelf ook wat onwennig
met hun 'peuter-in-jaren-
maar-kleuter-in-wijsheid'. En
dus houden ouders hun ver
moedens stil, meent prof. dr.
Franz Mönks van het Cen
trum voor Begaafdheidson-
derzoek van de Katholieke
Universiteit Nijmegen.
Onlangs hield het centrum
op verzoek van de Raad van
Europa een internationaal
congres over onderwijs aan
hoogbegaafde kinderen. Te
gelijkertijd werd in Den
Haag het negende Wereld
congres voor Hoogbegaafden
gehouden. Mönks is vice-
voorzitter van de overkoepe
lende World Council for Gif
ted and Talented Children
(WCGT). Onderwijskundi
gen, ontwikkelingspsycholo
gen en de twee jaar geleden
opgerichte oudervereniging
Pharos zijn eensluidend in
hun kritiek op het bestaande
onderwijssysteem. Knappe
bollen kunnen op school hun
gang niet gaan. Omdat het
onderwijs in ons land zich
richt op de middenmoot biedt
de leerstof onvoldoende uit
daging voor leerlingen die
meer in hun mars hebben.
Wat doe je als onderwijzer
met een vierjarige kleuter
die met rode oortjes 'Pippi
Langkous' leest tussen kinde
ren die na een halve pagina
'Jip en Janneke' voorlezen al
beginnen te draaien op hun
stoeltjes?
Moeilijkste vragen
Een bijkomend euvel is vol
gens prof. Franz Mönks van
het Centrum voor Begaafd-
heidsonderzoek dat leer-
SPECIAAL ONDERWIJS BEPLEIT
VOOR HOOGBEGAAFDE KINDEREN
krachten onkundig blijken in
het opsporen van en omgaan
met leerlingen met boven
normale begaafdheden. „Zo'n
kind haalt niet altijd de
hoogste cijfers maar stelt wel
de moeilijkste vragen. Ze re
kenen, lezen en knutselen
net als de andere kinderen
maar vragen zich meer af,
denken verder door en wil
len ingewikkelder dingen
aanpakken".
Zodra het kind evenwel voelt
dat het uit de toon valt gaat
het zich, volgens Mönks, aan
passen aan het niveau van de
andere kinderen. Het gaat al
les beredeneerd doen, de
spontaniteit is verdwenen. Zo
komt het voor dat een kind
uit zichzelf te vroeg een
vaardigheid leert maar dat
zijn omgeving er niet op is
ingesteld hem daarin te bege
leiden. Het kind reageert
hierop door als het ware te
rug te vallen in gedrag dat bij
zijn leeftijd 'past'. Nog een
voorbeeld: een kleuter die al
leest moet als zesjarige in het
klassikale onderwijs opnieuw
letters leren waardoor hij
opeens weer spellend gaat le
zen.
De onderwijzer die dit gedrag
niet weet thuis te brengen,
ervaart de kleine slimmerik
als een lastpak die 'getemd'
moet worden. En het is waar
dat zulke kinderen thuis en
op school onhandelbaar kun
nen zijn.
Mönks: „Het kind wordt lui,
pesterig of het kropt alles op
omdat zijn leerhonger niet
wordt bevredigd. Sommigen
worden zelfs ziek. Ik ken het
geval van een kind dat op die
manier op een LOM-kleuter-
school terecht kwam omdat
het volgens de leerkracht
eens flink getemd moest wor
den. Dat lukte natuurlijk niet
waarna het kind naar een in
ternaat voor zeer moeilijk le
rende kinderen werd ge
stuurd. Het ging daar nog
slechter. Uiteindelijk werd de
misvatting ontdekt. De leer
ling zit nu op het gymnasi-
Deskundigen, aanwezig het
internationale congres in Nij
megen, wilden dat in alle Eu
ropese landen het recht op
Binnen een school moeten behalve verschillen in intellectuele vaardigheden ook sociaal-culturele verschillen bij elkaar komen.
gedifferentieerd onderwijs in
de wet wordt gegarandeerd.
De aanbevelingen van het
congres in Nijmegen worden
voorgelegd aan het Europees
Parlement.
