„Godsdienst
die madonna's
voortbrengt
is bijzonder"
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Aidsbestrijding verdeelt kerk Afrika beroepingen
COMMENTAAR
Bolkestein
£eidae Souaa/nt
zaterdag 14 september is
Bisschoppen VS tegen hulp
van artsen bij zelfdoding
WASHINGTON Artsen mogen ongeneeslijk zieken niet hel
pen bij zelfdoding. Dat schrijven 50 Amerikaanse rk bisschop
pen in een verklaring over euthanasie. Volgens de bisschoppen
zou „het ongedaan maken van de grens tussen genezen en doden
een radicale breuk betekenen met de lange wettelijke en medi
sche tradities van ons land en een dreiging van onafzienbare
omvang voor de kwetsbare mensen van onze samenleving". Zij
vinden dat degenen die de belangen van ouderen, gehandicap
ten en ongeneeslijk zieken verdedigen, terecht alarm slaan, als
sommige Amerikanen zich haasten „om deze mensen de vrijheid
te schenken om te worden gedood". De afgelopen tijd is de dis
cussie over euthanasie in de VS opgelaaid door het verkoopsuc
ces van het boek 'Final Exit' van Derek Humphrey, waarin tot
in details wordt beschreven hoe men een eind aan zijn leven
kan maken. Sommige actiegroepen die strijden voor legalisering
van euthanasie, streven ernaar dat artsen het recht krijgen de
medische hulp aan ongeneeslijk zieken te staken.
Raad van Kerken vraagt om aandacht voor wao-ers
Een getrouwd man
heeft vele zorgen -
een ongetrouwd man
één meer.
Fins spreekwoord
AMERSFOORT De Raad van Kerken in Ne
derland heeft de lidkerken voor het eerst sinds
de problemen rond de wao ontstonden opgeroe
pen binnen hun kerk de aandacht te vestigen
op de problemen van de wao-ers bij wie de aan
gekondigde maatregelen van het kabinet grote
spanningen hebben veroorzaakt. De plaatselijke
kerken moeten niet alleen luisteren naar de
wao-ers, maar zich ook ertegen verzetten dat de
verhalen over misbruik van de wao een bron
worden van generaliserende oordelen en ver
oordelingen.
In zijn brief aan de lidkerken noemt de Raad
het „zorgwekkend" dat de inhoud van de aan
gekondigde maatregelen, de manier van pre
senteren en de daarop volgende discussie grote
onrust en onzekerheid hebben gewekt bij „een
groep mensen die toch al het nodige heeft door
staan". Maar niet minder zorgwekkend is dat
verhalen over misbruik van de wao een sfeer
hebben geschapen waarin de discussie niet zel
den onzuiver werd en aanleiding kon worden
voor stigmatisering van de wao-ers.
De Raad erkent dat ook de kerken de afgelo
pen jaren hebben nagelaten de problemen met
de wao tijdig aan de orde te stellen. Maar de
rekening voor dit falen mag niet aan de wao-
ers worden gepresenteerd.
De Raad pleit voor een grondige bezinning op
en maatschappelijke discussie over de grondsla
gen en het karakter van de sociale voorzienin
gen. Met een brief aan de politici wil de raad
wachten tot de wetteksten bekend zijn.
CHINESE STUDENT GERAAKT
DOOR CHRISTELIJKE KUNST
door MARINUS V.D. BERG
Overgangstijd
Leven in een overgangstijd is
boeiend maar ook spannend.
Het schept ook onzekerheid. Je
kent de toekomst niet. In een
overgangstijd kun je
verschillende houdingen
aannemen. Je kunt afwachten.
Je kunt proberen de oude
vormen te behouden. Je kunt je
ook inzetten om de nieuwe tijd
vorm te geven. Je bent vol
verlangen naar die nieuwe tijd
omdat ze de belofte van nieuwe
menselijkheid inhoudt. Zeggen
dat we in een overgangstijd
leven, is erkennen dat er een
tijdsperiode aan het
voorbijgaan is. De tekenen zijn
er onmiskenbaar. Volkeren
eisen hun eigenheid op en laten
zich niet meer overheersen
door een gedachtengoed dat
niet het hunne is. Zij willen
zichzelf kunnen zijn. Overal in
de wereld zien we het. De oude
grenzen vervagen en vervallen.
