lok in Nederland
ordt een
'oujy voorbereid
BINNENLAND BUITENLAND
De Vlaamse
stad
Moordenaar Fagel
gaf zichzelf aan
FRISSE (TEGEN)ZIN
De boeken liggen klaar,
de lokalen zijn gepoetst
Id^cSoUAOllt
ESIDENT VAN KROATIË
ÏLT BELGRADO ULTIMATUM
kADO President Franjo Tudjman van Kroatië heeft gisteren geëist
ifederale troepen voor het einde van deze maand naar hun kazernes
Éren. Gebeurt dat niet, dan stelt hij volgens een brief aan het fede-
latspresidium „dat college rechtstreeks aansprakelijk voor de inva-
fullen wij het leger beschouwen als een bezettingsleger". „De repu-
roatië kan deze agressie niet langer verduren en zal zich zelfs ge-
?n om een complete mobilisatie af te kondigen om haar on
waarheid te verdedigen. Kroatische emigranten zullen moeten wor-
.J* jeroepen om daarbij te helpen," schreef Tudjman. In het door geweld
'urde Kroatië deden zich opnieuw felle gevechten voor. Vannacht
8Q daarbij zeker twintig mensen zijn omgekomen. Radio Belgrado meld-
121 gisteren zeker acht mensen zijn gedood en tientallen gewond zijn ge-
184 Ij gevechten tussen Serviërs en Kroatische veiligheidtroepen in het
injaca, bij Sisak. Het Kroatische ministerie van defensie zei dat vlieg-
van de federale luchtmacht het dorp Sarvas, op 16 kilometer van
hadden gebombardeerd en beschoten. Osijek is een Kroatisch bastion
tnisch gemengde regio Slavonië. Inmiddels zijn in Kroatië 110.000
als vluchteling geregistreerd door het Rode Kruis. Duizenden Kroa-
de afgelopen vijf dagen naar het buurland Hongarije gevlucht.
Paar drankjes halveren Boeing maakt Open tuberculose bij
kans op hartinfarct noodlanding teruggekeerde militair
VRIJDAG 23 AUGUSTUS 1991
HARVARD Het dagelijks nuttigen van
twee of drie glazen wijn, bier of sterke
drank vermindert de kans op een hartin
farct met circa vijftig procent, zo meldt het
medische tijdschrift Lancet. „Onze resulta
ten ondersteunen de hypothese dat matig al
coholgebruik de kans op aandoeningen van
de kransslagader vermindert", aldus onder
zoeksleider Eric Rimm van de Harvard uni
versiteit in de Verenigde Staten. Mensen die
in het geheel niet drinken of wier gemid
deld gebruik minder dan één is, hebben be
duidend veel meer kans op een hartinfarct
en lijden vaker aan hartkwalen. Het onder
zoek toont aan dat het positieve effect van
sterke drank groter is dan dat van wijn of
bier. De onderzoekers waarschuwen overi
gens voor te veel alcoholgebruik, dat onom
stotelijk de gezondheid schaadt.
SEATTLE Een Boeing 747
van de Amerikaanse maat
schappij Northwest Airlines met
374 mensen aan boord heeft gis
teren in Seattle een noodlan
ding gemaakt. De noodlanding
vond plaats vlak na de start in
Seattle nadat in één van de vier
motoren brand uitbrak. Terwijl
brandweerlieden de vlammen
doofden met speciaal schuim,
verlieten de passagiers ijlings
via glijbanen het toestel. Bij de
evacuatie via de nooduitgangen
raakten 35 passagiers gewond,
van wie elf ernstig. Volgens een
passagier verkeerden sommigen
in een shock. De oorzaak van de
brand is nog onbekend.
DEN HAAG Bij een militair van
de Koninklijke Luchtmacht is open
tuberculose geconstateerd. Zes andere
militairen zijn besmet, zij worden nu
preventief behandeld. Allen zijn en
kele maanden geleden uit Turkije te
ruggekeerd, waar zij waren in ver
band met de Golfoorlog. Zij maken
deel uit van de Derde Groep Geleide
Wapens, die in Duitsland is gelegerd.
