Vreugde en
pngeloof
n Moskou
BUITENLAND
Letland verklaart zich onafhankelijk
Bonn haalt
opgelucht adem
Jerdenking van Praagse Lente
,oopt uit op steunbetuiging Jeltsin
Jeltsin verrast ministers tijdens NAVO-beraad
door
STEVO
gingen.I
plaktel
iet slotl
f 35,70.1
.M, die!
(f 1,20)1
ntMOMACit
jaarcij-
rbeter-
re olie-l
terug I
i Olies I
esehei-l
Dositiefl
Multi-
200.000
n werd
net ze-l
rocent) I
iet een
•Sotnttivt
DONDERDAG 22 AUGUSTUS 1991
■meenten bellen druk
m [ar zustersteden
HAAG Tussen een aantal Ne-
indse gemeenten en hun zusterste-
m in de Sovjetunie waarmee een ste-
band bestaat, is de afgelopen dagen
J'' levendig contact geweest. Het gaat
onder meer Tiel, Deventer, Zwolle,
39 i uwarden, Losser, Nijmegen en Et-
11630 -Leur. Het opvallendste contact be-
- id uit een fax van het bestuur van de
82.80 jg plaats Pürnu aan de Golf van Riga
dinsdag, waarin de burgemeester zijn
4950 eêa van Tiel vroeê om morele steun.
7830 jrzover er geen contact is geweest, is
201 00 1 intensief geprobeerd te bellen en te
67 00 >graferen. Zo slaagde Rotterdam er
46711 afgelopen dagen niet in contact te
146.80 6en met zusterstad Leningrad. De lij-
10570 1 waren overbezet of gestoord.
RIGA Het parlement van Letland heeft
de Baltische republiek gisteren volledig on
afhankelijk verklaard van Moskou. In de
hoofdstad Riga begon gisteren een algeme
ne staking tegen de belegering van openba
re gebouwen door Sovjet-troepen.
Het was niet onmiddellijk duidelijk hoe de toe
stand in de Baltische landen was nadat de het
comité van acht op de vlucht was geslagen. Een
functionaris van het Letlandse Informatiekan
toor in Stockholm zei dat het parlement even na
het middaguur de onafhankelijkheid had uitge
roepen, wat door het Baltische Informatiekan
toor in Kopenhagen werd bevestigd.
De onafhankelijkheid gaat per direct in, aldus
de persvoorlichting van het parlement. Eerder
gisteren had het parlement van Estland na een
marathon-debat de onafhankelijkheid bena
drukt.
In Riga begon gistermorgen om zes uur een al
gemene staking. Het parlement had dinsdag met
een staking gedreigd als Sovjet-troepen geen
einde zouden maken aan de blokkade van open
bare gebouwen.
De inwoners van Riga werden opgeroepen naar
het centrum te komen om de regering te verde
digen. Via de radio liet premier Ivars Godmanis
het volk weten dat hij vanuit het gebouw van
de ministerraad alles onder controle heeft.
Landen Oost-Europa:
meer samenwerken
WARSCHAU Regeringsfunctionarissen
van Polen, Hongarije en Tsjechoslowakije zijn
overeengekomen dat hun landen nauwer
moeten gaan samenwerken. De drie landen
besloten hiertoe in verband met de gebeurte
nissen in de Sovjetunie. De hoge vertegen
woordigers van de drie voormalige commu
nistische landen besloten dinsdag in War
schau hun regeringen voor te stellen „concre
te stappen te nemen om hun tripartite samen
werking uit te breiden en te verdiepen", al
dus een communiqué. Polen had tot het
spoedoverleg opgeroepen om te praten over
de implicaties van de coup tegen Gorbatsjov.
In de verklaring herhaalden de drie landen
hun streven tot nauwere samenwerking met
de Europese Gemeenschap.
■i O
HÜ )SKOU Uit het ge
er van een soldaat ste-
146.00 n bloemen. Hij staat bo-
^nop een pantserwagen
74^50 een colonne die op het
29900 nt staat van het Mane-
plein terug te keren
i27.oo ar de kazerne. De
chtmerrie is voorbij. De
38oo atsgreep van de acht-
5350 PPige junta is mislukt.
i555'oo i kwart over drie 's middags
56.50 at de menigte, tussen de tot
^•20 toonstellingszaal omge-
Dpte tsaristische paardenstal
3900 nog steeds manege heet en
87Ï50 t Kremlin, het vertrek van
90.00 legervoertuigen gade. Som-
««S ge mensen lachen en zwaai-
8000 naar s°ldaten. Maar op
157.00 gezichten van veel voorbij-
- igers valt ongeloof af te le-
9100 [j. Het grote nieuws is pas
Jo6? h half uur geleden bekend
6900 maakt via de staatstelevisie
3 40 l heeft nog niet iedereen be-
418.00 ikt.
