Open dag in Danstheater
René Verhoeff
mobiliseert zijn
vocale troepen
l'
mjx
if
Niets is boeiender dan kunst
MÉ*
Ff
Elise Hoomans
(76) overleden
CekLeSouta/nt
KUNST/RTV/FILM
15
Ja
w
-
JÉ
Filosoferen over
het Rotterdams
orkestbedrijf
lit
KUNSTLIEFHEBBER EN ZAKENMAN JOHN PRONK:
99
99
Art Ensemble of Chicago en Brass Fantasy op Heineken Jazz Festival
int
ildus
praktij
emenj J
VRIJDAG 6 SEPTEMBER 1991
Hoorspelprijs
Vlaming Gie Laenen (zit
tend op de auto) heeft de
hoorspelprijs gewonnen voor
zijn hoorspel 'Heen en Terug'. L
prijs (vijfduizend gulden) is
ingesteld door de Nederlandse 1
Taalunie en werd gisteren voor
eerst uitgereikt in de Haag
se Koninklijke Schouwburg in
het kader van het Theaterfesti-
genomineerde hoor-
>or de prijs waren te
beluisteren in de beschilderde
auto's op het Plein.
FOTO: SONJA BESTEBROER
DEN HAAG In de Dr. Anton
Philipszaal en het AT&T Dansthea
ter aan het Spui in Den Haag wordt
morgen een open dag gehouden van
elf uur 's morgens tot vier uur
's middags. Gedurende de hele dag
zijn er in beide theaters concerten
en dansvoorstellingen.
Het Residentie Orkest (11.30 uur) speelt
de Negende symfonie van Dvorak in de
Dr. Anton Philipszaal. Verder treden in
deze zaal op: het Arion Ensemble (12.30
uur), de Slagwerkgroep Den Haag (13.15
uur), het Haags Jeugdorkest (14.10 uur),
Paul van Gorcum (14.50 uur), het Resi
dentie Mannenkoor (15.00 uur) en het
Schönberg Kwartet (15.30 uur). De voor
stellingen in het danstheater worden ver
zorgd door Het Nederlands Danstheater
(11.30 uur en 12.15 uur), het Nationale
Ballet (14.30 uur), het Scapino Ballet Rot
terdam (15.15 uur), Djazzex (13.00 uur) en
de Rotterdamse Dansgroep (13.45 uur).
Attractie
Een bijzondere attractie op de open dag is
de aanwezigheid van de Welte-Mignon
Voorzetter. Dit instrument dateert van
het begin van deze eeuw en wordt voor
het toetsenbord van een piano geplaatst.
Het apparaat beschikt over 88 met vilt be
dekte „vingers", één voor elke toets. De
twee „benen" van het toestel bedienen de
pedalen van de piano. Evenals bij een pia
nola wordt het instrument gestuurd door
rollen met ponsgaten. De rollen die mor
gen worden gebruikt, zijn begin deze
eeuw ingespeeld, onder andere door leer
lingen van de componist Liszt. Tijdens de
open dag is er ook een informatiemarkt
over het nieuwe theaterseizoen met diver
se stuntaanbiedingen, zoals een kilo gram
mofoonplaten van het Residentie Orkest
voor een tientje.
DEN HAAG De teleur
stelling was groot. Na de
juichstemming over de in-
Irukwekkende en zo bij-
[onder geslaagde concer-
die bij de opening van
iet Istanbul Internatio
naal Muziekfestival in juni
van dit jaar werden gege-
na alle voorberei
dingen om de leden van
het koor van de Istanbul
en van het Staats-
ymfonie Orkest voor ge
zamenlijke uitvoeringen
Rotterdam en Den
g glorieus te ontvan-
kreeg het Haagse
'hilharmonisch Koor Ha-
acantare een fax uit Tur-
ije: „Alle tournee's zijn
fgelast".
lagacantare-dirigent René
'erhoeff: ,Dat was inderdaad
en klap. In Rotterdam had
koor, de Koninklijke
igvereeniging Rotte's Man-
I lenkoor voor het concert op
liss an;
13 september de Doelenzaal
gereserveerd, alle affiches en
strooibiljetten waren gedrukt,
enkele honderden kaarten wa
ren al verkocht en in Den
Haag had Hagacantare het
concert voorbereid dat op 12
september in de Anton Phi
lipszaal zou worden gegeven.