Volgens het ministerie van defensie
zijn de militairen waarschijnlijk in
Turkije besmet. Zij verbleven daar in
hetzelfde hotel. De besmetting bleek
bij het routinematige medische onder
zoek dat alle militairen die naar Tur
kije zijn uitgezonden bij terugkeer
hebben ondergaan. Het overgrote deel
van hen is nu onderzocht.
J)VINCIES EN GEMEENTEN RUIKEN DE MACHT
ÏHAAG Ook in
wordt een
Voorbereid, al zullen
Haag geen tanks
Wet centrum opruk-
al premier Lubbers
gijzeling worden
Jien en hoeven we
verwachten dat de
burgemeester en
(voorzitter Haver-
Jals een Boris Jeltsin
jjjje koude grond zal
90 0(eren en uitgelaten
?®jjnassa's mag toespre-
.i Nederlandse coup zal
73 gj spectaculair verlopen
493(1 klungelige greep naar
69.0tht van de 'bende van
het daarop volgende
4!®S>nder leiding van Jelt-
■*~r een strijd om de
het wél.
introductie niet een
overdreven? Misschien,
mocht denken dat er
,nd niets aan de hand
schijnbaar niemand
!fk maakt, vergist zich
Anders dan in de
voltrekt de Neder-
machtsgreep' zich na-
zoals het hoort: in vol-
geheimzinnigheid. Wat
/er naar buiten komt,
indig verpakt in afge-
ambtenarentaal. De
|sche zettën worden
de schermen voorbe-
wordt wél uitge-
het straks voor het
krijgt: het rijk, de pro-
of gemeenten,
er aan de hand? In de
>alans, de bezuinigings-
ruk die het kabinet be-
iar het licht deed zien,
tor het eerst een tipje
sluier opgelicht. „Het
een krachtige impuls
geven aan het decentralisatie
proces", beloofde premier
Lubbers in dat stuk. Dank zij
deze weinig inspirerende taal
ging er allesbehalve een sidde
ring door het land. Zelfs erva
ren bestuurders moeten ge
dacht hebben: 'Decentralisatie
impuls? So what?'. Maar in de
hoofdkwartieren van lagere
overheden veerden ingewijde
ambtenaren uit hun stoel. Was
dit de kans waar ze al twintig
jaar op gewacht hadden?
Paraatheid
Henk van Leeuwen, algemeen
secretaris van het Inter- Pro
vinciaal Overleg, het overkoe
pelende samenwerkingsver
band van alle provincies in
Nederland, is één van die
ambtenaren die onmiddellijk
in hoogste staat van paraat
heid was gebracht. „Het klinkt
allemaal misschien niet zo
spannend, maar we praten
hier toch wel over een onge
kende operatie", zegt hij. „Er
wordt al twintig jaar gepraat
over overheveling van taken
en geld van het rijk naar de
lagere overheden, maar in fei
te is de macht van het cen
trum de laatste tien jaar alleen
maar toegenomen. In de Tus
senbalans werd voor het het
eerst klip en klaar de doelstel
ling geformuleerd daar wat
aan te veranderen".
Om een idee te geven waar ei
genlijk over gepraat wordt,
pakt Van Leeuwen de reken
machine er even bij. Door ta
ken en geldstromen te verleg
gen naar de lagere overheden
wil het rijk in drie jaar 550
miljoen gulden besparen, zo
staat in de Tussenbalans. Dat
geld wordt verdiend omdat
van provincies en gemeenten
verwacht wordt dat zij de ta
ken efficiënter en dus
goedkoper kunnen uitvoe
ren. De efficiëncywinst wordt
geraamd op ongeveer 5 pro
cent van de totale geldstroom
die naar provincies en ge
meenten gaat. Van Leeuwen
calculeert: „Je praat dus over
een totaalbedrag van 8 a 11
miljard gulden".
