„Coup geen gevaar voor kerken"
T
IKV moet Europa een ziel geven
Christus was de triomfator
fc&uU&Qowiant
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Paus zwijgt over val van Gorbatsjov
ZIEN EN GELOVEN
COMMENTAAR
e
n
a
rST Celclóe Sou/temt
DINSDAG 20 AUGUSTUS ÏW
Bisschop Walter Sullivan
voorzitter Amerikaanse Pax Christi
OMAHA Bisschop Walter Sullivan, die begin dit jaar opriep
tot lijdelijk verzet tegen de Golfoorlog, is de nieuwe voorzitter
van de Amerikaanse afdeling van de rooms-katholieke vredes
beweging Pax Christi. Hij volgt hulpbisschop Thomas Gumble-
ton van Detroit op, die de 12.000 leden tellende beweging zestien
jaar heeft geleid. Sullivan, bisschop van Richmond in de staat
Virginia, zei kort voor het uitbreken van de Golfoorlog dat een
rk militair zich er goed van bewust moest zijn dat hij meedoet
aan een oorlog die volgens Rooms-Katholieke Kerk niet ge
rechtvaardigd en immoreel is. De leer van de rechtvaardige oor
log is achterhaald, zei Sullivan kortgeleden in het bisdomblad
van Omaha. De Golfoorlog was gericht tegen de bevolking van
Irak. ..Wij maakten Saddam Husayn tot een duivel en doodden
in feite het volk van Irak", aldus Sullivan. „Er waren niet zo
veel bombardementen nodig om Kuwayt te bevrijden. Wij ver
woestten de infrastructuur van Irak: electriciteit, water, riole
ring. Wij kregen het voor elkaar dat het volk van Irak niet
meer voor zichzelf kan zorgen", aldus Sullivan.
Naarmate men meer
geest heeft, zijn de
hartstochten groter.
Blaise Pascal
BUDAPEST Paus Jo
hannes Paulus II heeft
gisteren gezwegen over de
omwenteling in het
Kremlin. Even na zes uur
gisterochtend had kardi
naal-staatssecretaris Soda-
no hem op de hoogte ge
steld van de val van Gor
batsjov.
Zowel tijdens een ontmoeting
met 300 Polen vroeg op de
ochtend als in zijn preek tij
dens een eucharistieviering in
Szombathely in het westen
van Hongarije ging de paus
met geen woord in op de val
van de Sovjetleider.
Ook in Rome heeft de RK
Kerk nog niet officieel op de
gebeurtenissen gereageerd.
Wel werd er tijdens de paus
reis in Hongarije een verkla
ring verspreid van de woord
voerder van het Vaticaan, Joa
quin Navarro-VaRs, waarin
deze de hoop uitspreekt dat er
niet aan de godsdienst- en ge
wetensvrijheid van de Sovjet
burgers zal worden getornd.
Kardinaal Sodano heeft met
een contact opgenomen met
aartsbisschop Jean-Louis Tau-
ran, de 'minister van buiten
landse zaken' van de RK
Kerk Het Vaticaan heeft niet
bekend gemaakt of het Tauran
is gelukt contact te krijgen met
de pauselijk nuntius in de Sov
jetunie, mgr. Francesco Cola-
suonno, die juist afgelopen za
terdag naar Moskou is ver
trokken.
De paus en Gorbatsjov hebben
elkaar twee keer ontmoet, in
december 1989 en november
1990. Bij de eerste gelegenheid
heeft Gorbatsjov de paus uit
genodigd voor een bezoek aan
de Sovjetunie.
DEN HAAG Het is on
waarschijnlijk dat de ker
ken in de Sovjetunie een
van de eerste doelwitten
van het nieuwe bewind
zullen zijn. Willen de
nieuwe machthebbers eni
ge vorm van legitimiteit
hebben, dan zullen ze een
aantal onder Gorbatsjov
tot stand gekomen ver
worvenheden moeten
handhaven. Bovendien
heeft de leiding van de
Russisch-Orthodoxe Kerk
zich onlangs tegen de on
afhankelijkheid van de
verschillende deelrepu
blieken verklaard.
