Spanning stijgt
n gevangenis
juid-Libanon
Levy gematigd over
veto-dreigement Bush
Iraakse soldaten levend
begraven in Golfoorlog
ledselhulp wapen tegen volksoproer in Sovjetunie
orn
Strijd Joegoslavië breidt zich uit
1991 tidóc Qou/ia/nt
BUITENLAND
VRIJDAG 13 SEPTEMBER 1991
jeration 'scheert'
linister van den Broek
B VAN HUËT
De 'legendarische driftbuien' van minister
iuitenlandse zaken Van den Broek hebben hem
ijnaam 'Meneer Njet' opgeleverd. Zo meldt de
se krant Liberation vanochtend in een weinig
ïnd portret van de tijdelijke EG-voorzitter. Onder
op 'Diplomatieke bulldozer' omschrijft correspon-
Sylvain Ephimenco de Nederlandse bewindsman
«n „onvermoeibare en van ambitie overlopende
die „ondanks zijn meewarige glimlach" zeer au-
air is. „Zijn op zijn minst opvliegende karakter
leiden tot verbazingwekkende diplomatieke blun-
aldus de Franse journalist die in een opsomming
van teruggaat tot 1986 toen Van den Broek de Tje-
:he schrijver Vaclav Havel trachtte te censureren
e uitreiking van de Erasmusprijs.
Onderzoek jaarringen
staaft broeikastheorie
WASHINGTON Jaarringen van oeroude bomen
op het Australische eiland Tasmanië tonen aan dat
het klimaat sinds 1965 ongewoon warm is geweest,
een gegeven dat de theorie over het broeikaseffect
lijkt te onderschrijven. De theorie gaat ervan uit dat
in de atmosfeer opgehoopte gassen de warmte van de
zon vasthouden en een stijging van de temperatuur
veroorzaken. Wetenschappers hebben monsters ge
nomen uit de stammen van 23 huon-pijnbomen, co
niferen die duizenden jaren oud kunnen worden.
Daaruit bleek dat de groeiringen die in de jaren tus
sen 1965 en 1988 waren gevormd groter waren dan
alle andere van de voorgaande 1089 jaar. In een arti
kel dat vandaag verschijnt in het blad Science zeg
gen de onderzoekers dat de versterkte groei zou kun
nen wijzen op een klimatologische verandering, mo
gelijk veroorzaakt door 'broeikas'
Opnieuw rellen
in Newcastle
LONDEN In de Noorden
gelse stad Newcastle hebben
zich in de vannacht opnieuw
ernstige rellen voorgedaan.
Het was de vierde achtereen
volgende nacht dat de Britse
politie moest optreden om aan
de rellen een einde te maken.
Enkele honderden jongeren
waren afgelopen nacht in
Newcastle bijeengekomen en
staken een postkantoor en tal
rijke auto's in brand. De poli
tie moest ijlings te hulp ge
schoten brandweerlieden in
bescherming nemen toen deze
met stenen werden bekogeld.
Ruimteveer Discovery
onderzoekt ozonlaag
CAPE CANAVERAL Het Amerikaanse ruimte
veer Discovery is gisteravond gelanceerd om na te
gaan in hoeverre de ozonlaag, die gevaarlijke ultra
violette stralingen tegenhoudt, is aangetast. Aan
boord zijn vijf astronauten en een kunstmaan. Het
ruimtevaartuig vertrok met 14 minuten vertraging
vanwege een tijdelijk uitvallen van de verbindin
gen tussen de lanceerplek en de vluchtleiding in
Houston. De UARS-kunstmaan aan boord moet
gaan meten in hoeverre die aantasting is gevorderd
en hoe snel zij verloopt. Wetenschappers vermoe
den dat de door de mens verspreide chemicaliën de
ozonlaag aantast. Deze vaart in de ruimte is een on
derdeel van de 'Missie naar de Planeet Aarde'. Ge
durende tien jaar zal de NASA het milieu op en
rond de aarde vanuit de ruimte onderzoeken.
e recente ontwikkelingen in de gijzelingszaak kan, naar algemeen wordt ver-
it, een grote uitwisseling van westerse gijzelaars en Israëlische gevangenen
ermisten tegen Libanese en sji'itische gevangenen in Israël op gang komen.
