Mislukte komedie
el spektakel, maar geen grof gedoe
Subsidie voor
kleiner aantal
filmmakers
bepleit
geen film wil worden
KUNST/RTV/FILM
Kunstenaars brengen 'broodoffer' aan zee
SPANJAARD DIRIGEERT OPERA AIDA IN AMSTERDAM
Theaterstuk dat maar
DEN HAAG De over
heid zou een kleiner aan
tal filmmakers moeten
steunen zodat deze doorlo
pend aan het werk kun
nen blijven. De bijdrage
per film kan dan omhoog
omdat er minder films
hoeven te worden gefi
nancierd.
Dit is één van de aanbevelin
gen in een evaluatie-onder-
zoek naar de twee Nederland
se filmfondsen, dat in op
dracht van het ministerie van
WVC is gehouden door het
Utrechtse Bureau Driessen.
Momenteel maken veel regis
seurs maar één of twee keer
een film, zo blijkt uit het rap
port aan het Productiefonds en
het Filmfonds. De fondsen
kennen jaarlijks ruim twaalf
miljoen gulden toe voor de
produktie van films. Dit be
drag ontvangen zij van het mi
nisterie. Die middelen zouden,
om een verbetering van de
kwaliteit van de films te be
werkstelligen, voornamelijk
terecht moeten komen bij ma
kers die hun sporen al hebben
verdiend.
Uitkomsten
De onderzoekers stellen dat de
beide fondsen zich „consciën
tieus" wijden aan hun taak.
Ondanks dat is in het rapport
een aantal kritische kantteke
ningen te lezen. De besteding
van veel geld en tijd aan het
op weg helpen van jong talent,
zoals het Productiefonds en
het Filmfonds nu doen, be
hoort volgens de onderzoekers
van Driessen niet tot de doel
stellingen van de fondsen.
Het onderzoek leidt bij de be
oordeling van de kwaliteit niet
tot eenduidige uitkomsten.
Volgens twintig deskundigen,
die voor het onderzoek tien
Nederlandse films beoordeel
den, is er op de kwaliteit van
deze zogenaamde topfilms
nogal wat aan te merken.
Vooral op scenario's en regie is
veel kritiek. Maar wat de
technische aspecten betreft als
camerawerk, belichting en ge
luid voldoen de Nederlandse
films „ruimschoots aan de in
ternationale maatstaven".
De onderzoekers doen het
voorstel de huidige structuur
van twee fondsen te wijzigen.
Aanbevolen wordt één filmin
stituut op te richten met een
drietal „beperkte en duidelijk
gescheiden" doelstellingen: het
stimuleren van de markt, fi
nanciering van hoogwaardig
kunstzinnige films en een aan
vullende opleiding voor jonge
veelbelovende regisseurs.
Zorgwekkend
Wat de financiering van de
films betreft vallen er momen
teel zorgwekkende ontwikke
lingen te bespeuren, aldus het
rapport. De produktiekosten
zijn sterk gestegen, maar de
subsidies zijn niet meege
groeid.
Verder is de belangstelling
van de zijde van de televisie,
na een korte hausse, terugge
lopen. Deze situatie zou kun
nen worden verbeterd door de
marktsector- opnieuw bij de
produktie van films te betrek
ken. „De financiering zou
daarnaast dusdanig moeten
zijn dat producenten belang
hebben bij de marketing van
hun produkt. Dit kan, aldus de
onderzoekers, bij voorbeeld
gebeuren door een toeslag te
betalen op ieder verkocht bios
coopkaartje.
VRIJDAG 9 AUGUSTUS 1991
Prinsengrachtconcert met
pianist Andrei Gavrilov
AMSTERDAM Het inmiddels vermaarde
'Prinsengrachtconcert' vindt dit jaar plaats op
23 augustus. Het optreden, dat om half negen
's avonds begint, kan door iedereen worden
bijgewoond omdat het zich afspeelt op een aan
tal Amsterdamse dekschuiten, die zijn afge
meerd tegenover het Pulitzer Hotel aan de
Prinsengracht. De beroemde pianist Andrei
Gavrilov zal tijdens dit concert werken van
Chopin en Prokofiev ten gehore brengen. Het
gratis toegankelijke concert trekt jaarlijks dui
zenden muziekliefhebbers, die vanaf de
grachtkant, bruggen en boten genieten van dit
typisch Amsterdamse evenement. Samen met
de sfeervolle illuminatie van de grachtenge
vels, de bomen en de vlakbij gelegen Westerto
ren zorgt dit openlucht-concert voor een jaar
lijks 'zomeravondsprookje'.