Ketel
Net als in de Sovjetunie geeft
de centrale machthebber (Den
Haag) zijn taken en bevoegd
heden echter niet zo gemakke
lijk uit handen. En net als in
het Sovjet-rijk zijn het nu juist
de republieken (lees: gemeen
ten en provincies) die druk op
de ketel zetten. De afgelopen
maanden, onthult Van Leeu
wen, is achter de schermen
druk onderhandeld door VNG
(gemeenten) IPO (provincies)
en rijk over de decentralisatie-
impuls. En het tandem
IPO/VNG verkeert volgens
hem nog steeds in onzekerheid
over de vraag of het kabinet
niet op het laatste moment
slappe knieën zal krijgen.
Hoe gretig de provincies en
gemeenten zijn om werk van
het rijk over te nemen, blijkt
wel uit de voorstellen die in
middels zijn gedaan. In innige
samenwerking hebben VNG
en IPO het kabinet een was
lijst van taken overlegd die
huns inziens voor decentrali
satie in aanmerking komen.
Nu de onderhandelingen hun
ontknoping naderen wil Van
Leeuwen wel onthullen hoe
ambitieus deze plannen eigen
lijk zijn.
„Het kabinet stelt dus voor om
voor zo'n tien miljard te de
centraliseren. Welnu, als u
onze lijst ernaast legt, dan
komt daar voor nog eens ruim
tien miljard gulden bij. Zo ko
men wij in totaal op ongeveer
21 miljard. Dat is dus alles bij
elkaar geen geringe last die we
op onze schouders willen ne-
Overplaatsing
Het verlanglijstje van de pro
vincies en gemeenten heeft in
Den Haag al de nodige onge
rustheid veroorzaakt. Wat
hangt de rijksambtenaren alle
maal boven het hoofd? Een
massale overplaatsing naar de
lagere overheden? Naar ver
luidt zijn met name de depar
tementen met veel buitendien
sten (Verkeer en Waterstaat,
WVC en Economische Zaken)
intussen flink op de rem gaan
staan. Het kabinet moet wat
hen betreft ook niet té hard
van stapel lopen. Een groot
aantal suggesties van VNG en
IPO is dan ook in de voorbe
reidende gesprekken met het
rijk afgevoerd naar het dossier
'nog te bestuderen'.
Dat laatste is misschien jam
mer, overweegt Van Leeuwen.
„Het kabinet kampt deze
maanden met enorme finan
ciële problemen. Er zit nog
een gat in de begroting voor
volgend jaar van 1,2 miljard
gulden. Men wil de scherpe
kantjes van de wao-voorstellen
afhalen en ook dat kost geld.
Ik wil niet in de verantwoor
delijkheid van het kabinet tre
den, want ik ken natuurlijk
niet de redeneringen die op
elk onderdeel van beleid ge
volgd worden. Maar ik zou er
wél op willen wijzen dat er
nog veel geld te verdienen is
als de decentralisatie extra
vaart krijgt. Ik schat zo'n 550
miljoen extra, wanneer onze
waslijst van decentralisties zou
worden uitgevoerd".
Hier belanden we overigens
op een gevoelig punt. VNG en
IPO willen ervoor waken dat
het kabinet de decentralisatie
gebruikt als eenvoudige bezui
nigingsmaatregel. Van Leeu
wen. „Voorop moet staan dat
de kwaliteit van het openbaar
bestuur verbeterd wordt. Dat
je vervolgens geld overhoudt
is dan mooi meegenomen".
Voorschriften
Eind deze maand, als VNG,
IPO en kabinet rond de tafel
gaan zitten voor een afronden
de bespreking, zullen de extra
bezuinigingsmaatregelen zeker
op tafel komen, verwacht Van
Leeuwen. Maar er zal vermoe
delijk ook nog een stevig rob
bertje gevochten worden over
de zeggenschap die alle part
ners krijgen of houden.