Er zou van de concerten een
CD worden gemaakt en radio
en televisie bleken bijzonder
geïnteresseerd. Maar er was
meer dan de financiële schade
alleen. Wij wilden zo graag het
werk dat wij in Istanbul heb
ben uitgevoerd, het oratorium
'Yunis Emre' van de Turkse
componist Adnan Saygun ook
in Nederland laten horen.
Want ,Yunus Emre' is zo'n
meesterwerk, stijgt zover uit
boven de grenzen van Turkije
en is zo universeel, dat het een
vaste plaats moet krijgen bin
nen de muziekwereld van heel
Europa".
Financiën
De reden dat het Operakoor
en het Staatssymfonie Orkest
niet naar Nederland komen
(zij zouden voor de komst naar
Nederland ook concerteren tij
dens het Poolse Festival van
Wroclaw en in Tsjecho-Slowa-
kije) is akelig simpel. Het mi
nisterie van cultuur in Ankara
heeft uiteindelijk meegedeeld,
dat de beschikbare financiën
aangewend moeten worden
voor het militaire apparaat.
Het Festival in Parijs zou dit
jaar, het door de Unesco uitge
roepen „Yunus Emre-jaar",
het oeuvre van Adnan Saygun
centraal stellen, maar om de
zelfde financiële reden hebben
de Turkse musici zich moeten
terug trekken. Verhoeff: „Wij
hebben aan het ministerie ge
vraagd of koor en orkest vol
gend jaar dit met het oog
op het Verenigd Europa
naar Nederland kunnen ko
men. Het oratorium, gebaseerd
op gedichten van de 12e eeuw-
se dichter Yunus Emre uit
Anatolië, spreekt namelijk
over eenheid, broederschap,
over de liefde van God voor
de liefde van de
elkaar. Yunus
Emre had daarbij niet een God
naar Christelijke beginselen
voor ogen of een Islamitische
Allah, maar een Godsbegrip
naar humanistisch inzicht. De
begin dit jaar overleden Ad
nan Saygun heeft met 'Yunus
Emre' een visionair werk ge
componeerd".
Bestuur en leden van Haga-
zijn zo in de ban van
f mT
êmf
Het Rotterdams Philharmonisch Or
kest onder leiding van Jeffrey Tate
i Schubert, Berg en
op vrijdagavond en zondagmiddag,
bouw zaterdagmiddag.
Dirigent René Verhoeff aan het werk.
het majestueuze karakter en
de melodische pracht van Yu
nus Emre, dat zij gezocht heb
ben naar mogelijkheden het
werk toch in welke vorm dan
ook uit te voeren. Met mede
werking van de gemeente Den
Haag en van de directie van
de Anton Philipszaal gaat het
concert op 12 september toch
door. René Verhoeff heeft zijn
koren gemobiliseerd, dat wil
zeggen: Hagacantare, het Ko
ninklijk Mannenkoor, Die Ha-
ghe Sanghers, Rotte's Mannen
koor en het Voorne's Dames
koor. Verder verlenen mede
werking het Kamerkoor Haga
cantare (dirigent José La
Haye), het Kamerorkest Lei
den Sinfonietta, de bariton
Bernard Kruysen en de pianist
Aart de Kort. „Het bestuur
van Hagacantare verdient
werkelijk een compliment",
zegt Verhoeff. „Na de fatale
mededeling uit Istanbul zijn zij
onmiddellijk aan het organise
ren geslagen en het resultaat is
het concert van volgende
week donderdag. Centraal
staan het openings- en het
slotkoor uit Yunus Emre. Na
tuurlijk zal de orkestbegelei
ding node worden gemist,
maar het publiek kan met bei
de koordelen toch een goede
indruk kunnen krijgen van dit
zeldzame werk. Wij zingen in
dit programma Europese koor
werken uit zeventien landen
met onder meer het beginkoor
van de Carmina Burana van
Carl Orff, de Soldatenmis van
FOTO: SP
Lutoslavski, het Ave Maria
van Janacek, liederen van
Henk Badings en in het kader
van het Mozartjaar het Ave
Verum dat Mozart precies
tweehonderd jaar geleden
heeft gecomponeerd. Bijzonder
is ook dat Leiden Sinfonietta
een symfonie zal uitvoeren
van Frederik de Grote, de
vorst die onlangs is herbegra
ven. Bernard Kruysen en Aart
de Kort zullen de Don Qui-
chotte-liederen van Ravel uit-
veelzijdig programma". Kaar
ten voor het concert op 12 sep
tember zijn verkrijgbaar
de Anton Philipszaal aan
Spui in Den Haag. De
gangsprijs bedraagt vijftiei
gulden.