Muziektheater gaat
reserveringen
strenger regelen
AMSTERDAM Om te
leurgestelde concertbe
zoekers, die geen kaartjes
meer kunnen krijgen
omdat een voorstelling is
'uitverkocht', tegemoet te
komen, gaat het Amster
damse Muziektheater zijn
reserveringen strenger
regelen. Van te voren
dienen binnen een week
na reservering te zijn af
gehaald, dan wel schrif
telijk betaald (en dat kan
vanaf het nieuwe seizoen
ook met de credit card).
muzikale leiding van Ed Spanjaard wordt van 30 au-
en met 14 september in de Amsterdamse Sporthal
de opera Aïda van Giuseppe Verdi uitgevoerd. Na het gro-
van de voorstellingen van Aïda, die vorig jaar in Den
plaatsvonden, besloot de Stichting Aïda Amsterdam deze
dit jaar naar de hoofdstad te halen. In totaal werken 350
musici en dansers aan de zes uitvoeringen mee. Het Re-
Orkest is voor de begeleiding aangezocht, terwijl diva
Maria Chiara de titelrol vertolkt. Ed Spanjaard is sinds
als hoofdvakdocent orkestdirectie werkzaam aan het
Conservatorium in Den Haag. Hij studeerde piano én
Amsterdam en Londen, werd in 1982 de vaste diri-
het Nieuw Ensemble, een in moderne muziek gespecia-
frd gezelschap. Daarnaast leidde hij vrijwel alle Nederlandse
Jsten, waaronder het Concertgebouworkest. In de functie
1 assistent werkte Ed Spanjaard met wereldberoemde diri-
als Bernard Haitink, Herbert von Karajan en Sir Georg
Naast zijn dirigentschap treedt Spanjaard ook op als pia-
Hij begeleidde de zangeressen Elly Ameling, Elisabeth Sö-
en Frederica von Stade en voerde onlangs als pianist-
verschillende concerten van Mozart uit.
Ed
bewoont een
appartement
centrum van Am-
Ingeklemd tus-
twee andere naam-
3&30 Idjes is de naam van de
g-gn, die op diverse be-
24.40 |mde Europese podia de
115.00 tgeerstok heeft ge-
80-00r&-j j-
162.00 aaid en die over een
-Ir maanden zijn muzi-
Me interpretatie ver-
49.00 idt aan Verdi's popu-
^jj'ste werk, amper te le-
422.oo t. Even bescheiden als
-i behuizing is de 42-ja-
43oö e dirigent zelf. „Ik ben
65.30 it belangrijk, het gaat
52^ken om de muziek",
247.50 idt Ed Spanjaard.
23.00
91.10 irentegen geeft hij grif toe
- hij in staat is veel verschil-
de dingen door elkaar te
in. Op 14 juni trad hij in het
Ier van het Holland Festi
val met zijn Nieuw Ensemble
op in de Kleine Zaal van het
Concertgebouw in Amster
dam. Op het programma ston
den werken van drie heden
daagse Spaanse componisten.
Een week later stond hij voor
het orkest van het Koninklijk
Conservatorium in Den Haag,
dat composities speelde van
Debussy, Wagner en Tsjaikov-
sky. Bovendien zijn inmiddels
de repetities voor Aïda begon
nen. Modern of klassiek,' ka
mermuziek of opera, dirigeren
of pianospelen, de bedacht
zaam door het leven gaande
Ed Spanjaard schijnt er noch
zijn hand noch zijn dirigeer
stokje voor om te hoeven
draaien.
