oden in Spanje door foutieve bestraling
rijs is niet
ger verplicht
V-station
EG weer naar de onderhandelingstafel
er
rdanië steunt
edesplan Baker
BUITENLAND
te
Frisse taal
Gijzelaars Libanon
voorlopig niet vrij
iócGouomit
ee uui
net de
de
VRIJDAG 20 SEPTEMBER 1991
Koning Husayn van Jordanië, dat voor de
oor Palestijnen wordt bewoond, heeft zijn steun be-
i het vredesplan van de Amerikaanse minister
litenlandse zaken, James Baker. Husayn en Baker
de Palestijnen gisteren in Amman op de vredes-
r het Midden-Oosten bij te wonen die
igton in oktober hoopt te houden. Baker, die
deze week al ontmoetingen had met Palestijnen
ze\ Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever, hoopte
'sj jlestijnse vertegenwoordigers opnieuw te treffen in
i.
ictionaris van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie
Jamil Hilal zei echter dat Baker niet voldoende
PLO-voorwaarden tegemoet is gekomen om de
b|nen uit de bezette gebieden aan de conferentie te
eelnemen.
TNO leidt onderzoek
chemische wapens Irak
DELFT Ir. M. van Zelm, directeur che
misch onderzoek van het Prins Maurits Labo
ratorium van TNO in Den Haag, zal de inter
nationale VN-missie voor onderzoek naar de
chemische bewapening van Irak leiden, zo
deelde de onderzoekorganisatie gisteren des
gevraagd mee. De onderzoekinstelling nam al
eerde^ deel aan een verkennende missie naar
de Iraakse activiteiten met betrekking tot
chemische wapens. De bedoeling is dat nu de
situatie in Irak meer in detail wordt bestu
deerd. Het exacte programma van de tweede
missie staat nog niet vast. Evenmin is bekend
hoeveel mensen aan het onderzoek zullen
deelnemen. TNO noemt een aantal van onge
veer vijftig man uit verschillende landen.
Van hen zullen vier man uit Nederland af
komstig zijn.
Malaysia overweegt
bouw aids-kolonie
KUALA LUMPUR De regering
van Malaysia gaat de mogelijkheid
bestuderen om een kolonie voor
aids-patiënten op te zetten, naar
het voorbeeld van de in het land
bestaande lepra-kolonie. Volgens
minister van gezondheid Lee Kim
Sai wil de regering mensen die
aan aids lijden opsluiten in een
„nederzetting" waar artsen voor
de medische verzorging klaar
staan. Volgens Lee wil Malaysia er
alles aan doen om het publiek te
beschermen tegen de overbrenging
van het HIV-virus. Malaysia denkt
er tevens aan de namen van aids-
patiënten openbaar te maken en
identificatiepasjes in te voeren
voor besmette personen.
Ook Britse conservatieven
schakelen Hollywood in
LONDEN Dit jaar verlaten de Britse Conservatie
ven zich niet meer op een paar snelle jongens uit de
reclamewereld voor het maken van propagandafilms
die als wapen in de verkiezingsstrijd zullen worden
ingezet. In navolging van Labour hebben ze het
hogerop gezocht en een beroemde Hollywood-regis-
seur ingeschakeld. Oscar-winnaar John Schlesinger,
regisseur van 'Billy Liar', 'Midnight Cowboy' en 'The
Marathon Man', mocht zich om te beginnen op het
verkopen van John Major storten. Heeft het gehol
pen, Schlesinger aantrekken? De film die gisteren
aan de pers getoond werd, laat zich als volgt samen
vatten: beelden van pasgeboren baby's, van cricket
spelers ergens in een dorp, het Britse leven van alle
dag. Major aan een bureau die de kiezers vertelt: „Ik
wil een samenleving opbouwen die zich lekker
voelt." Dit moet Major zijn nieuwe image van „ca
ring conservative", zorgzame conservatief, bezorgen.
WINKELS
ELONA Deze
[overleed een Spaan-
Etiger aan kanker,
icember vorig jaar
jj een goede kans op
Jng en daartoe werd
|het ziekenhuis van
fcza bestraald. Een
lie die fataal bleek,
(gedurende tien da-
het apparaat de-
zond het een te
fraling uit. Daarmee
was het doodvonnis van
de kankerpatiënt vrijwel
getekend.
