Leidse hoek
verdwijnt uit
Rijksmuseum
voor Oudheden
7
LEIDS ERFGOED
Roerige wilde staking in 1947
markeert bestaan Meelfabriek
BOUWPLANNEN?
Slimme EHBO-kit
iQowia/nt
LEIDEN OMGEVING
DONDERDAG 8 AUGUSTUS 1991
amfietser overlijdt na botsing
rijden door rood licht is een 18-jarige brom-
ir uit Benthuizen gisterenmiddag noodlottig
irden. De jongeman kwam om het leven na
botsing met een bestelauto op de kruising Ka-
i/eg/Hoge Rijndijk. Het ongeval gebeurde
kwart voor een gisterenmiddag. De bromfiet-
probeerde met hoge snelheid nog de Rijndijk
te steken, toen de verkeerslichten voor het
pad al op rood stonden. De bestelauto, be
rd door een 20-jarige man uit IJsselstein, reed
matige gang in de richting van de binnen-
kon de jongen niet meer ontwijken. Het
htoffer werd door de auto geraakt en kwam
zijn brommer ten val. Hierbij sloeg de jongen
zijn hoofd tegen een verkeerspaal, waardoor
eer ernstig hoofdletsel opliep. Hij is daaraan
na aankomst in het Academisch Ziekenhuis
en overleden. Op de foto: De helm van de 18-
e bromfietser bleef als een stille getuige ach-
la het dodelijke ongeval op de hoek Hoge Rijn-
'Kanaalweg. foto: wim van noort
Tbs en verpleging
voor doodsteken
van moeder
WOUBRUGGE/DEN HAAG
De 38-jarige Woubrugge-
naar die op 14 maart zijn moe
der met messteken om het le
ven heeft gebracht, is conform
de eis veroordeeld tot tbs en
verpleging van overheidswe
ge. De rechtbank achtte de
man schuldig aan doodslag.
Omdat de man ten tijde van de
doodslag ontoerekeningsvat
baar was, is moord met voor
bedachte rade niet bewezen.
Tijdens de zitting op 25 juli
pleitte de advocaat G. van der
Veen voor opname in een psy
chiatrisch ziekenhuis.
Duo met plan voor
overval aangehouden
LEIDEN De politie heeft vannacht t\
kunnen arresteren die waarschijnlijk plannen hadden
om een overval te plegen. Het duo, een 21-jarige man
uit Zwanenburg en een 20-jarige man uit Limmen,
zat in een auto die aan de Uhlenbeckkade (Professo-
renwijk) stond geparkeerd. Bij nadering van een sur
veillancewagen van de politie schrok het tweetal zo,
dat ze er met de auto vandoor gingen. De agenten za
gen de mannen in grote paniek allerlei dingen ver
stoppen. De auto met inzittenden werd op de Modder
mansstraat tot stilstand gebracht. De politie ontdekte
al spoedig dat de auto waarin de twee reden, in Am
sterdam was gestolen. In het voertuig werden een ge
laden revolver, en inbrekerswerktuigen, pruiken en
gevonden.
naar het politiebureau meege-
nader verhoor.
Bestuurder gewond bij
ongeval Gooimeerlaan
LEIDEN Een, 20-jarige man uit
Oegstgeest raakte gisteren rond twee
uur gewond aan hoofd en nek toen hij
met zijn auto uit de bocht vloog bij de
Gooimeerlaan, ter hoogte van de brand
weerkazerne.
de
het
De man raakte bij het
bocht met zijn voorwiel de trottoirrand,
verloor vervolgens de macht over
In de slippartij die volgde, ramde de be
stuurder een boom, die naderhand volledig
ontworteld bleek. De auto kantelde en
ging over de kop. Het voertuig is totaal
vernield. De man moest zich aan zijn ver
wondingen in het Academisch Ziekenhuis
laten behandelen.
eiden steekt
jn nek uit
jor 24 uurs
inderopvang
UDOLF KLEUN
ilDEN Kinderopvang
Iten kantooruren. De
jdse politie heeft er in
[er geval grote belang-
[lling voor. Andere mo-
Jijke gegadigden zijn
pleegkundigen en
nsen die in ploegen-
werken. De ge-
ente Leiden is onlangs
ikonnen met een onder-
ijk naar de mogelijkhe-
ji om met een dergelij-
j opvang te beginnen.
2f deze vorm van opvang
ti de grond komt is Lei-
]ji een van de eerste ste
il in Nederland die er
ji begint.