Spanjaard: „Hans Rosband, die
na Boulez de belangrijkste di
rigent was op het gebied van
moderne muziek, zei altijd dat
het dirigeren van klassieke
meesterwerken hem inspireer
de tijdens het spelen van he
dendaagse composities. Zo voel
ik dat ook. Als ik net Verdi of
Mozart heb gedirigeerd, ver
geet ik niet dat ook moderne
werken grote lijnen, span
ne en kleur be
vatten. En omdat ik mij veel
met moderne muziek bezig
houdt, overzie ik omgekeerd
heel snel de complexere ge
deelten, die in de klassieke
muziek voorkomen. Mijn ver
mogen wordt door die wissel
werking steeds meer ge
scherpt. Op het moment dat ik
dirigeer, ben ik in staat mij
volledig op dat ene stuk te
concentreren. In mijn onder
bewustzijn dragen alle andere
werken, waar ik mee bezig
ben geweest, toch hun steentje
bij. Uiteindelijk blijken alle
muziekstukken op de een of
andere manier aan elkaar ver
want te zijn'.
Omdat Ed Spanjaard zich mo
menteel zowel met Wagner als
met Verdi bezighoudt, sprint
hij naar zijn vleugel om ook de
verwantschap tussen deze
twee in 1813 geboren opera
reuzen, die volgens velen el-
kaars tegenpolen waren, aan
te tonen.
Spanjaard grijpt naar partitu
ren en laat horen hoe gedeel
ten in de grote aria van Aïda
sterk doen denken aan die van
Elsa uit 'Lohengrin'. Ook het
vredige einde van Wagner's
'Tristan und Isolde' lijkt op het
slotduet in Aida. In beide
stukken wordt met bijna iden
tieke muzikale middelen de
hemelpoort geopend.
Summier
Het Nieuw Ensemble, dat van
af 1982 door Ed Spanjaard
wordt geleid, bestaat uit een
basisbezetting van tien musici,
die in verschillende formaties
optreden. Tijdens het concert
van 14 juni in de Kleine Zaal
van het Concertgebouw waren
publiek nauwelijks zichtbare
aanwijzingen van Ed Span
jaard al genoeg om de leden
van het ensemble aan te zetten
tot een uitvoering die perfect
was in timing, balans en inter
pretatie. Voor de Aïda, met
haar 350 uitvoerenden, lijkt er
op het eerste gezicht toch heel
wat groffer geschut voor de
dag gehaald te moeten wor
den.
Spanjaard: „In de sporthal, die
overigens helemaal doortrok
ken zal zijn van de sfeer van
Aïda en waar een speciaal
akoestisch systeem wordt aan
gebracht, heb je natuurlijk tijd
nodig in het reine te komen
met de grote afstand. Het
scheelt echter wel dat we ook
in die ruimte kunnen repete
ren. Natuurlijk moet ik tijdens
de uitvoeringen van Aïda ge
bruik maken van een rijk sca
la aan bewegingen. Daar zijn
ook grote gebaren bij, maar
dat betekent zeker niet dat het
een grof gedoe wordt. De tech
niek en de muzikaliteit blijven
altijd dezelfde, ook al moet er
tijdens zo'n grote produktie
een onmiskenbare autoriteit
van de dirigent uitgaan. Daar
mee bedoel ik dan niet de
dwingende autoriteit van een
Mengelberg of een Toscanini,
want de tijd dat je als een po
tentaat voor een orkest kunt
staan, is voorgoed voorbij. En
dan zitten er in de Aïda ook
heel wat introverte en ontroe
rende gedeelten, die een
prachtige tegenstelling vor
men met die enorme massascè
nes vol power'.
Spektakel
Naar aanleiding van de Aïda-
produktie van vorig jaar in
Den Bosch bleek dat 75 pro
cent van de bezoekers nooit
eerder naar een opera was ge
weest. Het waren waarschijn
lijk vooral de spektakelscènes,
waar het publiek op afkwam.