De overledene is al het zes
tiende slachtoffer sinds het be
stralingsapparaat van het Hos
pital Clinico in Zaragoza het
begaf. De averij ontstond op 10
december van het vorig jaar
en werd pas tien dagen later
ontdekt. In die periode wer
den 27 personen met het appa
raat bestraald. In februari be
zweek het eerste slachtoffer
aan de gevolgen. De negen die
nu nog in leven zijn, wachten
machteloos op een dood die
vrijwel zeker komen gaat.
Het „ernstigste ongeluk uit de
medische geschiedenis over de
hele wereld", zoals het Spaan
se Instituut voor Gezondheids
zorg - de eigenaar van het be
wuste ziekenhuis - de affaire
noemt, is te wijten aan een
foutieve reparatie die op 7 de
cember werd uitgevoerd. De
monteur van General Electric-
GCR, dat het veertien jaar
oude apparaat had geleverd,
veranderde per ongeluk de
programmering. Daardoor trad
ook niet het alarmsysteem in
werking toen het toestel een
veel te hoge straling op de li
chamen van de patiënten be
gon af te vuren.
In plaats van zo'n twee centi
meter in het lichaam door te
dringen, kwamen de elektro
nen tot vijftien centimeter
diep terecht. De autopsie wees
uit dat de zestien slachtoffers
zijn overleden aan een ernsti
ge aantasting van het rugge-
merg. De behandelde kanker
patiënten klaagden direkt over
de gevolgen van de behande
ling. Sommigen verklaarden
zelfs de geur van verbrand
vlees te hebben geroken. Aan
vankelijk deed het ziekenhuis
personeel de klachten af door
te stellen dat zij te wijten wa
ren aan de onwennigheid met
de behandeling. Pas toen de
klachten van de bijna dertig
patiënten aanhielden, werden
superieuren van het zieken
huis op de hoogte gebracht en
werd het apparaat terstond
uitgeschakeld.
Twee maanden later overleed
de eerste behandelde patiënte.
De verantwoordelijken in het
ziekenhuis wisten toen al
waaraan dat te wijten was, al
was het defect tot begin janua
ri voor de buitenwereld ver
borgen gehouden. Inmiddels
zijn twaalf personen door de
rechtbank in Zaragoza in staat
van beschuldiging gesteld, elf
personeelsleden van het zie
kenhuis en de bewuste onder
houdsmonteur. De slachtoffers
en hun familieleden, die zich
officieel hebben verenigd, wil
len ook in de Verenigde Sta
ten de directie van General
Electric voor de rechter sle
pen. Het zal de pijn nauwelijks
verzachten, nu familieleden,
die dank zij een moderne be
handeling van hun borst- of
keelkanker leken te kunnen
genezen, door een apparaat
sneller de dood zijn ingejaagd.
bespri
Fclni
(AN HUET
S Parijs is niet
een verplichte hal-
|et Franse TG V-net.
igang van 29 sep-
iroblemf neemt de SNCF
waar ieuwe verbinding-
gebruik tussen de
de be ide TGV Sud-est en
t voo?'[V Atlantique. De
te gefis tussen bijvoor-
ek wooLyon en Nantes zal
de onafor een uur korter
t werd.
ie hee
tn de vo
democ
Jacques
:r presenteerde gis-
Ihet koppelingspro-
ia tussen de ver
maken Me TG V-banen,
hun refoarjjs zaj hiervoor
'"stmbfcN rinê van 102 ki-
pF rails worden aan-
toe gt Kosten: een kleine
gulden. Toe-
amhge stations in de
sturen.
ring worden het vliegveld
Charles de Gaulle, en de
groeikernen Marne-la-
Vallée/Eurodisneyland en
Massy, ten zuiden van Pa
rijs. Hier wordt eind deze
maand een ondergronds
TG V-station in gebruik
wordt genomen. Massy
koppelt voortaan de hoge
snelheidstreinen tussen
Lyon-Marseille en Ren-
nes-Nantes-Bordeaux.
Een tweede etappe wordt
over drie jaar de schakel
tussen de TGV Nord (die
vanaf 1993 tussen Parijs
en Lille zal razen) en de
TGV Sud-est. De reistijd
tussen Lille en Lyon
wordt hiermee terugge
bracht van vier naar drie
uur. Vanaf 1995 zal de
SNCF op dit parcours de
nieuwe generatie dubbel-
dek-TGV's in gebruik ne
men. De derde etappe,
verbinding Nord-Atlanti-
que, is voor 1996.