Opsporen
Hoogbegaafdheid uit zich
vaak in goede tot zeer goede
intellectuele prestaties.
Mönks: „Maar het hangt ook
van andere factoren af of het
kind aan zijn trekken komt.
De omgeving waarin het
kind opgroeit moet meewer
ken, er moeten kansen gebo
den worden, het kind moet
zelf willen."
Kinderen uit lagere sociale
milieus en etnische groepen
zijn minder bevoorrecht.
„Gezinnen waar intellectuele
zaken niet aan bod komen,
hebben geen bevredigende
voedingsbodem waardoor
hun talenten verborgen blij
ven", Deskundigen dringen
erop aan dat leerkrachten al
tijdens hun opleiding moeten
worden geschoold in het op
sporen van hoogbegaafde
kinderen.
Een heet hangijzer voor zo
wel onderwijskundigen als
Pharos is de in de wet vast
gelegde minimumleeftijd
(vier jaar) waarop kinderen
naar school mogen. In een
brief van 12 juni aan de
voorzitter van de vaste Ka
mercommissie Onderwijs
dringt Pharos op een wets
wijziging aan. Kinderen heb
ben recht op acht jaar basis
onderwijs maar het moment
waarop die jaren ingaan moet
afhankelijk worden gesteld
van de persoonlijke ontwik
keling van het kind. Volgens
Pharos zou 2 a 3 procent van
alle vierjarigen best eerder
naar de basisschool kunnen.
Kwantitatief is het probleem,
volgens de oudervereniging,
niet zo groot maar kwalitatief
des te meer.
„Bedenk dat elk kind in zijn-
/haar kielzog een gezin heeft
dat wordt meegezogen in de
problemen", vermeldt de
brief. Tegenover de geringe
extra kosten bij wetswijziging
als gevolg van de grotere in
stroom van leerlingen staan
besparingen als ouders geen
beroep meer hoeven doen op
Riagg en Ziektewet.
Speciale scholen voor hoog
begaafde leerlingen zien de
deskundigen over het alge
meen niet zitten. Dat zou
maar leiden tot een onge
wenste hokjesgeest. Maar
psycholoog Ton Mooij, ver
bonden aan het Instituut
voor Toegepaste Sociale We
tenschappen van de Katho
lieke Universiteit Nijmegen,
denkt er anders over. Hij
schreef het boek 'Schoolpro
blemen van hoogbegaafde
kinderen, richtlijnen voor
passend onderwijs' dat on
langs verscheen. Hierin
spreekt Mooij zich uit voor
verregaande differentiatie.
B. Keizer, beleidsmedewer
ker onderwijs van de Alge
mene Bond van Onderwijs
Personeel (ABOP) noemt de
suggestie van aparte scholen
„weerzinwekkend". ,,Dat
lijkt op brainfokkerij voor de
toekomst. Het betekent een
keus voor selectie op be
gaafdheid en die weg moeten
we niet opgaan. Binnen een
school moeten behalve ver-
FOTO: DIJKSTRA
schillen in intellectuele vaar
digheden ook sociaal-culture
le verschillen bij elkaar ko-
Keizer ziet meer in verrij
king van de lesstof in het re
gulier onderwijs. Scholen
moeten de zelfwerkzaamheid
van kinderen bevorderen en
naast cognitief onderwijs ook
kunstzinnige vorming aan
bieden. Zo speelt een school
beter in op de bestaande ver
schillen in ontwikkelingsni
veau van het kind en krijgen
hoogbegaafden meer kans
om zich uit te leven. Voor
waarden voor een dergelijke
omschakeling zijn volgens de
ABOP-medewerker nascho
ling van leerkrachten, op
waardering van het vak en
aanschaf van vereiste facili-
Het adres van Pharos is Post
bus 686, 3430 AR Nieuwe-
gein. Telefonisch te bereiken
op: 030-540767 (maandag en
woensdag 9-11.30 uur).
Akelige
allergieën
Idoor
TINY FRANCIS
Allergieën kunnen een mens
het leven danig zuur maken.
