Verhalen van
Christien Kok
leven te weinig
BOEKEN/PLATEN
Stefan Hertmans' verwensingen in dichtvorm
Filmische kant Remco Campert belicht
Dire Straitsvoor
miljoenenpublit
L
£«idócSowuvnt
VRIJDAG 20 SEPTEMBER 1991
~id
In de negen nieuwe verhalen
van Christien Kok, die de le
zer vindt in het boekje 'Her
senpan', zijn doorgaans in eer
ste aanleg heel alledaagse, her
kenbare situaties aan de orde.
Een sollicitant die door een
leeg schoolgebouw dwaalt, op
zoek naar de sollicitatiecom
missie. Een vrouw die de va
der van haar vriend van de
trein afhaalt. Of een ontmoe
ting met een oude vriend op
de zondagse Scheveningse
boulevard.
Telkens in die korte en heel
korte verhalen gebeurt er ver
volgens iets waardoor die wer
kelijkheid binnenste-buiten
wordt gekeerd. Na de aarze
lende ontmoeting van de jonge
vrouw met die man op dat
perron, blijkt bij thuiskomst
dat er niets meer klopt van
wat beiden verwachten kon
den en verwacht hadden. Het
korte verhaal in het schoolge
bouw eindigt met een voor de
conciërge noodlottige ontplof
fing.
Dat stramien is in deze zeer
overdachte verhalen regelma
tig aan de orde. De formule
ring is zorgvuldig, de typerin
gen van de personen is aardig,
wat clichématig soms, de re
gels van de vertelkunst wor
den keurig gevolgd.
Vertel-perspectief en wisselin
gen daarin, décor, ruimte, tijd
van het verhaal, het zit alle
maal heel keurig in elkaar.
Daar kun je echt geen kritiek
op hebben.
Maar waarom grijpen deze
verhaaltjes je nooit Dij de keel?
Waarom knabbelen ze bloede
loos voort zonder de lezer te
inspireren, te verbazen, te je het antwoord op die vraag
schokken of emotioneel aan te wel. Dat verhaal is het titel-
spreken? Wanneer je bij het verhaal en het gaat over die
slotverhaal bent gekomen, ken ontmoeting op de Schevening-
De Scheveningse Boulevard dient als decor voor 'Hersenpan'.
se boulevard. De lezer reali
seert zich daar al te goed, hoe
de haring etende oude vriend
een bedenksel is. De man
komt nooit echt tot leven, hoe
krampachtig daartoe ook po
gingen gedaan worden door de
vertelster. En eigenlijk is dat
de smaak die overblijft uit alle
verhalen: ze zijn keer op keer
kleine bedenksels, ze leven te
weinig. Het is te bedacht.
Romantiek
van Schubert
tot Sibelius
Arnold Whittall: 'Romantische mu
ziek, van Schubert tot Sibelius'. Uit
gave Het Spectrum. Prijs 39,90.
In de Aula-serie van uitgeverij
Het Spectrum is van de hand
van de Engelsman Arnold
Whittall, docent muziektheo
rie aan de Britse universiteit
King's College in Londen, een
boek verschenen onder de titel
'Romantische Muziek. Van
Schubert tot Sibelius'. De on
dertitel van deze 211 bladzij
den tellende en royaal geïllus
treerde uitgave omschrijft de
opzet van het door Titia Rut-
ten-Kooistra uit het Engels
vertaalde boek: „Een beknopte
geschiedenis van de 19e-eeuw-
se romantische muziek, voor
musici, studenten en de vele
concertgangers en cd-luiste-
raars". De beknoptheid legt
beperkingen op en dat is bepa
lend voor de doelgroepen. Mu
sici en muziekstudenten zullen
zich ongetwijfeld op een meer
indringende wijze willen ori
ënteren, het lezerspubliek zal
gevonden moeten worden bij
de geïnteresseerde muzieklief
hebber.
