Rubbertappers
zijn de beste
boswachters
1482: De heldendood
van Jan van Schaffelaai
£1
BINNENLAND
STAPPEN
item.
KONG
[ongele
Inese
tonder
jen oos
Ing he
Ijk 2]
Lord 1
1 dat
storm
fcevonc
I in ee
le re
l waai
rs, vli
Lintig
golvi
bten t
Inderd
r uur
I het r
Nederlandse medicijnen voo
ziekenhuizen in Sovjetunie
ZEIST De stichting 'Voed
selhulp aan Russen' gaat van
eind september tot het eind
van dit jaar een grote hoeveel
heid medicijnen vervoeren
naar de Sovjetunie. De medi
cijnen zijn bestemd voor 125
ziekenhuizen in diverse repu
blieken van de Sovjetunie.
Daar is volgens het Sovjet
dagblad Pravda momenteel
sprake van een groot tekort
aan medicijnen en medische
apparatuur. Voorzitter jhr.mr.
F.O.J. Sickinghe van de stich
ting heeft de tekorten zelf ook
geconstateerd.
De stichting heeft volgens Sic
kinghe de medicijnen voor een
zeer scherpe prijs kunnen in
kopen. „Er zat zelfs een ele
ment van schenking in. We
hebben nu meer medicijnen
kunnen kopen dan we gehoopt
hadden".
in£ Zee
y pddinc
bems
De verdeling van de me'' °1e
nen en andere medische F1
middelen zal gebeuren inr
wezigheid van Nederig
begeleiders die Russisch f
ken.
Begin juni werd een ei
(symbolische) hopypplhpirij
dicijnen overgedragen, tei
legenheid van de officiëlll/Q
sluiting van een voedser
pactie, die eind vorig jaa
ons land gehouden werdSg
gelopen voorjaar werden iNfl
taal 100.000 voedselpakkf^^
all kilo afgeleverd aan I
aal zwakkeren in de
nie. Binnenkort zal echteflP\\
14 ton melkpoeder en 2:
pakken koffie worden j
verd aan bewoners van di r
gio Moskou en 20 ton kirtf -
voedsel voor Wit-Ruslandft,
Ook ademonderzoek dronken schippeil
DEN HAAG Een schipper die kennelijk onder invloedH
schip bestuurt, kan in de toekomst worden gewongen me"
werken aan een ademonderzoek. Dat blijkt uit een AlgerA
Maatregel van Bestuur die gisteren door het kabinet is goeL^gg
keurd. Volgens het voorstel van de ministers van justitie en Ij j
keer en waterstaat kan een opsporingsambtenaar die de verfneür
king koestert dat een schipper onder invloed verkeert, |ur
dwingen zijn vaartuig af te meren en meenemen voor hetUg^
dergaan van een ademanalyse, zoals dat nu ook in het weg).. ee|
keer gebeurt.
CfiidóeSou/icwit
Gewonden bij gasexplosie In '92 extra controle illegaal werk nodig
VENLO Door nog onbekende oorzaak
heeft zich gistermiddag in een leegstaande
woning in Venlo een gasexplosie voorge
daan. Daarbij werden drie personen ernstig
gewond. Zij zijn naar brandwondencentra
elders in Nederland overgebracht. Twee in
de buurt spelende kinderen van vijf en
twaalf jaar werden licht gewond. De zwaar
gewonden zijn twee inwoners van Venlo
van 43 en 44 jaar en een man uit Maasbree
van 56 jaar. De laatste man, monteur van
het Energiedistributiebedrijf Plem Venlo
(EPV) was samen met zijn 44-jarige collega
naar de woning gekomen om te zien waar
de door omwonenden waargenomen pene
trante gaslucht vandaan kwam. Bij het be
treden van de woning deed zich meteen
een ontploffing voor. De oorzaak is nog on
bekend.
DEN HAAG Het wegvallen van de grenzen binnen de Euro
pese Gemeenschap maakt extra controle op illegaal werk door
buitenlanders nodig, zo schrijft de Dienst Inspectie Arbeidsver
houdingen (DIA) in haar jaarverslag, dat minister De Vries van
sociale zaken gisteren heeft aangeboden aan het parlement.
Na 1992 is vrij verkeer van personen binnen de EG mogelijk.
