ijsters voor scholieren n de wereld van Couperus rouwenstri jd in Zuid- Afrika BOEKEN /PLATEN Level 42 blijft zichzelf herhalen De valse romantiek van dagboeken iQowvant VRIJDAG 13 SEPTEMBER 1991 I enz (Nescio). Een sari# voor Woltara Noordhoff. <r 25,- 'De jonge lij- Jrie verschrikkelijke dagen' 'Ciske de Rat' (Bakker), 't en tranen' (Ruyalinck), winter' (Terlouw), 'Geef me Ie' (Beekman). Een serie i van Woltere Noord- Jf boeken voor ƒ25,-. Beide M verkrijgen via school of le- 9 Pinter: 'De dwergen'. Uitge- rt Bakker. Prijs 39,50. laters: 'Echte Kennis'. Uitge- b Harmonie. Prijs ƒ45,-. warren: 'Geheim Dagboek - (Negende deel). Uitgeverij ikker. Prijs 29,90. |[Steinz: 'Meneer van Dale antwoord'. Uitgeverij Pro- i. Prijs 14,90 [VERSTAPPEN K SNA tien zijn weer aan het in de leerlingen in het ïzet onderwijs beginnen in de boekenlijsten te m. Daar zit een enorme in voor uitgevers van een liboeken. Wolters-Noord- en van de groten in dit springt erin met een boeken die de leuke 'Lijsters' heeft. Ie hoge klassen zijn dat jeken voor de examen- /orig jaar bijvoorbeeld n/Het Been' van Els- 'Het verboden rijk' van hoff. Nu wordt een serie van vijf 'Lijsters' Ie leerlingen gestuurd, daar tenminste vijf en i gulden voor over heb- ijf gulden per stuk voor olgende prachtboeken, voor de lijst: Nescio's ide verhalen 'De uitvre- ichtertje' en 'Titaantjes', assieker. Bovendien 'De van Mulisch, 'Bezon- d' van Jeroen Brou- )aar komt nog bij 'Bou- van Springer en ;ge een tere huid' van as. Geen leraar Neder- yan HAVO of VWO zal deze boeken weigeren lijst. En het zijn geen op krantepapier of in dere wegwerp-verpak- aar echte paperbacks, ze in de boekhandel gever vindt dat er veel nogelijk moet zijn op dit Er zijn ook dergelijke Ivan lijstboeken in de pe talen, en bovendien pok een serie met de De jonge lijsters' bijge- Die is voor leerlingen brugklas of daarom- yoor dezelfde prijs, vijf voor 25,-. Te bestel- school, een slimme ma- bn de uitgever om de I te slijten. Dge lijsters' van komend l zijn: 'Ciske de Rat', pk en tranen', twee kers dus. Daarbij van Beekman: 'Geef me de van Jan Terlouw: jswinter' en van Guus j 'Drie verschrikkelijke :rus' wereld ilgeprezen auteur van igrafie van Louis Cou- Hans Warren... zelden verrassend... FOTO: PERS UNIE perus, Frederic Bastet, heeft een nieuw, prachtig boek over deze auteur samengesteld. De titel is 'De wereld van Louis Couperus'. Wat er direct aan opvalt zijn de vele foto's en af beeldingen. In totaal blijken dat er meer dan vierhonderd te zijn. Je ziet Couperus met familie leden, kennissen, andere lite ratoren: huizen waar hij ge woond heeft, andere lokaties waar hij mee te maken heeft gehad. Het is in heel veel op zichten daarom een echt Haags boek. Want als Couperus iets was, dan was hij wel Hage naar, zoals hij zelf wel stelde. Met Couperus en Bastet kom je als lezer en kijker in dit boek alom terecht. In de klas sieke wereld van Italië bij voorbeeld. Of aan de Riviera, de 'blauwe kust', zoals de schrijver dat oord van genoe gen noemde. We zien weer dat hij in Milaan was, maar ook waar hij verbleef in Den Haag, bijvooreeld aan de Celebes- straat 78, een pension, dat een tijdelijk onderdak bood aan de auteur. De foto van dat huis kom je in dit boek tegen. En dan lees je dat zijn roman 'Noodlot' niet voor het eerst door De Appel als toneelvoor stelling is gebracht. In 1892 speelde de befaamde Willem Royaards al de rol van Bertie in de voorstelling in het Rot terdamse Tivoli. De toneelbe werking kreeg veel kritiek, maar Couperus bleek ingeno men met de interpretatie van de beroemde akteur van zijn geheimzinnige romanfiguur. Zulke dingen lees je in het heel rijke, zoveel materiaal be vattende boek van Bastet, die nu langzamerhand wel de grootste Couperus-kenner is aan het worden, die we ooit gehad hebben. Roman van Pinter De toneelschrijver Harold Pin ter heeft zijn eerste en enige roman laten verschijnen. 