Dat is de verwachting van
Laurens Hogebrink, secretaris
van de hervormde Raad voor
de zaken van Overheid en Sa
menleving (ROS). Volgens Ho
gebrink is het onwaarschijnlijk
dat de nieuwe machthebbers
in de SU zullen terugkeren
naar een harde lijn jegens de
kerken, zoals dat vóór het
bewind van de vandaag ten
val gebrachte Gorbatsjov het
geval was. „Daarvoor is er on
der Gorbatsjov te veel ge
beurd".
Hogebrink wijst erop dat pa
triarch Aleksei II van de Rus
sisch Orthodoxe Kerk zich te
gen het uiteenvallen van de
Sovjetunie heeft gekeerd. Bo
vendien zijn volgens Hoge
brink de nieuwe rechten van
de kerken in de Sovjet-Unie
juridisch vastgelegd. In okto
ber 1990 is de Wet op de Gods
dienstvrijheid aanvaard. Vol
gens deze wet hebben alle
godsdiensten in de SU gelijke
rechten. Bovendien is het de
staat verboden atheïstische
propaganda te bedrijven. Ten
slotte is het de kerken toege
staan eigen charitatief werk in
de samenleving te verrichten.
De zondag uit de Sovjetunie
teruggekomen secretaris van
het IKV, Mient-Jan Faber be
zocht verschillende kerkdien
sten en voerde gesprekken
met leden van het Russische
parlement. Faber denkt dat de
kerk zich wel zal aanpassen bij
de nieuwe machthebbers in
het Kremlin. "In feite heeft de
Russisch-Orthodoxe Kerk en
kele maanden geleden al een
verklaring uitgegeven, waarin
gevraagd wordt om herstel
van de orde. Die verklaring
was mede ondertekend door
patriarch Alexej". Volgens Fa
ber hadden de nieuwe macht
hebbers de afgelopen nacht
fragmenten van die kerkelijke
verklaring overgenomen. „Je
ziet eigenlijk steeds dat de of
ficiële kerk zich heel flexibel
aanpast bij de bestaande
machthebbers".
Drs. T. van der Voort, studie
secretaris van de Europa
Kommissie van onder meer de
hervormde en gereformeerde
werelddiakonaten, verwacht
dat de nieuwe hardliners in
het Kremlin allereerst de rust
in het land zullen proberen te
herstellen Hij meent, dat de
kerk daarom weinig risico
loopt. Bovendien is de kerk
erg populair.
De meer behoudende kerkelij
ke vredesbewegingen ICTO en
VOKS, een afsplitsing van het
ICTO, zijn verrast en geschokt
door de machtsovername in de
Sovjetunie. De tegenvoeters
van het IKV vragen respectie
velijk om het gebed voor de
bevolking van de Sovjetunie
en om het terugdraaien van de
bezuinigingen op het Neder
landse ministerie van defensie.
Volgens pater A. Lambregts
van de Belgische abdij van
Chevetogne - die goede con
tacten onderhoudt met de Rus
sisch Orthodoxe kerk - be
staan er nog sterk anti-kerke
lijke strekkingen in de Sovjet
samenleving. Hij is pas terug
van een bezoek aan de Sovjet
unie. Ze zijn volgens hem wel
iswaar marginaal, maar er zijn
tekenen die er op wijzen dat ze
gesteund worden van hoger
hand. De moorden op ortho
doxe priesters bijvoorbeeld
zijn nog helemaal niet opge
helderd, en de ondervragingen
herinneren sterk aan de KGB-
methodes van vroeger. Tegen
over de kerk is er een zeer
grote openheid gekomen, die
echter niet vrij is van enige
dubbelzinnigheid. Er werden
vele kerken teruggegeven,
maar vaak betrof het ruïnes of
kunsthistorisch waardevolle
gebouwen die de overheid zelf
niet kon restaureren.