Een van de gevolgen daarvan kan zijn dat steeds meer Oosteu
ropeanen hun heil in ons land gaan zoeken. Nu al worden in
diverse sectoren in ons land - onder andere de agrarische sec
tor, de loonconfectie en de metaal - goedkope illegale arbeids
krachten te werk gesteld. Hierdoor worden andere arbeids
krachten verdrongen, aldus de DIA, en dat staat een effectieve
aanpak van de werkloosheid in de weg. Vorig jaar werden 325
processen verbaal opgemaakt tegen werkgevers die werknemers
in dienst hadden zonder de daarvoor vereiste vergunningen. In
1989 waren dat er 444. Volgens een woordvoerder van sociale
zaken hoeft dit niet te duiden op een afname van de illegale ar
beid. Hij wijst erop dat het werk voor de DIA ingewikkelder is
geworden als gevolg van het inschakelen van loonbedrijven in
de landbouw en onderaannemers in de bouw.
Open dag van de landmacht
gewijd aan veranderingen
DEN HAAG De open dag van de Koninklijke
Landmacht wordt dit jaar op 24 augustus in Ede
gehouden. Het thema is „De Koninklijke Land
macht in beweging" met het oog op de veranderde
politieke en militaire verhoudingen en de invloed
daarvan op de landmacht.
Op het kazernecomplex Ede-Oost wordt een pre
sentatie gegeven van de defensieplannen voor de
komende jaren en het Nederlandse optreden tij
dens de Golfcrisis en de nasleep daarvan. Ook zul
len onder meer gevechts- en transporthelicopters
worden getoond, materieel dat de aangekondigde
luchtmobiele brigade van de landmacht nodig zal
hebben.
Cavalerie, infanterie en genie zullen demonstra
ties geven en er zijn nieuwe terreinvoertuigen en
een satellietgrondstation te zien.
VRIJDAG 16 AUGUSTUS
NOVIB OP DE BRES VOOR
TROPISCH WOUDBEWONERS
Idoor
KARIN VERAART
DEN HAAG „Duur
zaam bosbeheer betekent
vóór alles: stoppen met
kappen. Duurzaam kap
pen bestaat niet". Max
van den Berg, algemeen
secretaris van de Novib,
de Nederlandse Organisa
tie voor Internationale
Ontwikkelingssamenwer
king is er duidelijk in: Ne
derland moet stoppen met
de import van tropisch
hardhout.
Hij is net terug van een week
Brazilië en Uruguay, waar hij
weer eens goed met de neus op
de feiten is gedrukt: de vernie
tiging van het woud gaat door
en daarbij de vernietiging van
de oorspronkelijke bewoners,
de indianen en de rubbertap-
De term duurzaam beheer
komt uit een ambtelijke koker.
Dit voorjaar schreven minister
Pronk van ontwikkelingssa
menwerking en staatssecreta
ris Gabor van natuurbeheer
een brief naar de Tweede Ka
mer waarin zij voorstellen dat
Nederland vanaf 1995 alleen
nog maar tropisch hout impor
teert dat duurzaam beheerd
wordt. Daarbij wordt voor
elke gekapte boom een nieuwe
geplant.
„Wat er gebeurt", aldus Van
den Berg, „is dat er hele stuk
ken worden volgezet met
nieuwe Eucalyptus aanplant.
Die bomen onttrekken veel
water aan de grond, met het
gevolg dat bepaalde boom- en
plantensoorten niet meer kun
nen leven in dat gebied. Zo
heb je in het grensgebied van
Brazilië met Uruguay de Ba
rbados, een prachtig Biesbos
achtig gebied, met veel riet,
water. In de nabijheid zijn Eu
calyptussen en rijstvelden ge
plant, en zie, dat gaat fout.
Hele stukken vruchtbare
grond veranderen in vervuild
gbied. Noem dat maar duur
zaam beheer".
Degenen die werkelijk duur
zaam beheren dat zijn de oor
spronkelijke bewoners, meent
Van den Berg, de tropische
bosbewakers zoals hij ze
noemt. De indianen, de rub
bertappers. Met het Amazone
woud worden ook zij bedreigd.
Van den Berg zocht hen op, op
uitnodiging van onder meer de
IAMA, de organisatie waarin
zij zich hebben verenigd om
zowel in eigen land als daar
buiten aandacht op hun benar
de positie te kunnen vestigen.