17.50 k bebrilde nieuwslezer van
46^ i inmiddels niet meer gecen-
67 50 jreerde staatstelevisie strui-
13.20 Ut over zijn woorden, als hij
55i0w einde van de staatsgreep
2?300 P^ondigt. ..Neem me niet
91'oq walijk, kameraden", zegt hij,
naar ik ben nogal van mijn
210.00 ük". In het avondnieuws
36.80 jreekt de presentator plotse-
[g van 'het zogenaamde
hatscomité voor de Noodtoe-
tnd'. Hij noemt dit comité nu
k 'misdadig'. Drie dagen na
l coup blijkt de staatsomroep
ptseling geheel andere taal
te slaan.
■lis voorzitter Chasboelatov
^Bijiens de zitting van het Rus-
■T che parlement dan ook
orleest dat het voltallige
rsoneel van 1
roepbedrijf de staatsgreep ver
oordeelt, stikt hij. zelf haast
van het lachen en barsten de
afgevaardigden ook in lachen
uit.
Het door de coupplegers geslo
ten tweede net is weer in de
ether en de republiek Rusland
kan weer kijken naar 'Vesti',
het niet onpartijdige maar zeer
openhartige journaal van de
Russische televisie. Nieuwsle
zer Rostov feliciteerde „alle
fatsoenlijke mensen in het
land" en eist, samen met
Moltsjanov, de populairste pre
sentator van het land, het ont
slag van Kravtsjenko, de aarts-
de
Wilde vreugde
'Vesti' meldt dat president Na-
zarbajev van Kazachstan in
middels contact heeft gehad
met Gorbatsjov. Deze is op zijn
vakantie-adres op de Krim en
staat nog steeds onder KGB-
bewaking, maar wel is de com
municatie hersteld.
Ondanks het geweld de voor
gaande avond zijn opnieuw
tienduizenden Moskovieten
naar het Witte Huis van de
Sovjet-republiek Rusland ge
komen om het door Jeltsin ge
leide verzet te steunen. Het
nieuws dat leden van de junta
op het vliegveld V-noekovo,
ten zuiden van de hoofdstad,
zijn gesignaleerd, leidt tot wil
de vreugde onder de massa.
Vreemd genoeg stuit je in
Moskou ook op onverschillig
heid over de goede afloop. Op
onze mededeling dat de staats
greep voorbij is, zegt een
stuurs kijkende blonde vrouw
van rond de veertig op straat:
„Slechte zaak!" Een taxichauf
feur kon het niets schelen:
„Wie er ook aan de macht is,
hij zit toch achter het stuur".
Een andere chauffeur: „Ik
weet niet of het goed of slecht
is... Ik weet het niet. Nou ja,
Alexander Yakovlev (met hoed en bloemen) wordt lachend onthaald door Moskovieten nadat hij na het mislukken van de coup
een menigte mensen een toespraak heeft gehouden. Yakovlev was tot voor kort een van Gorbatsjovs naaste adviseurs.
waarschijnlijk is het wel goed
dat de militairen niet aan de
macht zijn gekomen".
Geheel anders reageren Mos
kovieten als tanks van de Ta-
mandivisie vertrekken. Offi
cieren en soldaten van deze di
visie hadden vrijwel onmid
dellijk na de staatsgreep de zij
de van Jeltsin gekozen en de
verdediging van het Witte
Huis op zich genomen. „Mo-
lodtsy!" („Prima lui!"), roepen
de mensen, en ze overladen de
soldaten met sigaretten, snoep
jes en grote stukken worst.
„Compliment voor het feit dat
jullie je koppie gebruiken",
zegt een voorbijganger tegen
een tanksoldaat die zichtbaar
geroerd is. Dat de rol van hun
officieren niet zonder beteke
nis is geweest, blijkt uit de re
actie van een Aziatische sol
daat. Als een Zweedse persfo
tograaf hem wil fotograferen,
protesteert hij en maakt hij
met zijn rechterwijsvinger een
hals-afsnijdgebaar. Hij denkt
dat hem, in het irreële geval
dat zijn meerderen de foto in
handen krijgen, straf tè wach-
Wild enthousiast is de menigte
als mannen van de politie
school van de stad Orjol, die
midden tussen Moskou en
Kiev ligt, het terrein van het
Witte Huis betreden. Groot is
de dankbaarheid van de Mos
kovieten vanwege het feit dat
deze politie-agenten spontaan
naar Moskou waren gekomen
om Jeltsin te steunen in zijn
verzet tegen de nieuwe macht
hebbers.
