„Niemand
heeft me verteld
dat het
zo erg zou zijn"
'finale
Orwell
slachtoffer
Victoriaanse
moraal
Pas op. Roer bij Boudewijn Büch vooral niet het
onderwerp fans aan, want voor je het weet zit je
anderhalf uur met open mond te luisteren naar
een lange maar o zo gevarieerde monoloog. Want
hij haat fans. Zij maken hem het leven zo zuur
dat hij enigszins is afgestapt van zijn aanbidding
van Mick Jagger. „Ik ben volstrekt niet agressief,
helemaal niet, nooit, maar hier in Amsterdam heb
ik een zeer sterke neiging tot het kopen van een
met lood gevulde honkbalknuppel".
BOUDEWIJN BÜCH HAAT ZIJN FANS:
AMSTERDAM - Boudewijn Büch
is niet meer zo idolaat van Mick
Jagger. De man die in 1964 bij het
eerste Nederlandse optreden van
The Rolling Stones naar hartelust
meehielp de zaal in het Scheve-
ningse Kurhaus af te breken. De
man die als zestienjarige brieven
schreef aan zijn absolute held Mick
Jagger en jarenlang kwaad was als
hij geen antwoord kreeg. De gie
chelende bloednerveuze fan die in
1987 eindelijk zijn held kon inter
viewen voor een televisieprogram
ma. Die man dus is een beetje van
zijn aanbidding van Mick Jagger
af, zegt hij zonder blikken of blo
zen in de tuin van zijn Amster
damse grachtenpand.
De megafan van Goethe tot Madonna,
van Mick Jagger tot Dodo, van verre ei
landen tot Verdi, geeft de schuld aan de
fans. Zijn fans en vooral de capriolen
van die bewonderaars hebben hem ertoe
gebracht Mick Jagger met rust te laten.
Want Büch wordt 'hartstikke gek' van
zijn fans. „Als ik definitief weg ga uit
Nederland, dan is dat niet omdat ik het
een pokkeland vind, want ik vind Neder
land een heerlijk land. Nee, het is om het
gezeik aan mijn kop en om de mensen
die denken dat je permanent beschikbaar
bent als openbare Nederlander. Ik heb
een boek geschreven over het fandom
'Brieven aan Mick Jagger' en daarin staat
al dat ik fans eigenlijk zo vreselijk haat".
Hij geeft eerlijk toe dat dit boek tevens
het slechtst verkochte boek is dat hij ooit
heeft geschreven. En ook dat hij de in
het boek opgenomen jeugdbrieven die hij
aan Mick Jagger heeft geschreven, ge
woon heeft verzonnen. „Ik heb geloof ik
drie brieven aan Mick Jagger geschreven,
maar je denkt toch niet dat ik als zestien
jarige daarvan een kopie bewaar, die
brieven heb ik gewoon verstuurd, ik weet
werkelijk niet meer wat daarin stond.
Achterop het boek staat een envelop aan
Mick Jagger. Eveneens vals. Denk jij dat
Mick Jagger die envelop twintig jaar ge
leden ontvangen, opengemaakt heeft en
weer heeft teruggestuurd?".
Beledigingen
De 42-jarige schrijver en televisiemaker
krijgt honderden brieven per week van
bewonderaars, vooral van meisjes en ou
dere vrouwen, maar hij leest ze al tien
jaar niet meer. Hij krijgt namelijk intens
medelijden met de schrijvers. „Ik wil ze
niet zien, ik wil ze niet lezen, ik kan er
niet tegen. En waarom kan ik er niet te
gen, omdat driekwart van de briefschrij
vers gestoord is. Het gaat om mensen die
kinderen van me willen, die hun zoontje
naar mij vernoemen, die bij me willen
intrekken. En het bizarste van alles is, ze
willen onmiddellijk bij je op bezoek ko
men". Hij verhaalt over mensen die bij
hem naar binnen gluren, die op de ruiten
tikken, over meisjes die maandenlang bij
hem op de stoep staan en die hij door de
politie moet laten veijagen. „Ik ben vol
strekt niet agressief, helemaal niet, nooit,
maar hier in Amsterdam heb ik een zeer
sterke neiging tot het kopen van een met
lood gevulde honkbalknuppel".