Sinds 1988 hebben de kerken
in de Sovjet-Unie grote vrijhe
den gekregen. In dat jaar vier
de de Russisch Orthodoxe
Kerk 1000 jaar christendom in
de Sovjet-Unie.
Vrouwen bidden in Vilnius, de hoofdstad van Litouwen, voor het
parlementsgebouw. De vrouw rechts draagt aan haar pols de
vlag van Litouwen. Nadat president Vytautas Landsbergis de be
volking had opgeroepen naar het parlementsgebouw te komen,
namen Sovjettroepen sleutelposities in de stad in.
FOTO: AP
Kerken Oost-Duitsland:
bidden voor
Sovjet-burgers
BERLIJN Kerken in de
voormalige DDR hebben
maandag opgeroepen tot gebed
voor Gorbatsjov en de bevol
king van de Sovjetunie. „Wij
zijn de erfgenamen van pere-
stroika", aldus superintendent
Christof Ziemer uit Dresden.
Ziemer wil dat de Duitse
christenen met hun gebed pro
testeren tegen de beëindiging
van de politiek van glasnost en
perestroika, die de omwente
ling in de DDR en andere
Oosteuropese landen mogelijk
heeft gemaakt.
Zijn collega Karl-Heinrich
Lütke uit Berlijn vindt dat de
mensen vooral voor Gorba
tsjov persoonlijk moeten bid
den, omdat de veranderingen
vooral op zijn naam geschre
ven kunnen worden. De men
sen zijn bang dat alles nu
wordt teruggedraaid, aldus
Lütke.
DEN HAAG Europa
een ziel geven. Die sug
gestie bereikt het IKV
van tijd tot tijd. Als de
voorzitter van de Europe
se Commissie, Jacques De-
lors, daarmee echter be
doelt dat de kerken op
nieuw moeten proberen
verloren gegane machts
posities te herstellen, dan
is het IKV niet thuis. Wel
als daarmee bedoeld
wordt dat het IKV soli
dair is met de volkeren
aan de rand van de Euro
pa, de kerkelijk-ortho-
doxe rand in feite, zo liet
IK V-secretaris Mient-Jan
Faber gisteren weten bij
de presentatie van de
plannen voor de vredes-
week van 21 tot 29 sep
tember.
In de kerken wordt hierover
zeer uiteenlopend gedacht,
merkte Laurens Hogebrink,
werkzaam in de Hervormde
kerk, op. De Rooms-Katholie
ke kerk en in het bijzonder de
paus, pleit voor een tweede
evangelisatie van Europa, voor
een herstel van de christelijke
waarden. Zo pretentieus zou
het IKV, aldus Faber en Ho-
genbrink, niet willen zijn,
want dat beschouwen zij als
een restauratief streven dat tot
mislukken gedoemd is. Hoge
brink voelt zich meer thuis bij
een uitgebreide handreiking
van de Hervormde Kerk, geti
teld Verloren jaren - groten
deels door hem zelf geschre
ven - waarin de uitdagingen
van het samen kerk zijn na de
Koude Oorlog worden onder
zocht. „We moeten onze chris
telijke identiteit zoeken in
aansluiting bij de wereldwijde
oecumenische beweging. We
moeten spreekbuis zijn voor
degenen die er buiten vallen",
aldus Hogebrink.
EG-commissievoorzitter De-
lors had eerder deze maand
aan een vergadering van Eu
ropese kerkelijke afgevaardig
den in Engeland gevraagd om
het formuleren van een waar
densysteem vanuit de Europe
se traditie. Europa kan niet al
leen maar politieke samenwer
king betekenen, aldus de ka
tholieke Franse politicus.
In de nu uitgekomen nieuwe
IKV-discussienota „Een nieu
we tijd, een nieuw beleid"
geeft Faber een voorlopig ant
woord. Het is in ieder geval
meer een politiek dan een spi
ritueel antwoord. Volgens hem
moet de politieke samenwer
king tussen de diverse Europe
se lidstaten worden uitgebreid.