Bepaalde merken make-up,
gerenommeerd en al jaren
door een vrouw gebruikt,
veroorzaken opeens jeuk of
zwelling rond de ogen. Van
alcohol kun je de ene dag op
de andere dag hevige nies
buien krijgen, die wel uren
duren.
Schoonmaakmiddelen, zeep-
soorten, bepaalde voedings
middelen brengen gebrui
kers in opperste verwarring
doordat ze opeens ademha
lingsproblemen geven,
luchtwegen onklaar maken
(kriebelen) of huiduitslag
doen opkomen. Bij een Rijs-
wijkse huidarts zat onlangs
een mevrouw in de wacht
kamer met afschuwelijke
opgezette rode handen en
vingers. Het leek een vrese
lijk ziektebeeld. De oorzaak
bleek, zo vertelde hij, gele
gen in een goed merk was
middel dat zij al jaren ge
bruikte. Opeens was de huid
gaan opspelen door laten
wij als leek maar zeggen
een 'oververzadiging' daarin
van chemische toevoeging,
op zichzelf doodonschuldig.
Uit de praktijk bekend is dat
sommige soorten oogscha
duw mensen met gevoelige
oogleden hinderen. Enkele
merken houden daarmee re
kening („Clinique bv) bij de
samenstelling. Ook geparfu
meerde zepen en geurtjes
kunnen allergieën doen op
komen. Drs. Schreuder van
de Biodermalprodukten, zelf
lijdend aan een allergie voor
wasmiddelen, heeft in eigen
lab een gloednieuw produkt
ontwikkeld dat hij eerst in
kleine kring (en zichzelf)
had voorgeschreven en nu
op de markt brengt voor
'slachtoffers' van excemen
die onverklaarbaar lijken.
Van waspoeders bleken
vaak minieme resten achter
te blijven in het wasgoed (la
kens, slopen, lijfgoed, hand
doeken). Daardoor kunnen
(slapende) irritaties van de
luchtwegen ontstaan, een
verstopte neus bij het wak
ker worden, snurken, niezen
of kriebelige keel. Keel-
neus en oorarts Dr. E. A.
van Dishoeck L.O.Z. ver
bonden aan de Jan van Goy-
Ook voor make-up kun je allergisch zijn.
enkliniek te Amsterdam was
een der allergologen, die be
trokken was bij het onder
zoek van het nieuwe was
middel, dat de naam 'Hypo-
wash' meekreeg. Hij zegt
boud: „iemand die nooit
snuit kan eigenlijk niet ver
kouden worden. Er ontstaan
in de slijmvliezen geen ont
stekingen. Ernstige overge
voeligheid van de slijmvlie
zen komt. door veel snuiten
en ook door sniffen. Op die
manier maak je zelf een boel
enigermate kapot en bereidt
je de weg voor bacterieën en
virussen die infecties ver
oorzaken". We laten deze vi
sie voor de rekening der me
dici. Vast staat echter dat
huid en slijmvliezen geprik
keld kunnen worden door
inademing van stuifmeel,
huisstof, huidschilfers, haren
en mest van dieren. Andere
patiënten reageren aller
gisch op contact met minera
len (nikkel) en zelfs goud,
dat donkere vegen op de
huid kan geven bij het dra
gen van een kettinkje, (komt
weinig voor en gaat soms
vanzelf weer weg). Rook,
shampoo en geparfumeerde
badspullen horen in het rij
tje thuis. Van Dishoeck: „De
irritatie wordt versterkt
door beschadiging van de
slijmvliezen als de stoffen
contact maken met de diepe
re huidlagen". Stress en ner
vositeit doen er soms nog
een schepje op. Veel exce
men worden daardoor ver
ergerd en verdwijnen als ie
mand wat kalmer aan doet.
Wie precies wil weten waar
allergische symptomen van
daan komen, kan zich bij de
huidarts vervoegen voor
huidtesten, (ondiepe incisies
op de onderarm waarin be
paalde stoffen worden ge
bracht voor het opwekken
van reacties). Terug naar de
'Hypowash' voor wasmachi
ne en handwas bij tempera
turen van 30-60°. Het bevat
volledig afbreekbare opper
vlak actieve stoffen, geen
bleekmiddelen fosfaten of
optische witmakers. De
geurstoffen zijn natuurlijk
en de kalk in het waswater
wordt meteen geneutrali
seerd, zodat was verzachte rs
overbodig zijn. Vanaf heden
te krijgen voor 19.75 gulden
per liter. (Alleen bij apothe
ker of drogist.)
