flf
Russisch leren:
pruttelen, proesten
en blijven proberen
.-5K
i)R
c|5
„Als intellectueel heb je
bepaalde verplichtingen ten
opzichte van de maatschappij"
[NA 3""
oor KARIN VERAART
Clok, klok, klok, klok, klok',
linkt het op de achtergrond.
Dit is wodka", verklaart een
ietalen stem in het Russisch
p het cassettebandje. En
ven later, bij een woest
eblaf: „Dit is een hond". Met
en koptelefoon op het
erhitte hoofd pruttelt de
^motiveerde cursist de korte
nnetjes na: hij moet en hij
Jil die onmogelijke taal
ider de knie krijgen.
mdat hij voor het bedrijf naar
usland wordt uitgezonden, taal-
ik of zendamateur is, pas toeval-
met een heuse Rus een wod-
latje heeft genuttigd in het café
m de hoek, of juist een vakantie
eeft gepland naar dat spannende
En dat gebeurt allemaal
eeds vaker, zo zeggen de talen-
i cursusinstituten, die steeds
eer inschrijvingen krijgen voor
'Russkij jazyk', de Russische
al dus.
aar eenmaal in bezit van boeken
cassettebandjes blijkt dat me-
geen het toch een beetje te opti-
istisch heeft ingeschat. Ongeveer
helft houdt het na een tijdje
tor gezien,
doorzetters zijn vooral degenen
voor hun werk naar de Sovjet-
lie worden gestuurd. Het betreft
n meestal een spoedcursus, be-
ald door het bedrijf. Ook de part-
r van de uitgezondene kan mee-
len en lessen volgen op sociaal-
lturele basis.
leninstituut Aapeha moet het
et name, hebben van dit soort
rsisten. (De prijzen zijn, aldus di-
:teur Pierre de Hesselle, aan de
vige kant: 75,- per uur. Een
lividuele spoedcursus van dertig
r, dat wil zeggen vijf keer zes
achtereen wanneer je echt
ast hebt, kost dan 1950,-. Je
nt de lessen ook uitspreiden
er een langere periode. De 'ge
ne' cursussen duren veertig
Na één zo'n cursus kun je je
rder bekwamen; in totaal zijn er
zes niveaus. Alles is op individuele
basis. De cursist heeft inspraak in
het lesprogramma. En als het in
verband met tijd onmogelijk is om
naar de les te komen, dan komt de
les wel naar jou, op kantoor bij
voorbeeld. Na zes niveaus kun je je
redelijk verstaanbaar maken, al
dus De Hesselle. Desgewenst kan
de cursist een examen afleggen,
dat bij goed gevolg wordt beloond
met een certificaat. Het instituut
kan nu bogen op een redelijke toe
loop op deze cursussen: tien men-
Zo'n zes mensen per jaar volgen
Russische les aan het Talencen
trum in Den Haag. Ook dat is indi
vidueel (en dus prijzig, ƒ3500,-
voor dertig lesuren) onderwijs.
„De cursisten zijn met name af
komstig uit het middenkader", al
dus directrice H.M. Van Egmond.
Voordat ze beginnen krijgen ze
eerst een zogenoemd intake-ge
sprek om het niveau te bepalen.
Andere aantallen
De instellingen voor schriftelijke
cursussen tellen heel andere aan
tallen. Jaarlijks melden zo'n vijf
honderd enthousiasten zich. De fi
nanciële drempel ligt niet zo hoog,
de druk lijkt niet al te zwaar, je
kunt er zo lang over doen als je
maar wilt.
Het Nederlands Taaiinstituut
(NTI) startte vijf jaar geleden met
Russisch. „We hebben de cursus-
tijd met een half jaar uitgebreid tot
anderhalf jaar. Vanuit het Neder
lands geredeneerd is het een tame
lijk ingewikkelde taal", zegt J.H.