'De dwergen' is als verhaal ge schreven voordat er in 1960 een toneelstuk van zijn hand werd gespeeld met dezelfde ti tel. Hij vertelt er het volgende over: ,,Ik schreef 'De dwergen' in het begin van de jaren vijf tig, voordat in toneelstukken begon te schrijven. Ik heb toen niet geprobeerd het te doen uitgeven. In 1960 haalde ik een aantal elementen uit het boek en maakte er een kort to neelstuk van, met dezelfde ti tel". Een merkwaardig boek. Hoe wel de dialogen in hoge mate realistisch zijn, lijken veel be schrijvende en vertellende passages op de 'roman nou veau'. Ze zijn ongrijpbaar en lijken een experiment in taal en verwoording. Zoals de aan hef van hoofstuk 11: „Wat doen de dwergen, op hun toch ten naar de straathoeken? Ze strompelen door de goten en halen hun zakhorloges tevoor schijn. Een met een gezicht van krijt gooit de droesem van Frederic Bastet ...grootste Couperus-kenner... FOTO: SP de dag in een vuilnisvat en gaat op het deksel zitten. Hij begint te kauwen hoewel hij niets heeft gegeten. Nu verza melen ze zich bij de achter trap. Eén schrobt zijn aderen bij de onderste gootsteen, nu zit hij tot zijn strot in het sop. Gepoetst en opgedoft, op tijd voor het maal. Alles stipt op maaltijd". Een intrigerend boek, maar dat zal geen thea terbezoeker die ooit iets van Pinter zag, verbazen. Werke lijkheid en fantasie gaan- on verbrekelijk samen, niet al leen voor de romanfiguren, maar ook voor verteller en le zer. Echte kennis De literaire redacteur van de boekenpagina's in Vrij Neder land is de laatste weken een geplaagd mens. Deze „presi dent" van 'De Republiek der letteren', zoals dit deel van het weekblad heet, werd in de we kelijkse column van Piet Grijs in datzelfde blad, regelmatig op heftige wijze aangevallen vanwege de inhoud, de taal van de besprekingen en recen sies op de pagina's. Daar moest een mens wel zenuwachtig van worden. Wie wil weten wat deze lite raire redacteur, Carel Peeters, die ook hoogleraar is in de li teraire kritiek, in zijn mars heeft, kan dat uitzoeken in de bundel essay van zijn hand die zijn verzameld in een boek met de titel 'Echte kennis'. Het gaat om bijna twintig beschou wingen over filosofie en litera tuur. Flaubert, Thomas Mann, Diderot, Samuel Johnson, Hugo Claus, W. F. Hermans en Gerrit Komrij komen aan orde. Onder de titel 'De filoso fie van het Hoger en Beter' be spreekt hij de roman van Con nie Palmen, 'De wetten', dat vorig jaar zo'n indruk maakte. Peeters: „'De wetten' is een fi losofische, laconieke, zwaar wichtige, halfzachte, banale, erotische en diepzinnige ro man. Dit zijn niet zomaar wat kwalifikaties". Zo probeert Peeters genuan ceerd te kijken, naar grote au teurs uit heden en verleden en naar nieuwe, aandacht-trek kende nieuwkommers. i onverbrekelijk samen... 