Hulp is broodnodig, meent
Van den Berg. In het Amazo
negebied zijn in totaal nog
maar 200.000 indianen over,
levend in stammen die in
grootte variëren van 300 tot
9000 leden. De Yanomani-stam
telt nog maar 9000 leden, van
wie een groot deel lijdt aan
malaria. Van een andere stam
hebben afgelopen periode heb
ben 65 vooral jonge mensen
zelfmoord gepleegd, in de
hoop op een beter leven in het
hiernamaals.
De indianen hebben de grond
waarop zij leven in vruchtge
bruik, maar in de praktijk
komt het erop neer dat ze
maar een halve procent van
het gebied waarop ze recht
hebben met erkende grond
rechten bewonen. En zelfs van
die armzalige halve procent
zijn ze niet zeker. Voor de vee
teelt worden steeds grote stuk
ken bos ontgonnen; na enige
tijd van intensieve veehouderij
is er van de grond niets meer
over en brandt men weer een
nieuw stuk af.
Daar komt bij dat grootgrond
bezitters en plaatselijke autori
teiten visioenen hebben van
grote projecten, bossen kap
pen, wegen aanleggen, het rij
ke westen nadoen. Een en an
der resulteert in indiaantje
pesten, een wreed spelletje dat
niet zelden uitmondt in aan
slagen en moordpartijen. Wat
overblijft is een stel volkomen
ontwortelde en vaak verloe
derde en zieke mensen.
Rubbertappers
De toekomst van een ander
deel van de oorspronkelijke
bevolking ziet er evenmin
rooskleurig uit. Van den Berg:
„De rubbertappers zijn niet
populair bij de plannenma
kers, en ook zij zijn regelmatig
slachtoffer van aanslagen; een
paar jaar geleden werd hun
voorman Chico Mendez ver
moord, zijn opvolger Osmarino
is dus een moedig man".
Vervolgens is gebleken dat
hun rubberhandel niet meer
uit kan. Velen zijn overgestapt
op het kweken en bewerken
van paranoten, wat een suc
cesvolle onderneming blijkt.
„Dat nu is duurzaam beheer",
zegt Van den Berg. „Je haalt
uit het woud wat erin zit". De
Novib wil de hulp aan het ge
bied intensiveren. Het parano-
tenproject behoeft steun, er
moet een basis komen van
waaruit de indianen hun
grondrechten kunnen opeisen,
er moet een gezondheidspro
gramma van de grond komen
en er moet een goede onder
handelingspositie voor de in
landers worden gecreëerd, zo
dat ze sterk staan tegenover de
SUSKE EN WISKE HET WITTE WIEF
Max van den Berg.
autoriteiten in binnen- en bui
tenland.
Per jaar ontvangt de Novib/
Gast aan tafel samen met drie
andere particuliere organisa
ties (ICCO, Cebemo en Hivos)
zes miljard gulden aan be
schikbare overheidsmiddelen
(zo n zes procent van het ont
wikkelingsbudget) voor pro
grammahulp. Voor specifieke
projecten is vervolgens nog
zo'n twee procent beschikbaar.
Daarnaast heeft de Novib ei
gen middelen uit opbrengst
van campagnes.
Uitwisseling
De organisaties financieren
via particuliere partnerorgani
saties in de ontwikkelingslan
den jaarlijks voor in totaal 500
miljoen gulden aan projecten.
Als een voordeel van het wer
ken in particulier verband
noemt Van den Berg het feit
dat op die manier de onder
kant van de markt wordt be
reikt: het geld gaat voor een
groot deel naar het versterken
van de organisatiekracht van
de mensen, de landlozen in dit
geval. „Novib werkt waar an
dere organisaties niet komen",
zegt hij trots.
Bovendien komen de midde
len bij hen terecht voor wie
het bestemt is, het gaat niet
naar een overheid, die het
vervolgens naar eigen goed
dunken uitgeeft.
In de loop der jaren is in de
meeste ontwikkelingslanden
een uitgebreid netwerk van
particuliere organisaties opge
bouwd. De contacten onder
ling zijn naar verhouding fre
quent, ondanks de soms primi
tieve communicatiemiddelen
en de gebrekkige infrastruc
tuur. Er zijn uitwisselingen, de
reis van Van den Berg is ook
in dit licht te bezien. „Het is
vaak belangrijk dat de over
heid van een land weet dat er
internationale aandacht is ge
richt op bepaalde misstanden
in dat land. Door de voorman
van de rubbertappers te bezoe
ken, weten zij dat deze man de
intrenationale belangstelling
heeft. Hem zo ineens te laten
verdwijnen wordt dan een
stuk riskanter".
