Boeren balen
van ballon-
vaarders
finale
re
Aanwas
van aantal
ooievaars
zet door
foridóeSowiarit
iGINA
ur
DP
digc
iteen-
ïoeve
i van
t-
OVERLAST FORS GESTEGEN
ZATERDAG 17 AUGUSTUS 1991 PAGINA 23
Hangen in een mandje aan een hete-luchtballon. Glijden over
grazige weiden. Koeien die nieuwsgierig meelopen. Een
droom voor de ballonvaarder, maar een nachtmerrie voor
boeren en natuurbeschermers. Het vredige varen leidt bij
koeien soms spontaan tot een miskraam. Paarden lopen van
schrik in het prikkeldraad en broedende vogels in natuurge
bieden verlaten hun nesten voorgoed. Het aantal ballonvaar-
ders stijgt explosief, het aantal klachten ook. Als het zo door
gaat, wordt het oorlog, meldt een boze veehouder uit het vaak
door ballonnen getroffen Eemnes. Is Nederland te klein voor
de ballonvaart?
DIGE
singen
epteerf
tie wel
akantie
u deze
e buur,
doorg
gebru
EEMNES - Het Schiphol van de
ballonvaart is de vlakke, bijna
boomloze Eempolder. Veel ballon-
vaarders hebben geen zin om het
verder op de route gelegen Gooi
meer over te steken, dus gebruiken
ze de groene weiden als landings
baan. Tot groot verdriet van de
veehouders uit de gemeente Eem
nes. Die vervolgens hun burge
meester met succes de barricade
opstuurden.
Veehouder J. Hilhorst kan prachtig ver
halen over zijn botsingen met ballon-
vaarders. „Het is schering en inslag. Op
een mooie zomeravond landen zeven a
acht ballonnen bij ons in het gebied. En
daarbij wordt zoveel schade aangericht.
Dat bedrag kunnen we samen niet op
één avond opmaken", vertelt hij uitno
digend. De afgelopen twee jaar leed hij
zevenduizend gulden schade door de
ballonsport. Dit jaar valt het mee met de
overlast, want de wind komt niet uit de
goede hoek, verklaart hij.
Twee jaar geleden landde een ballon bij
Hilhorst achter de boerderij in d<
men. Daardoor braken de op hol i
gen koeien door de staldeuren heen
..Twee koeien bloedden aan de spenen.
Die ballonvaarder zag uiteraard wel dat
ik boos was. Hij gaf een dot gas en vloog
weer omhoog. Een kennis van mij had
veertig ganzen. Een ballon landde op een
dag in de buurt. De ganzen vlogen weg,
nou, hij heeft ze nooit meer terugge
zien".
Volgauto's rijden na de landing het land
op om de ballon weer op te halen en
vernielen daarbij de te velde staande ge
wassen. Ook het nieuwsgierige publiek
dat het land inloopt, richt schade aan.
Hilhorst heeft de volgauto van een bal
lonvaarder uit Hilversum proberen te
gen te houden door zijn trekker met
giertank voor het hek te zetten. Maar de
ballon werd na een-scheldpartij over de
sloot gedragen en de auto kwam het ge
vaarte alsnog via een andere weg opha
len. Onbeschoft, vindt Hilhorst dat.
Fles jenever
De enige manier om de ballonvaarders
tot betalen te dwingen is ze op heterdaad
betrappen, weet Hilhorst uit ervaring.
„Ze beloven van alles, maar betalen
niet. Als de beesten in paniek raken,
moet ik er eigenlijk gelijk heen. Want als
ik de volgende ochtend een onderkoeld
geraakte pink in de sloot vind of in het
prikkeldraad gewikkeld aantref, wordt
het aanwijzen van de schuldige een stuk
moeilijker. Dan is het mijn ja' tegen het
'nee' van de piloot. Maar ik kan niet de
hele avond in de polder gaan staan. Ik
heb wel wat anders te doen. Ik heb ook
geen zin om bij een schade van twee
honderd gulden de zaak voor de rechter
te laten komen. Een advocaat is daar
voor te duur".
