P
„Geen politiek op de kansel*"
Loslaten
De hulptroepen
van het Vaticaan
COMMENTAAR
QeidoaQowant
GEESTELIJK LEVEN I OPINIE
zaterdag 21 september 19!
IKON en RKK krijgen
extra zendtijd
HILVERSUM Radio 5 is
vanaf 1 oktober van maandag
tot en met vrijdag een half uur
eerder in de lucht. De uitzen
dingen van half negen tot ne
gen worden van maandag tot
en met woensdag gevuld door
de IKON.
RKK krijgt extra zendtijd op
donderdag en vrijdag. Uitbrei
ding is noodzakelijk om 2,5
uur extra zendtijd voor IKON
en RKK mogelijk te maken.
De IKON zal de extra uren
vullen met IKON-vroeg,
waarin ruimte is voor verha
len, gesprekken en documen
taires over existentiële mo
menten in het leven.
Kerken dringen aan op bescherming zondagsrust
Het raadselachtige in
vrouwen is vooral
dat zij van mannen
houden
Eric van der Steen
UTRECHT De Nederlandse
kerken willen dat de overheid
er alles aan doet om de zon
dagsrust in Nederland te be
waren. Op grond van gods
dienstige motieven, maar ook
uit oogpunt van algemeen be
lang bepleiten zij „een adequa
te zondagswetgeving". „Zon
der over de gewetens te gaan
heersen, moet de overheid de
zondag en de zondagsrust be
schermen", aldus de gezamen
lijke kerken, verenigd in het
Interkerkelijk Contact in
Overheidszaken (CIO), in een
gisteren verschenen rapport.
Het rapport verschijnt enkele
dagen voordat de Tweede Ka
mer zich uitspreekt over een
voorstel om de winkels toe
stemming te geven niet vier,
maar zes zondagen per jaar
open te zijn. PvdA, VVD en
D'66 zijn hiervoor; het CDA is
een fel tegenstander en
spreekt van aantasting van de
zondagsrust. De Kamer stemt
dinsdag over het door de VVD
ingediende voorstel.De over
heid moet volgens de kerken
zuinig zijn op de zondagsrust
en niet toegeven aan „partiële
economische belangen". De
zondag biedt mensen immers
„de gelegenheid zich in speci
fieke zin aan de dienst van
God te wijden. Een dag als te
ken en moment van rust en
bezinning, een doorbreking
van het voor velen vaak jach
tige leven van alledag."Ook
buiten de kerken is behoefte
aan een vaste rustdag voor
„een zekere gezamenlijke be
zinning op inhoud en koers
van menselijk leven en wer
ken", aldus de kerken. „Men
sen zijn zich ervan bewust dat
er meer dingen in het leven
belangrijk zijn dan werken en
geld verdienen."„Juist de ar
beid, die door geen taboes
wordt begrensd, heeft een an
dere begrenzing nodig om niet
dol te draaien. Regelmatig op
houden met werken, aandacht
hebben voor andere mensen
en dingen houdt als het ware
arbeid binnen de te stellen
MIENT JAN FABER OP DE DREMPEL VAN DE VREDESWEEK:
door MAR IN US V.D. BERG
Bij hun huwelijk en later bij de
doop hadden ze beloofd om hun
kinderen een katholieke
opvoeding te geven. Dat was nu
al weer vele jaren geleden. In die
jaren was er veel veranderd. Het
was niet zo eenvoudig meer om
kinderen op te voeden. Ze lieten
zich steeds minder dwingen. Ze
gingen hun eigen weg.
Bovendien stond ze er sinds een
paar jaar alleen voor. Haar man
kon soms krachtig uit de hoek
komen, maar ook hij kon zijn
kinderen niet meer naar zijn
hand zetten. Het deed haar zeer
om te zien dat de kinderen niet
meer naar de kerk gingen en het
was nog maar afwachten of de
jongste wel in de kerk zou
trouwen. Het was alsof haar
steeds meer ontglipte. Natuurlijk
wist ze wel dat dit ook in andere
gezinnen gebeurde, maar dat
maakte het haar niet
gemakkelijker. Zij had die
belofte gedaan en nu haar man
er niet meer was, drukte dit
dubbel op haar schouders. Ze
voelde zich heel erg
verantwoordelijk.