Nu worden slechts die landen
tot de EG toegelaten die eco
nomisch rijp zijn voor die sa
menwerking en dat leidt er
volgens hem toe dat de oude
tweedeling in Europa tussen
katholiek/protestantse gebie
den enerzijds en orthodoxe ge
bieden anderzijds zoals die al
eeuwen heeft bestaan opnieuw
van kracht wordt. Politieke
integratie kan namelijk vol
gens Faber veel sneller ge
schieden en biedt juist daarom
perspectief aan de landen in
Oost-Europa die nu dreigen te
rug te vallen in nationalisme
en burgeroorlogen.
In de discussienota waarvan
het de bedoeling is dat deze in
de kerken en in de IKV-ker-
nen wordt bestudeerd, wordt
aan dé NAVO ook een grote
rol toebedacht. De NAVO zou
in feite moeten opgaan in het
CVSE, de conferentie voor
veiligheid en samenwerking
in Europa, gebaseerd op de ak
koorden van Helsinki van
1975. NAVO en CVSE zouden
samen moeten zorg dragen
voor de stabiliteit in Europa.
Om het nationalisme te bestrij
den dat nu weer volop opgeld
doet in de Oosteuropese lan
den zou er gewerkt moeten
aan meer horizontale contac
ten, met andere woorden tus
sen de diverse landen, waar
mee democratische ontwikke
lingen kunnen worden onder
steund. Er moeten netwerken
geschapen worden dwars door
Europa heen. Een (bescheiden)
middel daartoe ziet Faber in
de vredeskaravaan die in de
vredesweek Joegoslavië trekt.
Nederlanders worden uitgeno
digd aan die tocht mee te
doen. Financieel leveren deze
activiteiten de nodige proble
men op voor het IKV. „Zulke
activiteiten zijn duurder dan
het houden van een demon
stratie" aldus Faber.
Faber stelde gisteren dat de
ontwikelingen in de Sovjet-
Unie zijn brochure bepaald
niet waardeloos hebben ge
maakt. „Ik heb het vanmorgen
nadat ik uit Moskou was te
ruggekeerd nog eens nagele
zen en aan de conclusies hoeft
niets te worden veranderd".
Liefhebber van de Franse
kathedralen is prof. J.
Schulte Nordholt, emeri
tus-hoogleraar in de Ame
rikaanse geschiedenis en
dichter en vertaler van
(religieuze) poëzie, spon
taan geneigd te denken
aan Chartres wanneer
hem gevraagd wordt welk
kunstzinnig voorwerp
hem religieus inspireert.
„Chartres is de best bewaarde
van alle Middeleeuwse kathe
dralen die er bestaan. Met al
die sculpturen die de Franse
revolutie en andere barbaars
heden hebben overleefd, is het
een uitzonderlijk gave kerk.
Alle glas zit er nog in. Oor
spronkelijk stond er een Ro
maanse kerk. Chartres was
namelijk een bedevaartsoord.
De bewoners dachten dat ze
een reliek hadden van Maria
Magdalena. Ze waren in die
tijd heel wat goedgeloviger
dan wij. Er waren zoveel ste
den die dachten dat ze een be-
alngrijk relikwie bezaten.
Toen is die kerk die omstreeks
1150 gebouwd was, in 1194 af
gebrand. Dat was natuurlijk
een ontzettende ramp. Toen
hebben die mensen daar die
vaak zelf in hutten woonden,
gezamenlijk de schouders on
der gezet. Alleen de westgevel
van die oude kerk had de
brand overleefd. Daaromheen
hebben ze een nieuwe, goti
sche kathedraal gebouwd.
Chartres is een prachtig voor
beeld van hoe je beide stijlen
in een gebouw kunt hebben".