Correspondent Fljarkovski
van het Russische televisie
journaal maakt duidelijk dat
de nachtmerrie voorbij is,
maar dat het muisje nog wel
een staartje zal krijgen. Gorba
tsjov komt terug naar Moskou,
maar hem wacht de nodige
kritiek. De Sovjet-leider moet
betalen voor zijn lafheid, zei
de bekende priester Gleb Ja-
koenin maandag al. Ook het
journaal van de Russische tele
visie aarzelt in de eerste her
vatte uitzending niet een be
schuldigende vinger naar Gor
batsjov uit te steken: hij heeft
grote fouten gemaakt door
duidelijke aanwijzingen van
een op handen zijnde rechtse
coup te negeren.
schrijft de ultra-conservatieve
communistische krant Sovjets-
kaja Rossia over de coup. Dit
dagblad van twijfelachtige al
looi gaat gelijk krijgen. De
haat van de bevolking jegens
de communisten is totaal, zoals
blijkt uit uitspraken van gewo
ne mensen op straat, die de
Russische televisie met grim
mig genoegen uitzendt: „Weg
met dat stelletje fascisten!".
Nu het gevaar geweken is en
de rechtse oppositie verzwakt,
kunnen de echte hervormin
gen beginnen. Als Gorbatsjov,
Jeltsin en andere democraten
er dit maal niet slagen werke
lijke economische hervormin
gen door te voeren en het volk
aan het werk te zetten, hebben
ze niemand anders te verwij
ten dan zichzelf.
BONN/BERLIJN „Een
putsch tegen Gorbatsjov,
die kans acht ik zeer ge
ring". Nog geen acht we
ken geleden verklaarde
de Sovjetrussische vice-
president Gennadi Jana-
jeV dat zonder blikken of
blozen tijdens een werk
bezoek aan Bonn. Bonds
kanselier Helmut Kohl
had geen tijd of interesse
voor de hoge gast uit Mos
kou.
Kohl, die gisteren een uiterst
plezierig slot van zijn Salzbur-
ger vakantie beleefde toen hij
het opzienbarende nieuws uit
Moskou hoorde, heeft de afge
lopen dagen misschien wel een
paar kaarsjes gebrand opdat
zijn vriend „Mein lieber
Mischa" zonder kleerscheu
ren door de schokkende ge
beurtenissen zou komen.
Een blije kanselier. Maar ook
vreugde en opluchting in
Bonn. in Berlijn, en in de hele
Bondsrepubliek over de laatste
ontwikkelingen in de Sovjetu-
Gistermiddag nog had rege
ringswoordvoerder Vogel ge
zegd dat het erop begon te lij
ken dat de gigantische inter
nationale druk en de houding
van president Jeltsin, het Rus
sische parlement en de Russi
sche bevolking, succes leken te
hebben. Een officiële reactie
van de Duitse bondsregering
was toen nog niet voorhanden.
In de lawine van veelsoortige
en vaak tegenstrijdige berich
ten uit Moskou, was immers
een onvoldoende helder beeld
te krijgen. En de Bondsrege
ring kan nu eenmaal niet rea
geren zoals de beurzen, ver
oorloofde Vogel zich een grap
je-
Dat kon toen al, want in Bonn
werd merkbaar rekening ge
houden met het aanstaande
einde van de staatsgreep. Of
de poging daartoe, zoals het in
meer taalgevoelige reacties
heette. De Duitse minister van
buitenlandse zaken Genscher-
voerde gistermiddag een
„lang, vriendelijk en bewo
gen" telefoongesprek met zijn
Sovjet-oudcollega Sjevardnad-
ze. Ook de voorzitter van de
socialistische Bondsdagfractie,
Hans-Jochen Vogel, heeft gis
teren telefonisch met Sjevard-
nadze gesproken. In beide te
lefoongesprekken sprak de
oud-Sovjetminister zijn dank
en grote erkentelijkheid uit
voor de houding van de EG en
van Duitsland, een steun die
„voor de Sovjetunie van het
allergrootste belang is", aldus
Sjevardnadze.
Niettemin hebben de Duitse
media de afgelopen dagen ge
constateerd dat kanselier en
regering aanvankelijk aardig
onthand waren door de situa
tie. De eerste reactie van Kohl
blonk niet uit door grote vast
beradenheid. De eis dat Gor
batsjov onverwijld in zijn
functie moest worden hersteld,
kwam pas in tweede instantie,
nadat anderen Kohl voor wa
ren geweest.