1 sji'iten, die woensdag hun vrijheid kregen, hadden vastgezeten in de be
te El Khayam-gevangenis in Zuid-Libanon, waarover tot nu toe bitter weinig
nd is.
IOP LEEFT OP IN 'ACADEMIE VAN VENIJN'
,LY WERKMAN
AVIV 'De acade-
van het venijn'. Dat is
lijnaam van de Zuid-
inese gevangenis El
yam, waar zo'n 350
ïsche gevangenen, on-
wie bijna 30 vrouwen,
:dig geïsoleerd van de
enwereld en zonder
e vorm van proces,
ngepakt zitten.
fand mag de 'academie
pet venijn' bezoeken en
eenmaal achter de dikke
m van El Khayam ver-
it, is in zijn hoop op vrij-
slechts afhankelijk van
man. Generaal Antoine
ld, de 62-jarige christelijke
tiandant van het Zuid-Li-
e leger, is niet alleen de
rste autoriteit van de, on-
I Israëlische supervisie
staande, zogeheten 'veilig
heidszone' in Zuid-Libanon,
maar ook de gevangenisgou
verneur, de aanklager en de
rechter van El Khayam. Met
ijzeren hand regeert hij over
het tijdens de Tweede Wereld
oorlog door de Fransen ge
bouwde legerkamp.
Wat zich achter de schermen
van El Khayam afspeelt, is
kennelijk zo verschrikkelijk,
dat niet alleen Amnesty Inter
national twee jaar geleden, op
grond van getuigenissen van
vrijgelaten gevangenen een
vernietigend rapport schreef,
maar dat ook het Israëlische
ministerie van Gezondheid
aan de bel heeft getrokken.
Het Israëlische rapport is nooit
gepubliceerd, maar generaal
Lahad was wel gedwongen
een paar verbeteringen in El
Khayam aan te brengen.
Bittere vijanden
Bijna alle gevangenen zijn
aanhangers van de extreme
De Palestijnse
activist Hilal
omhelst zijn
ouders
sji'itische Hezbollah-beweging,
die door het 2500 man sterke
Zuid-Libanese leger van gene
raal Lahad zijn opgepakt.
Geen verkeersovertreders of
belastingontduikers, maar
niets meer en niets minder
dan Lahads bittere vijanden.
Één van de 30 vrouwen, die in
een aparte vleugel van El
Khayam vastzitten, is de 23-ja-
rige Bashira Suha, die enkele
jaren geleden een mislukte
aanslag op het leven van de
generaal pleegde. Lahad is
sindsdien aan zijn rechterarm
verlamd.
Voor Bashira is, net als voor
de andere gevangenen, geen
strafmaat. Geen hoop op vrij
lating. Hun lot is afhankelijk
van wat de generaal bepaalt
en wat de Israëliërs hem toe
fluisteren. Deze week mochten
51 Libanese sji'iten El Khayam
verlaten. In het kader van een
gehoopte gijzelaars- en krijgs
gevangenen-uitwisseling in
Libanon. Israël had, zo werd
officieel gemeld, generaal La
had 'aangemoedigd' dit gevaar
van 'goede wil' te maken en
de generaal zelf had besloten
op de suggestie van zijn Israë
lische beschermheren in te
gaan.
De gevangenen van El Khay
am zitten met z'n zessen of
achten bij elkaar in cellen,
waar geen daglicht binnen
komt. Ze dragen donkerblau
we overalls en sandalen. Wan
neer zij uit hun cellen gehaald
worden voor ondervraging,
wordt hen een kap over het
hoofd geschoven. Twee keer
per dag mogen ze rondlopen
op een met prikkeldraad over
dekte binnenplaats. Hun eten
wordt hen op de grond toege
schoven.