Groesbeek, hoofd opleidingen van
het instituut. Het NTI verzorgt zelf
het cursusmateriaal. „Ons redac
tioneel team trekt experts aan en
begeleidt de totstandkoming". Het
NTI heeft het gebruik van casset
tes verplicht gesteld. „Als je deze
taal niet regelmatig hoort, leer je
het nooit". De cursisten spreken
hun probeersels in op een cassette
bandje en sturen deze op. De do
cent laat op datzelfde bandje horen
hoe het wel moet klinken en
stuurt het terug.
De kosten bedragen 64,80, per
maand. Je hebt drie maanden op-
- 3to mama, a 5to 3m\ia.
Dit is mama, en dit is Emma
Russisch voor
beginners: de
plaatjes moeten
de cursist
houvast bieden
bij het
ontcijferen van
de tekst.
Daarnaast is het
mogelijk op een
bandje te
beluisteren hoe
de woordjes
uitgesproken
- 3to nana, a 3to Ahtóh.
Dit is papa, en dit is Anton
A 3to?
3to ahha.
En dat?
Dat is Anna
r r
i
3toaom? Is dat een huis?
uiigesproKen TT x
moeten worden. 3TO-flOM. Ja, dat IS een huis.
De plaats van de t-, - n
klemtoon wordt 113113 AÓM3 Is papa thuis?
aangegeven met t-t -
een streepje. flÓMcL Ja, hij is thuis
- A Ahtóh aósia? En is Anton thuis? - A AHHa? En Anna?
fla, Ahtóh aóma. Ja, Anton is thuis- ahha Ta.MAnna is daar.
zegtermijn, „net als bij een tijd
schriftabonnement". Op ieder mo
ment kun je beginnen; per jaar zijn
er twee examens op havo-niveau.
Vooropleiding lagere school is ge-
Met de LOI kom je er ook: drie do
centen ontfermen zich per post
over de cursisten. Ze hoeven geen
examen te doen, want daarin zijn
ze toch niet geïnteresseerd, meent
Rianne de Klerk, cursuscoördina
tor. Volgens haar stopt gemiddeld
(maar) achttien procent voordat
men de cursus heeft afgerond. Bij
de NTI houdt veertig procent
voortijdig op.
De universiteiten zagen hun in
schrijvingen de laatste paar jaar
vaak meer dan verdubbelen (in
Groningen trad zelfs een vervier
voudiging van het aantal studen
ten op), maar ook hier is het zo dat
gemiddeld de helft van de studen
ten het in de loop van het eerste
jaar laat afweten.
Aan de volksuniversiteit Den
Haag, waar in principe ook ieder
een zich kan inschrijven, is er voor
Russisch een plafond van vijftien
leerlingen ingesteld. Eén avond
per week is er een bijeenkomst
van vijf kwartier waarin docente
Maja de Vries zoveel mogelijk uit
legt; de rest moet thuis gebeuren.
In totaal duurt de opleiding vijf
jaar; pas in het laatste jaar begint
men met spreek- en leesvaardig
heid.
De Vries gebruikt een beproefde
leermethode 'Stap Voor Stap' ge
heten, met een aanvullend pakket
(cassettes, oefeningen) dat onder
de titel 'Hoofdbrekers' door het le
ven gaat. Ook op diverse scholen
die in de avonduren een cursus
Russisch voor volwassenen verzor
gen, wordt deze methode gebruikt.
Alleen al de zin 'stap voor stap' le
vert de nodige problemen op voor
de beginner: bij ons staat er twee
keer hetzelfde woord voor 'stap',
in het Russisch staat het tweede
'stap' in een andere naamval en is
het voor velen niet meer als 'stap'
herkenbaar. En laten we de Russi
sche variant voor 'hoofdbrekers'
maar helemaal buiten beschou
wing laten. In het eerste cursusjaar
althans.
