LO maakt
rertwijfeld
le balans op
BUITENLAND
Feestend Moskou negeert terugkeer Gorbatsjov
Mitterrand reageerde slap en laf
li
daeSou/UMit
VRIJDAG 23 AUGUSTUS 1991 7
tsin en Russen
rgedragen voor
belprijs vrede
CHEN De Beierse jonge-
ganisatie Junge Union heeft
Jeltsin en het Russische volk
m voorgedragen voor de No-
js voor de vrede. In een brief
iet Nobelcomité schrijft voor-
Markus Sackmann dat Jeltsin
et Russische volk met hun
lige en onbaatzuchtige inzet
vrijheid, democratie en vrede
nieke prestatie" hebben gele-
Ze hebben een> „onschatbare
[e" geleverd aan de bevorde-
n het vredesproces in de
aldus de brief.
Alaska wil zalm geven Litouwen neemt partijgebouwen Vilnius over
ANCHORAGE Gouverneur Walter
Hickel van Alaska wil de Sovjetunie
miljoenen kilo's rose zalm geven ter
viering van de overwinning op de
coup en daarmee tevens een overvloed
aan vis wegwerken. Maar de Russen
moeten dan wel zelf een fabrieksschip
sturen om de vis te verwerken, tenzij
deze wordt ingevroren en overgevlo
gen. En er is haast bij: zalm moet wor
den gevangen voor het paaien, daar de
kwaliteit van de vis anders snel ach
teruitloopt, „dus uiterlijk maandag",
aldus Hickel. De zalm is dit jaar te laat
gearriveerd op de broedgronden. De
plaatselijke verwerkingsbedrijven wa
ren al op vis van andere herkomst
overgeschakeld en kunnen de plotse
linge toevloed niet aan.
VILNIUS De aan Moskou getrouwe commu
nisten in Litouwen hebben vannacht het een
jaar geleden door hen bezette gebouw van het
centraal comité ontruimd.
Litouwse troepen namen het gebouw vanoch
tend over nadat het Litouwse parlement de
Communistische Partij had verboden en haar
bezittingen tot staatseigendom verklaarde. De
Baltische republieken Litouwen, Westland en
Letland beginnen na het mislukken van coup
in Moskou daarvan de eerste voordelen te mer
ken, zoals de terugtrekking van Sovjet-troepen
van strategische punten in hun hoofdsteden. De
naar afscheiding strevende republieken benut
ten de wanorde in de centrale regering in Mos
kou door gisteren verdere stappen te zetten
naar onafhankelijkheid. Ze begonnen zuiverin
gen door te voeren onder plaatselijke commu
nistische haviken. Het parlement van Letland
heeft vandaag gestemd over een verbod op de
Communistische Partij in de republiek. De re
gering in Riga heeft een arrestatiebevel uitge
vaardigd tegen de leider van de Letse commu
nisten, Alfred Rubiks. Vice-president Dainis
Ivans noemde Rubiks een crimineel die voor
zijn aandeel in de staatsgreep moeten worden
berecht. Vertegenwoordigers van de Baltische
staten hebben tijdens een onderhoud op het mi-
.nisterie van buitenlandse zaken in Washington
om officiële erkenning van hun onafhanke-
lijksverklaringen gevraagd, maar Washington
wil blijven afwachten. VS-president George
Bush zei wel te hopen dat „we nu snellere on
derhandelingen zullen zien die leiden tot de on
afhankelijkheid van de Baltische staten".
De Amerikaanse economische hulp aan de Sov
jetunie, die na de coup meteen werd bevroren,
zal weer op gang komen, aldus de president.
Onschendbaarheid
parlementsleden
Sovjetunie opgeheven
MOSKOU Het presidium van het parlement
van de Sovjetunie heeft gisteren de onschendbaar
heid opgeheven van vijf volksvertegenwoordigers.
Dezen kunnen nu vervolgd worden wegens be
trokkenheid bij de mislukte staatsgreep van
maandag. Onder de vijf zijn twee leden van het
comité voor de noodtoestand, de specialist op het
gebied van de defensie-industrie Oleg Baklanov
en het hoofd van de staatsboerderijen Vasili Staro-
doebtsev. De overige drie zijn de hogere KGB-
functionaris Valeri Boldin, het hoofd van de land
strijdkrachten van de Sovjetunie generaal Valen
tin Varennikov en Oleg Sjenin, een conservatieve
partijleider uit het zuiden van de republiek Rus
land.