'Geheim Dagboek' Het negende deel van het nog bij lange na niet volledig gepu bliceerde 'Geheim dagboek' van Hans Warren is uit. We zijn in dit boek in de jaren 1971-72. We lezen over zijn da gelijkse bezigheden, zijn ont moetingen met literatoren, zijn reizen naar de randstad om li teraire festiviteiten bij te wo nen. Ook de relatie met zijn vrouw Mabel heeft weer aller lei problematische kanten, vooral wanneer er weer een mooie jonge Noord-Afrikaanse man in zijn liefdesleven een grote rol gaat spelen. In dit deel komt het maar zel den tot iets nieuws of verras sends. De beschrijving van een bezoek aan Londen in oktober 1972 staat vol kommentaar over wat hij daar zag in expo sities, musea, noem maar op. Het masker van Toetachamon valt hem tegen en hij blijkt bij vertrek zijn pas verloren te hebben. Natuurlijk onmisbaar in de reeks van dagboeken, maar op Louis Couperus gefotografeerd tijdens zijn laatste lezing. Den Haag, Kunstzaal Kleykamp, begin juni 1923. FOTO: PR zich eigenlijk gering van in houd. Wie de reeks volgt, zal desondanks deze schakel niet kunnen missen. Ezelsbruggetjes „Ha, he! Lieve Bep, cnof nee! Namgal sips clar. Kaca" Een ondoorgrondelijke non- sensversje? Een vreemde taal van een eiland in de Stille Oceaan? Niets daarvan, een ezelsbruggetje uit eigen land, waarmee scholieren zich de eerste twintig elementen uit 'Het Periodiek Systeem' van de scheikundeles in het hoofd prentten. Van H en He via on der andere Na en Al naar K en Ca. Een voorbeeld van de vele ezelsbruggetjes die je kunt le zen in het boeken 'Meneer van Dale wacht op antwoord', door Pieter Steinz bijeengeraapt en op leuke manier gepresen teerd. „Bali Lombok Soembawa Somba Flores Timor" is zo'n leerrijtje, maar ook het liedje dat Julie Andrews in 'The sound of music' voor de kin dertjes zingt: „Doe - a deer, a female deer, Ray - a drop of golden sun", tot alle noten van Doremifalollasi zijn behan deld. Intussen vertelt Steinz in dit boekje nog het een en ander aan leuke wetenswaardighe den over het onderwijs, vooral uit vroeger dagen. Bijvoor beeld over 'de oorsprong van het schoolkrijtje'. Of het ge dichtje dat hij citeert van een Helmondse leerling uit de ja ren vijftig die met een eigen „rijtje" zijn frustaties over het schoolbestaan onder woorden bracht. „Stik verrot verrek verteer Donder op en flikker neer Krijg de koude kippekoorst Waterpokken enzovoorts Barst!" Het leven van een scholier is altijd en eeuwig en kwelling, zo blijkt uit dit boekje telkens ibon( I/a Dullemen: 'De klank igwe'. Uitgave Meta/No- ƒ29,50. IUISMAN 1990. Uit de hele we- liegen Zuidafrikaanse naar Amsterdam erleg. Het gaat om een ntie onder de titel Ma- e. Dat is Zulu voor 'wij rouwen in de strijd', is nodig, want de her- jen in Zuid-Afrika zijn lar in volle gang, feit is rte vrouwen de zwaar- ruggegraat blijven van dafrikaanse economie, ijn gaande de omwen- oor de vrouwen vragen Zoals: verkrijgen n na afschaffing van theid dezelfde vrijheid nen? Het ergste wordt Malibongwe worden genomen. Maar die meteen achterhaald te Een week na de con- maakt het schip van rtheid zware slagzij: Mandela wordt vrijge- i president De Klerk lekend dat bewegingen PAC en SACP zullen de elektriciteit voor het gehele Afrikaanse continent. Door het landschap hangen hoog spanningskabels. Ze leiden elektriciteit naar overal. Maar lang niet iedereen woont 'overal'. Tachtig procent van de zwarte gemeenschap kookt op hout of gas. En dus lopen onder die hoogspanningkabels, die zinderen in de hitte, zwar te vrouwen moeizaam te sjou wen met een loodzware lading sprokkelhout op hun hoofd. Van Dullemen ging kijken in Zuid-Afrika, op de plaatsen waar de klank van Malibong we gehoord moet worden. Bij de vakbonden, het kantoor van de