De IPO-secretaris: „Waar wij
ons zorgen over maken is of
we niet opgezadeld worden
met een heel pakket extra re
gels en voorschriften, waar
door er van dat efficiënter
werken niets terecht komt. Als
het rijk de overdracht van ta
ken wil koppelen aan een hele
reeks bepalingen en verplich
tingen ziet het er somber uit,
want het is natuurlijk niet de
bedoeling van de provincies en
gemeenten om bijkantoren
van Den Haag te worden".
Er zal ook een goed sociaal
plan op tafel moeten komen,
de decentralisatie heeft im
mers tot gevolg dat de komen
de jaren vele honderden amb
tenaren van 'baas' zullen ver
anderen. „Veel rijksambtena
ren, vooral bij de uitvoerende
diensten, zullen in dienst van
provincies en gemeenten ko
men. Dan moet je bijvoorbeeld
denken aan de inspecties mi
lieuhygiëne, ruimtelijke orde
ning en volksgezondheid, de
provinciale directies volks
huisvesting en afdelingen van
rijkswaterstaat. Ik kan me ook
voorstellen dat rijksambtena
ren als ze de kans krijgen bij
de lagere overheden weer een
heel andere functie zullen am
biëren".
Of de 'greep naar de macht'
van de lagere overheden lukt
is dus nog maar de vraag. Zul
len de departementen bang
te verschrompelen het tij
keren of drukt premier Lub
bers zijn zin door als een echte
hervormer a la Gorbatsjov"
Van Leeuwen heeft
hoop, maar is ook een tikkeltje
sceptisch. „Op de uitkomst van
het overleg durf ik niet voor
uit te lopen. Laten we in elk
geval hopen dat we met Prins
jesdag allemaal wat wijzer zijn.
Als dit kabinet er dan nbg zit".
door JO WIJNEN
Ik had Diest uitgezocht om over mijn verslaving
aan de Vlaamse stad na te denken. Het was hoog
zomer en er was zelfs sprake van wat men in
België zo mooi 'een loden hitte' noemt. Op de
Grote Markt in Diest is de hitte evenwel niet zo'n
probleem, want er zijn bijna evenveel terrassen als
België biersoorten heeft.
Men krijgt daar juist als vreemdeling het
gevoel thuis te zijn. dan toch plotseling iets te
begrijpen van wat al jarenlang in je Lage-Landen-
ziel sluimert. Het is trouwens net alsof al die Grote
Markten het mysterie van de Vlaamse stad dieper
en raadselachtiger te maken. De gevels lijken er
■nmen te hebben, het baksteen zingt zachtjes
ar goed hoorbaar en het regel machtige ademen
i de straatklinkers komt zelfs boven het domme
Ik moest trouwens allang eens naar Diest. Een
mens moet ten minste een keer in al die Vlaamse
steden zijn geweest. Trouwens, sommige steden in
dit land dwingen je tot een tweede bezoek.
Enkelen vragen zelfs om een min of meer
regelmatig belangstelling. Dat maakt Vlaanderen
tot een enigszins bewerkelijk land waarmee je pas
echt een relatie krijgt als je van geen ophouden
Diest heb ik in het pakket gestopt van die steden
die ten minste een tweede bezoek rechtvaardigen
Aalst en Grimbergen zitten er al in. Lier,
Dendermonde. Oudenaarde, Kortrijk en leper
eveneens. En niet te vergeten Hasselt, Zoutleeuw,
Sint Truiden, Tienen en Tongeren. Op de lijst van
steden die een regelmatig en niet aflatend bezoek
vergen heb ik Brugge. Gent. Mechelen. Leuven en
Antwerpen gezet. En omdat ik in Brussel woon,
heb ik die stad maar niet op enigerlei lijst gezet.
Maar ik ben er graag.
Op het verlanglijstje staan tenslotte nog Herentals,
Scherpenheuvel, Denderleeuw, Zottegem.