Soms kwam het tot hevige
botsingen met haar kinderen,
maar dat leidde er niet toe dat ze
nu wel naar de kerk gingen. Ze
lag er vaak wakker van en dacht:
„Wat moet er toch van mijn
kinderen worden?"
Op een dag gebeurde het dat zij
aan iemand over haar kinderen
vertelde. Ze vertelde wat ze
deden. Hoe een van haar
dochters werkzaam was in de
zorg voor ernstig verstandelijk
gehandicapte kinderen. En de
ander werkte op een afdeling in
het ziekenhuis waar veel
kankerpatiënten waren. Haar
dochters waren intens
betrokken bij hun werk.
Ze deden meer dan alleen maar
het werk. Ze vertelde ook dat ze
nooit meer in de kerk kwamen.
Ze sprak over haar belofte om
aan haar kinderen een
katholieke opvoeding te geven.
De persoon met wie ze sprak,
zei: „Uw kinderen voelen heel
goed aan wat het hart is van een
katholieke opvoeding. Het gaat
in een katholieke en
christelijke opvoeding allereerst
om het hart. Hart hebben voor
mensen. Hart hebben voor
kwetsbare mensen. Liefde en
hartelijkheid geven aan hen voor
wie het leven niet gemakkelijk is.
Als het goed is, gaat het daar
over in de kerk".
Over dit antwoord moest ze heel
lang nadenken. In haar
opvoeding lag het accent vooral
op het uiterlijk, de regels van de
kerk. Als je je aan die regels
hield dan was je een voorbeeldig
katholiek, een goed christen-
mens. Het viel haar niet
gemakkelijk om de oude
vertrouwde manier los te laten.
Dat loslaten maakte haar
allereerst angstig: „Wat komt er
toch van terecht?"
Maar toch was ze door het
antwoord warm geworden. Haar
kinderen „leefden er niet maar
op los". Haar kinderen leefden
niet alleen voor zichzelf. Ze
merkte inderdaad dat ze ook
aandacht hadden voor anderen
en dat ze niet alleen maar
werkten voor het geld. Het viel
haar zwaar om het oude
vertrouwde, het bekende, het
duidelijke los te laten en
vertrouwen te geven.
Langzaamaan kon ze loslaten en
zei ze tegen zichzelf:
„Vertrouwen geven betekent
veel onzekerheid. Vertrouwen
geven is ook zelf veranderen.
Loslaten en vertrouwen geven is
open gaan voor de mogelijkheid
dat het hart van het geloof op
een nieuwe manier klopt. Klopt
in mensen van wie liefde en zorg
om mensen uitgaat: opdat
iedere mens tot zijn recht komt".
Het viel haar zwaar om te
ontdekken dat wie wil
vasthouden, zal verliezen, maar
wie loslaat zal nieuw worden.
Veel mensen worden in deze tijd
genoodzaakt om vertrouwde
vormen los te laten. Pas als je
loslaat, vertrouwen geeft en de
vrijheid een echte kans geeft,
kun je open gaan voor een nieuw
vertrouwen.
Loslaten is geloven: vertrouwen
geven; de kern van ons geloof
gaat niet verloren. De Liefde
gaat wonderlijk door: kijk maar
goed.
In de tachtiger jaren was hij een nationale bekendheid: IKV-
secretaris Mient Jan Faber. Zijn Interkerkelijk Vredesberaad
stond aan de wieg van de grote vredesdemonstraties die hon
derdduizenden mensen trokken. In de kerken veroorzaakte het
optreden van het IKV enorme tegenstellingen. „Dat is helemaal
uit de klauwen gelopen", zegt Faber. In de wereld van de ne
gentiger jaren zoekt het IKV, dat al 25 jaar aan de weg timmert,
naar nieuwe wegen. De kerkelijke vredesorganisatie is nu actief
in Oost-Europa. Het fenomeen van de stedenbanden komt uit
haar koker. Aan het begin van de Vredesweek 1991 is het tijd
om de balans óp te maken. In zijn nog maar halfingerichte nieu
we kantoor aan de Celebesstraat in Den Haag vertelt Faber over
toen en nu. Hij verrast met zijn visie op politiek in de kerk
('Geen politiek op de kansel') en toont een grote betrokkenheid
bij de actualiteit en bij mensen. Parafraserend op Kennedy be
kent Faber: „Ik ben e
DEN HAAG Mient Jan Fa
ber maakt allesbehalve een
bruisende indruk. Hij vecht
dan ook misschien wel tegen
de bierkaai. Een soort Don
Quichot. Zijn onvermoeide po
gen om mensen warm te krij
gen voor een vredeskaravaan
door Joegoslavië heeft weinig
succes gehad. Slechts tien a
vijftien Nederlanders zijn be
reid om de tocht te aanvaar
den. De meeste Nederlanders
lopen niet warm voor de hui
dige problemen in Joegoslavië
en de Sovjet-Unie. Dat be
treurt Faber.