Women's League en in de townships, allemaal in een decor van snelle politieke ver anderingen. Ze probeert een beeld te schetsen van de wer kelijkheid van zwarte vrou wen in Zuid-Afrika, die onder drie duimen zit: 1. die van de blanke/apartheid, 2. de baas- dagelijks werk en 3. de man- /het seksisme. Aan de strijd tegen elk van de duimen wordt een deel van het boek gewijd via respectievelijk 'Op zoek naar de toekomst', 'De ruggegraat van de samenle ving' en 'De angst voor de sjambok'. De schrijfster verslaat eigen lijk haar reis. Waar zij gaat, gaat de lezer. Van wat zij denkt, de analyses die ze maakt, de contexten waarin ze gebeurtenissen plaatst, wordt de lezer deelgenoot gemaakt. Veelvuldig komen vrouwen aan het woord over hun moei lijke strijd. Het zijn gedreven personen, maar een toon van 'wat zijn wij toch zielig' is niet te bespeuren. Eerder een hou ding van 'kom op met die ge rechtvaardigde gelijkheid voor iedereen', weergegeven met rake typeringen en mooie ver gelijkingen. Het levert indringende verhel derende stukken op, die teza men een prettig leerzaam boek vormen over een lange weg met bizarre kronkels en on verwachte obstakels richting die 'andere kant van de regen- Verleggen thema's levert amusement Campbell Armstrong: 'Mambo'. Uitgeverij Het Spectrum. Prijs ƒ29,90. Greg Dinallo: 'Dodelijke opdracht'. Uitgeverij De Boekerij. Prijs 29,90. Sarah Wolf: 'Moordplan'. Uitgeverij De Boekerij. Prijs 29,90. tekent werk aan de voor de vrouwen. Ze de resoluties van Mali- opnieuw wegen. Wel en prioriteit en welke iën zijn in de huidige en sociale situatie tr. voor zwarte vrouwen Afrika veel moet ver is duidelijk. De ach- van het boek 'De an Malibongwe' van de n Caroline van Dulle st daarvan een voor- -uid-Afrika is genera- meer dan de helft van Met het neerhalen van het IJzeren Gordijn heeft een aantal schrijvers het werkterrein ook moeten verleggen van de oost west verhouding naar de relatie arm-rijk en/of de noord-zuid problematiek. Simpelweg werd KGB daardoor PLO en Sovjet leiders dienden vervangen door de bij de thriller-schrijvers 'ge liefde' Mohammed Kaddaffi of zelfs weer Fidel Castro. Zo heb ben bijvoorbeeld Sarah Wolf, Greg Dinallo en Campbell Arm strong zich gestort op de laatste koude-oorlogthema's. Het eerste duo heeft zich beziggehouden met de Libische leider in 'Moord plan' en 'Dodelijke opdracht'. Beide boeken vormen aangenaam leesvoer en geven de niet zo bijzonder geörienteerde lezer ook een aardig beeld van de Midden-Oostenproblematiek. Arm strong situeert 'Mambo' op een breder werkterrein. Hij begint zijn invasie-verhaal van Cuba in Engeland, belandt langs soms verrassende paden in de Verenigde Staten en Midden-Amerika om zijn soms even fascinerende als fantastische verhaal te laten eindigen op het eiland van Castro zelf. Alle drie verhalen zijn van harte aan te bevelen bij de liefhebbers van dit genre. It i Toen ik het nummer 'Gua ranteed' van Level 42 voor de eerste keer hoorde, dacht ik te maken te hebben met een oud werkje, dat door een overijverige disc-jockey uit het stoffige archief was ge haald. Maar nee, het bleek de nieuwe single te zijn. En dus moesten we voor de zo veelste keer constateren dat Level 42 weliswaar heel herkenbaar blijft, maar voornamelijk door zichzelf te herhalen. 