Roeselare. Deinze, Tielt en Poperinge
Terwijl ik dus op dat terras op de Grote Markt in
Diest zat, werd ik ook de merkwaardige
eenvormigheid van al dat Vlaamse stedenschoon
gewaar Pas op' Ik zeg niet dat die allemaal
hetzelfde zijn. Ik zeg alleen dat ze uit dezelfde
geschiedenis, dezelfde mentaliteit en
gemoedsgesteldheid voorkomen en dat ze daarom
iets gemeenschappelijks hebben. Dat
gemeenschappelijke heeft natuurlijk ook een
visueel en bouwkundig aspect. Maar je kunt
evengoed niet in bijvoorbeeld Diest op de markt
gaan zitten en denken: welaan, nu sla ik alle
stedelijke vliegen van België in een klap. Want
ondanks dat gemeenschappelijke, kan juist in
Vlaanderen de ene stad niet model staan voor de
andere. Het is net andersomje kunt niet in Diest
op de Grote Markt gaan zitten zonder te denken,
nu moet moet ik alle steden van Vlaanderen zien.
Het opwindende is nu juist dat in Vlaanderen al
die grote markten, begijnhoven, belforts. wallen,
lakenhallen, raadhuizen, kloosters, gildeverblijven
en wat dies meer zij op een bijna mysterieuze wijze
gevarieerd zijn, hetgeen elke stad onomkeerbaar
maakt. De hoofdbestanddelen van de Vlaamse stad
zijn weliswaar overal hetzelfde, de manier waarop
die bestanddelen tot een stad zijn verwerkt zijn
overal anders.
De geschiedenis bouwt geen ideale steden, zelfs
niet in Vlaanderen. Dat verplicht je elke Vlaamse
stad zelfstandig te zien en mee te maken. Je moet
er gegeten en gedronken hebben. En je moet er
als het even kan onder alle
weersomstandigheden en in alle seizoenen zijn
geweest. Heb je je die taak eenmaal gesteld, dan
laat de Vlaamse stad je nooit meer los. Je wordt
deel van het mysterie. Je wordt ingewijd in het
grote geheim. Je raakt het ongrijpbare.
De Vlaamse stad is een van de weinige
verslavingen waarvan je niet hoeft te genezen
itsjov: m i i
Koning Boudewijn geopereerd
BRUSSEL Koning Boudewijn van België is vandaag geope
reerd aan de prostaatklier, zo heeft het Koninklijk Paleis in
Brussel bekendgemaakt. Boudewijn, die 60 is, vierde eerder dit
jaar het feit dat hij sinds 1951 koning der Belgen is.
[AAG Het bestuur
Nederlands Christelijk
iversverbond NCW
ir. N.J.J. van Kesteren
eptember benoemd tot
r Sociale Zaken. Van
ri (38) is de opvolger
onlangs overleden di-
drs. D.E. Cnossen. Van
fith werkt vanaf 1 janua-
bij het NCW, eerst als
is sociaal beleid, ver
als secretaris voor ar-
orwaarden en arbeids-
2 dingen. Daarvoor
hij op het ministerie
iensie, aanvankelijk als
medewerker en later
fd Bureau Arbeidsvoor-
UTRECHT De 21-jarige man uit Nijmegen die begin deze
maand heeft bekend dat hij restauranthouder Gerard Fagel
heeft doodgeschoten, heeft de politie al begin dit jaar zelf op het
spoor gezet over zijn aandeel in de aandachttrekkende moord
zaak.
Hij deed dit in de gevangenis in Arnhem, waar hij werd vastge
houden op verdenking van het plegen van vermogensdelicten.
De verhalen die hij tijdens de verhoren opdiste, waren echter zo
bizar dat de recherche maanden nodig heeft gehad om de zaak
uit te zoeken.
Volgens de Amsterdamse advocaat A. Maszkowicz, de raadsman
van een 23-jarige medeverdachte van de Nijmegenaar, is dit uit
het strafdosier gebleken. „Maar welk verhaal de hoofdverdachte
heeft opgehangen, staat niet vermeld. Daarvan is geen proces
verbaal opgemaakt. Daarom heb ik toestemming gevraagd om
zowel hem als de andere medeverdachte als getuigen in een ge
rechtelijk vooronderzoek te mogen horen. De rechter-c
ria heeft daarin toegestemd," aldus Moszkowicz.