Nogmaals Janajev juni dit jaar
in Bonn: „Ik ben er absoluut
zeker van dat Gorbatsjov de
enige politicus is die met het
Westen kan samenwerken".
Janajev, noch zijn vals-loyale
uitspraken, maakten in Duits
land grote indruk. Voor Kohl
en Genscher is hij een onbe
kende. Alleen de Duitse presi
dent Richard Von Weiszöcker
heeft hem enkele malen ont-
Berlijn
Begin deze week reisde Von
WeiszScker onverwacht naar
Berlijn. Als vlagvertoon. Om
de Berlijners nog eens te laten
merken dat hij in deze span
nende uren achter hen stond.
En om er samen nog eens over
na te denken dat er zonder
Gorbatsjov van een herenigd
Duitsland nog lang geen spra
ke zou zijn geweest. Maar dat
realiseerden de Oostduitsers
zich ook wel. Dat er uitgere
kend in Oost-Berlijn nog eens
gedemonstreerd zou worden
voor de vrijlating van Michail
Gorbatsjov zou een paar
maanden geleden trouwens als
een absurdistische droom zijn
uitgelegd.
Uitgerekend terwijl minister
president Manfred Stolpe van
de oostelijke deelstaat Bran
denburg gisteren het hoofd
kwartier van de Sovjet-strijd
krachten in het Oostduitse
Wünsdorf bezocht, klapte in
Moskou de staatsgreep in el-
Stolpe wilde met Sovjet-gene
raal Burlakov nog eens praten
over de naleving van het repa-
trieringscontract van de
300.000 Russische militairen
die nog in (Oost)Duitsland ge
legerd zijn. „De thuisreis van
de Russen zal volgens afge
sproken schema blijven verlo
pen", aldus Stolpe Dat er de
laatste dagen wat minder ko-
lonnes oostwaarts waren ver
trokken kwam, volgens de ge
neraal, door een tijdelijk ge
brek aan materieel. Van een
verhoogde paraatheid van de
Sovjet-troepen in Duitsland is
geen sprake geweest. Er is
nergens scherpe munitie uitge
deeld, er zijn geen deserties
gemeld.
Bonn haalt voorzichtig opge
lucht adem. Dan kan het nu
des te meer ernst maken met
de erkenning van de onafhan
kelijke Baltische republieken.
„Want het zou toch erg mooi
zijn als uitgerekend Duitsland
de Baltische republieken als
eerste zouden erkennen", mij
merde gistermiddag de voor
zitter van het parlement van
Litouwen, Kazimieras Motie-
ka, tijdens een persconferentie
in Bonn. Hij is sinds 12 augus
tus op bezoek in de Bondsre
publiek en is op verzoek van
zijn regering langer gebleven
om zo nodig mee te helpen aan
de vorming van een Litouwse
regering in ballingschap.
nen begroet. „Laten we deze
drie dagen niet vergeten", zei
Dagmar Buresova, voorzitter
van het Tsjechische parlement.
„De strijd die de democraten
in de Sovjetunie hebben
moeten voeren, is dezelfde als
die welke wij gestreden heb
ben. En deze is gewonnen met
dezelfde geweldloze middelen;
die van de menselijke geest".
Buresova riep, evenals de ver
tegenwoordigers van verschil
lende politieke partijen die
naast haar het woord voerden,
de Tsjechoslowaken op hun
onderlinge verschillen bij te
leggen en zich te verenigen in
een poging de hervormingen
te versnellen. „Laten we hen
die verlangen naar vroeger
geen kans geven en samen
voortgaan op onze weg naar
democratie", aldus Buresova.
De parlementsvoorzitter zei
„God en Michel Kocab" te
danken dat de Sovjet-troepen
Tsjechoslowakije enkele we
ken geleden verlaten hadden.
Kocab, populair rock-musicus
en voorzitter van de parle
mentaire commissie die ver
antwoordelijk was voor de te
rugtrekking van de Russische
militairen, kon wegens ziekte
niet zelf op het Wenceslasplein
aanwezig zijn.
Tijdens de bijeenkomst werd
een telegram van Jelena Bon
ner, de weduwe van Andrei
Sacharov, voorgelezen waarin
zij haar waardering uitsprak
voor de steun vanuit Tsjecho
slowakije. „Wees met ons, wij
zijn met u", luidde de bood
schap van Bonner.