het
De programmamaker wikt,
het publiek beschikt. Gecon
fronteerd met tientallen lege
stoelen gisteravond bij het eer
ste seizoensconcert door het
Rotterdams Philharmonisch
Orkest, komt de vraag naar
voren of de twee jubilerende
orkestleden die in het pro-
grammblad Intrada aan het
woord zijn, toch gelijk hebben.
ren over het
vergelijking met vorige seizoe
nen. Was tot heden een serie
aan één of meer perioden uit
de muziekgeschiedenis gewijd,
nu krijgt het publiek een re
pertoire van de klassieken tot
aan componisten van vandaag.
„Ik heb niets tegen moderne
muziek, maar culturele hoog
standjes moet je mondjesmaat
maken" meent Doomernik.
„Als bedrijf ben je afhankelijk
van het publiek. Daar moet je
rekening mee houden. Zonde
dat die Z-serie (hedendaagse
muziek) is verdwenen. Net zo
als ik het betreur dat de pro
menadeconcerten zijn verval-
Op het concert van gister
avond, het eerste onder leiding
van Jeffrey Tate, achtereen
volgens de achtste symfonie
van Schubert, het vioolconcert
van Berg en de Enigma-varia
ties van Elgar. In Schubert en
in Elgar deed Tate zich ken
nen als een dirigent van uiter
sten. Forte is hard, piano is
nauwelijks hoorbaar, een cres
cendo wordt snel opgebouwd
en tederheid in de muziek
neigt naar overgevoeligheid.
Perfect afgewerkt, schitterend
van klank, subliem van een
heid, dat wel. Maar Schuberts
achtste werd zo breed uitge
meten dat er geen einde aan
de twee delen leek te komen
en in Elgar, Tate's landgenoot,
was de vertolking eerder mooi
dan spannend. De climax ont-
De Duitse violist Christian
Tetzlaff telt slechts 25 jaar,
maar hij heeft al zo één en an
der gepresteerd. Hij speelde
gisteravond het vioolconcert
van Berg met een juweel van
een toon, zijn muzikale bena
dering moet introvert ge
noemd worden. Jeffrey Tate
begeleidde zorgzaam, maar in
het totaal van de orkestklank
verdronk de toon van Tetzlaff
nog al eens.