RM BOTJE
Rom
!S Wanneer in
ou de feestelijke
'het|pijlen n°g nasissen,
'slapeijtt men her in der in
in MMidden-Oosten ver-
L]^ de balans op. Zo
uurt kolonel Gaddaffi
malen Libië zich afvragen of
oup. Vlecht verstandig was
>ns brejddellijk na het be-
rieentiWOrden van de coup
veer^M°skou de nieuwe jun-
eWwer?n vlammend hulde-
i met Pn te Sturen,
andaai
Moskcfrger is de PLO er aan
\MroeSer kon men de Pale-
ef politiek vaak kenschet-
van J!et de fraaie Engelse for-
vofing 'Too little and too
teiSinds een jaar is die poli-
verga<j>mgeslagen in haar even
ovjet \fcahge tegendeel van 'too
ie. Zij and too much'.
Roetskfehjks had Radio Moskou
al afgdieuws over de verwijde-
i, sameKan Gorbatsjov verspreid,
delingiizenden Palestijnen ren-
iamenzp de vluehtelingenkam-
uit Mran Libanon en Jordanië
de rifnd de straat op om het
Vnoi'o regime in Moskou te
Rusjelkomen. In Tunis namen
vast tJders van de PLO glimla-
in nfcfde uitnodiging van de
ontvangst, zo snel mo-
p naar Moskou te komen
[te praten.
Beed denken aan de hart-
itelijke steun die de Pales-
euter in de kampen Saddam
langehyn vorig jaar rond deze
Huis loden. Tot tranen toe be-
e Moslh verzekerde PLO-voor-
deze
oekomBat de Palestijnen bereid
an ik
nijn a
hun laatste druppel
voor Irak te vergieten,
kan sevolgen van die belofte
n de kampen voelbaar,
bevrijde Kuwayt is nu
tot st^lmatig bezig zijn ooit
man tellende Pale-
moest<
niet g(
bewoners te verdrijven,
niet alleen een financië-
economische ramp voor
verliesfalestijnen zelf, die zich
verrhdeels helemaal niet met
Vele
id het
5 aarz»
iet uit
loeven
meente Moskou
t jiedt CPSU
*erd
ieten h
vintigst
ervai
nie
an vli
f Bec
en ban
forie n
r kan
taan z
ichtssti
dag
Yasser Arafat in Bagh-
Irak vereenzelvigden en in
sommige gevallen zelfs het
Kuwaytse verzet steunden,
maar ook voor de PLO. Via
een speciale, met medewer
king van de Kuwaytse rege
ring geïnde belasting, zorgen
zij voor het op peil houden
van de fondsen van wat eens
heette 'de rijkste bevrijdings
beweging ter wereld'.
Subsidies
De meeste andere Arabische
staten hebben wegens de Pale
stijnse steun aan Irak hun sub
sidies aan de PLO gestaakt.
Saddam Husayn heeft geen
geld om zijn Palestijnse bond
genoten te belonen, zou hij
daar al zin in hebben. Dat wil
zeggen dat de PLO-leiding het
steeds moeilijker heeft het net
werk van scholen, hospitalen,
studiebeurzen en dergelijke in
stand te houden, waar zij haar
aanzien en macht binnen de
Palestijnse gemeenschap aan
te danken heeft. Dat wil niet
zeggen dat de Palestijnen zich
van de PLO als zodanig afke
ren - die vertegenwoordigt bij
uistek voor bijna alle Palestij
nen de Palestijnse identiteit -
maar dat de zittende leiders
het steeds moeilijker krijgen
zich ten aanzien van hun ach
terban te legitimeren. De lei
ding in Tunis raakt zijn greep
op de achterban steeds meer
kwijt, en de 'straat' bepaalt in
toenemende mate het politieke
beleid.
De gevolgen daarvan zijn voor
de PLO rampzalig. Evenals
vorig jaar in augustus bij de
inval in Kuwayt, kon de poli
tieke top in Tunis bij de coup
in Moskou bij zoveel spontane
vreugde onder de achterban'
niet achterblijven.
Het minste wat men er van
kan zeggen, is dat maar weini
gen in Moskou op dit moment
bereid zullen zijn de huidige
leiders van de PLO te steunen
bij het verlangen van de orga
nisatie zonder inmenging van
buitenaf deelnemers aan te
mogen wijzen aan de komende
vredesoverleg. Met andere
woorden, de PLO heeft weer
eens heel overbodig een troef,
hoe kleip ook, weggegooid.