Olie
Kadavers van kamelen, bedekt met een dikke laag olie, in een
mijnenveld in Kuwayt. Een onderzoeksteam van de milieuorgani
satie Greenpeace wijst op de ernstige schade die de oliebranden
aan het ecologisch systeem van Kuwayt toebrengen. Geschat
wordt dat zo'n vijftig tot vijfenzeventig procent van de oppervlak
te van het land is bedekt met een olielaag. Greenpeace heeft de
Kuwaytse autoriteiten verweten te weinig te doen om de rahipza-
lige ontwikkeling een halt toe te roepen.
door BERT VAN VELZEN
DEN HAAG Als de regen met bakken uit de
hemel komt vallen zeggen de Engelsen: Het regent
katten en honden. Mijn oma placht te zeggen: Het
regent oude wijven. Het regent waterkruiken (in
Spanje), het regent hooivorken (in Amerika), het
regent waterbakken (in Italië) en het regent
prikstokken, schapekoppen of scheermessen in
Friesland.
Ik ontleen deze kennis aan een onlangs
verschenen Prismaboekje getiteld 'Spreekwijzer
Internationaal', waarin Riemer Reinsma
zegswijzen uit verscheidene talen met elkaar
vergelijkt. Het wordt daardoor mogelijk na te gaan
hoe verschillend Nederlanders, Duitsers, Britten,
Fransen, Spanjaarden, Italianen en Russen over
uiteenlopende zaken denken. Vaak biedt het een
mogelijkheid om onze eigen taal te verrijken.
Want niemand die weet dat het scheermessen kan
regenen zal zijn tanden stuk bijten op de oude,
versleten pijpestelen. Met de pijpestelen zullen
wellicht wel het Italiaans en het Russisch aan
expressiviteit kunnen winnen. In het verleden
placht ik Nederlandse zegswijzen uit te zaaien in
de Verenigde Staten, waar onze uitdrukking 'Je
kunt geen veren plukken van een kikker' (One
can't pluck feathers from a frog) heel wat
plezieriger over komt dan 'Je kunt geen bloed
knijpen uit een knolraap' (One can't squeeze blood
from a turnip'. Dankzij de 'Spreekwijzer
Internationaal' kan dit veredelingswerk breder
worden opgezet. Ofschoon het niet de eerste
bedoeling van Reinsma is, stel ik voor versleten en
tot op het bot afgekloven idiomatische vormen in
onze taal door buitenlandse te vervangen. Laat het
maar katten en honden regenen en als u met
iemand een appeltje te schillen heeft, dan kunt u
op z'n Vlaams een eitje met hem gaan pellen. Op
brede terreinen zullen de verfrissingspogingen tot
verrassende resultaten leiden, maar 'Spreekwijzer
Internationaal' faalt in dat opzicht op enkele
gebieden waar vuig vooroordeel zich met de taal
heeft verweven. Men denke hierbij met name aan
vrouwen en aan roodharigen. Het blijkt dat
vrouwen een formidabele kracht hebben en dat
mannen voor vrouwen ten zeerste op hun hoede
dienen te zijn. 'Een onderrok trekt twee paarden
zegt een oud Nederlands spreekwoord. De Duitse
versie is iets complimenteuzer: 'der Finger einer
Frau zieht stdrker als zwei Ochsen'. Het is
opmerkelijk dat in vrijwel alle talen de invloed
van de vrouw wordt uitgedrukt in trekkracht.
Zelfs de trekkracht van vrouwenhaar is
internationaal befaamd. In Italië trekt een
vrouwenhaar meer dan honderd paar ossen. Tot
zover gaat het nog wel, maar er is ook een blok
idioom over vermeende vrouwelijke valsheid, dat
voor de opluistering van de taal niet geschikt is.
Zegswijzen als Wees altijd schouw voor het
achterste van een ezel en het voorste van een
vrouw' zullen gedoemd zijn te verdwijnen. In
Frankrijk heeft deze zegswijze een bredere boeg:
'Pas op voor de voorkant van een vrouw, het
achterste van een ezel en voor alle kanten van een
monnik'. Als verderfelijke factor worden vrouwen
in vele talen vaak samen genoemd met drank en
geld. Een Italiaanse zegswijze beklaagt zich over
de drie d's van duivel, drank en dames.
