Fractiediscipline CDA:
geniaal of schandaal?
Sint wil blijven regeren
al doet het soms pijn
BINNENLAND
EcidócSotvumt
ZATERDAG 17 AUGUSTUS
Marjanne Sint: ,,lk weet
niet hoe het kan dat men
in het CDA zo rustig
blijft".
FOTO: CORNÉ
SPARIDAENS
Als het aan
partijvoorzitter
Marjanne Sint ligt
laat de PvdA zich
door de pijlsnelle
electorale neergang
niet uit het lood
slaan. De algemene
koers hoeft niet
verlegd, wèl moet de
eigen achterban
voortaan beter
worden voorbereid op
de jobstijdingen die
nu eenmaal met het
regeren gepaard gaan.
Na het land
donderdag met een
crisisdreiging in rep
en roer te hebben
gebracht, spreekt Sint
alweer verzoenende
taal. „Ik verzet me
tegen het beeld van
een CDA dat het land
alleen bestiert en
iedereen vermorzelt
die niet braaf wil
aanschuiven".
AMSTERDAM Het
moet een soort rouwpro
ces zijn. Je komt onbe
kommerd thuis van va
kantie en ontdekt dat je
geliefde de partij op
apegapen ligt. Eerst is er
de schok: dit kan niet
waar zijn. Dan het ver
driet: waarom, waarom?
Maar al heel snel moeten
vele dingen geregeld wor
den en tenslotte komt de
angstige vraag: hoe gaan
we verder?
Marjanne Sint, partijvoorzitter
van de PvdA, heeft al deze
stappen de afgelopen week in
ijltempo moeten doorlopen. Na
de eerste schrik moest er met
een vergaderd, overlegd, on
derhandeld worden. De tele
foon stond niet stil. Daar
kwam bij dat heel Nederland
intussen was gaan denken dat
Marjanne Sint de patiënt al
had opgegeven. Waarom an
ders was zij zo totaal onbereik
baar op haar vakantieadres?
Sint: „Ik hou vast aan wat
voor mij de waarheid is. Ik
ben zeer begaan met de partij.
Ik heb meermalen verklaard
dat iedereen toch kan beseffen
dat ik meteen gebeld had, als
ik had geweten dat niet alleen
de partij maar ook ikzelf zo in
opspraak was gekomen. Maar
ik wist het gewoon niet".
„Toen ik thuis kwam schrok
ik me dan ook rot. Maar mijn
reflex was: hoe komen we uit
deze situatie? De eerste men
sen die ik belde waren Thijs
Wöltgens en Wim Kok. Nou
ja, al snel werd me duidelijk
dat het vertrouwen in de partij
zeer geschonden was. Ik be
doel: als je in de opiniepeilin
gen op 21 zetels staat, dan kun
je niet volhouden dat de men
sen nog veel vertrouwen in je
hebben".
Zondag kwam de partijtop van
de PvdA voor het eerst sinds
de vakantie bijeen. Is toen niet
overwogen of de PvdA nog
wel kon doorgaan met dit ka
binet?'
„Nee, er is niet gezegd: we
stappen eruit. Dat zou ook heel
raar zijn geweest want het ka
binet had zélf dat omstreden
besluit genomen. Eruit stappen
komt wat mij betreft ook niet
aan de orde. Waar het om gaat
is dat je probeert met elkaar
dóór te gaan, namelijk door
dat omstreden WAO-plan bij
te stellen".
Alle klappen
Het hele kabinet mag dan ver
antwoordelijk zijn voor het
omstreden wao-plan, de PvdA
heeft wèl alle klappen moeten
opvangen. Had Kok dat niet
moeten voorzien?
„Dat is achteraf gemakkelijk
gezegd. Natuurlijk wist ook
Wim heel goed dat het plan op
weerstanden zou stuiten. Maar
dat het verzet zo massaal zou
zijn en zich speciaal op de
PvdA zou richten is volgens
mij een inschattingsfout van
het hele kabinet geweest".