Die lezer zal genoegen moeten
nemen met de componisten
keuze van de auteur en Whit
tall is wel zo slim om eventue
le critici op dat gebied voor te
zijn als hij opmerkt: „Onge
twijfeld zal het de lezer weinig
moeite kosten een lange lijst
van ontbrekende componisten
op te stellen. Ik heb getracht
elke componist te bespreken
wiens afwezigheid onmisken
baar afbreuk aan het verhaal
zou doen". Whittall veront
schuldigt zich in het kader van
de tekstenkele malen voor
wat het boek niet is: „Let wel,
dit boek is geen geschiedenis
yan de negentiende-eeuwse
muziek in al haar aspecten" en
„Dit boek is geen uitputtende
beschouwing over die muziek
(de romantische) in relatie tot
de geschiedenis in het alge
meen".
Citaten
'Romantische Muziek' staat bol
van citaten. Citaten van com
ponisten over componisten, ci
taten van critici, van musicolo
gen en van historici. Dat heeft
veel studie gevergd en dat
blijkt dan ook uit de .beknop
te' literatuurlijst waarin hij
meer dan honderd publica
ties opsomt. Whittall gaat niet
uit van de richtlijnen die bij de
indeling van romantische mu
ziek doorgaans worden aange
houden: de principiële, de naï
eve en de classistische tendens.
De romantiek in het algemeen
richt zich met name op het
lied, de opera, de programma
muziek, op onderwerpen uit
de literatuur. Dat is ook het
uitgangspunt voor de auteur
die ruime aandacht besteedt
aan Berlioz, Donizetti, Liszt
(zeer uitgebreid), Puccini,
Schubert, Schumann en vooral
Verdi en Wagner. In het ver
lengde van Richard Strauss
wordt het werk van Hans Pfit-
zner node gemist. De schrijver
ontneemt de lezer weliswaar
de kans zelf aanvullingen te
plegen, maar het is toch een
omissie dat niet één Neder
landse componist wordt ge
noemd. Whittall had, zeker
met het oog op de Nederlandse
vertaling, een aanvulling kun
nen schrijven met aandacht
voor Verhulst, Zweers, Rönt
gen en Diepenbrock.
Los van bovenstaande bemer
kingen en opmerkingen kan
het boek een boeiende aanvul
ling betekenen in de boeken
kast van de muziekliefhebber
die zijn kennis over romanti
sche muziek wil verbreden.
Stefan Hertmans: 'Verwensingen'
(gedichten), Uitgave Meulenhoff-
/Kritak. Prijs 19,50.
Een verwensing is iets nega
tiefs. Je wenst iemand iets
slechts toe, vervloekt hem zo
gezegd. Wie het woord letter
lijk neemt kan er echter ook
de betekenis 'te veel' of
'verkeerd' gewenst uit halen.
Het negatieve wordt dan ver
mengd met spijt.
In de nieuwe gedichtenbundel
van de Vlaming Stefan Her
tmans, die in 1981 debuteerde
en sindsdien een flink aantal
boeken heeft gepubliceerd en
bijna evenzoveel literaire prij
zen in de wacht heeft gesleept,
wordt er dertig keer verwenst.
Niet alleen negatieve dingen,
ook uitgesproken positieve za
ken moeten eraan geloven.
Wie verwenst bijvoorbeeld het
ogenblik of de poëzie? En wat
valt er in hemelsnaam op het
geluk of de lente aan te mer
ken?
'Verwensingen' zijn echter
niet de gedichten van een
mopperaar of een eeuwig on
tevredene. Wanneer in 'Ver
wensing van de Lente' de
komst van dit jaargetijde
wordt beklaagd is dat enkel
omdat de ik-persoon in de
voorafgaande winter gelukki
ger was: 'In de weiden waar
het vroor/daar was ik wie ik
was.' Het is maar de vraag of
hij dat deze lente weer zal zijn,
zoals alles in deze bundel zeer
tijdelijk schijnt te zijn. Juist
dat tijdelijke verwenst de
dichter het meest.
Tijdelijk is natuurlijk in de
eerste plaats de geliefde, van
wie in deze gedichten vaak
sprake is. De romantiek waar
naar de dichter zo hevig ver
langt, komt ofwel niet tot
stand, of is niet blijvend. 'Je
'spuug en bet zo, de etterende
wonde.'