Niet alleen volkeren, maar
allereerst individuele mensen
vragen om vrijheid en respect
voor hun eigenheid. Immers in
de ziel van de mens ligt het
verlangen naar ontplooiing en
zelfwording. In deze tijd
herkennen velen gelijktijdig dit
verlangen. Door steeds meer
mensen worden
onderdrukkende machten en
ideeën onderkend. Het
vrijwordingsproces dat
allerwegen gaande is, brengt
soms veel pijn en moeite mee.
De andere kant van vrijwording
is het verlies van veiligheden en
zekerheden. Je wist waar je aan
toe was en waar je op kon
rekenen. Vrijwording brengt
vaak eenzaamheid en
onzekerheid met zich mee. Je
bent teruggeworpen op jezelf.
Bovendien zijn er
aanvechtingen. In een
overgangstijd versterken zich
ook de tegenmachten. Ze laten
hun tanden zien. Ze zijn listig en
sluw in verdachtmakingen. Ze
zijn bekwaam in roddel en
achterklap. Intimidatie en
geestelijk terrorisme is hen niet
vreemd. Ze worden fanatieker.
Wie zien ook een opleving van
fanatisme en fundamentalisme
overal in de wereld. Wie op weg
gaat naar het nieuwe land, trekt
door nacht en woestijn.
Onderweg vallen er ook
mensen af. Ze houden de lange
tocht niet vol. De overgangstijd
vraagt om vertrouwen in wat je
droomt, soms even ervaart,
maar nog niet ten volle ziet. In
sommige periodes worden we
overspoeld door berichten over
conflicten, over criminaliteit,
over de oude machten die nog
stevig in het zadel lijken te
zitten. Je twijfelt soms aan het
proces van vrijwording. Je
dreigt je blind te staren op die
berichten. De nieuwe tijd krijgt
niet zomaar gestalte. Gelukkig
zijn er mensen die reeds leven
alsof die nieuwe tijd er al is. Zij
hebben zich al lang
gedistantieerd van de oude
puinhopen. Zij zijn ook innerlijk
reeds gezuiverd. Dat zie je aan
hun ogen en dat hoor je aan hun
stem en het klinkt door in wat zij
zeggen. Ze zijn niet fanatiek
maar leven vanuit de nieuwe
geest die respect heeft voor de
eigenheid van iedere mens. De
geest die niet oplegt, maar die
bemoedigt en stimuleert. Deze
mensen zijn als een zachte
bries. Ze zijn mild en
aandachtig. Ze wijzen ons de
weg in de nacht. Hun radar
doorziet de machten. Deze
mensen bekleden in de
overgangstijd vaak niet de
bekende leidinggevende
posities. Ze bevinden zich vaker
op niet-erkende plaatsen, in de
schaduw. Het zijn soms ook
mensen van wie het niet
verwacht wordt. In hen is de
nieuwe geest en zij wijzen de
richting naar de nieuwe
toekomst. Zij verzetten zich niet
meer tegen het oude, maar ze
hebben het achter zich gelaten.
Zij weten dat het belangrijker is
elkaar in het goede te
bevestigen, opdat je niet door
wat er niet meer toe doet uiteen
wordt gedreven. De opbouw
van een nieuwe menselijkheid
die ieders eigenheid doet
openbloeien, dat doet ertoe.
Iedere mens kan daaraan
meewerken en zo komt de
nieuwe tijd. Er zijn steeds meer
tekenen daarvan.
OEGSTGEEST De
godsdienst waarin een
vrouw met zo'n bijzondere
glimlach wordt afgebeeld,
moet wel iets bijzonders
zijn. Dat dacht de Chinese
kunsthistoricus en kunste
naar He Qi (40) uit Nan
king, toen hij als student
voor het eerst een geschil
derde Maria zag uit de Eu
ropese renaissance. Zijn
nieuwsgierigheid was ge
wekt en wat hij verwacht
te van een godsdienst die
zulke kunst voortbrengt,
kwam uit. He Qi is chris
ten geworden en enkele
jaren geleden is hij ge
doopt.