Als het CDA er even hard van
langs had gekregen was het
DEN HAAG „Voor een
cursus verdekt opstellen
moet je even De Vries
bellen", grapte Vrij Ne
derland vorige week over
de houding van de CDA-
minister van sociale zaken
na publikatie van het ge
wraakte wao-voorstel.
Maar niet alleen deze be
windsman, ook de gehele
CDA-fractie uit de Twee
de Kamer heeft zich een
maand geleden de tijger
sluipgang eigen gemaakt.
Onder leiding van fractielei
der Brinkman plaatsten de
christen-democraten een bom,
trokken zich ijlings terug op
campings en in vakantiehuis
jes om de klap niet te hoeven
horen, en keerden vervolgens
vier weken later uitgerust te
rug naar het slagveld. „Strate
gisch geniaal", roept een ja
loers PvdA-kamerlid, een
„grof schandaal" vindt het
CNV en „slecht voor de demo
cratie", meent minister van
staat De Gaay Fortman.
1 „Moedig en verstandig", had
Brinkman het kabinetsbesluit
over de inperking van de wao
genoemd. Het is echter de
vraag of het ook moedig en
verstandig is om je tijdens een
maatschappelijke oproer ge
heel afzijdig te houden. Het is
op z'n minst weinig verhef
fend dat een fractie gedurende
enkele weken collectief ver
wijst naar „de woorden van
onze fractievoorzitter".
De veelgeroemde en tevens
verguisde fractiediscipline van
het CDA is een karaktertrekie
dat meegenomen is vanuit de
Katholieke Volkspartij (KVP).
Vanuit deze bloedgroep van
het CDA is een stevig stempel
gedrukt op de aard van het
fractie-overleg. Jarenlang leek
het erop dat het CDA nooit
een eenheid zou kunnen wor
den. Het ging zelfs helemaal
de andere kant uit toen de
fractie aan het eind van de ja
ren zeventig te kampen kreeg
met tien dissidenten die tegen
plaatsing van kernwapens wa
ren.
Zo maakt de journalist P.L.
SUSKEENWISKE
HET WITTE WIEF
A ^~f Uit ten haar op hel hoofd van Sushr en U/ske durft hrenkrn ir-
L l5 nof metddn 'l e,nd wn miserie J
van Enk in zijn boek 'De af
tocht van de ARP' (Kok, 1986)
tot slot de opmerking: „Met de
KVP is ook de notie van be
langenbehartiging teloorge
gaan. De strijd tussen de be
langengroepen (in het CDA) is
klaarblijkelijk zo hevig gewor
den en treedt sinds enige tijd
zozeer in de openbaarheid, dat
een politieke partij, breed en
conflictbestendig om een
duurzaam vergelijk tussen die
groepen mogelijk te maken,
klaarblijkelijk niet meer kan
bestaan".
Vertegenwoordigingen
Die constatering is slechts vijf
jaar oud, maar blijkt toch al
flink achterhaald te zijn. Er is
geen kamerfractie waarin de
belangengroepen zo goed zijn
vertegenwoordigd als bij het
CDA. In de CDA-fractie zitten
mensen die afkomstig zijn uit
de christelijke vakbeweging,
werkgeversorganisaties, de
overheid, het onderwijs, land
bouworganisaties en belangen
groeperingen voor vrouwen en
jongeren. Ondanks deze geva
rieerde samenstelling heeft de
buitenstaander bepaald niet
het gevoel dat er binnen het
CDA regelmatig een flink rob
bertje wordt gevochten van
wege belangentegenstellingen.
Dat is vooral het gevolg van
de vergaande specialisatie in
de CDA-fractie. In de heersen
de partijcultuur worden geen
bevlogen ideologen, maar spe
cialisten gezocht. De kwalitei
ten die een kandidaat op één
specifiek terrein heeft ge
toond, bepalen zijn plaats op
de kandidatenlijst voor de
Tweede Kamer. Het uitverko
ren kamerlid wordt vervol
gens geacht alleen zijn eigen
straatje schoon te houden.