Kinderboeken
(Greenpeace-
)EN HELDER De milieu-
ieweging Greenpeace start
ndag acties om de aandacht
vestigen op misstanden rond
1 visserij op de Noordzee.
bijvoo Ie
Ie pa\
r of bafcegatief
gisteren in Den Helder
m lekendgemaakt tijdens de pre-
g entatie van het kinderboek
iel Wallie Walvis komt op be-
it is verschenen bij
Jeugdboeken in sa-
nenwerking met Greenpeace,
acties van de milieu-orga-
itie zullen zich vooral rich-
op de industrie-visserij en
boomkor-visserij (slepen
r de zeebodem), omdat ze
zijn voor het ecosys-
de visbestanden. Het
linderboek 'Wallie Walvis
mt op bezoek' is het eerste
zijn soort en is gericht op
;inderen in de leeftijd van vijf
acht jaar. Het is een poging
jonge kinderen op vroege
eeftijd al bewust te maken
lelffan het zeemilieu. Het boekje
het eerste uit een reeks van
'aalf. Elk verhaal is geba-
erd op een waar gebeurde
tie van Greenpeace. In dit
gierste boek is dat het verhaal
een gestrande walvis die
Greenpeace is losgetrok-
Het volgende boek zal het
5 van de octopus' heten,
boeken zijn geschreven
Rob Zadel, wat een pseu-
loniem is voor een aantal
chrijvers van Greenpeace. De
llustraties zijn van Jenny Col-
d'Escury. Centraal in alle
«eken is het Greenpeace
schip Solo en
Elise Hoomans
die
n de
De V'
geval
Eerste prijs voor
n JOOS op tv-festival
o nu
1ILVERSUM 'BOOS', het
Iki Bugdprogramma van Veronica
eeft tijdens de Fimaj, het te-
■Visiefestival voor jeugdpro-
ramma's in Monte Carlo, een
irste prijs veroverd in de ca-
'gorie magazine/talkshow.
'j let programma, dat wordt ge
presenteerd door Bart de
Taaff, dong voor de tweede
eer mee naar een belangrijke
ilevisieprijs. Twee jaar gele
en was Bart de Graaff met
ijn programma, gemaakt door
de Boer Productions, een
de genomineerden voor
Emmy Award, de Oscar
onder de televisie-prijzen. Des-
ijds greep hij net naast het be
leerde beeldje.
Devoll
k aan
t word e\
tuur
bijdi
sisbedr ei
1 de*M
i draws
AMSTERDAM/DEN
HAAG De actrice/re
gisseuse Elise Hoomans is
zondag op 76-jarige leef
tijd in Amsterdam overle
den. Ze stierf na een kort
stondige ziekte. Dat is gis
teren pas bekend gewor
den.
De kunstenares was toen al
gecremeerd, aldus haar collega
en goede bekende Hans Croi-
set, artistiek-directeur van het
Nationale Toneel. „Elise
Hoomans is voor het Neder
landse toneel van na de oorlog
van enorme betekenis ge
weest", aldus Croiset. Croiset
werkte van 1964 tot 1971 in
tensief met de actrice samen
bij toneelgroep Theater in
Arnhem. „Ik was toen een jon
ge hond en zij wist de al te
dolle ideeën die ik had te cor
rigeren. Ze gaf een bezielende,
zeer intellectuele leiding. Ze
had ook talent voor vriende
lijkheid, het was altijd heel
plezierig in haar nabijheid."
Elise Hoomans heeft tot het
laatste toe de ontwikkelingen
op het toneel gevolgd. Croiset:
„Ze volgde de jonge toneelspe
lers, ontbrak op geen enkele
première en als ze enthousiast
was kwam ze altijd achter het
toneel met zo'n opmerking die
alleen uit haar mond kon ko
men, over een ervaring die ze
had gehad".
Elise Hoomans wérd op 24 no
vember 1914 in Haarlem gebo
ren. Ze was daar ook enige ja
ren onderwijzeres. In 1938
ging ze, voor de buitenwereld
vrij plotseling naar de toneel
school. Ze haalde in 1941 haar
diploma en debuteerde bij het
Nederlandsch Toneel in 'Peer
Gynt'. Ze was verder verbon
den aan de Komedianten,
Start, het Amsterdams Toneel
Gezelschap, Theater en het
Rotterdams Toneel.
Ze acteerde onder meer in de
Gijsbreght van Aemstel',
'Tocht naar het duister',
'Speelgoed op zolder', 'De
Glimlach van Mona Lisa'
'Koning Lear' en aan het be
gin van de jaren tachtig als
één van de laatste maar vol
gens Croiset ook één van haar
mooiste vertolkingen, in 'Een
sneeuw' als mevrouw Quint.