Hertmans' gedichten zijn
(zwart-)romantisch van toon
had de ochtend zonder rollen en gemengd traditioneel
willen zien, het fruit lag rot
tend op de tafels, asbakken
overvol, wijnvlekken op de
plek waar ik je afdruk vond.'
De nacht was mooi, maar hij
ontwaakt alleen: 'Je belde
niet. Ik belde niet. Regen wis
te de wereld uit, spoelde de
glazen en de lippen.'
Hertmans' gedichten hebben
iets verwijtends, maar vooral
iets treurigs en soms iets hu
moristisch. Poëzie is echter
'geen religie, om de wereld te
verstillen, tot een warme re
genbui.' Je kunt nu eenmaal
'niet in het vlies terug, dat om
de ander spande.' Verwensen
is dan zalf op de wonde.
'Spuug,' luidt het devies,
modern van vorm. De ver
svorm is vrij, maar hier en
daar duikt een rijmschema op.
In dat opzicht sluit Hertmans
nauw aan bij de generatie
Vlaamse dichters die in de ja
ren zeventig debuteerde. In
Nederland beperkten deze 'Ze
ventigers' zich strikt tot de
traditionele versvormen.
Gerrit Komrij bijvoorbeeld
schreef uitsluitend sonnetten.
Die onvrijheid met betrekking
tot de vorm vond zijn oor
sprong in een zich afzetten te
gen de experimentele Vijfti
gers en vooral de Zestigers, als
Bernlef en Schippers, die in
hun 'ready made'-teksten de
poëzie bijna tot de spreektaal
hadden teruggebracht.
De Vlamingen hadden veel
minder last van deze richtin
genstrijd. Zij incorporeerden
ae verworvenheden van de
na-ooriogse poëzie in een her
nieuwde aandacht voor de ne
gentiende-eeuwse. Zij namen
'the best of both worlds'. Dat
maakt de gedichten van Da
niël Billiet, Eriek Verpale en
sinds zijn eerste bundel,.
'Ademzuil', in 1986, Stefan
Hertmans zoveel ongedwonge-
ner en daarmee echter ook
leesbaarder.
Het relativisme waar Komrij
en de zijnen zo trots op waren
vindt men in Hertmans bundel
trouwens ook volop. Ondanks
al het verwensen weet hij:
'Spreken is maar een afgeleide
van wat onder schreeuwen
valt' en 'kreten lossen op in
lucht'.
Remco Campert
'Campert compleet vervolg' -
verhalen van Remco Campert uit
periode 1971-1991. Uitgeverij De E
zige Bij. Prijs 45,-
grootste gemak van de een
naar de ander. In het korte
verhaal 'Voorstelling' gebruikt
de 'ik' tijdens het zien van een
toneelstuk zelfs een technisch
begrip uit de wereld van de
film: „Mijn ogen zoomden in
op haar lippen, haar tanden,
haar beweeglijke tong".
Nu berust de duidelijke link
tussen de verhalen van Cam
pert en de film niet op toeval.
Al vanaf zijn jeugd heeft hij
een specifieke band gehad met
het medium film. Hij spijbelde
regelmatig van het Amster
dams lyceum en zag soms drie
of vier films per dag. En getui
ge zijn regelmatig bezoek aan
het Amsterdams Filmhuis
heeft de film nog steeds een
grote aantrekkingskracht op
hem.
Omdat Campert in ziin boeken
vaak filmische middelen toe-
wpast, is het ook niet verwon-
dromen. Vooral in 'Wie doet derlijk dat zeer regelmatig iets
Onlangs verscheen 'Campert
compleet vervolg', de verhalen
van Remco Campert uit de pe
riode 1971-1991. De bundel is
een vervolg op 'Campert com
pleet' dat de verhalen uit de
voorgaande decennia bevatte.
Wat vooral opvalt aan de ver
halen uit de periode 1971-1991
is de zoektocht van Campert
naar een geheel eigen stijl, die
hij gevonden heeft in zijn no
velle 'Zachtjes neerkómen' uit
1989.
Remco Campert schrijft over
het algemeen zeer filmisch.
Heel vaak monteert hij frag
menten aan elkaar of maakt
hij gebruik van flash-backs en
de koningin' en 'Somberman's
actie', het Boekenweekge
schenk van 1985, is de relatie
met de film overduidelijk.