Spanjaard: „Het zijn inderdaad
de bekende melodieën als het
grote triomfkoor, die de men
sen nieuwsgierig maken. In
feite heeft Verdi daarmee zijn
eigen reclametune gemaakt.
lie denkt met 'Switch'
mzelfde stijlvolle, uiterst
umoristische, soms sek-
teel prikkelende 'Victor-
Victoria' te gaan zien, zal
ïleurgesteld de bioscoop
erlaten. Blake Edwards
;omt zelfs niet in de
murt van deze rolprent,
!ie hij aan het begin van
e tachtiger jaren ver-
aardigde.
zijn recente werk probeert
ij op komische wijze de pro
lemen te verwerken die mo-
erne relaties met zich mee-
rengen. Maar je moet wel
heel erg van lachen houden,
willen de mondhoeken bij het
zien van 'Switch' enigszins
omkrullen. Na de oplichtende
condooms in 'Skin Deep'
waarmee hij de aidskwestie
aandacht gaf, laat hij nu een
man in de huid van een vrouw
kruipen.
Het eerste deel van de kome
die ziet er nog veelbelovend
uit, maar al snel wordt het een
behoorlijk bespottelijk verhaal.
Blake mist elke kans om, zelfs
binnen een komisch raam
werk, te laten zien welke rol
de seksualiteit speelt bij man
nen en vrouwen ofwel hoeveel
zich in de fantasie en hoeveel
zich echt in bed afspeelt. Ellen
Barkin speelt de rol van de
onuitstaanbare 'vrouwengek'
Steve Brooks, die na door drie
vriendinnen om zeep te zijn
geholpen, op aarde terugkeert
dankzij de gezamenlijke in
spanning van God en de dui
vel. Ze willen hem een lesje
leren en eens kijken hoe hij
reageert als hij wordt belaagd,
bekeken en bespot. Steve
krijgt dus als het ware een
tweede kans, maar zal dan pas
weer man worden als hij één
vrouw kan vinden die hem
aardig vindt.
Ellen Barkin is leuk in haar
rol van Amanda Brooks. De
vliesdunne humor wordt ge
vonden in haar mannelijke op
treden. Zo gaat ze wijdbeens
door de wereld en blijft pro
blemen houden met hoge hak
ken. Ondertussen combineert
zij haar mannelijke hardheid
met haar vrouwelijke gesle
penheid. De film loopt echter
hopeloos vast als Wal ter Stone
(een rol van Jimmy Smits)
Amanda in haar slaap zwan
ger maakt. Dan valt er echt
niets meer te redden en wordt
overduidelijk aangetoond dat
'Switch' niet meer is dan flau-
Desperate Hours. Speelfilm
met Mickey Rourke, Anthony Hop
kins, Mimi Rogers en Lindsay Crou-
se. Regie: Michael Cimino.
Idoor
HANS PIËT
Een theaterstuk bewerken
zodat het geschikt wordt
voor het witte doek, blijkt
moeilijker dan menig re
gisseur wil toegeven. 'Des
perate Hours' is opnieuw
een prachtig voorbeeld
van hoe het niet moet.
Het is een theaterstuk dat
maar geen film wil wor
den. Zelfs regisseur Mi
chael Cimino ('The Deer-
hunter') slaagt er, on
danks het fascinerende
begin, niet in de theater
lichten te doven.
Soms is Cimino briljant, maar
vaker kan hij het nauwelijks
boeiende verhaal van Joseph
Hayes, dat deels op ware fei
ten is gebaseerd, geen enkele
waarde meegeven. Het begin
van de film, dat veel weg
heeft van een ZZ Top-video-
clip, oogt veelbelovend in zijn
gestileerde vormgeving en met
zijn vele clichés. Even bestaat
het idee dat een spannende
thriller zich voor de ogen van
het publiek zal ontvouwen
wanneer een advocate in haar
Jaguar cabriolet bij het ge
rechtshof komt aanrijden. Niet
veel later blijkt dat de gang
ster in de rechtzaal en de
beeldschone advocate gelief
den zijn. Ze helpt hem zelfs
ontsnappen en niets lijkt een
film vol passie, vuur en actie
in de weg te staan. De weg
naar een thriller waarvan je
kippevel krijgt, ligt open. Hoe
anders kan het lopen. De
gangster (een rol van Mickey
Rourke) gijzelt samen met
twee handlangers het gezin
van Tim en Nora Cornell (An
thony Hopkins en Mimi Ro
gers) en daarmee stort de hele
rolprent in elkaar.