„Naarmate de problemen ver
der bij je weg liggen, heb je
ook het gevoel dat ze ongrijp
baarder worden en voel je je
zelf beperkter, kleiner, meer
in je eigen omgeving terugge
drongen. Daar worstelen wij
mee. Hoe interesseer je men
sen voor problemen die ze niet
als hun eigen problemen meer
ervaren?"
Faber merkt het aan de tanen
de achterban. Telde het IKV
in de succesjaren van de grote
vredesdemonstraties (1981-
1983) 600 plaatselijke kernen,
nu zijn dat er nog 200. Gevolg
van de teruglopende belang
stelling is dat er gesneden
moest worden in het aantal
beroepskrachten. Van de der
tien formatieplaatsen zijn er
nog tien over. De inkomsten
daalden van één miljoen naar
een half miljoen per jaar.
Dat bedrag wordt voor het
grootste deel opgebracht door
de 20.000 donateurs van het
IKV. De negen kerken die aan
het. IKV meedoen, tekenen
voor twintig procent van de
inkomsten van de kerkelijke
vredesorganisatie.
Toen Faber als wiskundige
binnenkwam bij het IKV, is er
sprake geweest van een haat
liefde verhouding met de ker
ken. Verschillende van de in
het IKV deelnemende kerken
(Rooms-Katholieke Kerk,
Hervormde Kerk, Gerefor
meerde Kerken, Remonstrant
se Broederschap, Doopsgezinde
Broederschap, Oud-Katholieke
Kerk, Evangelische Broeder
gemeenten in Nederland, Qua
kers en de Evangelisch-Lu-
therse Kerk) wilden het IKV
op afstand manoeuvreren.
Met name het duidelijk poli
tiek stelling nemen stak de
kerkbestuurders en hen niet
alleen. Het kerkvolk morde
ook. Nogal wat kerkmensen
zagen in het IKV de pleitbe
zorgers van de Sovjet-Unie. De
leuze 'help de kernwapens de
wereld uit, te beginnen uit Ne
derland' was daar duidelijk
debet aan.
De tegenstellingen binnen de
kerken leiden tot de oprich
ting van het Interkerkelijk
Comité voor Tweezijdige Ont
wapening (ICTO). Kerken ho
ren geen politieke uitspraken
te doen, is het ICTO-devies.
De relatie tussen de kerken en
het IKV is echter gebleven.
Oude liefde roest niet.
Met de splitsing die het IKV
binnen de kerken heeft ver
oorzaakt, is Faber nooit geluk
kig geweest. „Ik zal ook wel
bijgedragen hebben aan de po
larisatie, maar we hadden alle
maal harde koppen".
Als taak van het IKV ziet Fa
ber om uitdagend bezig te zijn.
„Die wisselwerking met de
kerken ging ten tijde van de
vredesdemonstraties niet goed.
We konden het niet aan met
elkaar. Het liep gewoon hele
maal uit de klauwen".