P. A. Vroon is professor-doc
tor en beheert aan de
Utrechtse universiteit de
leerstoel van de functieleer
en de theoretische psycholo
gie. Maar het lezende, luiste
rende en kijkende volk kent
hem wellicht beter onder de
roepnaam Piet. Een echte
media-professor en in zijn
soort een hele leuke.
Hij is duidelijk, verpakt zijn
opvattingen niet in vage on-
snappingsclausules en hij
heeft geen ontzag voor welke
reputatie dan ook, wat overi
gens zeer te prijzen valt. Hij
vindt 'van wel of hij vindt
van niet, en meestal vindt hij
van iets niets, want talent
voor bewonderen heeft hij
niet. Hij zat nauwelijks op
zijn leerstoel of hij reeg zijn
vakbroeders onbarmhartig
aan het mes, en ook de medi
sche wereld kan op zijn zeer
onwelwillende aandacht re
kenen.
In zijn wekelijkse rubriek in
de wetenschappelijke bijlage
van de Volkskrant een
fort van waaruit hij schiet op
alles wat beweegt in maat
schappij en wetenschap
poneerde hij dit jaar negen
tien stellingen ('ideetjes')
over geneesmiddelen. Die
stellingen kun je verdelen in
de vier categorieën aardig,
open deur, bedenkelijk en
daverende onzin. Stelling
nummer een is al meteen da
verende onzin: „Men verwijt
het 'alternatieve circuit' dat
onbekend is waarom een be
paalde methode soms werkt.
Dat is niet eerlijk: bij honder
den erkende medicamenten
en ingrepen (fysiotherapie!)
is het werkingsmechanisme
een mysterie".
Verkeerde boom
Als hij met dat 'men' de re
guliere dokters bedoelt, dan
blaft hij onder de verkeerde
boom. Gewone dokters ver
wijten hun alternatieve colle
ga s helemaal niet dat ze niet
kunnen uitleggen hoe hun
middeltjes werken. Dat kun
nen ze, zoals Vroon terecht
opmerkt, zelf vaak ook niet.
Hoe middelen tegen geestes
ziekten werken?, daar heeft
de verzamelde medische we
tenschap geen flauw idee
van. Electroshock?, al sla je
alle dokters dood, ze zouden
het niet weten. En trouwens,
wat zegt nou zo'n theorie?
Dokters verkeerden tot tien
jaar terug in de veronderstel
ling dat nitrobaatpilletjes hel
pen tegen pijn op de borst bij
angina pectoris omdat het de
Niet hoe geneesmiddelen werken is van belang, maar het gaat erom dat ze werken.
half verstopte kransslagade
ren zou verwijden. Dat bleek
dus niét waar te zijn, maar
helpen deden die dingen wel.
Niet hoe of waarom het
werkt is het criterium om al
ternatieve geneeswijzen al
dan niet af te wijzen, maar
dat het werkt. Als de homeo
pathie morgen kan aantonen
dat het iets goeds teweeg kan
brengen bij de behandeling
van kanker, aids of reuma
en waarom zou je van zo'n
spectaculaire geneeskunde
geen spectaculaire resultaten
mogen verwachten? dan
gaan de reguliere dokters
overmorgen door de knieën.
Niet van harte, maar door de
knieën zullen ze.
Neppillen
'Bedenkelijk is het volgende
ideetje. In veel gevallen, zo
vindt Vroon, kunnen medi
cijnen vervangen worden
door placebo's, door neppil
len dus. Waarom gebeurt dat
niet? „Omdat de farmaceuti
sche industrie er geen com
mercieel belang bij heeft".