„Ik geloof niet zo in dat ver
haal dat zo'n kathedraal func
tioneerde als het boek voor de
ongeletterden. Dat is wel vaak
Links:
Het timpaan van de westgevel
van de kathedraal van Chart
res.
FOTO: J SCHULTE NORDHOLT
gezegd en dat hoorde je ook in
de Middeleeuwen. Maar als je
alleen al naar die ramen kijkt
die tot in de hoogste nokken
gevuld zijn met afbeeldingen,
daar moet je echt op studeren
hoor en boven op het dak
staan beelden, die kan nie
mand zien. Ik heb een behoor
lijke kennis van de bijbel maar
om de betekenis van al die
beelden en sculpturen te door
zien, daarvoor heb je een bij
belkennis nodig die nog maar
heel weinig mensen hebben
Die kunstenaars hadden zich
in die tijd aan hele nauwe re
gels te houden, die konden
Timpaan
„Wat mij nu in dit verband
het meeste aan deze kerk inte
resseert is het timpaan van de
westelijke gevel. Je ziet daar
Christus afgebeeld tussen vier
levende wezens, aan de linker
kant een engel en een leeuw,
aan de rechterkant een stier
en een adelaar. Die vier wor
den genoemd in het vierde
hoofdstuk van het Boek Open
baring". Daarin klinkt iets
door van oeroude voorstellin
gen"
Prof. Schulte Nordholt pakt
zijn bijbel (die hij kennelijk al
tijd binnen handbereik heeft)
en leest enige verzen uit het
hoofdstuk voor. Ze geven een
inkijkje in de hemel waar vier
dieren rond de troon van God
zitten.
„Die vier levende wezens
staan natuurlijk model voor de
vier evangelisten. Zoveel wist
de middeleeuwer natuurlijk
ook wel. De engel voor Mar
cus, de leeuw voor Marcus, de
arend voor Johannes en de
stier voor Lucas. Het verhaal
in Openbaringen heeft een
oosterse tinteling. Er is een op
merkelijke tegenstelling met
het middeleeuwse timpaan
waar die tinteling helemaal
aan ontbreekt. Het is er dood
stil. Christus troont hier boven
de anderen uit. Zo zag de Mid
deleeuwer Christus, in zijn
triomfantelijke grootheid en zo
zie ik hem persoonlijk ook het
liefst. Later zullen de voorstel
lingen steeds meer gevoelsge
laden worden en vandaag de
dag krijgt God allerlei gestal
ten God die onze broeder is
laat Huub Oosterhuis ons zin
gen. Maar voor de Middeleeu
wer was God de machtige, de
geheel andere. Er is geen
plaats voor sentiment. Dat
vind je ook niet in het vroege
Christendom. Die fierheid en
monumentaliteit zie je je ook
W(OTO: A
tsii
'a8^v
vi m
n
al/'
Coup gedoemd te mislukke
Terwijl tanks op last van het nieuwe regime in dl
jetunie oprukken naar Leningrad, hebben gewapende
tairen zich in Moskou verschanst in en rond het parlj
van de Russische Federatie om hun wettige gekozen j
dent, Boris Jeltsin, desnoods met hun leven te verdefts_sec
Een en ander illustreert dat de machtsverhoudingen
Sovjetunie onduidelijker zijn dan ooit tevoren. De situlg^g,!
zo ongewis, dat er zelfs al stemmen opgaan die voorsjc^eur i
dat de rechtse coup gedoemd is te mislukken. Er zijn (tel var
daad aanwijzingen die dit niet onwaarschijnlijk doen fetslote
Het leger is verdeeld; de staatsgreep krijgt geen of n?te ,0*
lijks bijval, noch van het publiek noch van de leiding C"
afzonderlijke republieken en een deel van de mijnwIL0. A
heeft gehoor gegeven aan de stakingsoproep van Jeltsi^,
vendien zijn de nieuwe machthebbers er niet in
beleid te presenteren dat zicht biedt een verbetering v|
economische situatie. Wat de Sovjetunie nu nog kan rt
van een totale chaos weet niemand. Alle scenario's
afgelopen maanden, uitlopend op een burgeroorlog aid
stuk van de Gorbatsjov-periode, komen angstwekkend <j
bij.