Van politiek op de kansel
Het Malieveld is
,IKV liever vandaag opheffen dan morgen
Persoonlijk zou Nanne J de Jong, medeoprich- Dit heeft geleid tot grote spanningen binnen de
ter en bestuurslid van het ICTO (Interkerkelijk kerken. „De polarisatie ging door de kerken
Comité voor Tweezijdige Ontwapening), Mient heen als een ruwe wind". Het ICTO pleit er-
Jan Faber nog wel kunnen feliciteren met het voor om in de kerk alleen het Evangelie te ver-
25-jarig bestaan van het IKV. Zijn bezwaar is kondigen. De Jong doet Faber een voorstel:
echter dat het Interkerkelijk Vredesberaad net „Als Mient Jan Faber zegt: 'Wij heffen het IKV
een politieke partij is in plaats van een 'beraad', op' dan stoppen wij met het ICTO".
toont Faber zich een tegen
stander „Ik wil best na de
kerkdienst praten over poli
tiek, maar niet in de dienst
zelf waar je even dat echt ge
meenschappelijke met elkaar
moet kunnen beleven. In de
viering gaat het erom om
mensen uit alle mogelijke hoe
ken en gaten bij elkaar te
brengen en ze iets van die ge
meenschap der heiligen te la
ten ervaren. Dat proces ver
dient de grootst mogelijke
zorgvuldigheid. Daar zit een
probleem, bijvoorbeeld voor
geëngageerde predikanten.
Want hoe houd je dat over
eind? Het viel in die tijd van
de kernwapendiscussies vaak
niet mee. Ik denk dat er heel
veel dingen fout zijn gegaan".
Op de vraag of Faber en met
hem het IKV na de topperiode
van de vredesdemonstraties
ook in een zwart .en eenzaam
gat is gevallen, antwoordt hij
ontkennend. „Er is juist niks
eenzamers dan in het middel
punt van de belangstelling te
staan. De media rollen over je
heen. Symboolfiguur zijn is
buitengewoon vereenzamend.
Iedereen doet maar met je, als
of je het eigendom van het pu
bliek bent. Je uitspraken wor
den vaak misvormd weergege
ven. Dat is echt vereenza
mend. Dat los je alleen maar
op door je echt te blijven inte
resseren voor wat je dóet.
Door toch door te gaan op een
aantal wegen die je ziet en
waarvan je denkt dat ze be
langrijk zijn".
Over zijn levensbeschouwing
laat Faber zich heel voorzich
tig uit: „Je merkt dat bepaalde
dingen je bezighouden Dat je
het belangrijk vindt hoe vol
keren, mensen, zich ten op-
beroepingen
Nederlandse Hervormde Kerk
Aangenomen naar Hoogeveen
G.J. Ros te Brummen. Beroe
pen te Moordrecht(deelge-
meente Bethel) L. Quist te Bru-
chem-Kerkwijk. Aangenomen
naar Delfshaven P.L. de Jong
te Nunspeet.
L
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Drijber (part-time)
en te Westerbork (part-time)
D.G. ter Horst, kandidaat te
Drijber, die deze beroepen
heeft aangenomen. Aangeno
men naar Utrecht A.C. van
Beek te Barneveld; naar Lem
mer drs. H. Thon te 't Zandt en
Zijldijk. Aangenomen naar Rot-
terdam-Centrum(part-time)
mevr.drs. A. Peper, studenten
predikant te Eindhoven(part-
time). Beroepen te Wolvega
drs. C. Bijman te Urk.
Christelijke Gereformeerde
Kerken
Beroepen te Aalten A. Wage
naar te Mussel.
Gereformeerde Kerken vrijge
maakt
Beroepen te Almere J.P. van
Bruggen te Uithuizen. Aange
nomen naar Smithville(Canadl-
an Ref. Churches) J. de Gelder
te Groningen-Oost. Beroepen
te Alphen aan den Rijn D.
Grutter te Rijnsburg.
Nederlandse Gereformeerde
Kerken
Beroepen te Almkerk-Werken-
dam i.c.m. Gorinchem P. Kur-
pershoek te Assen.
Evangelisch Lutherse Kerk
Aangenomen naar Amsterdam
(voor het Pastoraal Centrum)
mevr.drs. M.A.J. Brouwer, pro
ponent aldaar; naar Amster
dam (Brandpunt Augustana-
kerk) drs. M.L. van Wijngaar
den, proponent te Tiel.