He Qi was ruim een week in
ons land, ondergebracht in het
Zendingshuis van de Raad
voor de Zending van de Ne
derlandse Hervormde Kerk in
Oegstgeest. Hij was hier en
in andere Europese landen
in het kader van zijn promo
tie-studie. Hij doet een verge
lijkende studie over middel
eeuwse kunst in christendom
en boeddhisme.
In de Chinese context is dat
een opmerkelijk onderwerp,
want zoiets als christelijke
kunst is voor Chinese begrip
pen niet zo waardevol, omdat
het niets te maken heeft met
de Chinese cultuur, die de
maat is voor alle dingen. Bo
vendien is het christendom
verbonden (geweest) met 'wes
ters imperialisme', en dat
druist in tegen het sterke Chi
nese gevoel van zelfbewust
zijn. De betekenis van het
woord 'China': 'gesloten land'
is in dit verband veelzeggend.
Met het boeddhisme in China
ligt het anders; die godsdienst
is er bijna 1900 jaar in het land
en maakt als zodanig deel uit
van het Chinese erfgoed.
Niet minder-waardig
Die zelfverzekerde afwijzing
van andere dan Chinese uitin
gen van godsdienst en cultuur
bevredigden de student He Qi
niet. Hij leerde zien dat chris
telijke religieuze kunstuitin
gen niet zomaar kunnen wor
den afgedaan louter omdat ze
niet Chinees zijn, maar dat ze
een eigen betekenis hebben en
dat ze moeten worden begre
pen vanuit de mensen die ze
hebben voortgebracht en er
mee leven. „Ik begon te begrij
pen dat het niet goed is andere
godsdiensten af te wijzen om
dat ze niet-Chinees zijn. De
belijders van andere godsdien
sten hebben net als wij hun ri
ten, hun diensten, hun gebe
den. Waarom zouden die min
der-waardig zijn?"
Zijn zoektocht naar de achter
gronden van christelijke kunst
en architectuur begon. Een
van zijn 'ontdekkingen' was te
zien hoe in het christendom de
kerk altijd het centrum mid
den is van een stadskern. Hij
vindt dat opmerkelijk omdat
bijvoorbeeld in het boeddhis
me de tempels in het algemeen
in de eenzaamheid worden ge
bouwd.
Kunstuitingen zijn alleen goed
te begrijpen vanuit de geeste
lijke achtergrond van de kun
stenaar en daarom begon He
Qi zich steeds meer te verdie
pen in het christelijk geloof.
Dat viel niet mee, vertelt hij;
er was nauwelijks materiaal
voor studie. Bovendien, chris
tendom was in China geen
echt gespreksonderwerp, zeker
niet in zijn studententijd, zo
aan het einde van de culturele
revolutie. Christenen waren
'verdachten' en contra-revolu
tionairen.
Boodschap
He Qi had wel de beschikking
over reproducties van schilde
rijen en door middel van die
afbeeldingen kwam hij toch
heel wat te weten van de
boodschap van het christelijk
geloof. Hij noemt in dit ver
band schilderijen over het
laatste oordeel. „Ik zag op zo'n
schilderij hoe een generaal,
De geboorte van Jezus, knipwerk door He Qi. De kunstenaar verwerkte Chinese motieven: de vo
gels boven in symboliseren de hoop en de verwachting dat het goed wordt in het nieuwe jaar;
rechts onder de kribbe de geschenken die de Wijzen uit het Oosten symboliseren. De figuur boven
Maria symboliseert geluk en de kaars stelt het licht voor. Het kind Jezus draagt een muts die
verband houdt met het komende 'jaar van de tijger' (1986). Deze afbeelding, met anderen, raakte
zeer populair in China en werd gebruikt in een kalender. t
Knipwerk van He Qi is als postkaart uitgegeven dpor Hervormde Raad voor de Zending, Oogst
een paus en een keizer naar de
hel werden gestuurd en hoe
armen de weg naar de hemel
werd gewezen. Ik leerde daar
uit dat iemands positie in het
leven niet. bepalend is voor
wat er gebeurt als je voor God
verschijnt. Ieder mens moet
verantwoordig afleggen en is
daarin aan ieder gelijk".