I onderzoek naar wat offi-
15*1 24-uurs kinderopvang
k, wordt uitgevoerd door
Jqueline Rutjens die dat
jt als afstudeeropdracht
3r haar studie bestuurskun-
„Het is overigens niet de
koeling dat kinderen 24 uur
,fden ondergebracht, het
gt om opvang buiten de ge-
laikelijke uren. De opvang is
loeld voor mensen die op
Regelmatige tijden werken,
4de verpleging, in ploegen-
Tpst, bijvoorbeeld ook vrou-
0 in 'mannenberoepen'. Die
41ppen noodgedwongen nogal
|s met werken als ze kinde-
krijgen, Dat is niet de be-
ftling"
jthousiast
kinderopvang
het rijk goed staat aange-
even. „Leiden is bereid
nek ervoor uit te steken,
gemeente is ook bereid
experiment te beginnen,
ijl de afloop niet vaststaat,
iden wil er ook zelf geld
De meeste gemeenten
alleen aan kinderop-
lubbelti beginnen als het henzelf
moest
18,80.
Bij
-en guit
rwijl Haf
oest nenj
'dt het
naakt
REORGANISATIE VAN
NEDERLANDSE AFDELING
LEIDEN De expositie
van de Nederlandse afde
ling van het Rijksmuseum
voor Oudheden aan het
Rapenburg ondergaat vol
gend jaar een ingrijpende
gedaanteverwisseling. In
verband daarmee zal de
gehele tweede etage van
het museum vanaf januari
1992 voor anderhalf jaar
gesloten worden voor pu
bliek.
Bezoekers die de 'Leidse hoek'
op de zalen 'stadsarcheologie
in Nederland', met uitzicht op
de in 1575 gestichte universi
teit, nog willen bekijken,
haast maken, want
driekwart van de collectie die
nu nog in de vitrines te be
wonderen valt, keert na de re
organisatie niet meer in het
glazen onderkomen terug. Of
ficieel is besloten om geen
vondsten van na 1500 meer
aan het publiek te tonen. De
archeologische voorwerpen uit
de 16e eeuw worden opgebor
gen in het bodemdepot van
Zuid-Holland. Helaas is het
merendeel van de vondsten uit
de Sleutelstad van na 1500 Pas
na het midden van de zestien
de eeuw begint Leidens grote
bloeitijd, waarvan het fraaie
glazen vaatwerk, dat zijn
hoogtepunt kende in de 17e
eeuw, een voorbeeld is. Ook in
de uitstalling van het opgra
vingsmateriaal uit Dordrecht,
dat vanaf 1300 het gezicht van
de oudste stad van Holland be-
De Leidse vitrine is nu nog gevuld met overwegend 16e eeuws
Opgetogen
Een van de drie conservatoren
van de afdeling, de conserva
tor Middeleeuwen en Nieuwe
Tijd, A. Peddemors, is overi
gens bijzonder opgetogen over
de plannen voor de herinrich
ting. In tegenstelling tot de
oude stijl, vanaf 1968, waarbij
exposeren min of meer gelijk
stond met het vullen van de
vitrines onder begeleiding van
een uiterst summiere tekst,
gaat men bij de nieuwe opstel
ling meer uit van het verhaal
van de ontwikkeling van de
mens achter de vondsten. In
een naadloos in elkaar overlo
pende tijdslijn wordt belicht
hoe de mens leefde in het
landschap van toen: econo
misch, sociaal, religieus en ma
terieel.
Er worden grote lijnen door de
tijd getrokken, waarbij telkens
twee regio's bijvoorbeeld de
droge zandgronden en het nat
te westen, met elkaar worden
vergeleken. De archeologie
staat daarbij steeds centraal.
Op bepaalde plaatsen binnen
het traject is voor de bezoeker
foto: wim van noort
plaats voor uitvoeriger infor
matie. Zo zal er achter de oud
ste Nederlandse pottenbakker
sindustrie een kabinet te zien
zijn met de ontwikkeling van
het Middeleeuwse aardewerk.
Hoe het er allemaal precies uit
zal zien, moet uiteraard een
verrassing blijven. „Het wordt
er in elk geval alleen maar
aardiger op voor de bezoeker",
vindt Peddemors.
2 aankondiging van het on-
frzoek heeft inmiddels uit-
ilopende reacties te weeg
gracht. Zo was de politie
s razendenthousiast. Ze wil
organisatie praten over de
gelijkheden. „Ze.willen het
fel graag. Ik stond ervan te
ken, dat had ik niet ver-
fht. Ze hebben zelfs al een
kinderopvang op-
aagd bij de Haagse politie.
inbreng van de politie kan
basis geven aan het pro-
wallend is dat instellingen
arvan Rutjens juist wel had
rwacht dat ze zouden reage-
ziekenhuizen, verpleegte-
izen, dat tot nu toe juist niet
pben gedaan. Een duidelijk
reactie is er ook al
„Omwonenden van
kinderopvangcentrum
kten zich zorgen over
irlast. Of er ook 's nachts
hun kinderen zouden
halen en brengen. Ze
Üden er nu ook al last van",
'tqueline Rutjens kan hen in
Ier geval wat dit punt be
de droom halen. Als
kinderopvang komt
Leiden is het de bedoeling
de kinderen 's middags op
'gebruikelijk' tijdstip wor-
H gebracht en dat ze de vol-:
Y' nde dag pas weer worden
8 gehaald, zodat het slaaprit-
niet wordt verstoord.
oeilijk
vertelt dat dergelijke kin-
opvang elders maar heel
eilijk van de grond komt.