Hoeveel troepen heeft het
Vaticaan? Deze zo vaak
geciteerde vraag van Sta
lin aan Pius XII om de
volstrekte onbelangrijk
heid van het Vaticaan in
de machtsverhoudingen te
demonstreren komt met
de definitieve ondergang
van het communisme in
een verrassend ander dag
licht te staan. Want de te
genvraag is nu: in hoever
re heeft de (Poolse) paus
aan die ondergang bijge
dragen? Het antwoord
daarop zal de komende
tijd nog volop stof leveren
voor debatten tussen de
historici.
Dat neemt niet weg dat voor
sommigen de vraag al is beant
woord, met name voor de paus
zelf. Tijdens zijn bezoek aan
Tsjechjoslowakije vorig jaar
liet deze al uitkomen dat hij de
bevrijding van Oost-Europa
van het communisme als een
geschenk uit de hemel be
schouwt. Daarmee liet hij ten
onrechte zijn eigen aandeel
buiten beschouwing. Anderen
laten zich door weer heel an
dere vooroordelen leiden. In
hun visie is het Vaticaan ge
doemd op het wereldpolitieke
toneel een volstrekt onderge
schikte rol te spelen.
De vroegere Amerikaanse am
bassadeur bij het Vaticaan en
journalist Frank Shakespeare
probeerde die sceptici ooit tot
andere gedachten te bewegen.
Volgens hem is de paus een
van de best geïnformeerde
mannen ter wereld. Niet al
leen reist hij ontzettend veel,
hij beschikt door middel van
de nuntiaturen overal ter we
reld over uitstekende informa
ties, hij ontvangt dagelijks be
zoekers uit tal van landen en
hij spreekt als weinig anderen
zoveel talen, en niet op de al
lerlaatste plaats de slavische.
Slechts weinigen zullen daar
tegen op kunnen.
Daarbij komt, zo zou men daar
aan toe kunnen voegen, dat de
paus, als het over het commu
nisme gaat, dit uit eigen erva
ring kent en, wat meer is, dat
hij als hoogleraar aan de uni
versiteit van Lublin ook de
moeite heeft genomen om de
zwakke plekken ervan te be
studeren.
Behalve voor de paus was voor
niemand de overwinning op
het communisme zo zoet als
voor die groepen in Oost-Eu
ropa die in de jaren veertig en
vijftig werden aangeduid als
de zwijgende, vervolgde kerk.
Zij waren de meest geharnaste
tegenstanders van het regime
en zij hadden decennia lang
het meest te lijden van de
communisten.
Maar om anderen in die strijd
tegen het regime te motiveren
was er meer nodig. Daar wijst
de Franse journalist Bernard
Lecompte op in een pas ver
schenen boek met de wat pa
thetische titel 'De waarheid
wint het altijd van de leugen'
Ondanks die gedrevenheid
kan Lecompte niet beschul
digd worden van vooringeno
menheid, hij is niet katholiek
en dat maakt zijn analyse mis
schien juist interessanter. Zijn
De paus temidden van leden van de Zwisterse garde
boek moet het - zoals trouwens
met veel Franse visies het ge
val is - meer hebben van rede
neringen en analyses dan dat
het echt nieuwe feiten aan
draagt.
Om te begrijpen waardoor zo-
velen bereid waren het com
munisme af te zweren ver
diept hij zich in de situatie
waarmee de gemiddelde bur
ger in de Oosteuropese landen
te maken had. Die werd van
de kant van de overheid
voortdurend met leugen en
bedrog geconfronteerd. Het
nieuwe van de paus was dat
hij niet als een ouderwetse
kruisvaarder het atheïsme van
de communistische regimes
bestreed maar juist het totali
taire karakter ervan veroor
deelde. Daardoor vernietigden
die regimes niet alleen aspira
ties van gewone mensen maar
uiteindelijk van de samenle
ving in zijn geheel.
Als filosofieprofesor aan de
universiteit van Lublin heeft
de paus, zo kan men daar aan
grenzen", schrijven de kerken.
Regelmatige rust is een essen
tiële voorwaarde „voor het
overleven van de mens en van
de wereld". Het CIO, waarin
13 christelijke en 3 joodse
kerkgenootschappen samen
werken, vindt het, „te ver
gaan" om joodse en islamiti
sche feestdagen net zo te be
schermen als de christelijke
zondag. Wel moeten wetgevers
rekening houden met „gods
dienstige opvattingen die niet
tot het algemene patroon kun
nen worden gerekend".In ja
nuari toonden de voormannen
van de drie grootste kerken
zich ernstig bezorgd over de
groei van de zondagsarbeid.