Ook voor roodharigen pakt het internationale
idioom niet positief uit. De Engelsen zijn het felst
tegen roodharige mensen gekant, maar er is geen
enkele taal waarin er iets aardigs over hen wordt
gezegd. Zelfs de Russen doen er lelijk over: 'Rossig
of rood, de persoon is verraderlijk' zegt men daar
knorrig. Ze hebben flink wetenschappelijk
onderzoek gedaan om de onbetrouwbaarheid der
roodharigen te onderbouwen en melden met een
zekere vroomheid dat zich in het bestand der
heiligen geen enkele roodharige bevindt. Russen
drinken als een binnenzool en soms ook wel als
een paraplu.
MINISTERS VINDEN ZENDEN VREDESMACHT JOEGOSLAVIË VOORBARIG
zijn
hun van den Broek (buitenlandse zaken) laat EG-bemiddelaar Lord Carrington een krant zien
regeerstèen artikel over Joegoslavië staat.
tgerangee
de Coml
de regio's
DEN HAAG Van het vele
spoedoverleg dat de ministers
van buitenlandse zaken van de
twaalf EG-landen over de Joe
goslavische crisis hebben ge
voerd, was dat van gisteren in
Den Haag zonder twijfel het
warrigste.
De EG heeft de strijdende par
tijen in Joegoslavië tot dusver
niet kunnen scheiden. De
tweehonderd waarnemers die
ginds aan het werk zijn gezet,
moeten machteloos toezien hoe
de strijd voortgaat. Er komt
geen vredesmacht, maar de
West-Europese Unie (WEU)
mag nu een onderzoekje gaan
doen naar hoe het verder moet
met de bescherming van die
waarnemers. Uiteindelijk be
slissen de EG-ministers wat ze
op dat punt zullen onderne
men. En wat er ook gebeurt,
het groepje soldaten kan pas
bescherming bieden als er ten
minste een echt staakt-het-vu-
ren komt en als alle betrokken
partijen, dus ook de Serviërs,
ermee instemmen. Waar die
bescherming nog voor nodig is
als het staakt-het-vuren wer
kelijk in acht wordt genomen,
werd er gisteren in Den Haag
niet bijgezegd. En dan te be
denken dat Willem van Eeke-
len - de secretaris-generaal
van de WEU - al manhaftig
had gesproken over het naar
de Joegoslavische brandhaar
den sturen van om en nabij de
30.000 soldaten.
De EG-ministers zijn gisteren
in feite tot het besef gekomen
dat ze het Joegoslavische con
flict alleen met diplomatieke
middelen en niet met geüni
formeerde stoerdoenerij kun
nen oplossen.
Ze hebben zich wellicht gerea
liseerd dat het plan voor een
vredesmacht ondoordacht was
en niet kon steunen op de in
stemming van alle EG-landen.
Misschien hebben de ministers
zelfs begrepen dat ze zich min
of meer afhankelijk maakten
van de strijdende partijen in
Joegoslavië, omdat die tenslot
te met het sturen van de vre
desmacht moesten instemmen.
Het was wellicht daarom dat
minister Van den Broek zich
haastte op te merken: „Het is
te vroeg om te zeggen dat het
(door Lord Carrington geslo
ten) Igalo-verdrag (dat voor de
vierde keer in een staakt-het-
vuren voorziet) geen kans van
slagen heeft".
Daar houdt de EG het nu
maar even op. „We willen al
leen maar iets toevoegen aan
onze vredespogingen", zei Van
den Broek die, na zijn korte
vrijage met het idee van een
vredesmacht, duidelijk te ken
nen gaf dat de Joegoslavische
crisis slechts aan de onderhan
delingstafel kan worden opge
lost.
Uiteindelijk hoopt de EG dat
de Joegoslaven zelf hun con
flict zullen oplossen. Als die
daartoe bereid zijn, kan de Ge
meenschap pas een echte rol
gaan spelen. Dan krijgen de
waarnemers betekenis. Dan
kunnen er wat militairen en
mogelijk nog meer waarne
mers naar de zwijgende fron
ten worden gestuurd, waarna
kan worden gesproken van
wat de ministers gisteren plot
seling „een versterkte missie
van toezicht" noemden. En
dan kan een door de EG bege
leide afkoelingsperiode plaats
vinden die een echte schik
king van het conflict mogelijk
moet maken.