Agrarische standsorganisaties kaarten de
overlast regelmatig aan. Ook het Land
bouwschap heeft al een keer aan de bel
getrokken. Burgemeester A. de Leeuw-
Mertens van Eemnes staat volledig ach
ter de agrariërs. „Schade wordt onzake
lijk afgedaan met een fles jenever of zo.
Ballonvaarders denken dat de boeren
het nog steeds leuk vinden als ze op hun
grond landen. Koeien die op tilt slaan,
met uiers in het prikkeldraad terechtko
men, dat is niet zo fijn, dat betekent ein
de koe, hoor".
Ze voerde gesprekken met de Koninklij
ke Nederlandse Vereniging voor Lucht
vaart (KNVvL), schreef met de burge
meester van Hilversum, waar veel bal
lonvaarders opstijgen, en de gedeputeer
de van de provincie Utrecht een brief
naar minister Maij. Het trio wil regels
om „notoire overtreders in hun kladden
te pakken". Voorgesteld wordt om het
aantal opstijgingen te beperken. Burge
meesters van de 'startgemeente' moeten
daarvoor namelijk eerst toestemming ge
ven. Een landing moet ook bij de 'start-
gemeente' worden gemeld. Tezamen met
een duidelijker kenteken op de ballon
nen is bij schade de ballonvaarder ge
makkelijker te achterhalen. En een wet
telijk verplichte verzekering kan de scha
declaim vervolgens betalen. De Leeuw-
Mertens benadrukt qat ze geen heksen
jacht wil beginnen tegen ballonvaarders,
maar de sport moet wel „een aardigheid
blijven voor iedereen".
Schadeclaims
Het gemopper van Eemnes helpt enigs
zins, het bij de Eemner boeren beruchte
ballonvaartbedrijf Wiegers uit Hilver
sum landt er bijvoorbeeld niet meer.
Ankie Wiegers zegt „ooit" wel eens pro
blemen met agrariërs te hebben gehad.
„Het zijn incidenten; de meeste boeren
zijn aardig. Schadegevallen worden bij
ons altijd naar volle tevredenheid opge
lost. En als het om een groot bedrag gaat
betaalt de verzekering. Het grootste pro
bleem zijn de boeren die geld vragen
voor een landing, ook als er geen schade
is. Sommigen vragen honderd tot dui
zend gulden. Dat betalen is natuurlijk
kolder. We maken vijfhonderd vaarten
per jaar. Iedere dag hebben we twee tot
drie ballonnen in de lucht. Er zijn best
wel eens boze boeren geweest. Achteraf
bleek dan dat zo'n boer een slecht sei
zoen had gehad".
Verzekeringsmaatschappij De Zwolsche
Algemeene in Nieuwegein biedt zo'n
ballonvaardersverzekering en verwerkt
jaarlijks enkele tientallen schadeclaims.
Daarbij gaat het om enkele tienduizen
den guldens, vertelt chef schade F. Kil-
winger. De meeste schade wordt veroor
zaakt bij de landingsprocedure. „Var
kens die massaal op de vlucht sloegen na
een landing bij een fokkerij. De beesten
werden tot ver in de omgeving terugge
vonden. Een landing in een eendekooi
zorgde ervoor dat de 'staleenden' er van
door gingen, waardoor de wilde eenden
en de bron van inkomsten eveneens ver
dwenen. Dat leverde een schadeclaim
van 20.000 gulden op", herinnert de
chef zich als excessen. Maar over het al
gemeen valt het reuze mee. Vergeleken
met vijf jaar geleden is het aantal scha
declaims wel toegenomen, evenals het
aantal verzekerden, maar de maatschap
pij ziet nog geen reden om de premie te
verhogen.