Voor de andere onderwerpen
voorziet het ongeschreven
fractiereglement in het onbe
kommerd stemmen op aange
ven van de fractiespecialist die
een CDA-straatje verderop re-
kabinet nu minder in de pro
blemen geweest?
„Ik weet niet hoe het kan dat
men in het CDA zo rustig
blijft. Het moet iets te maken
hebben met minder hoogge
stemde verwachtingen die in
die partij leven. Ervaring mis
schien ook wel. Er komt bij
dat onze partij de afgelopen
paar weken ook niet erg zijn
best heeft gedaan om buiten
schot te blijven".
U doelt op de partijgenoten die
zijn gaan roepen dat u en Wim
Kok maar moesten opstappen?
„Laten we zeggen dat een aan
tal mensen gezwicht is voor de
verleiding veel in de publici
teit te zijn. Dat begrijp ik ook
wel, want zeg maar eens 'nee'
als je een onbekende bent en
er staat opeens een camera
ploeg voor je deur. Bovendien
heeft onze achterban wat meer
het hart op de tong en, ach,
dat is ook weer het aantrekke
lijke van de partij".
Is de afgelopen weken niet
zonneklaar gebleken dat de
partijtop geen idee meer had
van wat er onder de gewone
mensen leeft?
„Inderdaad is uit de reacties
gebleken dat het wao-voorstel
zoals het er lag, gewoon niet
kon. Maar omdat het besluit zo
onverwacht kwam, heeft de
opstand ook enorme vormen
aangenomen. Onze achterban
had misschien de indruk dat
het wao-probleem pijnloos op
gelost kon worden en dat is
natuurlijk niet zo. Voortaan
zullen we de mensen dan ook
beter op pijnlijke maatregelen
moeten voorbereiden. We heb
ben onvoldoende durven
waarschuwen en dat geldt
niet alleen voor het partijbe
stuur, maar ook voor fractie
en bewindslieden dat er
hele lastige maatregelen aan
zaten te komen die ons in con
flict konden brengen met de
vakbeweging".
„Nou, het is een deel van het
probleem omdat de vakbewe
ging veel partijgenoten nog
zeer na aan het hart ligt. Dus
als de bonden zich verzetten
tegen kabinetsplannen, dan is
de eerste reactie van veel par
tijgenoten: dat beleid deugt
niet. We moeten langzamer
hand af van het idee dat als de
vakbeweging iets afkeurt, dat
het dan dus een slecht voorstel
is. Ook hadden we beter
dat we tot een vergelijk ko- U kunt ook nu al
IJS Di
'perplex
ge vluch
joedelijke
de Iraan
our Bakh
__je week i
|n in ziJn
fc>rstad Su
idie de u
»ider als
Economisch verhaal Achterban
„Het staat voor mij als een
paal boven water dat je niet
kunt zeggen: er komen een
miljoen arbeidsongeschikten,
maar we laten het daarbij. Nu
is het zo dat iedereen die het
tempo niet kan bijbenen vroeg
of laat uit het arbeidsproces
wordt gestoten. En daar stuit
je op een wezenlijk nieuw soli-
dariteitsvraagstuk. Moet werk
een topsport zijn voor de aller-
sterksten, of doen we het sa
men? Dan is er het economi
sche verhaal, dat veel moeilij
ker is uit te leggen, maar waar
we als regeringspartij wel re
kening mee moeten houden.
Als we niets doen stijgen de
premies, daardoor lopen de
loonkosten op en zullen de
werkgevers nóg hogere presta
ties van hun werknemers ei
sen. De afvalrace gaat zo door
en arbeidsintensieve bedrijfs
takken delven het onderspit.
Dat proces is al jaren aan de
gang en dat willen we omke-
Maar moet je daarvoor een he
leboel mensen hun uitkering
afnemen?
„Nee, dat is een ander verhaal,
dat vind ik niet te verdedigen.