Een bitter gevangenisleven in
een door bittere vijandigheid
vergeven gebied. In het Zuid-
Libanon van generaal Lahad
staan de Libanese christenen,
de sunnis, de sji'iten en de Pa-
lestijnen elkaar dag en nacht
naar het leven. Tanks, artille-
riegeschut en patrouillerende
soldaten vergeven het zo
mooie landschap. Het geluid
van schoten en ontploffingen
is de realiteit van het dagelijks
leven. En bloed, veel bloed, is
het enige dat de elkaar be
vechtende organisaties en ge
meenschappen met elkaar ge
meen hebben.
In El Khayam wachten de 350
sji'iten met evenveel spanning
als de westerse gijzelaars en Is
raëlische krijgsgevangenen op
hun lang verwachte vrijlating.
En als de deuren van de 'aca
demie van het venijn' open
gaan, mag wat de sji'iten be
treft El Khayam een museum
worden. Een museum des
noods, van de Libanese krank
zinnigheid.
JERUZALEM De Is
raëlische minister van
buitenlandse zaken David
Levy heeft gisteren gema
tigd gereageerd op de
waarschuwing van de
Amerikaanse president
Bush, dat hij desnoods
naar het wapen van een
veto zal grijpen om te zor
gen dat het Amerikaanse
Congres een debat over
kredietgaranties aan Is
raël uitstelt.
Tijdens een tv-uitzending ver
meed Levy krachtige taal, ter
wijl hij ontkende dat de kwes
tie van invloed zou zijn op het
vredesproces in het Midden-
Oosten. „Israël stuurt niet aan
op een confrontatie met de
Verenigde Staten, zijn bondge
noot", aldus Levy, „zoals ons
verzoek om de garanties ook
geen provocatie is, noch een
hindernis voor de voortgang
van het vredesproces. De op
name van immigranten is een
verheven, menslievende zaak
en de garanties zijn essentieel
voor de succesvolle opname
van honderdduizenden immi
granten", aldus Levy.
Bush heeft gedreigd een veto
uit te spreken indien het Con
gres binnen vier maanden een
uitspraak wil doen over de
door Israël gevraagde finan
ciële hulp - onder andere ter
financiering van immigrante-
nopvang De president verde
digde gisteren zijn eis vier
maanden met het overleg te
wachten, met te zeggen dat het
vredesproces niet in gevaar
mag worden gebracht. Bush
zei dat „verhitte debatten"
over het verzoek van Israël
om kredietgaranties - ter
waarde van 20 miljard gul
den - moeten worden verme-
WASHINGTON Ameri
kaanse troepen hebben tijdens
de Golfoorlog tanks en bulldo
zers gebruikt om duizenden
Iraakse soldaten te begraven.
De Washington Post en de
New York Newsdag berichtten
gisteren dat onder de begraven
soldaten zich ook levenden be
vonden. „Ik weet dat het be
graven van mensen op die ma
nier een smerige bezigheid is,
maar het zou erger geweest
zijn als wij onze troepen naar
de loopgraven hadden moeten
sturen om de bajonetten
schoon te maken", verklaarde
kolonel Lon Maggart tegen
over de New York Post. Mag
gart voerde de eerste Ameri
kaanse brigade aan tijdens de
eerste twee dagen van het
grondoffensief tegen de Irake
zen. Drie brigades van de ge
mechaniseerde eerste infante-
rie-divisie namen deel aan de
aanval tegen 8000 Iraakse sol
daten die zich in de loopgra
ven probeerden te verdedigen.
Duizenden van hen werden
begraven, temidden van de ge
wonde soldaten en de soldaten
die hun positie probeerden te
verdedigen. De krant noemde
niet het exacte aantal soldaten
dat levend begraven werd.
De Amerikaanse minister van
defensie Dick Cheney noemde
de operatie niet in een recent
rapport aan het Amerikaanse
Congres. Een woordvoerder
van het Amerikaanse leger
weigerde tegenover de Was
hington Post het feit te beves
tigen of te ontkennen.
Supermachten staken wapenleveranties Afghanistan
MOSKOU De Sovjetunie en de VS hebben besloten geen wa
pens meer te leveren aan de strijdende partijen in Afghanistan.