Nieuwe obstakels
on
oo
[VAN I
HAAC
HET IJzeren Gordijn is verdwenen, maar de bevriji
keren van het voormalige Oostblok vrezen dat het 1VL
bezig is een nieuw onoverkomelijk obstakel op te w 'oor c
een soort Rio Grande dat Europa verdeelt in een rijke
arme helft. De euforie over het verdwijnen van de cc 9
nistische dictaturen heeft wellicht bij velen in Midd
Oost-Europa de illusie gewekt dat het Westen hen n 4 pr
ter hulp zou snellen om hen zo spoedig mogelijk op he jn Grt
terse niveau te brengen. Die illusie zijn ze inmiddels ie
Er blijkt een groot verschil te zijn tussen woord en
Aanmoedigingen, toejuichingen en schouderklopjes
die zijn overigens gratis. Wanneer men echter vra
woorden in daden om te zetten, schakelt men over na
andere toonaard.
,EA.
De eerste koude douche kregen de voormalige Oostbl
den afgelopen jaar in Praag toen de Franse president
<;ois Mitterrand Tsjechslowakije en de andere landen
het nog tientallen en tientallen jaren zou duren voor;
zouden kunnen toetreden tot de Europese Gemeensch
clav Havel heeft het Mitterrand nooit vergeven. Polei
middels zo gedesilussioneerd dat het de onderhands
over een associatieverdrag met de EG heeft afgebrokt
gens Warschau heeft het geen zin de onderhandelinge
te zetten omdat de EG helemaal geen zin heeft
verdrag.
u
BH
ill
De breuk is het rechtstreekse gevolg van de mislul
derhandelingen over gunstige voorwaarden voor de
vanuit Polen, Hongarije en Tsjechoslovakije naar
eerder deze maand in Brussel. De Europese Comissie
maanden in gesprek over handelsakkoorden die de
landen wat meer zuurstof en vooral westerse devie
zouden kunnen bieden voor hun geruïneerde econc
Uit de onderhandelingen had men in Praag, Warsc ja;
Budapest wellicht kunnen opmaken dat de vooruit
niet zo slecht waren.
ha a
van
;ever
Ie or
op
icfcndstc
De Europese Commissie kan echter niet op eigen
handelen. De Commissie krijgt haar directieven
twaalf leden-landen. En de twaalf leden-landen moei
eerst unaniem eens zijn vooraleer een beslissing kan
genomen. De onderhandelingen over de export vanuit
Tsjechoslowakije en Hongarije waren dan ook onmit
van de baan toen Frankrijk zijn veto uitsprak over de
van Pools vlees al was het maar een kleine
heid naar de EG-landen. Parijs verschuilt zich ac
boeren die zeker woedend zouden reageren op de im]
nog meer 'vreemd' vlees.
oede
et be
irengs
fing e
erner
id effing
zichte van elkaar gedragen.
Als er toestanden in Joegosla
vië of de Sovjet-Unie zijn,
merk je dat je er op de één of
andere manier dicht bij wilt
zijn. Dat zal wel iets te maken
hebben met recht, gerechtig
heid en vrede".
„Dat je dit soort dingen doet,
moet toch op zijn minst bete
kenen dat je bepaalde ver
wachtingen van menselijk le
ven op aarde hebt. Dat je dit
leven van een soort zin voor
ziet".
„Wat ik leer van het naar de
kerk gaan, van catechese is
vooral dat mensen met elkaar
een geschiedenis maken. Aan
elkaar verhalen doorvertellen.
Die gemeenschappelijke reis
ervaar ik als iets van wezenlij
ke betekenis voor de mens
heid. Ik kan mij geen God
zonder mensen voorstellen".