Vanaf volgende week heten de middelbare
scholen en beroepsopleidingen de docenten
en leerlingen weer hartelijk welkom. Wel
kom als deelnemers aan de 'lesmarathon'
die voorzien is van het nummer '91/'92,
waaraan de basisscholen deze week al be
gonnen. Kortom, het is weer de tijd van de
frisse (tegen)zin.
sKEENWISKE
HET WITTE WIEF
De boeken liggen al klaar
in de kantine, netjes ge
rangschikt op tafeltjes,
voor de brugklassers zelfs
al ingepakt in tasjes met
de naam van de school:
De Nieuwe Vaart. Het
nieuwe schooljaar - voor
bereidend beroepsonder
wijs - kan beginnen.
Hans Snik, directeur van de
school aan het Lammenschan-
spark in Leiden, is enthousiast.
Tijdens de voorbereidingen
voor dit jaar, die al voor de zo
mervakantie startten, bleek
dat er 65 aanmeldingen meer
waren dan hij had voorzien.
„Ieder jaar moet je prognoses
maken, en dan ben je altijd
een beetje aan de voorzichtige
kant. Vorig jaar hadden we
820 leerlingen, ik had voor dit
jaar berekend dat er een te
rugval zou zijn naar 780. Maar
het bleken er 845 te zijn". Hij
glundert, want hij had al drie
leerkrachten ontslag aange
zegd. Dat kon weer worden
ingetrokken, er is nu zelfs een
Hij haalt z'n berekeningen er
bij. Ellenlange lijsten: zeventig
leraren, zoveel leerlingen, zo
veel lesuren te vergeven, het
is geen sinecure, daar zijn for
mules bij nodig. En misschien
volgend jaar een computer.
Maar de uitkomst van de som
is positief.
„We zitten daar ieder jaar
weer op te zweten, de adjunct-
directeuren en ik. Maar je
kunt het niet overdragen, er
moeten soms hele formele be
sluiten worden genomen".
Tijdens een rondgang door de
school belanden we bij en
klein lokaal: „Kijk, hier is ge
zwoegd, gepland, gemopperd.
En gedronken". Hij veegt de
as van een paar tafeltjes, kijkt
op de bierflesjes. „Alcohol-
Een paar deuren verder hangt
het resultaat van de noeste ar
beid: de roosters en het 'plan
ningbord'. Wanneer zijn de
ouderavonden, de sportdagen,
de buitenlandse klassereisjes,
de stages, wanneer moeten de
tentamen- en examencijfers
worden ingeleverd, het is alle
maal al bekokstoofd in het
zweetkamertje.
Knalgeel
Het lokaaltje valt een beetje
Directeur Snik bij de tafeltjes
uit de toon in vergelijking met
de rest. Alles is gepoetst, in de
was gezet, stoelen op de tafels.
Van de theorielokalen tot de
keukens en de ziekenhuis
ruimte, van het bedrijf (een
professioneel ingerichte ruim
te binnen de school waar tot in
de finesses een bedrijfje wordt
nagebootst) tot het handenar-
beidlokaal, alles ruikt weer als
nieuw Het niet onderwijzend
personeel is met vijftien man
sterk al twee weken,
werk, vertelt Snik.
In de hal is t
geïnstalleerd, knalgeel in de
kleur van de nieuwbouw die
óm de school heen is gebouwd.
In december wordt dit gedeel
te, dat hoofdzakelijk is inge
richt voor de 'technische vak
ken, in gebruik genomen. Het
interieur is afkomstig uit de
oude vestiging van de school
aan de Haagweg.
Zouden de leerlingen even en
thousiast zijn als hun direc
teur? Woensdag beginnen de
eerste lessen, maandag is in
troductiedag voor de 150 eer
stejaars. „De meesten vinden
het toch altijd een beetje eng.
We proberen ze allereerst
wegwijs te maken in de "grote
school'. Zodat je niet van die
verwilderde blikken krijgt,
van: „O help, waar is lokaal
212 nou toch weer""
