Wapenwedloop dreigt tussen
republieken in Sovjetunie
Russische
ruimtevaart
in problemen
i&idóQ (Sommxt
BUITENLAND
VRIJDAG 30 AUGUSTUS 1991
Fia geduld
rikan
is de 7
ibrikant
poort
en a.c'
looi
te len
touwers
hten met hun
's in enorme
bij de
enspiaats
e azdijai. Ze
iten vaak drie
geduld
n voordat
de Poolse
ens over
innen.
FOTO: EPA
graag
volgens
op dit
ig moge
„Er
tingen
ijgen. M
de kop
den",
dat de
ember b
Zwarte baretten
vragen asiel aan
VILNIUS Tachtig leden van de Omon-
troepen van het Sovjet-ministerie van
binnenlandse zaken, de van gewelddadige
acties in Litouwen beschuldigde zoge
noemde „zwarte baretten", hebben in een
oproep aan de Conferentie voor Veilig
heid en Samenwerking in Europa (CVSE)
politiek asiel aangevraagd. De troepen
van de Omon-eenheden verklaarden er
geen vertrouwen in te hebben dat de Sov
jet-staat hen tegen de Litouwse bevolking
kan beschermen. Ze zeiden dat hun ver
bindingen met het ministerie van binnen
landse zaken en de federale structuren
van de communistische partij zijn verbro
ken sinds de mislukte staatsgreep van 19
augustus.
Onafhankelijke Pravda
morgen weer te koop
MOSKOU De meest bekende krant van de Sov
jetunie, de partijkrant Pravda, komt morgen weer
uit. De krant zal echter niet meer als spreekbuis van
de partij fungeren, maar als een onafhankelijk blad.
De krant werd na de mislukte staatsgreep door de
Russische president Jeltsin verboden en is sinds 23
augustus niet meer verschenen. De journalisten heb
ben eerder deze week besloten dat zij een eigen sta
tuut voor de krant zullen opstellen omdat de voor
malige eigenaar van de krant, het Centraal Comité
van de communistische partij, dat voordien de koers
bepaalde, door Sovjet-president Gorbatsjov is opge
heven. De nieuwe hoofdredacteur, Seleznev, zei dat
de nieuwe krant geen anti-communistische krant
zal worden, maar ook geen pure communistische
krant.
'ankin wil
ansluiting
7met beschaafde
wereldstaten
[OSKOU De nieuwe Sov-
;-minister van buitenlandse
iken, Boris Pankin, heeft in
>n televisievraaggesprek ge-
zeetgd dat hij zich ten doel stelt
Sovjetunie te introduceren
de „wereld van beschaafde
aten". Daarmee volgt Pankin
>t beleid van zijn vroegere
ru i ïrvormingsgezinde voorgan-
ifbreekt, T Edoeard Sjevardnadze.
be de zaken er precies voor-
k°ers, aan op buitenlands gebied zal
igens vo tHicht zondag blijken, als de
lat de lei btse premier Major als eerste
r?rs wee esterse leider sinds de mis-
t U K kte staat9greeP naar Moskou
lit beleii pjjjt Major zal in ieder geval
reken met de Russische pre-
'_S.Pent Boris Jeltsin.
esterse diplomaten zeiden
r bij het Sovjet-ministerie
buitenlandse zaken een
de part deprimeerde stemming
ïerste, omdat men verwacht
~^n it de nieuwe invloed van de
aa publieken, Rusland voorop,
-"® leiden tot een halvering
ji.. de staf. De Russische Fe-
he .1 ratie had al voor de coup ei-
:n partij n diplomaten afgevaardigd
'rlo no8 iar de Sovjet-ambassades in
ashington en andere hoofd
en en verwacht wordt dat
Russische corps diplomati-
nog aanzienlijk zal wor-
in uitgebreid.
inkin, een weinig bekende
plomaat die laatstelijk als
ibassadeur in Tsjechoslowa-
gestationeerd, lijkt
n benoeming vooral I
Dositieba n t£ hebben aan zijn
zijn ferme
'rzet tegen de staatsgreep,
ee hij zich onderscheid
al zijn collega-diploma-
het buitenland,
inkin werd benoemd in de
Alexander Bess-
kttnych, die door Gorbatsjov
^tslagen omdat hij geen
arzet heeft geboden te-
n de staatsgreep. Bessmert-
vergader
ko™1 jfhste
'ch heeft ontkend dat hij
de coupplegers heeft
gevolgd. Pankin onthulde
enwel dat hij in Praag ten
nste één document had ont-
ngen dat door Bessmertnych
rkas
prankje
zegt: da
werken
fractie
eVeteJ'
n werd opgedragen de or-
s van de leiders van de
itsgreep op te volgen. Late-
documenten van dezelfde
ei® ekking waren ondertekend
onderminister
ilandse zaken Joeli Kvit-
Pankin.