Zijn bekende Nederlanderschap is een
aaneenschakeling van ellende. Büch gaat
nooit naar een café, eet slechts in een
paar restaurants, waar hij afgeschermd
wordt van het publiek. Hij gaat ook
nooit meer met het openbaar vervoer,
omdat hij zo wordt getreiterd in bijvoor
beeld de trein dat hij moet worden ont
zet door de conducteur. „Nederlanders
hebben een zeldzame neiging tot pesten
en als je daar niet op reageert worden de
beledigingen al gauw racistisch of seksis
tisch".
Büch is door heel Nederland achtervolgd
door een echtpaar dat hem wilde uitno
digen voor een dia-avond. Hij vertelt
over mensen die hem op straat aanspre
ken over zijn programma in de trant van
„goh, je bent helemaal niet bruin en je
zat gisteren nog op Tahiti". Over mensen
die hem zien bij het signeren en dan
stomverbaasd zijn dat hij óók nog
schrijft. Büch schrijft al twintig jaar, de
afgelopen tien jaar was hij op televisie te
zien. „Vreemd dat het zich omdraait, dat
je helemaal televisie bent geworden. Je
boeken worden besproken als een soort
bijprodukt. Hij schreeuwt wat op televi
sie en hij moet ook zo nodig een boekje
schrijven, zeggen de mensen".
Tegewoon
„Nou lijkt dat ontzettend zeurderig.
Mensen zullen wel denken, wat klaagt
die Büch nou, hij verdient bakken met
geld. Maar niemand heeft mij van tevo
ren verteld dat het zo erg zou zijn. Ik
weet heus wel dat televisie een impact
heeft, maar dat het zo'n impact heeft!
Dan kun je me naïef noemen, maar dat
heb ik nooit verwacht. Mensen denken:
Büch is een gewone jongen, die heeft
overal wel zin in. Terwijl ze natuurlijk in
ernstige mate vergeten dat een groot deel
van wat ik op televisie doe, acteren is. Ze
Boudewijn Büch: Nederlanders hebben
een zeldzame neiging tot pesten".
M FOTO: DIJKSTtLA
denken: hij is zo spontaan en zo leuk.
Als hij zo spontaan en leuk was als op
televisie, dan was hij nu getrouwd en had
hij twee kinderen, dat is dus niet zo".
„Het zal wel aan mij liggen, ik zal wel
een neurotische persoonlijkheid zijn,
want er zijn andere mensen die er heel
goed tegen kunnen, die zijn echt blij met
al die aandacht. Ik ben er niet voor in de
wieg gelegd, ik ben te gewoon voor der
gelijke onzin. Ik denk: mensen, doe toch
een beetje normaal. Ik doe toch gewoon
mijn werk, al valt dat van mij wel een
beetje op. Ik wou dat ik twee gezichten
kon opzetten", verzucht hij.
Klantvriendelijk
De globetrotter is altijd blij als hij op
Schiphol is, want in het buitenland heeft
hij minder last van zijn fans. „Eerst wor
stel ik me op de luchthaven door duizen
den semi-geestige mensen heen, dan
heeft de douane altijd nog een obligate
grap en vervolgens nog een aantal uren
dat gezeik in een vliegtuig vol Nederlan
ders, maar dan heb ik het gehad, dan is
het voorbij. Ik functioneer in het buiten
land altijd veel beter dan hier".
Vluchten kan niet meer, want de fans zit
ten overal, heeft Büch aan den lijve on
dervonden. Van Kaap Hoorn, waar een
Belg hem met een camera achtervolgde,
tot de noordelijkste stad van de wereld,
Inuvik, waar hij werd aangesproken door
een Nederlandse tocr-motorrijder. Vier
bussen joelende toeristen verpestten zijn
opnamen voor een televisieprogramma
grondig en definitief in Barcelona. Toen
is hij zo kwaad geworden, dat sommige
mensen na zijn uitbarsting hun excuses
kwamen aanbieden.