Overdreven
Wordt het geklaag dan overdreven? Nee,
vindt de Rijkspolitie dienst luchtvaart-
onderzoek op Schiphol. De dienst houdt
sinds 1989 een eindeloze lijst bij van
meldingen. Vorig jaar werden tachtig
klachten ingediend, halverwege dit jaar
stond de teller al op zestig. Het aantal
ballonvaarders is ook fors gegroeid. Wa
ren er in 1962 nog maar twee, iri 1977
waren dat er al negen. Ondertussen be
droeg in 1990 het aantal ballonnen 145
en dit jaar staan er 153 geregistreerd.
Het aantal ballonvaarten bedraagt zo'n
zesduizend per jaar. De overlast is het
grootst in de omgeving van het Gooi,
daarna volgen Twente en Zeeuws-Vlaan-
deren.
„Het aureool van die mooie vredige
sport is er wel af', vindt woordvoerder
A. de Jong. Hij wijt de explosieve groei
aan de commercie. Iedere zichzelf res
pecterende middenstandsvereniging wil
een ballon boven de braderie. Bedrijven
willen met naam of beeldmerk op de
ballon en zijn bereid de aanschaf van
het gevaarte te financieren. Voor een
beetje ballon wordt al gauw honderddui
zend gulden neergeteld. Toch is het een
vorm van reclame die nog altijd goedko
per is dan een paginagrote kleurenadver-
tentie in een landelijk dagblad. „Er zijn
ballonvaarders die zo miljoenen omzet
per jaar binnenhalen. Stel dat ze vier
vluchten op een dag maken en dat ze per
keer zes passagiers meenemen die elk
grif 400 gulden neertellen. Tel uit je
winst".
De wettelijke regels voor het ballonva
ren zijn na het behalen van het brevet
eigenlijk minimaal. Landen binnen de
bebouwde kom, op industrie-, haventer
reinen en openbare wegen is verboden.
De vlieghoogte boven bebouwing moet
300 meter zijn en boven onbebouwd ge
bied 150 meter. De KNVvL heeft daar
naast gedragsregels opgesteld. Zoals het
zorgvuldig afhandelen van schade, het
toestemming vragen om met de volgau
to het terrein op te rijden en het vermij
den van natuurgebieden.
Hoofdschuldige
Het ontbreekt de dienst aan middelen
om te controleren, geeft de woordvoer
der als volgende probleem aan. „Bij een
voorbereidingshandeling voor de lan
ding mag je lager vliegen dan 150 meter.
Als de landingsplek niet goed blijkt, mag
je weer stijgen. Maar toon achteraf maar
eens aan of dat voor de landing of voor
de lol gebeurt. Ballonvaarders hebben
geen hoogte- of snelheidsmeters aan
boord. Intrekken van het brevet na een
aantal overtredingen is ook geen oplos
sing, dat mag bovendien niet. Het is de
opdracht van de KNVvL om opvoedend
bezig te zijn, de mentaliteit te verande
ren", wimpelt de dienst het probleem
van de overlast enigszins af.
P. Kok uit Steenderen is het daar abso
luut niet mee eens. „De Rijksluchtvaart
dienst schuift het probleem al jaren voor
zich uit: de dienst is hoofdschuldige
nummer één. Na het examen voor het
brevet laten zij de mensen los op aller
hande materiaal. Terwijl die mensen
daarvoor nog niet de kwaliteit hebben.
Vergelijk het met een piloot die zijn bre
vet heeft gehaald voor een klein sport
vliegtuigje en vervolgens in een Boeing
747 stapt. Vooral in het Gooi zitten wat
zwakkere broeders", weet de ballonvaar
der annex instructeur. Kok is trots op
zijn vijfhonderdste schadevrije vaart die
hij deze week heeft voltooid. Nu ballon
vaarders in Eemnes niet meer gewenst
zijn, breidt de 'vlek' zich uit naar
Utrecht, Harmeien, Amersfoort en Ede.
Kok hoopt dat de Achterhoek „ver
schoond blijft van deze ellende".