'Guaranteed' is het ope ningsnummer van de nieu we cd met dezelfde titel en die moet de band drie jaar na het vorige album 'Staring At The Sun' weer in de vaart der volkeren opstoten. Ongetwijfeld zal dat pro bleemloos lukken, want op 'Guaranteed' zet de band van superbassist Mark King de lijn van vorige albums moeiteloos voort met ver- commercialiseerde funk. Hier en daar is er een uit stapje, waarbij de knipoog naar country western in 'My Father's Shoes' wel het meest in het oog springend is. In het oog dus, en niet in het oor, want het is net als het gros van het materiaal op 'Guaranteed' tamelijk voorspelbaar. Misschien had de band nieuwe gitarist Al lan Holdsworth wat meer zijn gang moeten laten gaan, want de voormalige muzi kant van fusion-bands als Soft Machine, UK en Bru- ford heeft toch geen slechte reputatie. Maar het is Mark King, die bij Level 42 de la kens uitdeelt. En voorlopig betekent dat dus, indachtig een bekende slogan, dat her haling de kracht van de re clame is. The Nozems The Nozems heten een van de belangrijkste Nederlandse gitaarrockgroepen van dit moment te zijn. Het enthou siasme van de band op het podium steekt echter schril af tegen het bij vlagen nogal vlakke geluid dat hun twee de cd 'Lovely Sort Of Dan ger' siert. The Nozems, en dan speciaal zanger/drum mer Mario Fraaye, maken regelmatig duidelijk dat ze beslist een nummer met een kop en een staart kunnen schrijven, maar pas op de tweede helft van de cd ont brandt het heilige vuur in de groep, dat na het openings nummer 'Mary-Ann' al leek te zijn gedoofd. Stevige roc- kerè als het knallende 'Psy cho!' en het intrigerende 'Facer' worden afgewisseld door meer gedragen num mers en in de laatste catego rie is 'Dreams Away', met een op hol rakende zanger, een prijsnummer. Sterk is ook de enige cover, 'Shape Of Things To Come' van het beroemde componistenduo Barry Mann en Cynthia Weil. Daarbij vergeleken is het eigen werk van The No zems vaak iets te voorspel- Johnny Winter Johnny Winter behoort tot het legertje bluesrock-gita- risien, dat in een gestaag tempo door blijft musiceren omdat ze gewoon niks an ders kunnen. Johnny is zo langzamerhand een levende legende, en bovendien nog eentje met een imago, waar aan hij zelf niks hoefde te doen: witte huid en nog wit ter haar. De albino heeft heel wat gevarieerde uit stapjes door de wereld van blues en hardrock op zijn naam staan, maar beperkt zich de laatste jaren vrijwel tot de blues. Dat geldt dus ook voor zijn nieuwe album 'Let Me In', waarin niet zo zeer het nogal traditioneel klinkende materiaal opvalt, als wel de gedreven manier waarop Winter zijn instru ment bespeelt. Luister maar naar 'Medicine Man' of zijn versie van Robert Parker's '66-hit Barefootin' en je be grijpt dat de. ware gitarist het gevoel nooit verliest. Aardig is verder de aanwe zigheid van Dr. John, die met zijn piano vier nummers van wat extra boogie voor ziet. Ondanks het in eerste aanleg vrij eenvoudige con cept is 'Let Me In' door z'n speelsheid toch een meer dan gewoon blues-album ge worden. Ierland Ierland heeft een grote tra ditie op muziekgebied. Met gebruikmaking van een aan tal specifieke instrumenten, waarvan uileann pipes, bodhran, fiddle en accorde on de bekendste zijn, werd er gewerkt aan veelal op wekkend klinkende volks muziek, die overal in de we reld zijn sporen heeft nage laten. Geen wonder, als be dacht wordt dat in de afgelo pen honderdvijftig jaar meer Ieren hun vaderland verlie ten als er bleven wonen. De BBC-televisie heeft een serie gewijd aan Ierse mu ziek, die nu op dubbel-cd is verschenen. 