Het akkoord werd vandaag bekendgemaakt op een gezamenlijke
persconferentie van Sovjet-minister van buitenlandse zaken Bo
ris Pankin en zijn Amerikaanse collega James Baker. Moskou
heeft de communistische regering van de Afghaanse president
Najibullah lange tijd van wapens voorzien. Het islamitisch ver
zet kon rekenen op Amerikaanse steun. Pankin en Baker slaag
den er vandaag niet in - in tegenstelling tot wat alom werd ver
wacht - een datum en een plaats voor een vredesconferentie
over het Midden-Oosten bekend te maken.
B VUNDERINK
KOU Elk najaar
;en in de Sovjetunie
ende geluiden over
handen zijnde hon-
inter. Ook vorig jaar
schuwden waarne-
in binnen- en bui-
id dat het ditmaal
;ns zou worden, maar
lakoniek geworden
geloofde er niets van,
reeg gelijk. Ook nu
de gewone Rus wei-
waarde aan de on-
voorspellingen.
midd ld.
bij
jn bij
nog
hei
1 en
klinken de waarschu-
luider dan anders. De
opbrengst komt met 190
ton ruim onder die
trig jaar te liggen, toen
ie h liljoen ton werd binnen-
De aardappeloogst is
!t tweede achtereenvol-
jaar goeddeels verre-
als het oogsten in het
;e tempo voortgaat, zou
nieuwjaar doorgewerkt
worden. Dat kan na-
k niet.
record-graanoogst van
laar is trouwens 25 pro-
errot voor het de consu-
Jereikte. Het distributie-
de Sovjetunie is door
egvallen van de bevele-
nog verder onttakeld,
het verlies tijdens opslag
en vervoer dit jaar nog groter
dreigt te worden.
Tot overmaat van ramp doen
de boeren zelf ook nog een
duit in het zakje. In plaats van
hun oogsten onmiddellijk op
transport te zetten, kijken ze
de zaak liever even aan. Zij
willen profiteren van de
schaarste, en drijven de prijs
in de grote steden op door het
voedsel vast te houden. Intus
sen rot de helft weg in gam
mele schuren, maar dat kan de
boer niet schelen als hij voor
de andere helft drie maal zo
veel vangt.
Onbegrip
Het Westen onderkent al die
bijkomende problemen. Van
daar dat EG-commissaris An-
driessen eerder deze week in
Moskou benadrukte, dat er
naast voedselhulp ook techni
sche bijstand moet komen om
te zorgen dat het voedsel daad
werkelijk op de plaats van be
stemming komt
Als de voedselleveranties pas
zullen plaatsvinden na die
technische hulp, bestaande uit
het opkalefateren van het
spoorwegnet of het modernise
ren van de Russische olie-in
dustrie, komt dat voedsel niet
meer aan voor de komende
winter.
Toch zal de EG, zelfs als het
voedsel dreigt te verrotten,
zich genoodzaakt zien over de
brug te komen, want geen en
kele lidstaat wil straks aange
wreven krijgen de Sovjetunie
niet te hebben geholpen.
Onder de Sovjet-leiders heerst
trouwens groot onbegrip over
de Westerse terughoudendheid
over de hulpverlening. Gorba-
tsjov heeft al met ergernis
vastgesteld dat het Westen wel
bereid was 100 miljard dollar
te pompen in de Golfoorlog,
terwijl het tijdens de veel ern
stigere Sovjet-crisis weigert
over de brug te komen.
Een Westerse diplomaat die
geen namen wenste te noe
men, bestempelde de Sovjet
leiders als 'arrogant' om de
volgende redenering van een
hunner: de afschaffing van het
Sovjet-systeem betekent een
overwinning voor het Westen
en dus is de Westerse wereld
verplicht ons te helpen.
Intussen bestaan er, ondanks
de bekende noodzaak om de
eerste nood te lenigen, ook
grote bezwaren tegen gratis
voedselleveranties.
Kelderen
De ervaring in ontwikkelings
landen leert dat de landbouw
ontwricht raakt en nimmer tot
normale ontwikkeling komt
als er steeds schenkingen ko
men uit het buitenland.