MOSKOU Het uiteen
vallen van de Sovjetunie
in diverse kernmogendhe-
den is een reëel probleem
waar beslist een oplossing
voor moet komen. Dat
vindt de 56-jarige kernfy
sicus Yevgeni Velichov,
die lid van het nationale
parlement en persoonlijk
adviseur van president
Gorbatsjov is.
Maar in de wandelgangen van
de Opperste Sovjet legt de ge
drongen wetenschapper gedul
dig uit dat de kernwapens in
zijn desintegrerende land niet
zijn grootste zorg zijn.
Velichov: „De conventionele
strijdkrachten vormen een
groter probleem. Als de repu
blieken binnen ons land ieder
eigen legers met eigen wapens
krijgen, kunnen ze die in ge
val van een vermeende drei
ging tegen een binnenlandse
vijand aanwenden. Republie
ken kijken naar hun buurman
die ze niet vertrouwen. Als ze
daar een sterker leger vermoe
den, slaan ze aan het bewape
nen. Het gevolg is een interne
wapenwedloop. Het is zaak dat
de Sovjet-republieken het on
derling eens worden over hun
gemeenschappelijke defensie.
De omvang van het leger moet
in verhouding staan tot de ex
terne dreiging".
Onzin
Het voorstel om de Russische
president medezeggenschap te
geven over de kernwapens,
doet Velichov af als klinkkla
re onzin. Een tweede vinger
op de knop? Dat betekent dat,
als een van de twee vingers
gearresteerd wordt, het land
zon.der kernwapens zit. De to
tale afschaffing van kernwa
pens, zoals Gorbatsjov heeft
voorgesteld op 15 januari 1987,
is volgens Velichov ook niet
Kadetten verlaten een militaire academie in Moskou. Met de onafhankelijkheidsverklaring van di
verse republieken worden ook eigen legers opgericht, waarmee het ontstaan van een wapenwed
loop tussen de verschillende republieken niet ondenkbaar is.
FOTO: ANP
zachstan, de Oekraïne en Wit-
Rusland.
De Kazachstaanse president
Nazarbajev was tot de staats
greep van vorige week een
van de meest fervente voor
standers van Gorbatsjovs
Unieverdrag dat de verhou
ding tussen het Kremlin en de
verschillende republieken re
gelt. Het grondstoffenrijke Ka-
zachstan maakt vooralsnog
geen aanstalten om zich onaf
hankelijk te verklaren, dus
hier speelt het kernwapenpro
bleem niet. Wel heeft de presi
dent nu per decreet besloten
dat het testgebied voor kern
wapens in de Zuid-Kazach-
steppe nabij Semipala-
haalbaar, want „die optie
westerse ogen
wat gefantaseer
Ondanks de regen van onaf
hankelijkheidsverklaringen is
de kerngeleerde en parlemen
tariër inmiddels weer iets opti
mistischer gestemd over de
kans op een gemeenschappelij
ke defensie. Hierover bereik
ten Rusland en de Oekraïne,
de twee belangrijkste Sovjet
republieken, de voorafgaande
nacht overeenstemming. In
feite vormt deze bilaterale
overeenkomst tussen Rusland
en de 'onafhankelijke' Oe
kraïne de basis voor een Sov-
jetunie-nieuwe-stijl
sident Landsbergis van het
wél bijna onafhankelijke Li
touwen, er eerlijker aan toe
zou gaan dan voorheen. De
triomferende Russische presi
dent Jeltsin heeft trouwens
het dreigement om de grenzen
met de overige republieken in
Russisch voordeel te wijzigen,
verzacht: Dit geldt alleen voor
hen die het Unieverdrag niet
tekenen.
het, in de woorden
Tsjernobyl
Van de naar schatting 30.000
kernwapens die de Sovjetunie
telt, bevindt circa 85 procent
waarin zich op Russisch grondgebied,
de pre- De rest is verdeeld over Ka-
tinsk wordt gesloten. Het pers
bureau TASS zei dat de repu
bliek compensatie zal vragen
voor de „schade die tijdens bo
ven- en ondergrondse testen
tussen 1949 en 1962 veroor
zaakt is aan de gezondheid van
de bevolking".