De regie deed ze onder meer
van 'Zes personages op zoek
naar een schrijver', 'President
op drift', 'Medea', 'Damesor
kest' en 'Een man genaamd
Judas'.
In 1957, het jaar waarin ze op
televisie schitterde in 'Jane
Eyre', werd ze uitgeroepen tot
actrice van het jaar en kreeg
ze ook de zilveren Bouwmees
ter Penning.
UTRECHT Kunstlief
hebbers die vanaf 17 sep
tember in de Utrechtse
Telingstraat wandelen,
wacht een verrassing. In
het statige pand op num
mer 2A is dan de ope
ningsexpositie te zien van
Pronk Collection, een
nieuwe kunsthandel ge
specialiseerd in kunstwer
ken van meesters uit de
late negentiende en de
vroege twintigste eeuw.
Eigenaar John Pronk (51)
lijkt met zijn verzameling
spoorslags in de roos te
hebben geschoten.
Nog voor de opening is zijn
kunsthandel uitgenodigd om
deel te nemen aan Nederlands
oudste en meest gerenom
meerde kunst- en antiekbeurs
in Delft, die dit jaar van 1 tot
en met 15 oktober voor de
43ste keer wordt gehouden.
„Met deze uitnodiging heeft
John zijn sporen in de kunst
wereld al meteen verdiend",
aldus Willem Laanstra, auteur
van diverse standaardwerken
over kunst, die de public rela
tions voor Pronk verzorgt.
Een opmerkelijke start voor
een beginnend kunsthandelaar
die voordien alleen bekend
stond als succesvol zakenman.
Een half leven lang hield hij
zich bezig met techniek en au
tomatisering, waarvoor hij in
Amersfoort, Dtlsseldorff en
Antwerpen een aantal flore
rende bedrijven oprichtte. De
zaken gingen zelfs zo goed, dat
Pronk „uit commerciële over
wegingen" de ondernemingen
verkocht. Hoe kon zo'n zaken
man dan in de kunstwereld
verzeild raken?
Pronk, bescheiden lachend,
heeft daar wel een verklaring
voor: „Ik ben in Amsterdam
geboren en getogen. Van jongs
af aan liep ik daar in musea
rond. Later ging ik ook veel
over kunst lezen, vooral over
hetgeen zich in de eerste helft
van deze eeuw heeft afge
speeld. Dat sprak mij het
meeste aan omdat juist in die
periode van alles in beweging
was. Niet alleen in de schilder
kunst, ook in de politiek, lite
ratuur en muziek. Bovendien
was ik erg geïnteresseerd in de
antropologische beweging die
in die tijd ook zt
was aan de kunst"
Vijftien jaar geleden zag
Pronk bij een kennis een
schilderij van Dirk Filarski
aan de muur hangen. Hij
kocht het zonder omwegen.
„Prachtig, hoe Filarski zijn
emoties in kleur omzet en in
overdreven zin sommige de
tails propprtioneert. Werkelijk
heel vernieuwend".
Het begin van 5
ling was gelegd. Sindsdien
struinde de zakenman de be
langrijke veilingen in binnen
en buitenland af. Veel werken
werden aangekocht, zoals die
van Jan Sluijters, Kees Maks,
Gustave de Smet, Germ de
Jong, Jan Toorop, G.H Breit-
ner en van zijn favoriete Ber
gense School schilderijen van
H. Le Fauconnier, Leo Gestel,
G.W. van Blaaderen, A. Col-
not, H.J. Kuijten, Matthieu
Wiegman.