Slechte naam
Dc overheid moet handelend optreden,
niet de KNVvL, waarvan hij zelf lid is.
De ANWB maakt toch ook niet de ver
keersregels, geeft hij als argument. Kok
maakte in 1988 een rapport over de pro
blematiek met daarin voorstellen ter
verbetering. Na tweeëneenhalf jaar kreeg
hij antwoord van de minister, maar er is
nog maar weinig gebeurd. „Het enige
waar we nu in geslaagd zijn is een vaart-
registratie op vrijwillige basis. Ik ver
moed dat eenderde van de vluchten is
geregistreerd en tweederde niet". De re
gistratie moet wettelijk worden ver
plicht. Hij wil ook dat de opleiding van
de toekomstige piloten wordt verbeterd
en dat de huidige piloten worden bijge
schoold. Bovendien moeten piloten 'nee'
leren zeggen tegen de sponsor of passa
giers. Zodat als het weer niet geschikt is,
er niet gevaren wordt.
„De standaard in Nederland wordt niet
bepaald door de vijfenzestig goede pilo
ten die varen, maar door de vijf slechte.
De schade die ze maken in het Gooi
wordt opgelost door snel weg te wezen.
Zo krijg je een slechte naam. En omdat
ze hun brood eraan moeten verdienen,
wordt bij slecht weer ook gevaren met
alle extra risico's van dien. Die mensen
moeten de lucht uit. En de overheid
moet daarvoor zorgen. Ik kan ze toch
moeilijk uit de lucht slaan".
En wat vindt de KNVvL er nu zelf van?
De klachten zijn bekend, zegt secretaris
M. Hulsbergen. „We zijn er dag en nacht
mee bezig om het te voorkomen. Een
groot deel van de klachten is overdre
ven. Er zijn schadegevallen en er is wel
eens een koe verdronken. En dat vinden
we heel erg". Door middel van voorlich
ting aan ballonvaarders wordt getracht
zo goed mogelijk vaargedrag bij te bren
gen en de schade zoveel mogelijk te be
perken. Het opvoedadvies van de Rijks
politie dienst luchtvaartonderzoek
neemt de vereniging dus wel ter harte.
Dan nog blijft een handvol piloten over
die het niet zo nauw neemt met ander
mans eigendom en het zo verpest voor
de rest van Nederland.
Reparatiesetje
„Negentig procent denkt niet 'kom laten
we eens koeien gaan jagen'. Je hebt ook
van die grappenmakers die gaan 'hop
pen' van weiland naar weiland, over
houtwallen en sloten heen, tot grote hila
riteit van de passagiers. Je kunt de bal
lon en de landing tot op de centimeter
nauwkeurig regelen. Je kunt hoogstens
de landing verkeerd inschatten. En dan
ga je met je ballon door de omheining.
Ik heb altijd een reparatiesetje bij me.
Voordat we het land uitgaan, is de scha
de gerepareerd. Ik ben een paar keer in
Eemnes geland, maar ik heb slechts één
keer een boze boer gehad. Die zei dat
zijn kalveren niet meer wilden drinken.
Ik vroeg toen waar de man woonde; dat
bleek drie kilometer verderop. Dat is na
tuurlijk nonsens".
Er zijn vaker boeren die vermeende
schade claimen, legt Hulsbergen de
schuld ook bij de boeren. Hij heeft er
zelf iiïmiddels 850 ballonvaarten opzit
ten. „Jk ben zelf een keer in hoog gras
geland. Toen vroeg de boer duizend gul
den voor twintig vierkante meter gras.
Veel te veel, zo'n twintig gulden is ruim
voldoende. Of de boer die zelf zijn om
heining repareerde en daar een belache
lijk bedrag van 600 gulden voor vroeg.
Ik landde een keer in de maïs; voor een
vierkante meter vroeg de man 250 gul
den^ terwijl het 35 cent waard is. We
hebben een lijst afgedrukt in ons club
blad \van een verzekeringsmaatschappij.