„Dat was voor mij een heel be
langrijke boodschap. Dat is te
begrijpen als ie weet hoe in
onze cultuur de maatschappe
lijke en sociale positie heel erg
belangrijk zijn. De 'waarde' als
persoon wordt afgeleid van de
maatschappelijke positie die
iemand heeft. In onze geschie-
I FOTO: LOLKE OSINGA
denis speelt de keizer de
hoofdrol. Alle posities en func
ties zijn gericht op de keizer.
Alle ogen staan op hem ge
richt; mensen ontlenen hun
bestaansrecht en hun functie
aan hem; zonder hem zijn ze
een non-persoon".
„De boodschap van dat schil
derij was nu juist dat ook die
keizer onder het oordeel van
God staat. De keizer bepaalt
dus niet iemands waarde,
maar de mens ontleent z'n be
tekenis aan God. Allemaal
staan we in verantwoordelijk
heid voor Hem en daarin zijn
we gelijk en gelijkwaardig".
He Qi wil er niet te veel van
vertellen, maar hij heeft in
zijn studententijd het nodige
meegemaakt van de repressie
van de Culturele Revolutie.
Die omstandigheden hebben
wellicht meegewerkt tot zijn
overtuiging dat niet de strijd,
maar vrede en liefde de hoop
zijn voor de individuele mens
en voor die van een volk.
Strijd en onderscheid zijn zo'n
beetje trefwoorden voor de
Chinese geschiedenis en cul
tuur en dat zou moeten veran
deren, vindt He Qi. Er is een
oproep tot vrede en liefde no
dig en waar is die beter ver
woord dan in het christen
dom?
Het is dan ook een van z'n ide
alen om de christelijke bood
schap van geloof, hoop en lief
de te kunnen uitdragen in zijn
land. Een goede weg daarvoor
is, denkt hij, die van de intro
ductie van christelijke kunst.
NAIROBI De priester van
de kleine anglicaanse parochie
in Mainga, in het midden van
Kenya, komt halverwege zijn
zondagse preek uit bij zijn lie
velingsonderwerp: condooms
en andere voorbehoedmidde
len. Net als de meeste van zijn
Afrikaanse collega's is hij er
van overtuigd dat deze midde
len het verval van de moraal
bevorderen en dus afgewezen
moeten worden. Met oneigen
lijk gebruik van de condooms
heeft de Kenyase geestelijke
minder problemen. Tijdens de
laatste kerstviering versierden
opgeblazen condooms zijn klei
ne kerkgebouw. Bij gebrek
aan echte ballonnen.
Ook elders in Afrika lopen
rooms-katholieke, anglicaanse,
protestantse en onafhankelijke
kerkleiders keer op keer te
hoop als er van staatswege
wordt gepleit voor het gebruik
van condooms in de strijd te
gen aids en van voorbehoed
middelen in de strijd tegen de
overbevolking.
Zo zegt de lutherse bisschop
Samson Mushamba uit Tanza
nia dat het gebruik van con
dooms uitnodigt tot meer sek
suele contacten en daardoor
juist bijdraagt aan de versprei
ding van het aidsvirus. In na
volging van paus Johannes
Paulus II propageren de mees
te Afrikaanse hoeders van de
moraal 'safe sex' door middel
van de huwelijkstrouw.
Afrika voert een vertwijfelde
strijd tegen aids. Ten zuiden
van de Sahara zijn volgens de
Wereldgezondheidsorganisatie
WHO ongeveer vijf miljoen
mensen geïnfecteerd met het
aids-virus, waarvan de helft in
Oost-Afrika. Uganda is er het
slechtst aan toe; de WHO
spreekt van 17.000 aids-slacht-
offers, maar volgens plaatselij
ke artsen zijn het er minstens
100.000. In Kenya steeg vorig
jaar het aantal patiënten van
12.000 tot 17.000.