De gezamenlijke politieke par
tijen die de demonstratie had
den georganiseerd, sloten die
af met een beroep op de Euro
pese Gemeenschap om zich
naar aanleiding van de ge
beurtenissen van de afgelopen
dagen toeschietelijker tegen
over Tsjechoslowakije, Polen
en Hongarije op te stellen en
hun lidmaatschap van de EG
niet langer te blokkeren.
Uitzending
JIAAG De gedenk-
aardige 21e augustus
1191 begon in Praag met
I gen en een sombere
Bmming over de toe-
ind in de Sovjetunie,
aar eindigde met een
7 'alende zon en duizen-
^in zingende mensen op
!t Wenceslasplein. Vanaf
i it balkon waar in 1989
Vaclav Havel en Alexan
der Dubcek de menigte
toespraken, klonk nu op
nieuw een bevrijdende
boodschap: de coup in de
Sovjetunie is mislukt, de
conservatieve junta op de
vlucht.
Na drie dagen van angstige
spanning hadden de Tsjecho
slowaken, en met hen de Po
len en Hongaren, zich geen be
tere herdenking van de 21e
augustus 1968 kunnen
Bij de aanvang
1 de demon
waren nog
pamfletten uitgedeeld waarin
de deelnemers werd opgeroe
pen het neerslaan van de
Praagse Lente in augustus
1968 te herdenken door steun
te betuigen aan Boris Jeltsin
en andere in het nauw ge
brachte democraten in de Sov
jetunie. In plaats daarvan
werd de bijeenkomst een opge
luchte viering van hun over
winning. Met donderend ap
plaus werd het nieuws van de
aftocht van Janajev en de zij-
Duizenden
Moskovieten
luisteren voor
het gebouw
van het Russi
sche parle
ment naar de
directe uitzen
ding van de
spoed bijeen
komst van het
Russische par
lement waarin
president Boris
Jeltsin de par
lementsleden
op de hoogte
brengt van het
heuglijke feit:
het comité van
acht is op de
vlucht gesla
gen.
FOTO: AP
BRUSSEL Het NAVO-
beraad in Brussel verliep
gisteren volgens een „sur
realistisch scenario". Dat
vond althans minister van
buitenlandse zaken Van
den Broek, die zijn karak
terisering van een gulle
lach vergezeld liet gaan.
De Nederlandse bewindsman
en zijn vijftien collega's onder
wie de Amerikaan Baker,
werden gistermiddag verrast
door de Russische president
ofwel - sinds een dag of wat -
verzetsleider Jeltsin. Deze bel
de tijdens de NAVO-vergade
ring de laatste nieuwtjes door
aan secretaris-generaal Wör-
Jeltsins kakelverse boodschap
pen hadden overigens nauwe
lijks invloed op het slotcom
muniqué dat de NAVO-minis-
ters op papier lieten zetten. In
het slotcommuniqué werden
enkele regels toegevoegd: „We
zijn bemoedigd en gesterkt
door de berichten uit de Sov
jetunie, die ons bereiken ter
wijl we in vergadering zijn.
We zullen de loop der gebeur
tenissen met grote aandacht en
hoop volgen".
Van den Broek accentueerde
de signaalwerking van de
NAVO-bijeenkomst en de be
toonde 'solidariteit' aan Oost-
Europa.
De NAVO-ministers veroorde
len voorts de coup van Janajev
en zijn junta, eisten de terug
keer van president Gorbatsjov,
beweren dat ze militaire con
tacten met de Sovjetunie zul
len bevriezen.
Het communiqué geeft ook de
groeiende sympathie weer
voor Boris Jeltsin. Waar Gor
batsjov zakelijk „president"
wordt genoemd, heet de leider
die het volk vanaf een tank
opriep tot verzet tegen de jun
ta, „de democratisch gekozen
president van Rusland".
Ook de Amerikaanse minister
van buitenlandse zaken Baker
sprak klare taal tijdens zijn
persconferentie na het NAVO-
beraad. „Het is goed om in de
gaten te houden wie een be
langrijke bijdrage hebben gele
verd aan de ommekeer", zei
Baker in Brussel. En op de
vraag of Gorbatsjov nu vanuit
de VS het advies krijgt om -
met Jeltsin als lichtend voor
beeld - zich tot president van
de Sovjetunie te laten kiezen,
glimlachte hij diplomatiek. „Ik
sluit niets uit".
lechoslowaken lopen tijdens de herdenking van het neerslaan van de
van de Amerikaanse president Bush door het centrum van Praag.
Lente met portret-
FOTO: AP