De ellende begint al bij de rare let
ters. het cyrrilisch schrift. Dan de
eerste eenlettergrepige woordjes,
want met twee lettergrepen stuit je
al op de verspringende klemtonen,
die altijd indruisen tegen het Ne
derlandse gevoel. Maar als je de
klemtoon op de verkeerde letter
greep legt, kan het woord opeens
een heel andere betekenis krijgen,
hetgeen in sommige contexten be
paald op de lachspieren kan wer
ken, niet in de laatste plaats op die
van de docent. Daarentegen kun
nen de leerlingen hun lol weer
niet op bij het woordje 'kak', dat
gewoon 'hoe' betekent.
Nb
>geschoo t
tterdam
Omstre
ior ROB EDENS
;udium Generale', letterlijk
(rtaald Algemene Studie, is
onderwijsvoorziening
r elke universiteit geld
•r fourneert. Het doel van
idium Generale (SG) is de
itand tussen wetenschap en
enleving kleiner te
iken. De universiteiten van
hden, Delft en Rotterdam
achten elk op een eigen
jze inhoud aan dit streven
geven, met cursussen voor
■tenschappers, studenten en
nsen die doorgeleerd
bben.
is bedoeld als een aanvullende
derwijsvoorziening. Binnen de
ulteiten wordt vaak nauwelijks
blik over de eigen weten-
lappelijke muur geworpen, van-
ar dat vele studenten, maar niet
een studenten, de mogelijkhe-
i die Studium Generale biedt
ikbaar aangrijpen om ook eens
andere vakgebieden kennis te
en. 'Studeren is meer dan het
ïalen van een diploma alleen!',
ireeuwen alle SG-folders.
iden heeft voor een vrij eenvou-
e opzet van SG gekozen. De
iversiteit van deze stad houdt
bij lezingenseries en openbare
erviews van iemand van de
versiteit met bekenden uit de
tenschappelijke, politieke of ar-
ieke wereld. Het programma
rdt samengesteld door eén com-
isie waarin alle faculteiten ver-
enwoordigd zijn door een lid
het wetenschappelijk perso-
il en door een student. De com-
Bie staat open voor ideeën en
gesties van wie dan ook.
et name de laatste vijf jaar is de
angstelling voor de activiteiten
toegenomen", zegt Letitia
it, stafmedewerkster van SG in
den. Volgens Smit bezoeken
[eveer net zoveel mensen van
ten de universiteit als studen-
de lezingen en openbare inter-
vs. „Maar de mensen van bui
de universiteit die belangstel-
tonen hebben over het alge-
en wel een academische of hbo-
eiding achter de rug. Het is ook
onze eerste doelstelling om
nsen van buiten de universiteit
dienen. De opzet van SG is nu
maal zo dat alleen een groep
■llectuelen geïnteresseerd is.
moet ik erbij zeggen dat dit
universiteit tot universiteit
verschillen".
dré van der Wateren (27) is stu-
politicologie in Leiden. Dit
rjaar volgde hij een lezingency-
i over mensenrechten, en
Ier volgde hij een aantal lezin-
over de islam. Hij heeft ge-
igde gevoelens over het gebo-
e. „Aan de ene kant is het leuk
iets te weten te komen over
onderwerp waar je tijdens je
lie nauwelijks mee te maken
gt. Maar aan de andere kant
dt de stof wel vrij oppervlak-
behandeld. Het gaat niet echt
en dan kom je als gevorderde
lent niet echt aan je trekken",
denkt hij dat de lezingen voor
enstaanders heel leuk zijn.
ist omdat het niet zo diep gaat
de onderwerpen heel breed en
uit verschillende invalshoeken
De door
Studium
Generale
georga
niseerde
lezingen
worden
door zowel
studenten
als niet-
studenten
bezocht.
STUDIUM GENERALE: MEDIUM TUSSEN UNIVERSITEIT EN BUITENWERELD
benaderd worden, leer je in korte
tijd heel veel".