Het is ook precies het onder
deel van het wao-plan waar de
meeste kritiek op is. Onze in
zet is om alternatieven te be
denken voor de duurbeper-
king die de huidige wao'ers
zou treffen. Ook moeten we
kijken of we de inkomens
kunnen beschermen van men
sen die arbeidsongeschikt wor
den en van wie je kunt zeggen:
die komen nooit meer aan de
Dus dat is onderhandelbaar?
„Als je tevoren zegt: 'dit is
onze inzet', dan betekent het
dat je vervolgens met elkaar
gaat praten. Het is niet anders.
We denken wèl dat we redelij
ke argumenten hebben, omdat
er volgens ons geen maat
schappelijk draagvlak is voor
de huidige maatregelen. Maar
inderdaad: we kunnen het
CDA niet onze wil opleggen,
we zullen moeten afwachten
wat de uitkomst is. Al heb ik
tot nu toe er vertrouwen in
Dan is het nog de vraag of dat
onderhandelingsresultaat aan
vaardbaar is voor uw achter
ban. Het gewest Leeuwarden
eiste donderdagavond nog dat
het héle wao-plan van tafel
zou gaan.
„Ik zie het congres niet met
grote zorg tegemoet. Want het
is natuurlijk niet zo dat het
congres achteraf alsnog de
wao-plannen van het kabinet
mag goed- of afkeuren. We le
ven hier niet in het oude Oost-
Europa! Nee, zo'n fiattering
achteraf, daar zou ik me sterk
tegen verzetten. Het is aan ons
democratisch gekozen parle
ment om een kabinetsvoorstel
al dan niet aan te nemen. En
nu kom ik op Leeuwarden: het
is wèl een taak van het con
gres om met elkaar te praten
over wat wèl reëel is en wat
niet. Wil je regeringspartij zijn,
dan kom je voor lastige keuzes
te staan. Daarover moeten we
elkaar eens diep in de ogen
kijken. Het alternatief is dat je
in de oppositiebankjes zit en
op papier prachtig beleid mag
ontwikkelen waar niets van
terecht komt".
Gewoon zeggen waar het op
staat. Dat klinkt mooi. Wan
neer gaat u de partij voorbe
reiden op de ontkoppeling?
Het CDA roept al maanden
dat de koppeling tussen de lo
nen en uitkeringen niet vol te
houden is, maar het optimisme
van PvdA-bewindslieden kent
geen grenzen.
„Als u de uitspraken die daar
over gedaan zijn precies na
leest, zult u nergens aantreffen
dat wij beloven dat de koppe
ling de hele regeerperiode toe
gepast wordt. In ons eigen par-
tijprogramma staat nota bene
dat op bepaalde gronden van
de koppeling kan worden af
geweken. We praten nu over
de vraag of die afwijkings-
gronden gelden. Maar u hebt
gelijk: het is een van de zaken
waar we op het congres over
moeten spreken. We zullen
zeggen (Sint richt zich tot een
denkbeeldig publiek): Hoor es,
we hebben in 1989 dat stand
punt ingenomen, we hebben
vervolgens een regeerakkoord
ondertekend en dat kan nu
een aantal gevolgen hebben.
Uiteraard zetten wij ons in
voor het behoud van de kop
peling. Maar hou er rekening
mee dat het niet per definitie
zal lukken".
„Een besluit over de
mag niet, net als heg be
sluit, als een dief inicteurS
komen. Als je kijkt^*
groei van het aantal
met een uitkering, i
beeld er niet gunstig i
ik zeg nu niet dat de
niet zal worden
Daarover moet het kï
slissen".
Klussen afmakcT'
Zijn er voor de Pvdjl
leuke dingen te berér
dit kabinet?
Sint veert op: „Jaz^^^"
zijn niet alleen voor (JalriKaa
het kabinet gaan ziit gist€
willen belangrijke iijestie te
gen doen in de kwaipolitiek
de samenleving, de nl
vuiling terugdringen
ciale vernieuwing <r°|e r°'
zetten, om maar een luSr
gen te noemen. D? Naties
sneeuwen nu totaaf8en "el
maar we zouden die naar
graag afmaken". ,w
Uidafrika
Als het in de peilf1 Genèv
slecht blijft gaan mef£ de,eeJ;
kon dat nog wel «Pat
worden. Het risico b$za zlJn
het CDA de PvdA in
net gaat overvleugel*
heeft de VVD in hfl
kabinet ervaring
daan.