'Desperate Hours' biedt daarna
niet meer dan wat cliché's als
de psychologie rond een gijze
lingsdrama met brutale misda
digers en bange slachtoffers.
Behalve zijn voorspelbaarheid
zit er ook nauwelijks kleur in
de film omdat vrijwel alles
zich op één, plaats afspeelt, na
melijk het huis van de Cor
nells. Met een beetje fantasie
zie je het toneel van een
schouwburg door het witte
doek heen. De enige afwisse
ling bieden de beelden van het
politie-ondèrzoek.
Door zijn voorspelbaarheid is
het een langdradige, saaie
film, waarin de acteerpresta
ties niet verder komen dan de
middelmaat. Hopkins trekt al
zijn acteerlessen uit de kast om
overtuigend over te komen in
zijn rol van angsthaas en
Rourke probeert de dreiging
die zijn vak als gangster met
zich meebrengt, waar te ma
ken terwijl hij met elke mi
nuut die verstrijkt de greep op
de zaak verliest. Het is bijna
vanzelfsprekend dat de slechte
verhouding tussen het echt
paar aan het begin van de film
aan het einde als sneeuw voor
de zon is verdwenen. En na
tuurlijk moet de 'slechterik'
uiteindelijk het onderspit del-
Wie de hoofdlijn enigszins
links laat liggen, zal nog wat
indrukwekkende scènes kun
nen aanschouwen in de bijza
ken. Toch zijn die paar parels
niet genoeg om dit hysterische,
maar voorspelbare verhaal te
redden. Michael Cimino, ver
antwoordelijk voor 'The Deer-
hunter' is een geweldig filmer,
maar de rest kan hij beter aan
anderen overlaten.
Prima toch, als mensen op die
manier met opera kennisma
ken. Ik had vorig jaar echter
niet de indruk dat de aandacht
voor de meer verfijnde gedeel
ten verslapte. De hele opera
werd door het publiek als een
groot en machtig brok muziek
Met een opera als Aida wordt
er een flinke aanslag gepleegd
op de emotionele betrokken
heid van de dirigent. Als de
voorbereidingen naar wens
verlopen, heeft Ed Spanjaard
van zenuwen echter geen last.
„Ik ben meestal aangenaam
geënerveerd en voel een posi
tieve spanning. Ik heb inmid
dels zoveel ervaring opgedaan
dat ik nu weet hoe ik mij tij
dens de uren voor het optre
den het beste kan voorberei
den en wat voor mij het goede
ritme is. Ik hou de middag zo
rustig mogelijk. Even slapen,
wat lezen en goed eten zijn
heel belangrijk. In de Aïda ko
men emoties voor als jaloers
heid en wreedheid, die van de
opera een enerverende ge
beurtenis maken. Mijn eigen
betrokkenheid sluit weliswaar
heel nauw aan bij de emoties
van de hoofrolspelers, maar is
toch niet precies dezelfde. Het
mag nooit zo zijn dat een diri
gent aan het einde van een
uitvoering geen pap meer kan
zeggen en met zijn hakken
over de sloot door de moeilijke Ed Spanjaard:
passages is gekomen. Daaren- „Dirigeren is
tegen moet je zonder schade op een waar
te lopen langs alle gevaarlijke je hee) goed
klippen door laveren en daar- oud jn |<unt
om ook altijd boven die emo- worden",
ties blijven staan". g FOTO: PR
Kwetsbaar
Ed Spanjaard vervolgt naden
kend. „Dirigeren is een vak
waar je heel goed oud in kunt
worden. Toen ik 23 jaar was
liet ik mij veel sneller van slag
afbrengen. Musici die te laat
komen, slecht licht, tocht, on
leesbare partituren, met al die
zaken weet je als beginner
geen raad. Als dirigent stel je
je open naar de muziek en
naar de mensen met wie je
musiceert. Je laat heel veel
van jezelf zien en dat maakt je
kwetsbaar. Naarmate je erva
ring en techniek groeien word
je steeds minder kwetsbaar. Je
leert sneller contact te krijgen
met de mensen die spelen, je
interpretatie over te brengen
zonder te dominant te zijn of
pedant te lijken. Het naarste
wat mij nu nog kan overko
men is wanneer ik merk dat
een musicus of een hele groep
niet op mij reageert. Ik wil
niet alleen techniek overbren
gen, maar ook een zekere
warmte overdragen. Als je die
niet voelt teruggloeien, kan
dat heel vervelend zijn".