Bovendien zette Pronk menige
speurtocht op touw om zoveel
mogelijk achtergrond-infor
matie van de aangekochte
werken te verzamelen. Zelfs
de nog in leven zijnde familie
leden werden daarvoor opge
spoord. Voor Pronk een must:
„Zo ontdek je alle dwarsver
banden en zie je hoe schilders
elkaar onderling hebben beïn
vloed. Neem een schilder als
Maks die een heel eigen stijl
heeft ontwikkeld. Maar hij
werkte wel samen met Breit-
ner in één atelier en kreeg
daar les van hem. Ook de
schilders van de Bergense
school werkten intensief met
elkaar samen. Ze bekeken el-
kaars werk, stimuleerden en
beïnvloedden elkaar en gaven
elkaar soms ook genadeloze
kritiek. Zo inspireerden Le
Fauconnier, A. Colnot en Else
Berg elkaar een tijd lang tot
het maken van een reeks wer
ken die helemaal doordrenkt
waren van rode en blauwe tin
ten. Le Fauconnier was trou
wens voor de hele Bergense
kunstenaarsgroep van belang.
De overdracht van Cézanne's
denkbeelden gebeurden voor
namelijk door zijn inspireren
de geest".
Gedreven
Pronk blijkt een gedreven, zo
niet bezeten, verzamelaar: „Ik
heb wel eens geprobeerd om
een tijdje iets anders te gaan
doen. Maar na een jaar varen
op de Middellandse Zee ging
mij dat vervelen. Kunst is toch
iets wat mij altijd blijft bezig
houden, wat mij dag in dag uit
blijft fascineren".
Tweehonderd verzamelde
werken („overal in mijn huis
hingen schilderen") en een
prachtig geoutilleerd pand in
Utrecht, gaven Pronk de kans
om zijn jeugdideaal te verwe
zenlijken. In dat pand is behal
ve de kunsthandel ook een
atelier en een documentatie-
hoek gevestigd zodat expertise,
restauratie, informatie en aan
koop onder één dak kunnen
plaatsvinden. „Kunst kijken
en weloverwogen kopen, dat
moet in een rustige, sfeervolle
omgeving gebeuren", vindt
Pronk.
Voor wie nieuwsgierig is naar
een prijsindicatie: in Pronk
Collection hangen werken van
10.000 tot 150.000 gulden.
ROTTERDAM Het
kwartet van de Ameri
kaanse baritonsaxofonist
Gerry Mulligan en de
Braziliaanse pianiste /zan
geres Tania Maria met
haar groep zijn de interna
tionale attracties op de
'Jazznight' van het negen
de Heineken Jazzfestival.
Deze avond op zaterdag 19 ok
tober in De Doelen is het
hoogtepunt van het gebeuren
dat van 13 tot en met 20 okto
ber voor de negende keer in
Rotterdam wordt gehouden.
De 'Jazznight' heeft volgens de
organisatoren ook een primeur
voor Europa: het gezamenlijk
optreden van het Art Ensem
ble of Chicago met Lester Bo
wie's tien man sterke Brass
Fantasy. Verder zijn er die
avond onder andere optredens
van het Ray Barretto Latin
Ensemble en het Bill Frisell
Trio, eveneens uit de Verenig
de Staten. Van eigen bodem is
de muziek te beluisteren van
Hans Dulfer, het Greetje Bij-
ma kwintet en de bigband van
het Rotterdams Conservatori
um met als solist de Ameri
kaanse trombonist Slide
Hampton. Onder het motto
'een volle week jazz' treden op
de diverse podia in de Maas
stad in totaal zevenhonderd
musici op in vrijwel alle stij
len. Het festival wordt op zon
dag 13 oktober geopend op het
Schouwburgplein met een op
treden van het Willem Breu-
ker Kollektief. Aan de tradi
tionele kroegentocht op vrij-
muziek wordt
Het festival wordt op zondag
20 oktober in de Laurenskerk
besloten met een concert door
een Amerikaanse gospelgroep.
John Pronk en kunsthistoricus Jacqueline de Raad: „Kunst kijken en weloverwogen kopen, dat
moet in een rustige, sfeervolle omgeving gebeuren".
FOTO: KOOS SMID