Maar Büch mag eigenlijk niet kwaad
worden. Doet hij dat wel, dan ontstaat er
een gevaarlijke situatie. „Dan ben je pin
nig en naar, maar dat mag niet. Je be
hoort je te gedragen, want je bent open
bare Nederlander. Dat realiseer ik me
ook wel. Ik moet ook een beetje klant
vriendelijk zijn, denk ik dan. Maar het
lullige is, ik kan ook nooit wat zeggen.
Ga maar eens mee naar het postkantoor.
Als ik voordring dan ben ik een kloot
zak, want hij denkt, omdat hij van de te
levisie is, dat hij zeker voor mag dringen.
Als ik lullig ga staan wachten totdat ik
aan de beurt ben en ik bén aan de beurt,
dan roepen ze ook dat ik voordring. En
als ik niks doe, helemaal lullig achteraf
timide ga staan wachten, dan sta ik er
om kwart voor zes nog, tot er niemand
meer is en dan kan ik eindelijk geholpen
worden. Ik weet niet wat ik eraan moet
doen, misschien maar niet meer naar het
postkantoor gaan".
Hij begrijpt niet wat de mensen in hem
zien, hij is toch niets bijzonders, zegt hij
vragend. „Het is toch raar dat je als
weerman wereldberoemd kan worden.
John Bernard is ongelooflijk beroemd.
Waarom is zo'n man, als je dat goed ana
lyseert, beroemd? Omdat hij iedere
avond staat te liegen. Een ernstige analy
se van het weerbericht zal te zien geven
dat driekwart niet klopt. Ik vind het een
raadsel dat iemand die driekwart van de
tijd onzin staat te beweren, daarmee be
kende Nederlander kan worden".
Gouden wet
In het begin vond hij het ontzettend leuk
om post te ontvangen, ja natuurlijk. Hij
schreef ook enthousiast brieven terug.
Daar heeft hij nu spijt van, wist hij veel
dat zijn bekendheid zo zou groeien dat
zijn brieven tegenwoordig worden ver
kocht. Gerard Reve heeft al mijn brieven
verkocht, vertelt hij terloops. Hij noemt
de post die hij krijgt ingezonden brieven
aan de wereld, maar dan aan hem ge
richt.
„Ik heb een gouden wet die luidt dat je
nooit moet reageren op dreigementspost.
Ik krijg die betrekkelijk veel. Ik ben één
keer in de fout gegaan, omdat het zo'n
probleem werd. Dat meisje dreigde
voortdurend zelfmoord te plegen, ze
heeft ook een paar pogingen onderno
men. Een vreselijk probleem. Dat is ei
genlijk altijd het geval met dit soort
meisjes, ze hebben een verhouding met
je. Dan is het in het echt niet zo, maar
op een gegeven moment kreeg ik dus
brieven van haar ouders en haar broer
waarin stond dat ze de politie in zouden
schakelen vanwege mijn schandalige ge
drag. Echt waar, ik heb dat meisje dus
nog nooit ontmoet. Natuurlijk denk ik
'wel eens aan de uiterste consequentie.
Moet je ze in zo'n geval dan maar zelf
moord laten plegen. Dan denk ik helaas:
ja. Ik kan niets doen aan mensen die ziek
in hun kop zijn, helemaal niets".
Als hij het geweten had, was hij er niet
aan begonnen, beantwoordt hij als van
zelf de voor de hand liggende vraag. Dan
was hij nooit aan het televisiewerk be
gonnen. Dan was hij in de wetenschap
verzeild geraakt, met een baantje aan de
universiteit. Ermee ophouden, gaat zo
maar niet, is hij opnieuw de verslaggever
voor. „Je zit in een trein die je niet meer
tegen kan houden. Als je meer gaat ver
dienen, ga je je meer veroorloven. Het is
niet zo gemakkelijk. Als ik er morgen
mee op zou houden, kan ik de hypotheek
niet meer betalen, om maar een simpel
voorbeeld te noemen. Eerlijk gezegd
denk ik, stel dat het over gaat, alleen
maar aan de financiële consequenties.
Bovendien moet je nog vijf jaar aftrai
nen. En geef je daarna een keer een groot
interview, zoals bijvoorbeeld Fred Em
mer heeft gedaan, dan kun je daarna op
nieuw vijfjaar aftrainen".