Ideologische drijfveer
Ook in Delft is de verhouding tus
sen bezoekers van binnen en bui
ten de universiteit ongeveer fifty-
fifty. „Het verschilt natuurlijk van
avond tot avond. Vorig jaar had
den we een lezingcyclus over filo
sofie. De belangstelling was groter
dan er plaatsen zijn in het Waag-
theater in Delft", zegt Pauline
Harmens van het SG-bureau in
Delft. „Als er echter een technisch
onderwerp aan de orde is, bijvoor
beeld telematica, is de belangstel
ling niet zo groot, en bovendien
zijn er dan eigenlijk alleen maar
studenten".
Gemiddeld komen in Delft zo'n
vijftig mensen op de activiteiten
af. „De sprekers krijgen altijd de
opdracht mee dat de lezing in
principe door een leek, dat wil
zeggen een eerstejaars student, ge
volgd moet kunnen worden. Maar
dat lukt de ene spreker nu een
maal beter dan de andere", zegt
Harmsen.
Het zijn lang niet allemaal studen
ten van de Technische Universiteit
die onderdelen .van het SG-pro-
gramma volgen. „ïn Delft zitten
ook een lerarenopleiding en een
hts waarvan de studenten massaal
toestromen. Maar ook zie je oudere
mensen die bijvoorbeeld met de
vut zijn en moeders waarvan de
kinderen de deur uit zijn en nooit
tijd hebben gehad om te studeren".
Hoewel ook in deze (technische)
universiteitsstad de nadruk ligt op
lezingen, wordt getracht zoveel
mogelijk voorstellingen en ten
toonstellingen te organiseren.
In Delft zit achter het SG-pro-
gramma een ideologische drijfveer.
„Wij als SG hebben de overtuiging
dat om een goede wetenschapper
te zijn je ook maatschappelijk, cul
tureel en politiek bewust moet
zijn. Als intellectueel heb je toch
een bepaalde verplichting ten op
zichte van de maatschappij. Wij
proberen ervoor te zorgen dat stu
denten ook eens verder kijken dan
hun eigen vakgebied lang is", zegt
Harmsen, die samen met vier an
deren part-time het bureau SG be
mant. Dit met name om „met zo
veel mogelijk disciplines" verte
genwoordigd te zijn op het bureau.
Hoewel op de universiteit in Delft
eigenlijk alleen maar technisch
onderwijs gegeven wordt, is het
zeker niet zo dat SG haar onder
werpen ook in deze hoek zoekt
„Juist omdat dit een technische
universiteit is, proberen wij zoveel
mogelijk alfa- en gamma-onder-
werpen in het programma op te
nemen". Ook streeft SG Delft er
naar zoveel mogelijk op de actuali
teit in te spelen. Zo is er vorig jaar
veel aandacht besteed aan Oost-
Europa.
Intellectualistisch
De Erasmus Universiteit van Rot
terdam heeft volgens Marianne
Ketting, hoofd SG Rotterdam, een
groot nadeel: „Deze universiteit
kent twee grote traditionele facul
teiten: de economische en de juri
dische. En daar zitten nou net niet
de studenten die breed geïnteres
seerd zijn. 'Kan ik het wel op mijn
cv vermelden', zijn zo'n beetje de
enige overwegingen die tellen
voor deze studenten".
Toch worden de activiteiten van
SG druk bezocht. Ook in Rotter
dam is de belangstelling voor on
geveer de helft afkomstig van stu
denten, de andere helft van buiten
de universiteit. De niet-studenten
zijn, net als in Leiden en Delft,
overwegend mensen die doorge
leerd hebben. „Maar dat geeft toch
helemaal niets. We organiseren nu
eenmaal wetenschappelijke lezin
gen, en die zijn niet toegankelijk
voor iedereen'aldus Ketting. La
chend vertelt ze dat zelfs studen
ten nogal eens klagen over het te
hoge niveau van de lezingen.