'Bringing It All Back Home' geeft een schit terend beeld van de huidige stand van zaken in Ierland. Naast een groot aantal tradi tioneel werkende artiesten met zeer illustere namen, zijn op de cd ook een aantal hedendaagse Ierse rock bands (Hothouse Flowers, An Emotional Fish, The Wa terboys) vertegenwoordigd. Bovendien is een plaatsje in geruimd voor buitenlanders, die de Ierse volksmuziek hanteren voor een afgeleide stijl: Everly Brothers, Ri chard Thompson, Emmylou Harris en Ricky Skaggs bij voorbeeld. Veel nummers werden speciaal voor Brin ging It All Back Home opge nomen,.-dat met meer dan honderdvijftig minuten mu ziek een Waardevol docu ment kan worden genoemd. Level 42...voorspelbaar.. I FOTO: POLYDOR Zwarte vrouwen blijven de zwaarbelaste ruggegraat van de Zuidafrikaanse economie. 'Aan het eind van de dag - gedach ten uit dagboeken om de nacht mee in te gaan'. Samengesteld door Her man Pijler*. Uitgave Lannoo, Tielt. Prija 19,90. altijd boeiend geweest. Voor een groep lezers tenminste, die belangstelling heeft voor de werkelijkheid achter de woorden van de auteur en de zekerheid dat wat hij in die dagboek-notities leest echt ge beurd is, dit in tegenstelling tot de fictionele literatuur: ro mans en verhalen. Ook is het boeiend voor lite raire vorsers en onderzoekers om zich bezig te houden met die dagboeken. Soms maken ze daar dan weer aardige boekjes van, zoals nu weer Herman Pijfers deed. Uitgeverij Lan noo stuurde het de wereld in onder de titel 'Aan het eind van de dag'. Er zijn voor dit boek zo'n tachtig dagboeken van allerlei afkomst geraad pleegd en daar wordt dan uit geciteerd. Anne Frank en Etty Hillesum zitten daarbij, maar ook Godfried Bomans en Hans Warren (de kampioen van het dagboek in de Nederlandse letteren). Ook veel buitenlan ders, Nabokov, Kafka, Pavese, Gombrowicz, Julien Green, Max Frisch. De verzameling citaten, die Pijfers bijeenzocht uit al deze dagboeken is niet meer dan een reeks constateringen met daarbij de voorbeelden: cita ten. Neem bijvoorbeeld het hoofdstukje onder de titel 'Kennedy zit in z'n schommel stoel', een van de negen hoofd stukjes. Dat deeltje begint met een weinig opzienbarende me dedeling: „Dagboeken kunnen een heel persoonlijke visie ge ven op de grote gebeurtenissen van hun tijd. Dikwijls wordt daar wat vluchtig over ge schreven, in veel gevallen hoofdzakelijk over de directe gevolgen voor de auteur zelf. Op zich is dat niet verwonder lijk - pas later zal het haar/ hem duidelijk worden wat voor een ingrijpende betekenis een gebeurtenis heeft gehad die op de dag zelf in menig dagboek alleen maar is geregi streerd". Het hoofdstuk eindigt met twee notities van Wim Kan, de eerste uit oktober 1962, als hij noteert dat een vloot Russi sche schepen de wateren van geveer een maand later ver volgd, op 21 november: „Ken nedy zit in z'n schommelstoel. Cubacrisis voorbij Nooit krijgt deze wereld rust". Het staat er verder niet bij, maar voor mij maakt dat het ver haal helemaal af: een jaar la ter, op 25 november 1963 zal Kennedy in ziin Limousine tij dens een rit door Dallas wor den neergeknald. En zoiets is natuurlijk wel even irritant, omdat het aan toont dat zo'n leuk boekje met dagboek-fragmenten, op zo'n aardige manier onderzocht en van commentaar voorzien, fei telijk heel weinig voorstelt. Altijd is er maar een deel van de ingewikkelde waarheid zichtbaar in zulke boekjes. Ze hebben dan ook te weinig zin, slechts lezers die in oppervlak kige wijsheid geloven zullen het hier mee kunnen doen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 9