Campert laat in een afwisse
lend tempo verschillende per
sonen de revue passeren, en
verlegt de aandacht met het
van zijn werk is verfilmd. De
meest bekende voorbeelden
ziin de film 'Het gangstermeis
je van Frans Weisz uit 1966
(naar Campert's gelijknamige
roman), en het vierluik 'Alle
dagen feest' uit 1976 van ver
schillende filmmakers (naar
vier van Campert's verhalen).
Eén daarvan, 'Op reis', is ook
opgenomen in 'Campert com
pleet vervolg'. Het verhaal da
teert uit 1974, en is het enige
uit de bundel dat Campert
schreef in de zeventiger jaren.
Het verschil tussen dit verhaal
en die uit de latere periode is
duidelijk aanwezig. Het ver
haal stelt in feite nog niet zo
veel voor; het is meer een aar
dige herinnering of een leuke
anekdote. Campert heeft in
'Op reis' bovendien nog niet
de stijl en de toon te pakken
gekregen die ziin verhalen uit
de latere periode kenmerken.
Novelle
Die prachtige melancholische
stijl bereikt een hoogtepunt in
'Zachtjes neerkomen', een no
velle die in 1989 tijdens de
Boekenweek op de markt
werd gebracht door de Bezige
Bij in samenwerking met
Vroom en Dreesman. De no
velle vormt een van de hoog
tepunten uit 'Campert com
pleet vervolg' en ook uit zijn
complete oeuvre. Het frappan
te is dat 'Zachtjes neerkomen'
destijds door de critici vrijwel
geheel is genegeerd terwijl
Campert juist vertelde dat de
novelle het meest zijn eigen
persoon benaderde.
'Zachtjes neerkomen' be
schrijft de pogingen van de
dichter Onno Mulder om zijn
onlangs overleden vriend
Groenewei te herdenken in
een gedicht. Op een ochtend
besluit hij de drank voor een
tijdje te laten staan om zich
volledig hierop te kunnen con
centreren. Maar ach, het
schrijven van het gedicht wil
maar niet lukken, dus duikt
Mulder het café in om zijn ge
dachten even te verzetten.
Daar haalt hij herinneringen
op aan Groenewei.
In een prachtige stijl, die bol
staat van melancholie, be
schrijft Campert vervolgens
het verleden van de beide
vrienden. De volgende och
tend ontwaakt de dichter in,
zijn eigen portiek, nadat hij
daar laveloos in slaap is geval
len. Daarna strompelt hij naar
zijn woning, met het vaste
voornemen om de volgende
dag het gedicht over zijn
Mendes trekt
de lijn door
Bob Mendes: 'De Fraudejagers'. Uit
geverij Manteau. Prijs 29,90. John
Sandiford: 'Moordritueel'. Uitgeverij
Bruna. Prijs 29,90
Met 'De Fraudejagers' heeft de
Belg Bob Mendes zijn in drie
eerder uitgegevén boeken ge
vestigde reputatie bevestigd.
De accountant, die eerder 'Een
dag van schaamte', 'Het Chun-
nel Syndroom' en 'De vierde
soera' schreef, is overigens in
zijn laatste creatie het minst op
dreef. Was zijn derde roman,
doorgaans zijn z'n boeken ge
baseerd op actuele politieke en
maatschappelijke ontwikkelin
gen, al minder dan de eerste
twee, het laatste werk is een
beetje op diezelfde lijn blijven
steken.
Mendes is sterk in het creëren
van een intrigue en het uit
werken van een plot; zodra hij
zich op psychologische paden
begeeft, wordt het minder.
Dat toont ook 'De Fraudeja
gers', een verhaal dat is gesi
tueerd in de fiscale opspo
ringswereld in Brussel en de
criminele uitwassen op dat ter
rein. Het thema is aardig,
maar doordat Mendes zich ook
waagt aan een „ordinaire lief-
des-affaire" ontkracht hij zijn
oorspronkelijke idee.