„Ik verzet me tegen I
dat het CDA het hele
stiert en vermorzelt
bereidwillig aanschuif
ik geeft toe: we heli
steeds moeite met def
keling naar de reger
antwoordelijkheid. Wé
onze achterban onvi
duidelijk kunnen ma|
dat voor consequent»
De verwachtingen die|
partij leven, kloppen
wat haalbaar is".
Eigener beweging kcl
weer terug op de verl
staat. „We zijn toch blf
nu mede-verantwoordr
voor de sanering van I
ale stelsel", verzucht
is een fraai stelsel, mal
zó uitgedijd dat het dn
te spoelen als je geen I
opwerpt. Juist omdatH
hart en de kern van f
zorgingsstaat overeina
houden, willen we mei
aan de bouw van die c
Een lastige taak, mal
Burger zei het twintig ft
leden al: regeren gaat
Sint schiet in de lach. I
merken we nu wel hej
geert. Voor de grote lijnen, de
strategie en het imago van de
fractie is de fractievoorzitter
verantwoordelijk. Hij is de ka
pitein op het schip. Vandaar
dat er geen andere kamerfrac
ties zijn waar de invloed van
de fractievoorzitter zo groot is
als bij het CDA.
Probaat middel
Dit erfstuk uit het KVP-verle-
den is een probaat middel te
gen opkomende verdeeldheid.
Het ontneemt echter wel een
stuk betrokkenheid van ka
merleden die het voorliggende
onderwerp niet in hun porte
feuille hebben. De enige die
inzicht heeft in de strategie is
de fractieleider. Vandaar dat
je verbluffende reacties krijgt
van CDA-kamerleden die bij
voorbeeld niets van de wao-
problematiek (willen) weten.
Neem buitenlandspecialist
Aarts die enkele weken terug
eerlijk en zonder gêne toegaf
niets te weten van de wao-pro-
blematiek. „Ik ga over Surina
me, daar heb ik m'n handen
vol aan en van de wao weet ik
eigenlijk niets af. Ik volg in
dat opzicht blindelings de frac
tievoorzitter".
Het doet denken aan wat oud
CDA-minister Jan de Koning
eens zei over katholieke chris
ten-democraten. Daarvan zou
de helft het evangelie alleen
gezien hebben „in handen van
een priester, in de schemerige
verte van het koor van de
kerk". Datzelfde geldt waar
schijnlijk ook voor de minder
blijde boodschap van het CDA
zelf. Misschien heeft meer dan
de helft van de CDA-kamerle
den deze alleen in handen ge
zien van de fractievoorzitter in
de schemerige verte van de
katheder in de Tweede Ka
mer.
Dat is niet vriendelijk bedoeld.
Natuurlijk kun je het volledig
met je eigen fractievoorzitter
eens zijn, maar dat ontslaat
niemand van de plicht over
belangwekkende zaken als de
wao verantwoording af te leg
gen. Omdat het kamerlidmaat
schap een publiek ambt is,
moet er ook publieke verant
woording kunnen worden af
gelegd.
Over het 'klapvee' in de frac
tie is weinig verheffends te
zeggen. Tot jongstleden don
derdag, de eerste werkdag van
Brinkman na zijn
was niet bekend
CDA-fractie stond in
cussie over het bijvijle
scherpe kanten aan
plannen van het
is trouwens nog
duidelijk wat er
boezem van de
over het gevoelige
van de wao. Het is
nauw betrokken
leden (Gerritse en De
wèl aan het
Kok, Lubbers en
mochten deelnemen,
afloop als enigen niks 1 r* .s
mee te delen omdat hur®"-
tievoorzitter nog op v2 I,
was. Een dergelijke disIKen- 0
zorgt wel voor een over ®.est?
lijke politiek, maar is vP,
verrijking van de demo* Het 9<
HDAD