BORIS Jeltsin heeft zich als president van de RussischA 7"
deratie en leider van de progressieven aan het hoofr^/
plaatst van het verzet tegen de coup-plegers. De ruime J
derheid waarmee hij werd verkozen tot eerste democralj
president van Rusland, heeft duidelijk gemaakt hoe j
zijn aanhang is, maar of dat volstaat om de militairf°r
weerstaan, is verre van zeker. Een regime dat een trpU^
van zeventig jaar repressie heeft, laat zich immers nid
makkelijk opzij zetten. De coupplegers hebben de mil^J hl
middelen om elk verzet neer te slaan, maar dat betekentt de
dat zij greep kunnen krijgen op de ontwikkelingen die ijen le
gang zijn gekomen. lister
feelijk
GoRBATSJOV'S perestrojka heeft één grote verdiensl 0U(^
heeft het totale economische faillissement van de mankten
sche staatsindustrie overduidelijk aangetoond. Teruggiff s0
naar dat systeem zou de economische chaos nog versnrien-
en de Sovjetunie in een internationaal isolement storteip*
nieuwe machthebbers hoeven helemaal niet op westerse^ w
dieten te rekenen als zij teruggrijpen naar methoden vafA
weid en onderdrukking. Onder Gorbatsjov heeft de So\|es
nie gepoogd aan te knopen bij de door het Westen gefnm11
wereldeconomie, omdat dat de enige manier is om te ovfs.en
ven. Als de nieuwe machthebbers met die lijn willen brfr^
plegen zij zelfmoord. (vend
dsonj
De ontwikkelingen lijken het standpunt te bevestigend1^
de Amerikaanse president George Bush en de Britse pre)
John Major, die zich tijdens de top van de G7 in Londen1 aan
zetten tegen te grote economische steun aan Moskoudt dc
achtten het gevaar van politieke instabiliteit te groot omjbuitei
jarden toe te zeggen. Sneller dan zij wellicht hadden I Gist
moed, geven de gebeurtenissen hen gelijk.
Evenzeer als voor de Sovjetunie zelf, is voor heel de w£|£J]>
een periode van onzeker afwachten aangebroken. Nier
kan voorspellen of er een nieuwe Koude Oorlog zal uiPi "1
ken. Of de plechtige NAVO-verklaringen en het Ch w
van Parijs over een nieuw Europa op slag waardeloos
zijn. En of de hoopvolle ontwikkelingen naar een betei
ropa niet brutaal zullen worden onderbroken voor ze
konden openbloeien. De grootste twijfels hangen overrg
pas vorige maand door Gorbatsjov en Bush ondertek
START-akkoord over de beperking van de strateg
kernwapens. Als dat door de machtsgreep in Moskou u
geblokkeerd, dreigt een nieuwe kille periode voor de
Zover is het nog niet, maar het feit dat al die vragen op]_
ken nu Michaïl Gorbatsjov ten val is gebracht, bewijst
belangrijk hij was geworden voor heel de wereld. O
geen enkele voorwaarde mag het kliekje verstarde con
nisten dat nu de macht heeft gegrepen die hoopvolle
wachtingen wegvegen.
Regeren
Hij pakt opnieuw een boek uit
de kast, dichterlijke vertalin
gen van middeleeuwse hym
nen die hij samen met Jan van
Biezen heeft gemaakt, en leest
voor. „Venantius Fortunatus
dichtte: Regnavit de ligno
Deus. Van het hout heeft God
geregeerd. De Middeleeuwers
zagen in het kruis het teken
van de overwinning, niet van
het lijden. Die regel komt voor
in het lied Vexilla regis pro-
deunt: Des konings vaandels
gaan vooraan".