Tja. Dat de farmaceutische
industrie zijn spullen zo duur
mogelijk probeert te verko
pen wil ik niet afstrijden,
maar Vroon verzuimt te ver
tellen wat het commerciële
belang is van de artsen, want
die schrijven toch al die re
cepten voor die dure spullen
uit. Welnu. De tienduizend
ziekenhuisartsen krijgen
geen cent meer als ze duur
dere medicijnen voorschrij
ven, net zo min als de zesdui
zend huisartsen. Bovendien
werkt een placebo pas echt
als die met zoveel mogelijk
hocus pocus wordt toege
diend. Bij die hocus pocus
hoort ook een stevige prijs,
want niemand gelooft dat hij
van zijn enge ziekte af kan
komen met een pot pillen
van zes gulden de kilo. Tot
zover is het ideetje onzin,
maar bedenkelijker is het
volgende. Een dokter die pla
cebo's voorschrijft behandelt
zijn patiënt als een klein
kind. Een placebo is alleen
effectief als de patiënt essen
tiële informatie wordt ont
houden: hij mag niet weten
wat er in die neppil zit en
ook niet wat de dokter wer
kelijk over zijn ziekte denkt.
Hoe dat te rijmen is met een
evenwaardige arts-patiënt re
latie? Piet mag het zeggen.
De afdeling open deur, stel
ling 10: „Meer dan de helft
van de voorgeschreven medi
cijnen wordt weggegooid en
vervuilt het milieu." Anders
dan Vroon wellicht denkt is
de medische professie zich
daar zeer bewust van. Of
meer dan de helft van de
medicijnen wordt wegge
gooid weet ik niet, maar dat
het om aanzienlijke hoeveel
heden gaat is zeker. Daar be
staat zelfs een keurige term
voor in onberispelijk Potje
sengels: compliance. Vooral
bij langdurige kwalen die
langdurig moeten worden be
handeld zoals astma is dat
een erkend probleem. Dat
stelling 12 veel kwalen
vanzelf overgaan is de medi
sche stand is ook al bekend.
Ook daar hebben dokters een
keurige Engelse term voor,
zo'n ziekte heet dan een 'self
limiting disease'. Vroon
noemt als voorbeeld ontste
kingen van het middenoor
die in de regel ook zonder
behandeling, vanzelf over
gaan. Het aardige is nu dat
een team van Nederlandse
artsen onder leiding van de
Tilburgse KNO-arts F van
Buchem dat al tien jaar gele
den aantoonde. Zelfs het bui
tenland weet ervan, want het
team publiceerde zijn bevin
dingen ook nog eens in het
gezaghebbend blad de British
Medical Jóurnal. De Engelse
medische-gemeente, die een
sterke voorkeur heeft voor
het doorprikken van oortjes,
is nog steeds niet geheel
overtuigd, maar zover ik
weet zijn hun Nederlandse
vakbroeders nu om.
Toontje
Natuurlijk is het niet alle
maal onzin wat Vroon be
weert. Maar wat irriteert is
zijn toontje. Vroon windt zich
in zijn rubriek voortdurend
op over de domheid, moedwil
en misverstand in de wereld
en die van de universitaire
wereld in het bijzonder. Nu is
er beslist van alles mis met
medicijnen maar dat de me
dische wereld daar niet van
op de hoogte is, lijkt een tik
keltje overdreven. Ten slotte
een aardige stelling van
Vroon: „Laat de arts een
rijksdaalder betalen voor elk
recept. Veel problemen opge
lost". Ook dat is al eens
eerder bedacht.
door JOKE FORCE
naar 18
beelbeke
liekoor
Webbe
JS-jo
IrERSUl
Iban va
■Vorige
fPeter, S
avon
jken pre
van he
i vorigi
KIJKKAST landen g
fan 16 (n
Een toeschouwer,
machte de verschrikkelijk
te verlaten.
Jotie T. Hooft.
Laat het me eerlijk beJ
Ik word er ontmoedigd
een van zijn Comment
heeft Richard Schoonho
de Mikro Gids (nr. 33,
aug.) zijn lezers en kijk
voorgehouden wat hun
naaste toekomst op
televisiegebied te wach
staat. Nu zou ik een b&
gerust kunnen zijn dooi
constatering dat in hetj
2001 niet het kanaalaan
opnieuw verveelvoudig
zijn. Maar tegen die tijè
wel op grote schaal
breedbandtelevisie i
huiskamers hangen.