De EG-ministers hebben giste
ren moeten vaststellen dat hun
vredespogingen uiteindelijk
geheel afhankelijk zijn van de
bereidheid van vooral de
Kroaten en de Serviërs hun
gezonde verstand te gebrui
ken. Maar als die die laatsten
elkaar naar het leven blijven
staan, dan kan de de Europese
Gemeenschap niet veel meer
doen dan machteloos-toezien.
Over het lot van de Nederlan
der Erwin van der Mast uit
Utrecht, die in Joegoslavië zou
zijn omgekomen, was volgens
Buitenlandse Zaken vanoch
tend nog steeds niets met ze
kerheid te zeggen. Het politie
onderzoek gaat nog steeds
door. Van der Mast zou zijn
gevonden in het uniform van
de Kroatische Nationale Gar
de, hetgeen doet vermoeden
dat hij aan Kroatische zijde
heeft meegevochten. Ook zou
zijn gevonden dagboek aanwij
zingen in die richting geven.
Een Franse journalist is ge
dood toen hij met zijn auto op
een landmijn reed nabij de
Kroatische hoofdstad Zagreb.
Een technicus van de Zwitser
se radio raakte hierbij gewond.
schijnbe
''MONTUREN VAN KAPITEIN ROB".
JAN VAN RIEBEECK IN ZUID-AFRIKA
- Van Riebeeck overlaadt Kokosoa met geschenken,
2ir goedkope sieraden, maar de hoofdman is er bijzonder
janomen. Over de prijs van het vee wordt niet lang onder
en om de inboorlingen nog gunstiger te stemmen richt
leeck een groot feest aan. Bij het eentonige ritme van de
tam-tam en een wijsje van de Hollandse vedelaar
Riebeeck zelfs de horlepiep en de inboorlingen heb-
plezier als de Hollanders, die wel van zo'n verzetje
houden. Het feest duurt tot diep in de nacht, maar dan hoort Van
Riebeeck opeens verschrikte uitroepen van de Hottentotten. Wat
is er gebeurd? De mannen wijzen verschrikt naar de hemel. Daar
is een „staartster" verschenen en dat betekent oorlog, leggen zij
uit. De zwarte mannen bedekken hun ogen en laten zich op de
grond vallen, terwijl Kokosoa bezwerend zijn handen ten hemel
strekt.
Tyfoon
Een zakenman
en -vrouw in To
kyo houden on
danks de keihar
de wind hun pa
raplu op ter be
scherming tegen
de hevige regen
val in de stad. De
tropische storm
Luke veroorzaak
te gisteren in de
omgeving van
Tokyo overstro
mingen en
grondverschui
vingen, waarbij
minstens zeven
mensen om het
leven kwamen. In
de provincie Sai-
tama ten noor
den van Tokyo
moesten duizen
den mensen uit
bedreigde gebie
den worden gee-
vacueerd.
BAYRUT De pro-Iraanse
Organisatie van de Revolutio
naire Rechtvaardigheid zal
geen van beide westerse gijze
laars die ze vasthoudt vrijla
ten, zolang Israël niet twintig
Arabische gevangenen laat
gaan
Dat heeft de beweging giste
ren bekendgemaakt in een
communiqué dat werd verge
zeld van een foto van de Ame
rikaanse gijzelaar Joseph Ci-
cippio. De Organisatie voor
Revolutionaire Rechtvaardig
heid houdt in Libanon behalve
Cicipio ook de Britse gijzelaar
Jack Mann gevangen.
De organisatie zegt dat met Is
raël overeen was gekomen 80
Arabieren vrij te laten. Israël
liet er vorige week 51 gaan.
Ook werden de stoffelijke res
ten van negen pro-Iraanse
guerrillastrijders vrijgegeven,
als deel van een door de VN
tot stand gekomen ruil. De
pro-Iraanse organisatie stelt
nu „geen stap meer te zetten
totdat de Verenigde Naties in
beweging komen en de ver
antwoordelijkheden nemen
die ze hebben, omdat ze toe
zicht hielden op de onderhan
delingen". Een regeringsfunc
tionaris in Jeruzalem zei in
een reactie dat Israël eerst
meer concrete informatie wil
over vijf militairen die nog in
Libanon worden vermist,
voordat meer Arabische ge
vangenen worden vrijgelaten.
De vrijlating van de 51 gevan
genen en de overdracht van
negen lijken van Hezbollah-
strijders is volgens de functio
naris het laatste gebaar dat Is
raël voorlopig maakte.