Waar Afrikaanse regeringen
of particuliere organisaties
condooms gratis ter beschik
king stellen, vinden zij meestal
de kerk op hun weg. Zo liet de
regering van Zambia drie mil
joen condooms verspreiden in
hotels en bars. Toen de kerken
protesteerden, sloeg het minis
terie van volksgezondheid te
rug: „In plaats van onder de
duiven van de regering te
schieten, moeten de kerken
eerst de christenen in het land
maar eens overtuigen van hun
manier van aidsbestrijding,
namelijk kuisheid voor het
huwelijk en de huwelijk
strouw."
Conflicten zijn er ook in
Uganda, waar de regering
haar standpunt over aids het
afgelopen jaar volledig herzag.
Tot voor kort predikte zij net
als de kerken een strenge sek
suele moraal, helaas zonder
succes. Nu verkondigt ook
president Yoweri Museveni
een nieuwe safe-sex-strategie:
„De mensen moeten condooms
gebruiken."
Direct lieten de Ugandese ker
ken hun protesten horen. Het
tijdschrift 'Weekly Topic' gooi
de olie op het vuur met een
artikel onder de kop: „De bij
bel mag dan je ziel redden, dit
condoom redt je leven".
De Ugandese kerken hebben
inmiddels samen met de isla
mitische gemeenschap een
overwinning geboekt. Het mi
nisterie voor informatie heeft
begin september elke vorm
van reclame voor condooms in
de staatsmedia verboden. „Het
is ook uitgesproken dom om je
leven toe te vertrouwen aan
een stukje rubber van nog
geen millimeter dik", aldus
een woordvoerder van de anti
condoom-alliantie.
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te IJzendoorn T. Wegman
te Wijngaarden; te Zoetermeer J. Ka-
merlina te Maarn-Maarsbergen.
Gereformeerde Kerken
Beroepen te Delft-Abtswoude als stu
dentenpredikant drs. B.M.H. van
Drongelen, kandidaat te Amsterdam
die dit beroep heeft aangenomen; te
Beekbergen als geestelijk verzorger
tan
iro<
VvD-LEIDER Bolkestein heeft met de hem zo kariPe"
tieke verve weer eens een politiek taboe willen doorl
Moslims moeten zich aanpassen aan de westerse non
waarden, zo verklaarde hij op een bijeenkomst van
partijen in Luzern. Hij voegde er aan toe: „Compron.
zijn niet mogelijk". Hier dreigt het gevaar dat Bolkesv'
een olifant door een kast vol porselein wandelt.
moge duidelijkheid zijn over onze rechtsnormen, allfgn
den zijn daarmee nog niet geclassificeerd. Zelfs is het ,j
lijk dat er waarden zijn waar Nederlanders hun
mee kunnen doen.
ERSUA
iaar he
tot 4C
e Medi
als
Com
is met
koplo
ica 59
i. Rela
rermoj
van 2
NOS
de f
linder
•progj
Hij hoopt daar veel aan te
kunnen doen via een nog op te
richten onderzoekscentrum
voor christelijke kunst, in
Nanking. In zijn positie als
medewerker aan het Theolo
gisch Seminarie in Nanking
zijn daarvoor wel mogelijkhe
den. Bovendien is er belang
stelling genoeg, vermoedt hij.
Regelmatig houdt hij op uni
versiteiten lezingen over zijn
dissertatie-onderwerp en het is
opmerkelijk hoeveel studenten
nieuwsgierig zijn naar wat hij
te zeggen heeft.
Heel opmerkelijk was in dit
verband de uitnodiging van
studenten, kort na de gebeur
tenissen op het plein van de
Eeuweige Vrede, in 1989. De
studenten die hem vroegen te
komen, hadden hem al eerder
gehoord, maar wilden hem
juist na die vreselijke gebeur
tenis weer in hun midden heb
ben.
De belangstelling voor die
tweede lezing was enorm en,
vindt He Qi, een aanwijzing
om door te gaan.