Die voedselschenkingen leiden
voorts tot problemen elders in
de wereld, omdat de land
bouwprijzen kelderen als ge
volg van de gedeeltelijk weg
gevallen vraag. Als de Sovjet
unie graan krijgt van de EG,
verkopen Australië, Nieuw-
zeeland en Zuid-Amerika im
mers minder.
EG-schenkingen uit eigen
voorraad brengen ook de op
komende, maar nog zwakke
sectoren van de voormalige
Oostbloklanden een zware
klap toe. Dit kan Brussel ge
deeltelijk ondervangen door
kredieten op driehoeksbasis te
verlenen: de Europese Ge
meenschap koopt graan in
Oosteuropa voor export naar
de Sovjetunie. Oosteuropees
graan is van inferieure kwali
teit, dus Europa koopt het toch
Van alle mogelijke bezwaren
willen Gorbatsjov, Jeltsin en
andere Sovjet-leiders niets we
ten. Zij willen honger en on
rust voorkomen en zijn bereid
daar de landbouw-economi-
sche tol voor te betalen.
Hun prioriteiten zijn niet
moeilijk te begrijpen, want in
een land dat nauwelijks gere
geerd wordt, kan volksoproer
tot onvoorspelbare en onge
wenste ontwikkelingen leiden.
Als de voedselsituatie in Rus
land niet binnen een mum van
tijd verbetert, zal de simpel
denkende bevolking verband
gaan leggen tussen de naam
Jeltsin en de lage levensstan
daard. Schimmige figuren met
duistere bedoelingen kunnen
opstaan en het volk een beter
leven beloven.
Noodtoestand
Ex-minister Sjevardnadze,
wiens waarschuwing voor een
rechtse dictatuur onlangs op
een haar na bewaarheid werd,
is bang voor een figuur als
Vladimir Zjirinovski. Deze po
liticus, leider van de Liberaal-
Democratische Partij, wil het
het volgend jaar bij directe
presidentsverkiezingen opne
men tegen Gorbatsjov.
Zjirinovski denkt dat hij 60
procent van de stemmen krijgt
en belooft onmiddellijk de
noodtoestand uit te roepen, de
bevel-economie te herstellen,
het Sovjet-leger naar voorma
lig Oostduitsland te sturen en
daar met wapens te kletteren,
inclusief kernwapens. Met
Finland heeft hij ook vergaan
de plannen, want daar be
noemt hij een gouverneur. De
liberaal-democraat verzekert
dat de mensen in zijn land op
slag een veel beter leven zul
len krijgen.
Op de vraag of hij niet bang
was voor een vergelijking met
Hitier, antwoordde Zjirinovski
vorige week in de wandelgan
gen van het Kremlin: „Hitier
was een ongeletterde korpo
raal. Ik heb twee universitaire
studies afgerond en spreek
vier talen".
Zjirinovskis woorden zijn die
van een krankzinnige, maar
deze eeuw zijn er Europa al
twee maniakken aan de macht
geweest, die groot leed hebben
veroorzaakt. Het Sovjet-volk
houdt van simpele argumen
ten en een harde hand.
Het Westen is aan zichzelf
verplicht de waarschuwende
woorden van Sjevardnadze ter
harte te nemen en een prijs te
betalen voor rust en stabiliteit
in de tot op de tanden bekern-
wapende Sovjetunie. Zo niet,
dan zou de prijs in de nabije
en verre toekomst wel eens
veel hoger kunnen zijn.