Madonna
Genoeg van dit alles, stop de lange mo
noloog over fans en de ellende die Büch
ervan ondervindt. Terug naar Mick Jag
ger en popmuziek. Was het knullige in
terview met de ster het hoogtepunt voor
de fan? „Mag ik even iets recht zetten. Ik
heb geen moeite gedaan om een inter
view met hem te krijgen, dat deed de
platenmaatschappij. Mick Jagger, althans
zijn PR-bureau, stond mij een interview
toe, toen hij mij nodig had voor zijn
tweede solo-lp, die heel slecht liep. Bo
vendien wist hij wie Boudewijn Büch
was in Nederland. Hij wist precies wat ik
geschreven had. Het is echt een bedrijf,
Mick Jagger. Ik maakte me geen enkele
illusie dat Mick Jagger graag met mij wil
de praten, schei uit. Je wordt gewoon ge
bruikt, met voor mij als aangenaam bij
verschijnsel dat ik hem in ieder geval
heb gezien". Hij heeft in het hele inter
view geen zin gehoord die hij nog niet
kende. „Dat is de straf voor het sterdom,
die mensen worden automaten", ver
zucht hij.
Zover is het met Büch nog lang niet en
dat zal ook niet gebeuren. „Ik ben zelf
oud, ziek, zwak, vermoeid en ik word
dik. Maar ik heb nog iets jongs en sprin
gerigs in me. Ik hoop dat het zo blijft".
Zijn vrienden vinden zich te oud voor
Mick Jagger, Büch niet. De laatste draait
ook zijn hand niet om voor een concertje
van Madonna. „Als ik ergens bij hoor,
dan hoor ik eerder bij de Madonna-fans
van twintig dan bij de 35-, 45-plus-jonge-
ren die opeens van opera houden. Ik hou
al twintig jaar van opera, om daar nu
opeens, omdat je ouder wordt van te
gaan houden, dat vind ik echt belache
lijk". Hij heeft net het complete werk
van The Animals op CD gekocht. Die
groep vindt hij beter dan The Rolling
Stones. „Ik had tranen in mijn ogen toen
ik die muziek opzette, het is zo ongeloof
lijk mooi. Ik voelde me echt weer even
de fan van vroeger bij het concert op
houten kistjes".
Discotijgers
Hoewel hij de ontwikkelingen in de pop
muziek enigszins probeert bij te houden,
voelt de oudere jongere zich niet aange
trokken tot de 'nieuwe generatie coke
snuivende rap-liefhebbers'. Evenmin
heeft hij een goed woord over voor de
poppresentatoren op televisie met uit
zondering van Martijn Krabbé, omdat
hij nog een hele zin achter elkaar kan uit
spreken. „Het achterna hollen van de
rap-rage is een klassieke fout", voorspelt
hij. Madonna vindt hij goed. Prince niet.
Hij is blij dat The Doors weer in zijn.
„Ze maakten zulke herkenbare muziek.
Je kunt me 's nachts wakker maken en
me een paar maten laten horen, dan weet
ik al of het The Doors zijn of niet. Zij
hebben echt vernieuwende muziek ge
maakt. De hedendaagse popmuziek is
zichzelf alleen maar aan het recyclen".
Eigenlijk mag hij zich niet met popmu
ziek bemoeien van de recensenten.
„Daar weet ik niets van. zeggen ze. Ik
ben een oude lui die mee wil praten. Dan
denk ik: lieve mensen, toen jullie begon
nen te schriiven, werkte ik allang bij mu-
ziekkrant OOR, maar dat is iedereen
vergeten". Hij wil dolgraag weer terug op
de radio om een popprogramma te pre
senteren. En misschien gebeurt dat ook
wel, hij is daarover in bespreking met de
VARA. „Het nadeel is dat ik dan al die
discotijgers achter me aan krijg. Weer
een groep fans die me gaat sarren".