SWITCH'
rS19g,tfd^W^t
voor Greenpeace
De Nederlandse Bond van Dansle-
organiseert volgend voorjaar een sponsorac-
milieu-organisatie Greenpeace. Het gaat
dansmarathon die een heel weekeinde in
zal nemen. Inmiddels hebben tweehonderd-
Nederlandse dansscholen zich voor deze uit-
aangemeld. Het principe is simpel. Elk
in vrienden- en kennissenkring
sponsord te krijgen. Vorig jaar tij
actie voor het Rode Kruis beteken-
sommige dansparen meer dan vieren-
op de dansvloer doorbrachten. Dit keer
marathon de titel 'Solo'-dansactie mee. De
op het nieuwe Greenpeace-ship,
van allerlei faciliteiten wil voor
helikopter-dek en twee olie-oprui-
Net als vorig jaar is het ook nu weer
een miljoen gulden bij elkaar te dan-
voor sponsoring voelt, kan daarvoor
dansschool terecht.
Duitse Videomaakster
in Haags Kijkhuis
DEN HAAG Het Kijkhuis in
Den Haag presenteert van 14 au
gustus tot en met 15 september
drie installaties van de Duitse vi
deomaakster Bettina Gruber.
Volgens het Kijkhuis heeft Betti
na Gruber als geen ander in haar
videotapes en installaties de
speelse mogelijkheden van het
medium uitgebuit.
Met gebruik van requisieten die
voornamelijk uit de keukenla en
de speelgoedkast afkomstig zijn,
creëert Gruber in haar videomi
niatuurtjes een geheel eigen uni
versum dat van de grijze monitor
weer een kleurige kijkdoos
maakt.
DEN OEVER - De Stich
ting Cargo uit Alkmaar
heeft een groot kunstpro
ject in voorbereiding dat
in augustus gestalte moet
krijgen op de Afsluitdijk
bij Den Oever. Vorig jaar
kwam de stichting in het
nieuws door de spectacu
laire manifestatie rond het
schip de Koloss. Dit schip
'strandde' bij Camperduin.
Het werd vervolgens in
stukken gezaagd en later
in Hoorn weer in elkaar
gelast. Het project dat nu
op stapel staat, is van ver
gelijkbare grootte.
De medewerkers van de stich
ting beeldende kunstenaars
willén een offer brengen aan
de zee. Daartoe willen zij acht-
tot tienduizend broden bakken
en deze 'inmetselen' in een
elektriciteitsmast. Zo ontstaat
er een beeld van dertig meter
hoogte dat geplaatst moet wor
den op het werkeiland bij de
sluizen in de Afsluitdijk bij
Den Oever.
Cargo denkt het project in drie
weken te kunnen uitvoeren.
Het hoogtepunt van de mani
festatie is het broodoffer aan
de zee. Dit offer wordt bij vol
le maan gebracht. Op pontons
zullen tribunes gebouwd wor
den, zodat het publiek de ge
beurtenis kan volgen. Er zul
len speciale hymnes worden
gecomponeerd die vertolkt
gaan worden door vissersko
ren. Op het moment supreme
zal het beeld met de broden tot
zinken worden gebracht.
De kunstenaarsgroep, met
Kees Bolten uit Alkmaar en
Hans Belleman uit Amster
dam, denkt ongeveer 400.000
nodig te hebben om het project
te kunnen uitvoeren.
'DESPERATE HOURS'
1
Mickey Rourke speelt als
gangster een psychologisch
spel en brengt uiteindelijk een
echtpaar weer bij elkaar.
FOTO: PR
man-vrouw relatie speelt een centrale rol in 'Switch', waarin de hoofdrol is weggelegd voor
n Barkin (r).
FOTO: PR
l