Het probleem met de Oe
kraïne is van tijdelijke aard,
want de republiek waar zich
in 1986 de kernramp van
Tsjernobyl afspeelde, heeft in
de onafhankelijkheidsverkla
ring drie non-nucleaire princi
pes opgenomen om geen kern
wapens te gebruiken, te ver
vaardigen of te plaatsen. Jelt
sin heeft al verklaard dat alle
kernwapens uit de Oekraïne
zullen worden overgebracht
naar Russisch grondgebied.
De enige kernmogendheid die
erbij zou komen, zou de tussen
Rusland en Polen gelegen re
publiek Wit-Rusland zijn,
waar ruim 10 miljoen mensen
wonen. Ook deze republiek
heeft zich onafhankelijk ver
klaard, dus hier ligt een pro
bleem dat om een oplossing
vraagt.
Een ander gevaar dat volgens
sommigen op de loer ligt, is
diefstal van kernwapens of
splijtstof door terroristen.
Voorlopig is deze dreiging
denkbeeldig, want KGB en le
ger houden de zaak stevig on
der controle.
Als de afzonderlijke delen
verder kunnen, zullen zij
volgens Gorbatsjovs adviseur
van een koude kermis thuis
komen. Velichov: „Sommige
republieken koesteren de illu
sie dat het bezit van grondstof
fen en goedkope arbeidskrach
ten voldoende is om rijk te
worden. Er zijn maar al te veel
Derde-Wereldlanden die over
natuurlijke hulpbronnen be
schikken, maar nergens ko
men, omdat zij niet over de
nodige kennis en technologie
beschikken. Ook voor ons
geldt dat we, als we de krach
ten niet bundelen, hard ach
teruit zullen hollen".
Verzacht 'tleed
der jaloerse
thuisblijvers
door BERT VAN VELZEN
SJANGHAI Ik wacht al weken op een
prentbriefkaart, beplakt met rood papier en zijde,
uit China, waar een van mijn vrienden de beest
uithangt. Ik heb visioenen waarin hij door vrolijke
Chinese losbollen op een draagstoel langs de
vleespotten van Sjanghai wordt gedragen, terwijl
hij wordt toegezongen door een actrice die bekend
staat als de Lachende Leeuwerik.
Ik zie hem, als een mandarijn, met handgeklap, zes
kruiken wiin tegelijk bestellen van het kostbare
merk goudbloesem. Enkele Chinese handelslui, die
bij het gokspel hun huis aan hem verloren hebben,
drinken vrolijk mee en brengen hem eerbewijzen.
Ze noemen hem Gouden Fluit, vanwege zijn
boeiende vertellingen over een paradijs in de klei
in het land van de Stervende Zon. Dra sluimert hij
in een opiumkit, waar hij, volgens het voorschrift
van Graham Greene, zoetjes enige dromen heeft
onttrokken aan de waterpijp.
Maar wij horen niets van Gouden Fluit. Wat kan
daar de reden van zijn? Het gevaar van het
afweken van postzegels door kleine, onderbetaalde
postbeambten bestaat niet in China, want het
verduisteren van waardepapieren van de staat
wordt daar met de dood bestraft. Hij is ook geen
man die ons kleiparadijs gemakkelijk vergeet,
waarin wij, de achterblijvers, met droge keel
achter groepjes Italianen aanschuifelen die uit
handige boekjes hebben geleerd waar onze
schoonste monumenten staan. Neen, Gouden Fluit
is ons stellig niet vergeten. Zo is hij niet Wij horen
niets van hem omdat hij ons met zijn wondere
ervaringen de ogen niet wil uitsteken. Hij wil ons
niet jaloers maken. En als we hem, na behouden
terugkeer, vragen hoe het was in China, dan zal hij
bescheiden zeggen: 'Nou, gewóón. Er zijn nogal
wat Chinezen...Hij blijft de eenvoud zelve.