Wie vanuit de havenstad Harwich
over Ipswich het Oostengelse graaf
schap Suffolk inrijdt, komt over een
grote brug over de Orwell-river. Ie
mand die geïnteresseerd is in Angel-
saksiche literatuur zou best op het
idee kunnen komen dat deze stroom
naar de auteur George Orwell is ge
noemd. In werkelijkheid is het net
andersom. De in 1950 gestorven
schrijver van de wereldberoemde en
meermalen verfilmde romans 'Ani
mal Farm' en '1984' heette eigenlijk
Eric Blair. Eind jaren twintig, begin
jaren dertig, woonde hij, als hij niet
op reis was, bij zijn ouders in het
kustplaatsje Southwold, ongeveer
twintig kilometer ten zuiden van de
Suffolkse havenstad Lowestoft. Vol
gens zijn biografen had hij het er
niet naar zijn zin.
SOUTHWOLD - 'Schattig', noe
men toeristen zo'n dorpje als
Southwold al snel. Bleke Britten
drinken thee in strandcabines. De
paar pubs die het plaatsje rijk is,
zijn de hele dag open en er wordt
uitsluitend bier getapt uit de plaat
selijke brouwerij. 'Adams Ales' is
ook de grootste werkgever. Er is
een zeevaartmuseumpje en enkele
monumenten houden herinnerin
gen hoog aan de tijd van de Engel
se zee-oorlogen.
Het feit dat George Orwell, één van En-
geïands grootste auteurs, hier gewoond
heeft wordt niet vergeten, maar buiten
gewoon trots is men er ook niet op. In
een foldertje van de plaatselijke VW
wordt één van de huizen waar hij ge
woond heeft als laatste en minst belang
rijke bezienswaardigheid genoemd, het
andere blijft geheel onvermeld.
Orwell schreef eerlijk en uitsluitend over
zaken die hij zelf had onderzocht of
meegemaakt. Hij was een overtuigd soci
alist en stond heel zijn leven aan de kant
van de underdog.
Toch kwam Orwell niet uit een arme fa
milie. Hij werd in 1903 in Motihari, in
Bengalen, waar zijn vader politieman
was, geboren. Hij had een oudere en een
jongere zuster. De laatste runde tot 1946
in Southwold een restaurant. Daarna
verzorgde ze haar steeds zieker worden
de broer en diens aangenomen zoontje,
nadat Orwells vrouw op de operatietafel
overleden was.
De schrijver George Orwell. FOTO: SP
Op vijfjarige leeftijd werd Orwell naar
een kostschool in Engeland gestuurd,
eerst in Henley-on-Thames, daarna in
St. Cyprian, waar hij tot zijn achttiende
zou blijven. In het autobiografische ge
schrift 'Such, such were the Joys' (1947)
noemde hij zijn jeugd uitermate onge
lukkig.
Naast het heimwee naar India en zijn fa
milie werd hij gekweld door valse be
schuldigingen, straf, in de vorm van fy
siek geweld en opsluiting, en de angst
voor straf, waaraan hij voortdurend
bloot stond. Het agentenzoontje Blair
werd door zijn relatief lage afkomst door
leraren en leerlingen gekoeioneerd en
was vrij eenzaam. Hierdoor kreeg Or
well een vanzelfsprekende sympathie
voor het socialisme en ging hij het leven
van de arbeiders enigszins ging idealise
ren.
Een levensgenieter was hij door zijn
jeugd ook niet geworden. Tot ver in de
twintig was hij er ervan overtuigd dat hij
in zijn leven niets zou bereiken en heel
zijn leven leed hij onder een door de
school aangepraat vaag, maar diepgaand
schuldgevoel en een panische angst voor
armoede. De school had hem ook de
lust tot verder studeren ontnomen en
dus besloot hij, bij gebrek aan een alter
natief, dienst te nemen bij de koloniale
politie. Na een opleiding in Engeland
werd hij gestationeerd in Burma.
Koloniaal agent
In 'Burmese days' (1934) beschrijft Or
well zijn jaren als koloniaal agent. Zijn
groeiende weerzin tegen de onderdruk
king en uitbuiting van de inheemse be
volking door de Britten, waar hij zelf
medeverantwoordelijk voor was, teza
men met de desastreuze uitwerking van
het tropische klimaat op zijn slechte lon
gen, eenzaamheid en verveling, deed
hem na afloop van zijn verlof in Enge
land, in maart 1928, besluiten niet meer
terug te gaan. In plaats daarvan zou hij
schrijver worden.