..Zelfs de folders waarin we de ac
tiviteiten aankondigen vinden ze
soms te intellectualistisch Maar
dat zegt meer over het niveau van
de huidige studenten dan over de
activiteiten", voegt ze er gerust
stellend aan toe. Wel doet het haar
deugd „dat studenten de filosofie
weer aan het ontdekken zijn".
Met name de wat meer luchtige
onderwerpen („wetenschap met
een knipoog") slaan in Rotterdam
aan. Vorig jaar was er een serie
'Wetenschappers over liefde', met
andere woorden: een chemicus
over liefde, een econoom over lief
de, een bestuurskundige over lief
de, een bioloog over liefde, etcete
ra. „De zaal zat keer op keer
stampvol, er moesten zelfs mensen
onverrichterzake huiswaarts ke
ren", aldus Ketting.
SG van de Erasmus Universiteit
kent een aparte muziekafdeling.
Door deze afdeling worden cursus
sen jazz en geïmproviseerde mu
ziek, solfège, stemvorming, vocale
percussie, muziekgeschiedenis en
een operacyclus georganiseerd.
Ook kan er tegen een geringe ver
goeding in een studieruimte piano
gespeeld worden. De cursussen die
de muziekafdeling verzorgt zijn
echter in de eerste plaats toegan
kelijk voor studenten, en pas als er
nog plaatsen over zijn ook voor
personeelsleden en andere geïnte
resseerden
Ouderenonderwljs
Naast de muziekafdeling kent SG
Rotterdam ook het Hoger Onder
wijs Voor Ouderen (HOVO). Deze
afdeling werd in 1988 opgericht en
sloeg meteen aan. Vorig (school)-
jaar volgden maar liefst 637 oude
ren één of meerdere cursussen. De
verwachting is dat gezien de ver
grijzing en het stijgen van het op
leidingsniveau binnen de groep
ouderen de behoefte aan dit on
derwijs de komende jaren waar
schijnlijk nog zal toenemen. Om
deze reden wordt er momenteel
binnen alle universiteiten nage
dacht over een dergelijke vorm
van onderwijs voor ouderen, waar
bij Teren om het Ieren', en onder
wijs 'genieten' in de meest letterlij
ke zin van het woord centraal
HOVO heeft twee doelgroepen
voor ogen. Mensen van vijftig jaar
en ouder die wel beschikken over
de nodige intellectuele vermogens
maar door wat voor omstandighe
den dan ook geen academisch on
derwijs hebben gevolgd, en men
sen van vijftig jaar en ouder die
wel een academische opleiding
hebben genoten maar zich nu wil
len oriënteren in andere weten
schappelijke disciplines of hun
oude kennis willen reactiveren
en/of aanvullen. Ouderen die een
cursus willen volgen moeten hier
voor echter wel in de buidel tas
ten. De kosten zijn driehonderd
gulden per cursus ('werken met
computers' kost vierhonderd gul
den), maar het is in incidentele ge
vallen mogelijk een inkomensaf
hankelijke korting te genieten.
Geïnteresseerden
Mensen die belangstelling hebben
voor de programma's van Studium
Generale van de universiteiten
van Leiden, Delft of Rotterdam,
kunnen zich abonneren op alle fol
ders die het SG uitgeeft. Voor stu
denten is dit gratis, voor mensen
van buiten de universiteit kost dit
vijftien gulden (per academisch
jaar).
Voor meer in forma lie: Rijksuni
versiteit Leiden: Studium Genera-
Je, Kloksteeg 25 2311 SK Leiden,
tel. 071 - 27.72.99.
Technische Universiteit Delft: Stu
dium Generale Kanaahvee 2b
2628 EB Delft. tel. 015 - 78.52.35.
Erasm usuni versiteit Rot te rda m
Studium Generale Postbus 1738.
3000 DR Rotterdam, tel 010 -
408.11.44.