Mijn eigen methode om de gifgroene vlam van de
jaloezie niet aan te wakkeren met vrolijke
berichten uit exotische landen, is de kommer-en-
kwelkaart. Omringd door zes kruiken in een
Chinese draagstoel zou ik melden dat ik me al
enkele malen had moeten laten ontluizen in
speciaal voor dat doel ingerichte stations, die door
gemelijke militairen werden beheerd. 'Verder alles
goed', zou ik daar aan toevoegen. En thuis zouden
ze zeggen: 'Je begrijpt niet wat hij er aan vindt, in
dat Chinese gedrang...
Ik beveel ook u aan voortaan af te zien van het
verzenden van vakantiekaarten met sarrige
vragen over de regenval in patatland en grove
opschepperijen over het fantastische restaurantje II
Panciolle te Spoleto, waar uitsluitend Italiaanse
smulpapen eten en de eigenaar, signor Oscar
Scarabottini, de sterren van de hemel zingt. Schrijf
daarentegen dat het regent en dat lapjes van
tienduizend lire als ongeduldige trekvogeltjes de
hand uitvliegen. Verzacht het leed der
thuisblijvers door bijvoorbeeld uit Londen een
kaartje (Big Ben bij ondergaande zon, de gevel van
een hoogbejaarde pub, de bepruikte Speaker van
het Lagerhuis) te zenden met de mededeling dat de
boot naar huis is gemist door de ongelukkige
plaatsing van een wielklem in Oxford Street. Laat
uit Kreta horen dat het daar veel te heet is en dat
Jaap, na hevige ruzie, bij een Kretenzische
weduwe is ingetrokken. Vraag vanuit de
Kaapverdische eilanden wie van de familie even
een paar duizend gulden kan missen. Schrijf
vanuit een luxe buitenhut op het paleisschip
Rotterdam dat de kosten van de reis, door
zeeziekte en diepschurend heimwee, tot 16.870
gulden beperkt blijven. Laat familie en kennissen
weten dat de expeditie naar Antarctica en de
Falkland-eilanden - kosten dertig mille - tot
koude voeten en een afkeer van schapen heeft
geleid. Zeg dat Joop in een kano op de Orinoco zijn
zegelring en twee vingers is kwijtgeraakt toen hij
een piranha wilde pakken. Maar als u dat niet
kunt, blijf dan stil, zoals de Gouden Fluit in China.
ipperste Sovjet
ütbindt zichzelf
bSKOU Het Congres van
llksafgevaardigden, het uit
breide Sovjetparlement dat
Bandag bijeenkomt, zal de
lale vernieuwing van de Op-
e Sovjet bespreken, zo
de Opperste Sovjet, het
ie' Sovjetparlement, be
rt. Het besluit komt erop
dat de Opperste Sovjet
[hzelf heeft ontbonden. Van
aanwezige afgevaardigden
mden 375 voor het vernieu-
igsvoorstel en slechts vier
Het Congres, dat wordt
bengesteld na algemene
'kiezingen, kiest uit zijn
'den de afgevaardigden
r de Opperste Sovjet.
Vadim Baka-
L heeft gisteren nog twee ge-
raals van de gehate geheime
iitie de laan uitgestuurd en
ïegd dat de dienst gereorga-
Jeerd zal worden. Volgens
persbureau Tass gaat het
L kolonel-generaal Agejev
luitenant-generaal Pono-
:v, beiden plaatsvervan-
voorzitters.
De vrouwen
pauze voor onderling overleg.
nirE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB"
JAN VAN RIEBEECK IN ZUID-AFRIKA
__1 Het wrak van de „Nieuw Haarlem" ligt in ondiep water
i de stormen hebben het schip tenminste nog niet In stukken
eten. Maar met het bergen van de lading gaan vele dagen
n. Met sloepen moeten de goederen worden overgebracht
r „De Coningh van Polen", die rustig op de rede ligt te dob-
in. Jan van Riebeeck, die als passagier met het bergingswerk
i te maken heeft, laat zich aan land roeien en gaat op ver-
1 fining uit. Hij bestudeert het land, de dieren, de vogels, de
planten en bomen, maakt schetstekeningen van de omgeving
van de Tafelbaai en reeds ziet hij voor zijn geestesoog hier, aan
de Kaap, een stad verrijzen, door Hollanders gebouwd, met ker
ken, torens, molens en sterke wallen. In Indië, China en Japan
heeft hij geleerd, wat kloeke ondernemingsdurf vermag. Waarom
zou de Kaap niet een nieuwe bloeiende nederzetting van de
Oost-Indische Compagnie kunnen worden?