Van het in Birma verdiende geld kon hij
het een tijdje uitzingen. Hij reisde veel
en werkte tussendoor. In 1933 verscheen
zijn eerste boek, 'Down and Out in Paris
and Londen', over de armenhuizen in
beide steden.
In de jaren daarna verdiende Orwell zijn
geld voornamelijk met het publiceren
van politieke artikelen en literaire be
schouwingen in kranten en weekbladen.
In juni 1936 trouwde hij de psychologie
studente Eileen O'Shaughnessy en hij
vertrok in datzelfde jaar met haar naar
Spanje.
Orwells verslag over de Spaanse Burger
oorlog, 'Hommage to Catalonia', dat in
1938 verscheen, getuigt van een groeien
de verbittering en teleurstelling. Niet de
door Hitier geleverde kanonnen van de
fascisten, maar de door Stalin gestuurde
machinegeweren van de communisten
dunden de rangen van de trotskisten
snel uit. Aan het front werd Orwell door
een fascistische soldaat door zijn keel ge
schoten. Als hij niet voor herstel terug
naar Engeland had gemoeten was hij ze
ker voor een communistisch vuurpelo
ton terechtgekomen.
De kogelwond herstelde goed, maar in
1938 werden Orwells longen verder ver
zwakt door een tbc-infectie. Strubbelin
gen met zijn linkse uitgevers Gollanz en
Faber, die grote moeite hadden met Or
wells kritiek op de stalinisten, vergroot
ten zijn geldzorgen.
Animal farm'
Tijdens de oorlog schreef Orwell propa
gandateksten voor de Indiase dienst
van de BBC, die hij ook zelf voor de ra
dio voorlas. Toen Stalin een bondgenoot
in de anti-Hitlercoalitie was. werd Or
wells kritiek op hem helemaal niet meer
geaccepteerd. De satirische roman 'Ani
mal Farm', waarin hij de Russische Re
volutie in de vorm van een fabel ont
leed, mocht pas na de oorlog verschij
nen.
'Animal Farm' werd Orwells eerste, gro
te succes. Hij verhuisde naar het eiland
Jura op de westelijke Hebriden bij
Schotland en schreef zijn volgende ro
man, '1984', die het succes van 'Animal
Farm' nog zou overtreffen. De steeds
ziekere Orwell maakte nog juist de pu-
blikatie van '1984' mee. Dit boek is de
beklemmendste anti-utopie die er ooit is
geschreven. Het beschrijft een korte tijd
uit het leven van" een ambtenaar op het
ministerie van propaganda (in de leuge
nachtige New-Speak 'Waarheid' gehe
ten). De wereld is opgedeeld in drie tota
litaire blokken. Dictators controleren via
beeldschermen en verklikkers het leven
van hun onderdanen letterlijk tot in alle
hoeken en gaten. Elk verzet, elke ver
denking van verzet, wordt in de kiem
gesmoord. Vrijheid bestaat niet meer.
Het individu is totaal geatomiseerd.
Science-fiction die in de tijd van Orwell,
van het oprukkend fascisme aan de ene
en het dreigend stalinisme aan de andere
kant, bijna bewaarheid werd en mis
schien ooit nog zal worden.
Het laatste jaar van zijn leven bracht
Orwell in ziekenhuizen door. Op 21 ja
nuari 1950 stierf hij in Londen. Hij ligt
begraven op het kerkhof van de All
Saints Church in Sutton Courtney, een
dorpje niet ver van Oxford.
George Orwell was pas 46 toen hij stierf.
I Zijn dood was onnodig en in feite een
1 verkapte zelfmoord. Zijn diepgewortelde
schuldgevoel, dat nog versterkt werd
door het falen van de revolutionaire be
wegingen in de jaren dertig, had in zijn
onderbewustzijn een masochistische en
zelfvernietigende impuls gecreeerd en
versterkt. De vrijheidsstrijder Orwell is
zo toch bezweken aan de gevolgen van
het systeem dat hij bestreed. Wat een
fascistische kogel niet klaarspeelde is de
Victoriaanse opvoedingsmoraal uitein
delijk wel gelukt.
'Ccidóc SouACMit"