Daarpp staan de priizen per hectare.
Dan Hennen de ballonvaarders zelf uit
rekenen wat ze moeten betalen bij scha
de".
In bet najaar start de KNVvL met een
voorlichtingscampagne voor de boeren.
Verder wordt een ontmoedigingsbeleid
gevoerd. Enthousiastelingen wordt ver
teld dat het halen van een brevet zeker
een ton kost. Dat is vaak al genoeg. Ver
der is afgesproken dat een ballonvaarder
één keer per twee jaar een ander mag op
leiden. Zo wordt Nederland niet te klein
voor de ballonvaart.
PROJECT
VOGELBESCHERMING
SUCCESVOL
DEN HAAG - De Vogelbescher
ming is tevreden over het project
om meer ooievaars in de natuur te
krijgen. In 1969, toen de wilde
ooievaar vrijwel geheel uit ons land
verdwenen was, werd een project
gestart om de ooievaars terug te
krijgen. Dit jaar zijn er meer dan
250 jonge ooievaars bijgekomen.
Als de gunstige ontwikkeling doorzet
mag verwacht worden, dat de ooievaar
in de nabije toekomst, net als vroeger,
weer in veel dorpen, zoals de laatste we
ken in Zoeterwoude, kan verschijnen.
Augustus zal dan weer de maand zijn,
waarin de ooievaars zich massaal verza
melen voor de trek naar het zuiden.
Niet alleen zijn er dit jaar voor het eerst
meer dan honderd vrij vliegende broed-
paren geteld, maar ook blijken de nako
melingen van deze vogels echte trekvo
gels te zijn. Net als hun wilde soortgeno
ten.
Vogelbescherming heeft vastgesteld dat
deze nakomelingen niet alleen over Eu
ropa uitzwerven, maar tot diep in Afrika
terecht komen. Na eerdere terugmeldin
gen uit Marokko is begin dit jaar een
ooievaar gesignaleerd in Mali, zij het dat
deze werd doodgeschoten. Het betreffen
de dier was in 1989 geboren in het bui
tenstation De Lokkerij in de buurt van
het Overijsselse Staphorst en werd op 8
februari geschoten in Diabique in Mali.
Volgens Kees Vos, de projectleider van
het ooievaarsintroducticprogramma,
werd aanvankelijk nog wel eens getwij
feld of al die honderden vrij vliegende
ooievaars afkomstig van het project en
.geboren in de buitenstations of nesten in
de omgeving daarvan, wel als echte
ooievaars aangemerkt zouden kunnen
worden. „Uit het trekbeeld van deze
ooievaar blijkt echter", stelt Vos tevre
den vast, „dat zij zich in dit opzicht niet
onderscheiden van wilde vogels en ver
Afrika intrekken om te overwinteren".
Van de 150 vrij vliegende ooievaars, die
er vorig jaar bijkwamen, is het grootste
deel op trek gegaan.
Nog steeds komen tijdens de trek veel
jonge vogels om. Soms door elektrocutie
via hoogspanningsleidingen, soms door
afschot, maar ook door het eten van ver
giftigd voedsel. Voor Vogelbescherming
is dat aanleiding ook buiten de grenzen
van Nederland waakzaam actief te blij
ven.
Tegelijkertijd is het belangrijk, dat op
grote schaal in veenweidegebieden en ui
terwaarden biotoopverbeteringen plaats
vinden.
Kees Vos: „We wachten met spanning
op de terugkomst van de vogels, die drie
of vier jaar geleden zijn vertrokken. Pas
na vier jaar zijn ze volwassen, tot die
tijd zwerven ze in Afrika en Europa
rond. Niet allemaal weten ze de weg
naar huis dan nog te vonden. Zo zijn er
ooievaars teruggemeld, die in Duitsland
zijn gaan broeden".
nt
BS
Beeld van het ooievaarsdorp in Groot Ammers.