Opruimen
Het zal nog
even duren
voordat in
Moskou alle
door het volk
opgeworpen
barricaden zijn
opgeruimd. De
macht van de
coupplegers is
sneller ver
dwenen dan de
rommel.
FOTO: AFP
MOSKOU Terwijl Sov
jetpresident Michail Gor
batsjov gisteren de eerste
officiële persconferentie
hield na drie dagen ge
vangenschap in zijn bui
tenverblijf op de Krim,
vierden honderdduizen
den Moskovieten uitbun
dig de overwinning op de
coupplegers.
De feestvierders hadden zich
eerder op de dag bij het ge
bouw van het Russische parle
ment verzameld om te luiste
ren naar een toespraak van de
Russische president Boris Jelt
sin. Daarbij scandeerden zij
geregeld „Weg met Gorba
tsjov". Jeltsin, de onbetwiste
leider van het verzet tegen de
putschisten, eiste dat de de re
publieken meer macht krijgen.
Hij pleitte voor „een regering
van nationaal vertrouwen" en
een eigen verdedigingsmacht
voor de Russische Federatie.
De meeste leden van het voor
malige comité voor de nood
toestand zijn inmiddels gear
resteerd. Eén van hen, de mi
nister van binnenlandse zaken
Boris Pugo, pleegde zelfmoord.
Zwaaiend met Russische wit-
blauw-rode vlaggen juichte
een uitbundige menigte haar
leider Boris Jeltsin toe en riep
„Weg met de Communistische
Partij", „Weg met Gorbatsjo-
v"en „Svoboda" (vrijheid). De
Russische president zei op zijn
beurt: „We hebben gewonnen.
De coup is verslagen. Haar lei
ders zijn gearresteerd. Dit mag
nooit meer gebeuren in ons
land".
In zijn toespraak kondigde de
Russische president aan dat
het Unieverdrag moet worden
aangepast. „De ervaringen van
de afgelopen dagen hebben ge
toond dat in de politieke struc
tuur van de Unie waarborgen
moeten worden geschapen om
dit soort gebeurtenissen te
voorkomen", zei Jeltsin. Dit
Unieverdrag zou afgelopen
dinsdag worden ondertekend
en vormde waarschijnlijk de
aanleiding tot de staatsgreep.
De conservatieve communis
ten beschouwden het docu
ment als een ernstige onder
mijning van de macht van de
Sovjetstaat.
De Russische president zei een
decreet te hebben uitgevaar
digd waarin hij alle partijorga
nisaties binnen het leger ver
biedt. Voor de menigte ver
scheen ook Aleksandr Jako
vlev, „de architect van de pe
restrojka", die zei dat „honder
den generaals vandaag nog
moeten aftreden".
Jeltsin kondigde maatregelen
aan tegen functionarissen die
het comité in hun stappen
hebben gesteund. Ik heb een
decreet ondertekend waarbij
zij uit hun functies worden ge
zet, zei hij. „Deze verraders
van het vaderland moeten
voor het gerecht worden ge
bracht", aldus de Russische
president, die door de hervor
mingsgezinde burgemeester
van Moskou, Gavriil Popov,
'Held van de Sovjetunie' moet
worden, de hoogste eer die een
Sovjetburger ten deel kan val-
Later op de dag trokken dui
zenden mensen naar de com
munistische gebouwen op het
Rode Plein. De oud-minister
van buitenlandse zaken Edoe-
ard Sjevardnadze verklaarde
dat de slachtoffers van de
coup, volgens een woordvoer
der van het Russische parle
ment 15, in het Kremlin
moeten worden bijgezet. Even
tueel zouden de stoffelijke res
ten van communistische lei
ders daarvoor plaats moeten
maken,, aldus Sjevardnadze.
De oud-minister, die maanden
geleden al voor een rechtse
staatsgreep had gewaar
schuwd, zei dat Gorbatsjov
zich onverantwoordelijk heeft
gedragen en „bij zijn volk had
moeten zijn".
Sovjetpresident Gorbatsjov
maakte gisteren alle besluiten
van het zogenaamde comité
voor de noodtoestand onge
daan. Tegen de deelnemers
aan de staatsgreep wordt een
strafrechtelijk onderzoek inge
steld door Sovjet- en Russische
rechters, aldus Gorbatsjov.