De trots waarmee He Qi over
zijn land spreekt naast kri
tiek is opmerkelijk; de Chi
nese cultuur speelt een grote
rol in zijn leven. Het christen
dom dat hem voor ogen staat,
is dan ook volop een Chinees
christendom.
Op de vraag of dat wel kan
het christendom is toch vooral
een westerse godsdienst
antwoordt hij: „Jezus Christus
is niet alleen een historische
figuur, Hij leeft. Ook in Chi
na".
VOOR alle duidelijkheid: natuurlijk spreekt het van
buitenlanders die hier voor langere tijd komen woJ
maximale inspanning moeten plegen om zich aan te
Hun kinderen zijn er niet mee gebaat als gezegd wo
het aanleren van de Nederlandse taal geen voorrai
dient. Een halfzachte aanpassing kan de problemen
daad alleen maar verergeren. Het gevaar dreigt dan d
Nederland een nieuw soort apartheid ontstaat. Zoiets
leen maar voorkomen worden als buitenlanders in st I
zich intensief op onze samenleving te oriënteren. Maa
niet alleen een kwestie van willen, maar ook van m
heden. ^jjT
een
EjEN voorbeeld van geslaagde integratie leveren de
sische spijtoptanten uit de jaren vijftig. Niet alleen ^an
goed terechtgekomen, maar het gevolg is ook dat de
leving er in zijn geheel door is verrijkt. Een ander goe
beeld, uit een veel verder verleden weliswaar, lev(oen 0
hugenoten. In beide gevallen behoorden deze groepen
sociale klasse die hun integratie vergemakkelijkte. Bi ze co
genoten was het het geloof van geestverwanten en (Ned<
spijtoptanten de gedeelde ervaring met de Indischgai iderzc
de aanpassing vergemakkelijkte. °Nati(
In het geval van de moslims zijn die gunstige omsta
den afwezig. Bolkestein vindt nu dat in Nederland he
se model moet worden toegepast. En hier beginnen ?jjng
blemen. Voor buitenlanders die in Frankrijk leven is zoncj}-
sing veel meer dan hier het geval is, een dwingende;,
bestaat daar niet het minste begrip voor de eigen culti e heli
buitenlanders. Buitenlanders in Frankrijk zijn dan p;e" err
cepteerd als zij zich als echte Fransen gedragen.
Aznavour en Milan Kundera zijn geslaagde voorbeel<^nsti^
Franse model levert de laatste jaren echter steed scor(
moeilijkheden op. De rassenrellen in Parijs en Lyon qere gr
wat dat betreft duidelijke taal. De welstand van denctioi
granten van de laatste decennia ligt beduidend lager /aar 1
van vorige generaties buitenlanders die bovendien 1«1 °Pe
zo massaal werden toegelaten als de laatste jaren hd
was. Doordat hun welstand en opleiding laag is lukt
sluiting zo moeilijk. Omdat ze de aansluiting missen .XX'
eigen geloof en gebruiken juist verder cultiveren
onderzoek is gebleken. Het gevolg is dat er culturel 1
heid ontstaat. HIJ
UlT de Nederlandse moslimwereld komen er geno»
den die wijzen op de wil tot integratie. Maar wie zoali
stein met verwijzing naar het Franse model van iRAA1
verlangt dat het voor hen slikken of stikken is, vr^van
conflicten. Het ontvangstklimaat voor buitenlander
laatste jaren terecht minder 'soft' geworden. Er is ;nze(
meer nadruk gelegd op de noodzaak tot aanpassing, nwaar
kan niet bij zulke verreikende verschillen het héle de
zijn. in
of
"V
omt
m v
in h
deel
n op
an c
van de stichting Het Hoogeland en
Huilenoord drs. L.J. van Gog, zieken
huispredikant te Doetinchem die dit
beroep heeft aangenomen.
Afscheid Nederlandse hervormde
kerk van Wleringen A. van Dorssen
wegens VUT;
Afscheid Chr.Geref.Kerk van 's-Gra-
venhage-Rijswijk drs. W. Steenber
gen wegens vertrek naar 's-Hertogen-
bosch en de benoeming tot geestelijk
verzorger van het Protestants Chris
telijk verzorgingshuls Vijverhof te Nij
megen per 1 okt.