9 AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB".
JAN VAN RIEBEECK IN ZUID-AFRIKA
Dan arriveren eindelijk, op 7 Mei, de „Walvis" en de
int" op de rede, de schepen die nog niet gereed waren
in Riebeeck uit het vaderland vertrok. Zij hebben vele zle-
i boord, want door gebrek aan goed voedsel is de zo ge-
scheurbuik uitgebroken. De zieken worden met spoed
I gebracht, waar zij met behulp van de wilde asperge en
'ng. die hier groeien, wel gauw zullen genezen. Met ontzet-
»st Van Riebeeck de scheepsdagboeken, waaruit blijkt dat
alleen aan boord van de „Oliphant" 85 opvarenden gedurende
de reis over de fokkeschoot zijn gezet. Op de „Walvis" zijn 45
mannen bezweken aan de ziekte die al zoveel slachtoffers heeft
geëist. Dat betekent dat Van Riebeeck zijn pioniersarbeid moet
beginnen met veel minder mannen dan waarop hij aanvankelijk
had gerekend. En de zieken zullen nog lang te zwak blijven om
veel te doen...
Artsen naar Kroatië
BRUSSEL Artsen zonder
Grenzen heeft een medisch
team naar Kroatië gestuurd
om de slachtoffers van de bur
geroorlog te helpen, zo heeft
AzG-België meegedeeld. De
missie is mogelijk dank zij een
gift van 320.000 gulden van de
Europese Gemeenschap. Het
AzG-team bestaat uit twee Ne
derlanders en twee Belgen, die
vanuit de Kroatische hoofd
stad Zagreb zullen opereren.
Ze zullen vooral nagaan welk
materiaal en welke genees
middelen de ziekenhuizen die
de slachtoffers van de gevech
ten verzorgen, precies nodig
hebben. Ook zullen ze zich be
zighouden met het lot van de
duizenden vluchtelingen.
AzG-België heeft ook een
vrachtwagen met vijf ton me
disch materiaal naar Joegosla
vië gestuurd.
(Vervolg van de voorpagina)
BELGRADO De gevechten
in Joegoslavië breiden zich
naar naar steeds meer repu
blieken uit. Serviërs in de cen
trale republiek Bosnië-Herce-
govina hebben zich in navol
ging van hun volksgenoten in
Krajina binnen hun republiek
autonoom verklaard.
De stap van de Serviërs heeft
nieuwe vrees doen ontstaan
dat het geweld zal overslaan
naar Bosnië-Hercegovina, dat
grote Servische en Kroatische
gemeenschappen telt. Volgens
Kroatië sticht Servië de ge
vechten aan om zijn grondge
bied te kunnen uitbreiden.
Servië zegt dat Kroatië bij af
scheiding uit de federatie geen
gebieden met een grote Servi
sche bevolking kan behouden.
De EG-afgevaardigde Henri
Wijnaendts heeft zijn bezoe
ken aan de brandhaarden be
ëindigd. Hij slaagde er met zijn
pendeldiplomatie niet in het
bloedvergieten te stoppen.
Wijnaendts stelde vast dat de
EG-overeenkomst .van 2 sep
tember door alle partijen is
verbroken.
Ondanks de politieke inspan
ningen voor vrede in Joegosla
vië gaat de strijd in Kroatië
onverminderd door! De bur
geroorlog heeft 203.869 men
sen gedwongen huis en haard
te verlaten. De Serviërs heb
ben, gesteund door federale
eenheden, gisteren meer dan
eenderde deel van Kroatië in
handen gekregen. Kroatische
politie- en militie-eenheden
hebben na dagenlange strijd
met Servische guerrillastrij
ders de verdediging van de
stad Kostainica moeten opge
ven. Osijek is de afgelopen
nacht aanhoudend met zware
wapens bestookt. Op talrijke
plaatsen ontstonden branden.
In de ochtendbulletins van de
Kroatische televisie werd ge
meld dat de bevolking van
Osijek de schuilkelders niet
durft te verlaten. Volgens de
Franse krant Le Monde pro
beert Kroatië versterkingen te
krijgen uit het buitenland. Een
Kroatische burgermilitie zou
Franse en Duitse huurlingen
hebben geworven.
Serviërs en federalen vernie
tigden een brug bij de stad
Maslinica in het zuiden, de
laatste verbinding met een
kuststrook waarin de havens
steden Zadar, Split en Dubro-
vnik liggen. Westerse diplo
maten menen dat een offensief
ophanden is om de Servische
strijders genoeg troeven in
handen te geven als de echte
vredesonderhandelingen be
ginnen.