Gorbatsjov benoemde Michail
Moisejev als nieuwe minister
van defensie, Vassili Troesjin
op binnenlandse zaken en
Leonid Tsjebarsjin als nieuwe
chef van de staatsveiligheids
dienst, KGB. Later vaardigde
Gorbatsjov nog een decreet uit
waarin het ontslag van pre
mier Valentin Pavlov werd
bekendgemaakt. Op de pers
conferentie zei Gorbatsjov zijn
uiterste best te zullen doem
om de communistische partij
te zuiveren van reactionairen.
Victorie
J(fCOU De radicale ge-
\teraad van Moskou heeft
aanleiding van de mis-
staatsgreep van haviken
vjtiviteit van de Commu-
he Partij in de hoofdstad
irchort. Twee politieman
stonden vanochtend op'
bij het afgesloten hoofd-
:ier van de Moskouse
op het Staraja Plosjt-
l'ein in het centrum van
Op een briefje op de
van het gebouw stond
lweg: „het gebouw is
;eld". Het beroemde
-dagblad Pravda noemt
sinds vanochtend niet
.orgaan van het cen-
comité van de Sovjet-
leiunistische partij". Het is
dagblad over de alge-
politiek van de Commu-
:he Partij van de Sovjet-
aid.
PARIJS Tot in eigen
socialistische kring is de
Franse president Mitter
rand 'gematigdheid', 'slap
heid' en zelfs 'lafheid'
verweten. Een allerharte-
lijkse uitnodiging van de
president aan Boris Jeltsin
voorkwam dat niet.
Terwijl George Bush en John
Major de rode putsch resoluut
veroordeelden, twijfelde Fran
cois Mitterrand vele uren. Als
enige westerse leider vond hij
het nodig te citeren uit de ver
klaringen het inmiddels ter
ziele gegane comité voor de
noodtoestand. „Sommige wes
terse leiders hebben de winst
en verliesrekening wat snel
opgemaakt", meende de Fran
se oud-president Valerie Gis-
card d'Estaing. Anderen
merkten op dat Mitterrand in
zijn eerste reactie geen enkel
opbeurend woord voor Gorba
tsjov had.
Minister Dumas van buiten
landse zaken moest tijdens het
EG-spoedberaad de aanzwel
lende kritiek kortsluiten. Pas
daar sprak Frankrijk klare- en
harde taal aan het adres van
de nieuwe machthebbers.
Eerst woensdagavond vond
Mitterrand de juiste toon: „Het
was een gevaarlijke en onrea
listische staatsgreep. De mis
lukking heeft me niet ver-
Los van de polemieken heeft
Mitterrand bepaald geen sterk
figuur geslagen. In Europees
verband had John Major het
initiatief, zo menen waarne
mers in Parijs. De inschatting
van de Franse diplomatie dat
Gorbatsjov en niet Jeltsin de
man van de toekomst zou kun
nen zijn blijkt pijnlijk achter
haald. Zo bezien werd Jeltsin
onlangs bijzonder slecht ont
vangen in Parijs. Hij kwam op
het Elysée niet verder dan
Mitterrands secretaris voor
een gesprek en een haastige
handdruk van de president.
De pijnlijke herinneringen aan
het vorige bezoek mag Jeltsin
nu vergeten bij de pracht en
praal van een officiële visite
aan Parijs.
^AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB".
JAN VAN RIEBEECK IN ZUID-AFRIKA
- Ongestoord vervolgt de „Otter" zijn weg. Het oorlogs-
1 alle zeilen bijgezet en neemt de jonken onder vuur.
ielgevallen zien de opvarenden van de „Otter" hoe de zee-
5 het onderspit moeten delven: Weliswaar schieten de Chi-
I terug, maar hun kanonnetjes dragen niet ver genoeg,
h is het jammer, dat we die knapen niet voldoende kunnen
afschrikken", zegt Pieter Soury, „want zo lomp als die jonken
eruit zien, ze zijn toch verbazend snel. Kijk, daar gaat die ene er
van door. En de ander zal er ook wel in slagen te ontkomen. Die
snelheid is hun kracht". Maar in elk geval zullen de zeerovers het
wel niet nog eens proberen. Wanneer het oorlogsjacht op een
andere koers gaat liggen, groeten beide schepen elkaar met de
vlag.
Ook deze
kleine Mos-
koviet is in
een feest
stemming na
de overwinn-
nig op de
coupplegers.
Op de schou
ders van zijn
vader steekt
hij stoer twee
vingers op in
het teken van
de victorie.
Gisteren vier
de Moskou
de uitgebreid
de overwin
ning, onder
andere op het
Manege
plein.