Moordritueel
Met 'Moordritueel' heeft John
Sandiford het tweede deel af
gescheiden in wat een serie
moet worden over de Ameri
kaanse 'super cop' Lucas Da
venport. Deze speurder is er
één van het wat onconventio
nele soort, maar dat maakt
Sandifords boek niet in de eer
ste plaats aardig. Het is vooral
zijn idee, aanpak en uitwer
king van 'Moordritueel', die
het werk tot een lezenswaar
dig geheel maken. Onderhavi
ge branche wemelt van de au
teurs, die een politieman
creëren met als opdracht een
moordzaak tot een oplossing te
brengen. Sandiford doet dat
echter net wat aardiger dan
veel van zijn collega's.
Sinds Mark Knopfler zijn
artistieke gaven voor een
belangrijk deel heeft wegge
cijferd ten gunste van Het
Perfecte Geluid, wordt Dire
Straits op handen gedragen
door het grote publiek, dat
wel raad weet met de smet
teloos uitgevoerde melodieu
ze rock én door haar pla-
tenmmaatschappij. Die lan
ceerde Dire Straits niet ten
onrechte als dé cd-groep bij
uitstek en constateerde ver
volgens likkebaardend hoe
een verzamel-cd als 'Money
For Mothing' een regelrech
te hit werd. Al bijna drie
jaar staat de cd onafgebro
ken in de album-hitlijsten.
Voor het nieuwe album 'On
Every Street' hoeft men ook
niet bevreesd te zijn: in de
voorverkoop gingen ver
spreid over de hele wereld
miljoenen exemplaren van
de hand. Het succes van
Dire Straits is voornamelijk
te danken aan de goed geko
zen harmonie van gitaar en
toetsen. Na het sprankelende
debuut-album, dat nota bene
op de golven van de new
wave zijn weg naar het pu
bliek vond, besloot Knopfler
langzamerhand tot een
koerswijziging, die de mu
ziek niet alleen symfoni-
scher, maar ook wel erg ge
makkelijk te verteren maak
te. Dire Straits noopt niet
meer tot nadenken: het is
consumptiepop voor de mas
sa, maar -het moet gezegd-
wel knap gemaakt. De ver
velende single 'Calling Elvis'
maakte dat nog niet meteen
duidelijk, maar 'On Every
Street' bevat genoeg variatie
(van blues in 'Fade To
Black' via country in 'Ticket
To Heaven' tot pure folk in
'Iron Hand') om iedereen te
bereiken. En dus zijn Knopf
ler c.s. opnieuw in nun opzet
Transvision Vamp
Wendy James heeft maar
één doel in haar leven: gro
ter worden dan Madonna.
Om dat te bereiken zingt ze
in Transvision Vamp, het
meest sensuele bandje van
Engeland. Wendy is blond
en mooi, en overtuigd van
haar capaciteiten. „Ik wil
met iedereen om honderd
duizend pond wedden, dat er
een moment in mijn loop
baan komt, waarop ik in
Hollywood een Oscar win",
zei ze dit jaar in een inter
view. Daarvoor is behalve
zingen ook acteertalent no
dig, maar het heeft er alle
schijn van dat Wendy zich
ook daar wel weer doorheen
slaat. Ze is het opwindende
middelpunt van een band,
die het van pop volgens het
Blondie-concept moet heb
ben: een beetje punky en
lekker melodieus. Op de
derde cd 'Little Magnets
Versus The Bubble Of Bab
ble' vliegen de stijlcitaten je
aan alle kanten om de oren,
soms onbedoeld ('Pressure
Times' doet wel erg sterk
denken aan de aloude Ar-
chies-hit 'Sugar Sugai
soms bedoeld: Serge
bourg krijgt de credits 1
de melodie van 'Je t'a
mais non plus', die in 'T
gy Wigout' is verpakt.]
past in de hijgerige tral
van Transvision Vj
maar er zijn opwindei l:ou v
dingen in het leven. rieva
Died Pretty
Het Australische Died p Oravo
ty kreeg bij het verschij T
van de eerste lp 'Free i )R I
in 1986 juichende recen N3N
omdat de manier waaro N3
voortborduurden op nsam
werk van een psyche N2 h
sche band als The Door ialev
nagenoeg iedere criticu_p(-.