Daar moet ik maar Hex
aan denken. Of, om in
terminologie van mijn
IAAN H
4l HAA
i", t
van
zate
buurmeisje te blijven: d >t. J an:
jnplein
alle
dentiel
presen
titieda|
ldigt
den Nc
word ik niet goed van.
hemel, bijna kamerbree
beeld gebracht te krijgt
via allerlei kanalen de
door de televisiemakers 1
schoot geworpen wordt,
natuurlijk, u heeft gelij at lede
sterveling in ons heerlij [en we
democratisch landje is
verplicht te kijken naai
prestaties op de beeld bi
Zelfs krijgt niemand in
jaar 2000 of wat later di
opdracht breedbandtele ange re
aan te schaffen. Als heipo
mij ligt, komt zulke
„verfijnde" techniek nit ober et
kamer binnen. Ik hoef
geen gespecialiseerd nel
sport- of speelfilm. In d ninder
commentaar wordt het
overigens wel duidelijk I
consument van dit alles mie van
ervoor moet zorgen dat m
televisiebudget danig is
verhoogd. Hij moet imm
daarmee verbonden
gigantische investering
helpen terugwinnen.
Neem ik het de direct A
de KRO kwalijk na
hem een onheilsprofeet
ons deze zaken voorset
Nee, bepaald niet. Ik 1
ten hoogste de omschri
'realist' toedenken. Hem
de man trouwens dat T
tevens aan de orde stej|
het mediabeleid moet
ontwikkeld, als het orr,
nieuwe zaken gaat.
Tegenhouden lijkt hen
ongezonde zaak: stel c/al
zou lukken. Hij bepleitm
ervoor te bestuderen i
waarden we in het
mediabeleid willen veiM
stellen. Dat zal een moT
kwestie worden. Want I
de moeite van het behM
en dus blijven vertonen
acht, zou zijn buurman
eens als nonsens kunne
bestempelen.
Ben ik een felle tegensti
van televisie? Toch nieV
geef ik volmondig toe I
vermoed dat een groot a
percentage Nederlander
hoeveel kinderen valle\
daaronder?) min of i
verslaafd is aan het mei
Onderzoekscijfers ten dm
nog altijd in de richtinj
méér kijken. Nu zou i'
algemeen gesteld, tegeiA
kijken, voor mijn part1
meer kijken, nog niet i éy Hous
bezwaar hebben, als dai
met de verstrekte infoi
of documentatie ook eei ra
inspiratie werd opgedatl
bepaalde zaken en prob
in het persoonlijk leven
anders, wellicht beter, l
benaderen. Helaas kom
maar al te weinig tot d< i Houstor
bevinding dat mensen Jam, zate
niet met hun kroost) m
de knop hebben omged r
ook nog maar één tel
verwijlen bij wat ze hel
gezien, ondergaan, hebl lts een u
opgediend gekregen. uurde h
We dreigen een geesteli iey Hc
volkje te worden; als vvf m ^h
niet in hoge mate zijn. ten we
wensen ons niet te zeer eens or
spannen, laten ons wel verkleec
amuseren in plaats van radige
creativiteit te ontplooiei geleiden
naar eigen vermogen.
Jammer toch van allerl
nieuwe vindingen, dat i
zo weinig echt ons voor
mee doen. Voor wie oog j begen
ervoor heeft zijn er cur een dij]
en leerzame uitzending rond dai
over, ik weet het. Maai en toe j
er werkelijk volop gebr en
gemaakt, spontaan en i
voorschrift, van wat
voorgespiegeld is gewor
Ik denk dat kinderen dl
reflecteren op wat ze i
hebben gezien, door er
hun ouders over in i
gaan, werkelijk ge vorm
zouden kunnen worden J
3EDENS
Jaap van
dat intrigerend fenomet
optrede
vaar de
'am. Na'
'heater, S.
we televisie noemen. Is h
niet zo ongeveer: kijk of
dingen krijgen ook?
Kamerbreed uAgemefe/|j|^
[geschiede
[Presente
foytema