Aarde-top
Begin september komt er een
foto: corné sparidaens
indianenhoofdman bij de No
vib op bezoek. Niet helemaal
toevallig: 9 september wordt
de nota 'Tropische bossen' in
de uitgebreide kamercommis
sie voor ontwikkelingssamen
werking behandeld. Voor de
Novib aanleiding om te begin
nen met een nieuwe campag
ne: 'Kappen met kappen II'.
Met als hoofddoelen een
fondswervende campagne en
een importstop op het hard
hout. „Niet dat verhaal van
duurzaam beheer. Gewoon
niet meer importeren, net als
met de olifantentanden". Van
den Berg denkt dat als Neder
land als grootste importeur
van Europa het voorbeeld
geeft, andere EG-landen zul
len volgen. Hij is optimistisch
over de acties: „In de Kamer
hebben we een stevige basis".
Maar hij kijkt al weer verder
vooruit: in juni volgend jaar
wordt de zogenoemde Aarde-
top gehouden in Rio de Janei
ro. Zo'n honderd regeringen
gaan onderhandelen over het
proces ter bescherming van de
aarde. De voorbereidingen
voor de Novib-lobby zijn al in
volle gang.
Veel toeristen bezoeken
een stad, dorp of streek
vanwege de natuurrijke
omgeving,
architectonische
bezienswaardigheden,
interessante musea of
vrolijke attracties zoals
een pretpark. In deze
serie komt echter een
ander type toerist aan
het woord: de
sensatiezoeker die nu
wel eens het fijne wil
weten van een
bloederige gebeurtenis
uit onze vaderlandse
geschiedenis.
Geen strafvervolging in salmonella-af faire Venlo
VENLO Tegen het bestuur,
de directie en individuele me
dewerkers van het verpleeg
huis „Maria Auxiliatrix" in
Venlo zal geen strafrechtelijke
vervolging worden ingesteld
voor de sterfgevallen, die
hoogstwaarschijnlijk te wijten
zijn aan voedselvergiftiging.
Dat heeft de Roermondse
persofficier van justitie, me
vrouw mr. E. van der Bijl, gis
teren meegedeeld. Een jaar ge
leden overleden 16 hoogbe
jaarde bewoners van het ver
pleeghuis en bleken er 154 be
smet te zijn met de Salmonella
D-bacterie na het eten van een
caramelpudding
Sluiting Wereld Jamboree
Koreaanse scouts overhandigen een fakkel aan de Nederlandse Leonie Schuur (rechts) en Edwin
Ruth. Dit gebeurde gisteren tijdens de sluiting van de 17e Wereld Jamboree in Mount Soraksan,
waaraan 20.000 scouts uit 129 landen deelnamen. In 1995 wordt de 18e Wereld Jamboree in Ne
derland gehouden. foto: anp
Idoor
RIK IN 'T HOUT
BARNEVELD De fantasie
is een meesterlijk verteller. In
gedachten zag ik altijd een
hoekige, uit ruwe stenen op
getrokken toren voor me, die
gedeeltelijk aan het oog werd
onttrokken door slierten
kruitdamp. Aan de voet ston
den in harnassen gestoken
soldaten, met dreigend gehe
ven speren. Zij tuurden om
hoog. Op de toren bevonden
zich ook soldaten, die op hun
beurt ingespannen naar bene
den staarden. Wat was er te
zien? Een forse man, even
eens gestoken in volle wapen
rusting, had zich zojuist in de
diepte gestort, een gewisse
dood tegemoet!
In het hedendaagse Barne-
veld herinnert nauwelijks nog
iets aan de heldendood van
Jan van Schaffelaar. Na enig
zoeken ontdek ik op een groot
en rustig plein een stenen
beeldje van een geharnaste
ridder. Peinzend kijkt de krij
ger vanuit zijn helm waarvan
het vizier omhoog is gescho
ven. Maar al wat hij nu ziet is
blik, geparkeerd blik. De ste
nen ridder staat er trouwens
nog niet zo lang. Pas in 1903
besloot de Vereniging Plaatse
lijk Belang dat Van Schaffe-
laar-toeristen toch iets moes
ten hebben om naar te kijken.
Maar de toren zelf dan!, zult u
zeggen. Staat die er dan niet
meer? Jazeker, maar daar valt
ook niet veel aan te zien. Het
is een kerktoren zoals er hon
derden in Nederland te vin
den zijn. Bovendien is het ge
bouw meestal stijf op slot.