Oproep tot boycot tropisch hardhout
BELEM De industrielanden moeten tropisch hardhout en
delfstoffen uit het Amazonegebied te boycotten. Op deze manier
kan de afbraak van het tropisch regenwoud worden gestopt. Dit
staat in de slotverklaring van de oecumenische Amazone-confe
rentie, die deze week in Brazilië is gehouden.
De zeventig vertegenwoordigers van de kerken en basisgemeen
ten van Brazilië, de Verenigde Staten, Japan en Europa verlan
gen een ander beleid in het Amazonegebied dat de Indianen be
schermt en de kleine boeren, rubbertappers en goudzoekers de
kans biedt te overleven. Het regenwoud moet op een milieu
vriendelijke manier worden geëxploiteerd.
Volgens de afgevaardigden zijn de westerse landen medeverant
woordelijk voor de ecologische verstoringen en de sociale ellen
de in het Amazone-gebied. Verder protesteren de conferentie
gangers tegen de onrechtvaardige verdeling van het land en de
schendingen van mensenrechten door grootgrondbezitters en
hun veiligheidsdiensten in het Amazonegebied. De conferentie
was georganiseerd door de Raad van Kerken en de Lutherse
Kerk in Brazilië.
CcidócSoumrit
Westerpers bv (maakt deel uit van Sijthoff Pers bv)
Apothekersdijk 34, Leiden.
071 -122 244
071 -134 941
Postbus 112300 AA Leiden
Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk
070-3190 933.
070-3906 717
Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Kantoor
Telefoon
Postadres
Hoofdkantoor:
Telefoon:
Telefax:
Postadres:
Directeur/hoofdredacteur J Leune
Adjunct-hoofdredacteur: J. Timmers.
Chef-redacteur G - J Onvlee
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808) L van Koot
1047) R. Kleijn (chef).
erpen (chef). F Buurrr
Sport Leiden e.o. (tel 071 - 144 049): K. van Kesteren
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel: 070 - 3190 815):
A van Rijn (chef), W Bunschoten, drs. C van Haersma Buma, A. v£
E Huisman, H. Jansen, drs. J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo, drs. K
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834)- G. Ansems (coördinator), B. Jansma, H P
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): L. Kooistra, drs. P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838): M Konvalinka (chef), S Evenhuis, S Pieterse.
Opmaak (tel: 070 - 3190 831): Ch. Bels (chef), A. de Bruijn, W. Diekstra, I
B Hermans, J. Hofmeester, C. de Kier, H. Nieuwmans, H. Schneider
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors.
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van:
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsc,
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Urn
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Ned
België De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs K. Swiers en
Ven. De parlementaire redactie bestaat uit R. in 't Hout (chef), H. Bijlevt
land, P. Koopman, D. van Rietschoten en K. van Wees.
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
- de volgende correspondenten in het buitenland: S. Akkerman (Praag),
drs. D J van den Bergh (Peking), drs. H Bot|e (Tunis), A Courant (Atl
R. Hasselerharm (Johannesburg), T Heard (Kaapstad), drs. A. Heering
B. van Huèt (Parijs). M. de Koninck (Washington), H Kuitert (Nieuw Del
F Lindenkamp (Sao Paulo). R Simons (Londen), drs. R. Vunderink (Ml
W. Werkman (Jeruzalem), E. Winkels (Barcelona), G. van Wijland (Belf
F. Wijnands (Bonn), J. Wijnen (Brussel)
n 08.30 tot 17 00 u
Totl
igen|
ohr
:rd/
ïldhoi
ijs 19
loor
voor
nd, ti
rijgt
Irag
ie ™dei
PEI
Nabezorging
Telefoon 071 - 122 248 op ma. t/m vr. var
15 00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand
per kwartaal
25.70
76,60
294,30
Bij betaling per
per kwartaal
per jaar
Het abonnementsgeld dient vi
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
e worden voldaan.
s tel. 071 -122 244
k;