FOTO: EPA
Rusland kan
Sovjetunie
vervangen als
nucleaire
mogendheid
(Vervolg
van de voorpagina)
WASHINGTON In de
regering-Bush wordt ge
vreesd dat een toenemen
de politieke en psycholo
gische afstand tussen Gor
batsjov en de nu jubelen
de en trotse Jeltsin-demo-
craten tot een versneld
uiteenvallen kan leiden
van de Sovjetunie als fe
derale eenheid. Zo'n ont
wikkeling baart de VS
grote zorgen, omdat daar
mee de KGB en het mili
taire Sovjet-apparaat met
zijn formidabele kern
macht nog verder buiten
de politieke controle van
de democratiseringsbewe
ging kunnen geraken.
Washington realiseert zich wel
dat Jeltsin thans een veel in
vloedrijker politicus is dan
Gorbatsjov, maar omdat Jelt
sin mede het onafhankelijk
heidsstreven van de verschil
lende Sovjet-republieken beli
chaamt, prefereren de VS een
meer evenwichte machtsver
deling tussen Jeltsin en het
symbool van de 'unie' van
Sovjetrepublieken, Gorbatsjov.
President Bush lijkt echter ge
dwongen te gaan worden die
jarenlange beleidslijn los te la
ten en te opteren voor een 'su
permogendheid Rusland'.
Steeds meer deskundigen in
Washington houden rekening
met de mogelijkheid dat er
niets zal overblijven van de
Sovjetunie en dat Rusland on
der leiding van Jeltsin de poli
tieke thuisbasis wordt van het
huidige militaire Sovjet-appa
raat. Of dat militaire establish
ment in de Sovjetunie zo'n
ontwikkeling zal tolereren
blijft voor Washington de ban
ge vraag.
Uitgeput
Al weigert Bush thans nog tot
officiële Amerikaanse erken
ning over te gaan van de Bal
tische staten als onafhankelij
ke naties, achter de schermen
heeft het Witte Huis zich neer
gelegd bij de spoedige onver
mijdelijkheid daarvan en bij
het risico dat dan ook andere
Sovjet-staten zich compleet
zullen losmaken van de unie.
De uitingen gisteren in Mos
kou van volksvreugde en van
onbevreesdheid jegens de
KGB vormen volgens George
Kennan, de meest gezagheb
bende Oost-Europa-adviseur
van opeenvolgende Ameri
kaanse regeringen, „een groter
historisch evenement dan de
revolutie van 1917. Toen ging
de ene dictatuur over in de an
dere, nu zien we de ware de
mocratische revolutie en de
geboorte van Rusland als we
reldmacht".
Volgens Kennan is de periode
van het grote Sovjet-rijk van
daag reeds definitief voorbij
en maakt Gorbatsjov de fout te
denken dat de Communisti
sche Partij alsnog het instru
ment van een meer geleidelij
ke verandering kan worden.
„Gorbatsjov zal door de histo
rie worden erkend als een van
de grootste hervormers van
onze eeuw. Maar elke leider
heeft zijn episode. Wat'Gorba
tsjov de geschiedenis te bieden
had, is nu uitgeput".
Versnelde
aansluiting
Sovjetunie
BRUSSEL Gezien de mis
lukte coup tegen president Mi
chail Gorbatsjov is het niet uit
gesloten dat de EG zich gaat
beijveren voor versnelde aan
sluiting van de Sovjetunie bij
internationale financiële in
stellingen als de Wereldbank
en het Internationaal Monetair
Fonds. Dat heeft de Neder
landse minister van buiten
landse zaken, Hans van den
Broek, in Brussel gezegd.
Duitsland riep op tot meer
westerse economische hulp
aan Moskou, omdat de coup
zou hebben aangetoond dat
een langzame aanpak gevaar
lijk is. De EG en de VS heb
ben de hulp aan de Sovjetunie,
die werd opgeschort na de
staatsgreep, hervat.
Rusland wil deel
totaalschuld
op zich nemen
LONDEN De Russische Fe
deratie is bereid 55 60 pro
cent van de buitenlandse
schuld van de Sovjetunie op
zich te nemen. Giorgi Matjoe-
chin, de president van de cen
trale bank van de grootste
Sovjet-republiek, verklaarde
gisteren in Londen, dat Sovjet-
president Gorbatsjov vaak
heeft beloofd de buitenlandse
schuld, zestig zeventig mil
jard dollar, te verdelen over de
republieken, maar dat dat plan
is geblokkeerd door wat hij
noemde „regeringsinstellin
gen".