goede aarde viel. Drie Env-
bums later is er van diei RTL'
nectie in ieder geval wi lechte
meer over, want de nietenw
cd 'Doughboy Hollow' kl Verde
vooral heel erg... Aui N1 H
lisch. Died Pretty prob Een rr
op het recente werkstuk aar hi
sfeer op te roepen, die t sbruik
rend is voor stadgenote! igevre
The Church en de mii-r-r i
bekende Moffs. En i ^Ll
naar Echo The Bui ARD
men, zonder twijfel oi N1 (I
invloed van producer H N2
Jones. Maar daarbij dl RTL'
onmiddellijk te worden 11 BBC
getekend dat de Died Pi IWES
er maar sporadisch in sli SUP
voornoemde bands te b ZDF
deren. Daarvoor zijn IN3 (I
composities op 'Dougl RTL'
Hollow' vaak net iets te ARD
tisch en te weinig direct RTL
opbouw, waardoor het BBC
luid een beetje in het lu RTL'
ledige blijft hangen. RTL-
nummers springen er du RTL-
lijk uit: 'D.C.', 'Satisfied
'Turn Your Head' zijn
de meest geslaagde pogii q|Q
om een meeslepende son lU(CC.
"«ren. ™ed
1704
Overna
Bad English ibuni
The Babys zijn weer te '°~rar
Weliswaar heeft het ki ^e°a
een andere naam gekre
maar Bad English klinkt11161
tuurlijk ook niet slecht B""etl
de muziek ook niet. D ®ba®
mee lost de tweede cd 1 q7 oo c
klash' meer beloftes in
het titelloze debuut vant115
jaar geleden deed vern .op ^e'
den. De kritiek op de kl igyrnn
loosheid van dat album l sn 2o
zanger John Waite enlfeRac
senman Jonathan Cain (m15(
belangrijkste componi 3ndspi,
van Bad English) aan 1.30-2-
denken gezet en het nl0Nie
taat is er naar. De band ,^ce
kennelijk ook wat goe gpekti
maken: het aantal bedai wrkiav
van de vijf muzikanten ^genti
slaat anderhalf kantje 11/13
de inlay... 'Backlash' ojüeacti
heel sterk met het spanieling
de 'So This Is Eden', wal ;9azine
de band zich afwisselendpparst
zighoudt met rockers en °i:
lads uit het bekende Bat omode
stramien. Voor de produ rdeb£
werd teruggegrepen op 19.00 r
Nevison, de man achteninhei
gouden Babys-elpees 1 Nieuws
ken Heart' en 'Head Fi °Pen
Het uiteindelijke resultai |chter
niet echt vernieuwend
soms net iets te voors 'u2j'ek
L>aar- irliial
Mark Knopfler heeft met zijn Dire Straits weer een album
geleverd dat genoeg variatie bevat om een zeer groot
bliek te bereiken.
FOTOL
Onthutsend beeld van vervolg jaren zestig 1
aanvo
-^land. V
izuidw<
li
Thomas Pynchon staat niet te
boek als één der meest pro-
duktieve auteurs. De Ameri
kaan schreef met 'Vineland'
w zijn eerste boek in zeven jaar,
vriend daadwerkelijk te gaan maar maakte er wel wat bij
schrijven. En de vriend Groe- zonders van. Na met 'Gravity s
newei was - hoe kan het ook Rainbow' eerder enig opzien te
anders - een filmmaker. hebben gebaard schetst Pyn
chon in 'Vineland' een onthut
send beeld van de samenle
ving van de jaren-zestig gene
ratie in zijn land. Bekend was
al wel het nodige over het hip
pie-gebeuren van eind jaren
zestig, maar wat daarna in
vooral Californië gebeurde,
bereikte een wat minder breed
publiek. Pynchon heeft dat
'America-watchers'
niet geheel verrassend Men
komt.
Pynchon komt in zijn
overigens wat matig op
maar gaandeweg raakt lanop
zer geboeid om vervi ider
volledig bij het verhaa
trokken te raken. Waan
conclusie rest dat het is t
treuren dat het wellicht
vele jaren duurt voor Tb1 £0n
gers' vervolgens verging. Een Pynchon met een volgend
weinig vrolijk beeld, dat de man verschijnt. VIND