„Het Boek Openbaringen met
de visioenen van Johannes
was een geliefd boek in de
Middeleeuwen. Christus werd
gezien als iemand die triom
feert. Hij heeft ons niet echt
nodig. In die hymne van For
tunatus staat het ook: God re
geert. Als ik dat lees, word ik
vroom. Het is van een grote
waarachtigheid. Hier wordt
iets gezegd dat boven ons uit
gaat. Alles wat mensen alle
maal in naam van God bewe
ren, dat kan natuurlijk eigen
lijk niet. God gaat zo ver bo
ven ons uit, de Middeleeuwer
besefte dat ook. Het geloof
wordt je gegeven, je kunt er
niet over beschikken. Bij dat
timpaan en ook in zo'n hymne
beleef ik iets dat ik in de late
re kunst niet meer tegenkom.
Dat timpaan uit Chartres geeft
mij het gevoel: we kunnen wel
wat, althans dat denken we,
maar niet alles".
Dit is het zesde artikel in een
serie over mensen die vertel
len over hun geloofservaring
naar aanleiding van een
(kunst)voorwerp in of aan een
kerkgebouw. De eerdere afle
veringen stonden in de krant
van 27 juli. 31 juli, 3 augustus
en 6 augustus.
Uitgave
Kantoor:
Telefoon:
Postadres
Westerpers bv (maakt deel uit
Apothekersdijk 34, Leiden
071 -122 244
071 - 134 941
Postbus 112300 AA Leiden.
Hoofdkantoor Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk
Telefoon. 070-3190 933.
Telefax: 070-3906 717.
Postadres: Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur J. Leune.
Adjunct-hoofdredacteur: J Timmers
Chef-redacteur: G - J. Onvlee
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808) L van Koot.
4 046 of 071 -144 047) R Kleijn (chef), M
n Herpen (chef), F. Buurman,
Sport Leiden e.o (tel 071 - 144 049): K. van Kesteren
Binnen- en buitenland, financien en economie (tel: 070 - 3190 815)
A van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs. C. van Haersma Buma, A van Holstein,
E. Huisman, H. Jansen, drs. J van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo, drs. K Veraa
:n i
Ch
olgt
odra
in a
obee:
n vc
hten
eds
kloo:
n in
r hte
nmij
afw
len.
Dijkhuiltl
Kunst/rtv (tel 070-3190 834) G Ansems (coördinator), B Jansma, H Piet
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835) L. Kooistra, drs P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838) M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis, S. Pieterse.
(tel. 070 -3190 819): T. Kors
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied;
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie,
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederlant
België. De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs. K Swiers en M va
Ven De parlementaire redactie bestaat uit R in 't Hout (chef), H. Bijleveld, D
land, P Koopman, D van Rietschoten en K van Wees.
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
- de volgende correspondenten in het buitenland: S Akkerman (Praag).
drs D J van den Bergh (Peking), drs H Botje (Tunis), A Courant (Athene).
R Hasselerharm (Johannesburg), T Heard (Kaapstad), drs A Heering (Rom
B van Huët (Parijs), M. de Koninck (Washington), H. Kuitert (Nieuw Delhi),
F Lindenkamp (Sao Paulo), R Simons (Londen), drs R. Vunderink (Moskou)
W Werkman (Jeruzalem), E. Winkels (Barcelona). G van Wijland (Belgrado)
F Wijnands (Bonn), J Wijnen (Brussel)
De Leidse Courant heeft als lid vi
publicatierechten van The Times
M de Cocq.
Nabezorging
Telefoon: 071 -122 248 op ma. t/m vr, van 18 00 tot 19 00 u
15 00 uur
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling
per maand 25,70
per kwartaal 76,60
per jaar f 294,30
Bij betaling pe
per kwartaal
per jaar üaa.au
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 - 122 244
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902 702
AMRCTBANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
que
irhar
Ibassé
!gyu
de
iNede
en a
huiz
zett
ai j bi
AS
00 mm