Protestantse kerken openen
hun deuren alleen op zondag.
Geen toegang tot de 'Tatort'
dus vandaag.
Even later wordt mijn sensa
tiezucht toch nog een beetje
bevredigd. Pal naast de kerk
bevindt zich het Veluws mu
seum 'Nairac', genoemd naar
een vroegere burgemeester,
waar ik tegen de prijs van één
gulden naar binnen mag. En
waarachtig! In de grote zaal
bevindt zich een Jan van
Schaffelaar-hoekje. Enkele
schilderijen, manuscripten,
een opvallend klein harnas en
enige oude wapens proberen
iets te doen herleven van het
geen zich ruim vijfhonderd
jaar geleden vlakbij deze plek
heeft voorgedaan.
Hééft voorgedaan, ja, want
Jan van Schaffelaar heeft
werkelijk bestaan. In 1698 pu
bliceerde de Utrechtse hoogle
raar Anthonius Matthaeus een
kroniek, waarin uitvoerig
wordt bericht over de
Utrechtse oorlog, een onder
deel van de beruchte Hoekse
en Kabeljauwse twisten. Van
Schaffelaar nam deel aan de
oorlog als Kabeljauwse huur
soldaat. Hij was in dienst van
de hertogen van Bourgondië
die probeerden de Hoeken, te
genstanders van een centraal,
Bourgondisch gezag, te ver
slaan.
van
begave
In juli 1482 opereerde Van
Schaffelaar op de Veluwe: hij
had opdracht konvooien te
overvallen, waarmee de Hoe
ken het in hun handen geval
len Utrecht probeerden van
voedsel te voorzien. Op de
zestiende van de maand rukte
hij met achttien andere huur
lingen Barneveld binnen en
bezette de kerktoren. Na eni
ge tijd werd het groepje bele
gerd door Hoeken uit Amers
foort en Nijkerk. Deze be
schoten de toren met 'bussen'
ofwel kanonnen. Vier of vijf
Kabeljauwen werden gedood
en toen wilden de overigen
graag onderhandelen over de
voorwaarden van overgave.
De Hoeken eisten vervolgens
dat aanvoerder Jan van
Schaffelaar naar beneden zou
worden gegooid. De beleger
den weigerden dit veront
waardigd. „Doe (daarop) sey-
de Jan van Scaffelaer: 'Lieve
gesellen, ic moest ummer
(eens) sterven, ic en wil u in
geenen last brenghen'. Ende
ginck hy boven op die tynnen
van den toern staen, ende set
ten syn handen in syn syde
ende spranck van boven ne
der. Mer hy en viel niet doot,
mer doe hy lach, doe wert hy
dootgeslagen", aldus Anthoni
us Matthaeus.
lj"
Op dit stukje tekst zijn
duizenden pagina's gebasi"
waarin latere schrijver!
heldenmoed van Jan
Schaffelaar bezongen,
kroon spant uiteraard1
Schaapherder' van J.F.
mans uit 1838: „De ruiter
lang, breed geschouderd QqND HA
welgevormdheid en ste
van zijn lichaamsbouw vqNNESl
den dat hij in staat wafcen de
sterkste vermoeienissen^} V
doorstaan. Hij scheen ueen -
schen dertig en veertig»,
oud te zijn". lde n'
een
Oltmans moet bijzonden,voi^^C
ven gehad hebben. Honije Ter:
vijftig jaar na het verschjen ree
van zijn boek wordt itfing.
kerk van Barneveld bijg}ng
restauratie een op gewel&nds
dige wijze beschadigde
del gevonden. De Gronv
cultureel antropoloog ie Teri
A.H.J. Prins concludeeilge sla
zijn onderzoeksrapport, frikaai
forse mannenschedel. leejoc}en
tenminste een jaar of de CTPW,
ruwweg corresponded p
met een forse gestalte en' in d
lengte van tenminste 1.75rsdorp
ter, goed passend bij eei
chaamsbouw die men vare Terre
geheel geharnaste, lansch spo
gende ruiter mag verwBn proj
ten". meen
van de
op
e hoo:
een Af
rhent
Igens bi
ruim
yoorde
Een stenen beeldje van een geharnaste ridder herinnert toe
ten in Barneveld aan de sprong van Jan van Schaffelaar van
kerktoren.
foto: pers u