MOSKOU Drie Russi
sche kosmonauten, die op
12 oktober 1964 afscheid
namen van 'Sovjet-baas'
Nikita Chroestjov, werden
een dag later verwelkomd
door Leonid Brezjnev, die
de macht had gegrepen.
Iets soortgelijks staat de
Russen die begin oktober
na een vlucht van een
half jaar terugkeren
uit de ruimte te wachten.
Het is de vraag of ze dan lan
den in de Sovjetunie of in een
inmiddels zelfstandig gewor
den republiek Kazachstan. En
het is ook nog onduidelijk of
de Russen zullen blijven be
schikken over hun lanceerba
sis Baikonur, die ook in Ka
zachstan ligt.
Het Russische ruimtevaartpro
gramma is in gevaar; bij het
gewone volk is ruimtevaart
momenteel ongeveer even po
pulair als de communistische
partij. Ruimtevaart was steeds
een propaganda-instrument
van het betere leven dat beslo
ten lag in het communisme.
Intussen weet het Russische
volk beter.
Nu het er naar uitziet dat het
voormalige Sovjet-ruimte
vaartprogramma geheel zal
moeten worden gedragen door
de Russische Federatieve Re
publiek, wordt de situatie er
voor de bestormers van de
kosmos, die voorheen als hel
den werden vereerd, niet gun
stiger op. Jeltsin zal ongetwij
feld weinig oog hebben voor
impopulaire geldverslindende
ruimtevaartprogramma'9,
waarbij het onmiddellijke nut
vaak niet kan worden aange
toond. Het doorsluizen van de
resultaten naar de nationale
economie is altijd een grote te
kortkoming van de Russische
ruimtevaart geweest. In de VS
was dat anders: tijdens het
Apollo-programma gingen de
nieuwe ontwikkelingen op het
gebied van computers, halfge
leiders en zonnecellen snel
naar de markt.
Het afgelopen jaar deden de
Russen het iets beter. De
meeste 'ruimtevaartonderne
mingen' moeten zich voortaan
in hoge mate zelf bedruipen.
De militaire produktie is inge
krompen, voor ruimtevaart zal
er minder te doen zijn en ze
moeten de markt op. Bijna elk
bedrijf heeft een commercieel
afdelinkje, maar de daar zit
tende man in zijn beste pak en
met een diplomatenkoffertje
slaagt er nog niet in de felbe
geerde dollars binnen te sle
pen.
Bij bemande vluchten komt
wel wat geld in het laatje: te
gen betaling mogen tegen
woordig buitenlandse gast-kos
monauten mee. Het Russische
ruimteschip Sojoez heeft drie
zitplaatsen, zodat er ruimte is
voor één gast. De gast betaalt
tien miljoen dollar voor de een
week durende tocht waarbij de
bemanning van het ruimtesta
tion Mir wordt gewisseld. Van
het geld kunnen de Russen
ongeveer hun huidige beman
de ruimtevaartprogramma
betalen. Maar nieuwe ontwik
kelingen, zoals het Russische
Drie kosmonauten, twee Russen en een Bulgaarse gast, bereiden
zich in het Russische Sterrendorp voor op hun verblijf in een
Russisch ruimtestation.
FOTO. NOVOSTI
ruimtevliegtuig Boeran en een
nieuw groot ruimtestation, zijn
nu al vrijwel van de baan. De
onbemande ruimtevaart krijgt
het nog moeilijker. Vooral we
tenschappelijke vluchten,
waarvan het nut niet onmid
dellijk voor de hand ligt, zul
len voorlopig nauwelijks nog
gemaakt worden. Ruslands
plannen voor verkenning van
de planeet Mars, uit te voeren
in 1994 en 1996, zullen moge
lijk de ijskast ingaan.
En zoals het altijd gaat: Ook
onder Jeltsin zuilen militaire
satellieten (nu 63 procent van
het totale aantal) wel gelan
ceerd blijven worden, al is het
maar om vooral de belendende
zelfstandig geworden republie
ken in het oog te houden.