Om de pil te vergulden stelde Frankrijk voor een
op te zetten: de financiële hulp van de EG ten behoe 1
de Sovjetunie zou door Moskou gebruikt worden om
kopen in Polen, Tsjechoslowakije en Hongarije. Op z
dat vanzelfsprekend geen slecht idee. Iedereen is eri
holpen: de Russen, die hiermee kunnen voorzien
voedselbehoeften, de Polen, Hongaren, Tsjechen er
ken die hun landbouwprodukten kunnen afzetten en
westerse valuta voor krijgen en de EG die er niet no
graanbergen bijkrijgt. Maar de Middeneuropeanen zii
in, al of niet terecht, een poging van de EG om hen bi
'club der rijken' te houden en hen blijvend vast te pi
het 'blok der armen'. In de verhoudingen tussen stater
niet alles met geld gezegd.
dl on
j irkor
Het 1
FOTO: AP
toevoegen, veel werk gemaakt
van de waardigheid van de
menselijke persoon. Lecompte
meent dat paus Woityla met
deze benadering uiteindelijk
de handen van iedere oppo
sant op elkaar kon krijgen.
Er is trouwens nóg een ele
ment in het optreden van de
paus waarvan het belang niet
onderschat moet worden. Het
is maar al te bekend dat de
paus niet alleen slim maar ook
een zeer devoot man is. In zijn
devotie neemt de Maagd Maria
een vooraanstaande plaats in.
Wat in het westen bij gelovi
gen en ongelovigen meestal de
wenkbrauwen doet fronsen,
bleek in het oosten waar het
communisme een geestelijke
kaalslag heeft bewerkstelligd
juist heel welkom. Het is zeker
dat de paus door deze oude
ideaalbeelden weer tevoor
schijn te halen zeer veel men
sen heeft geraakt en dat het
een factor is geweest die de
Wende mede heeft veroor
zaakt.
uT EcidocSouocmt
Kantoor
Telefoon'
Telefax:
Postadres-
Westerpers bv (maakt deel uit vi
Apothekersdijk 34, Leiden.
071 -122 244.
071 - 134 941
Postbus 112300 AA Leiden.
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk.
Telefoon: 070-3190 933.
Telefax 070-3906 717
Postadres- Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur: J Leune
Adjunct-hoofdredacteur. J. Timmers.
Chef-redacteur G.- J. Onvlee.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808): L. van Koot.
046 of 071 - 144 047) R. Kleijn (chef),
n Herpen (chef), F. Buurman,
Sport Leiden e.o. (tel. 071 - 144 049): K. van Kesteren.
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel: 070 - 3190 815):
A. van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs. C. van Haersma Buma, A. van Hols
E. Huisman, H. Jansen, drs J van Leeuwen - Voorbij, R de Roo, drs. K. Vl
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834): G Ansems (coördinator), B. Jansma, H. Pie
Geestelijk leven (tel 070 - 3190 835) L. Kooistra, drs. P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838)' M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis, S. Pieterse.
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T, Kors.
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Neer
België. De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs. K. Swiers en N
Ven. De parlementaire redactie bestaat uit R. in 't Hout (chef), H. Bijleveli
land, P Koopman, D. van Rietschoten en K. van Wees.
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
- de volgende correspondenten in het buitenland: S Akkerman (Praag),
drs. D. J. van den Bergh (Peking), drs. H. Botje (Tunis), A. Courant (Atht
R. Hasselerharm (Johannesburg), T Heard (Kaapstad), drs A Heering
Huët (Parijs), M de Koninck (Washington), H. Kuitert (Nieuw Delh
F Lindenkamp (Sao Paulo), R. Simons (Londen), drs. R. Vunderink (Mos
W. Werkman (Jeruzalem), E. Winkels (Barcelona), G. van Wijland
F. Wijnands (Bonn), J. Wijnen (Brussel).
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve ve (j"
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London. Vertaal)
M.de Cocq.
n 08.30 tot 17.00
1 18.00 tot 19.00
25,70
76,60
294,30
Nabezorging
Telefoon. 071 - 122 248 op mé
15.00'uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand r
per kwartaal
per jaar
Bij betaling per acceptgirokaart:
per kwartaal 78,60
per Jaar 299,30
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertehties kantoor Rijswijk 070 - 3
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
anr
st y
ere se
linder
Kan
g gele
seksu
nd v£
fet mi:
ren di
rhtste
eksuet
kunn
na hi
rmalig
heeft
steld
op de
en va
'er z
om ie
•nem
termi
per