Amsterdam experimenteert
Gemeentelijk Vervoersbe-
ijf er mee. Maar, zo weet
Ttjens, dat experiment wordt
K weer gestopt. Rotterdam
1 er mee beginnen en de
Zeeland is bezig i
nLHooP experiment op Walcheren.
.rden 15 het in Le,den
ëT>nd komt loopt de Sleutel-
d daarmee voorop. Steden
derine i Arnhem en Maastricht
t t Jbben inmiddels laten blijken
^te belangstelling voor het
'kP
28,90. ïlqueiine Rutjens heeft
'lichts* 3ddels gemei"kt dat Leiden
kost. Mede daardoor
t 24 uurs opvang maar
de grond. Toch is er
fPtlt rijk is bereid per plaats
r ,qie en half keer het gebruike-
voninkl^ bedrag van 5 3QQ gulden
volgens de nu geldende sti
muleringsmaatregel
LEIDEN Een zeer op
vallend erfgoed van het
Leidse industriële verle
den is de Meelfabriek 'De
Sleutels'. De betonnen
kolos aan de Zijlsingel is
velen een doorn in het
oog. Mooi kan het ge
bouw ook niet echt wor
den genoemd. Het com
plex bevat echter een
aantal bouwkundige ver
rassingen die voor de ge
schiedenis van de bouw
kunde van ons land van
belang zijn. Ook in de re
gionale sociaal-economi
sche historie speelt de fa
briek een niet onbelang
rijke rol.
De fabriek is in 1883. opge
richt. De gebouwen uit de be
gintijd van de meelproduktie
zijn echter allemaal verloren
gegaan in de brand van 1891.
De fabriek werd weer opge
bouwd, maar in 1901 vatten
een aantal fabrieksgebouwen
opnieuw vlam. Het ketelhuis
uit 1896 bleef gespaard. Dit
ketelhuis is samen met een si
logebouw uit 1904 een voor
beeld van zeer vroege, grote
betonconstructies.
De Franse tuinman Joseph
Monier vond in 1867 het ge
wapend beton uit. Rond 1900
vond het gebruik van dit
bouwmateriaal pas echt in
gang in Nederland. De silo is
het oudst bekende grote ge
bouw van gewapend beton in
Nederland. Niet alleen het
vroege gebruik van gewapend
beton is bouwkundig interes
sant, ook in de latere gebou
wen zijn er constructies te
vinden die zeldzaam of zelfs
uniek zijn. Vermeldenswaard
zijn het riffellokaal uit 1931,
het meelpakhuis uit 1937 en
het reinigingsgebouw uit 1938.
550 Ton per dag
Meelfabriek 'De Sleutels' is
echter niet alleen van belang
in de bouwkundige geschiede
nis. De fabriek is ook van
waarde voor de regionale so
ciaal-economische historie.
Adriaan Jacobus Koole is de
initiatiefnemer geweest voor
de fabriek. Hij kocht in 1883
een fabrieksgebouw met een
stoommachine in de Looier-
Een wandeling langs monumenten van het Leids in
dustrieel verleden. Vandaag: Meelfabriek 'De Sleutels',
anno 1883.
De Meelfabriek aan de Zijlsingel is inmiddels niet meer als zodanig in gebruik. De toekomst van
het gebouw is onzeker. Voor het terrein worden onder andere woningbouwplannen ontwikkeld.
foto: wim van noort
straat. Koole sloopte deze fa
briek en kocht een stuk grond
aan de Zijlsingel erbij. Hier
werd de nieuwe stoommeelfa-
briek gebouwd. In de begin
periode hielden dertig arbei
ders de fabriek in twee ploe
gen vierentwintig uur per dag
draaiende. Zij vermaalden
zo'n twintig tot dertigduizend
kilo graan per etmaal.
Adriaan Koole kon het werk
niet alleen aan en vond in
Arie de Koster een partner.
Gezamenlijk richtten zij op 29
april 1884 de firma 'De Koster
en Compagnie' op. Na het
overlijden van Koole in 1886
werd de meelfabriek het fa
miliebedrijf van de De Kos
ters. In de jaren die volgden
werd het bedrijf steeds meer
uitgebreid. In 1931 verwerk
ten de arbeiders 350 ton
graan, inmiddels in drie ploe
gen vanwege de Arbeidswet
van 1919.
In 1959 was de produktie al
opgevoerd tot ongeveer 550
ton per dag, dat 150 produk-
tiearbeiders vermaalden tot
420 ton bloem, goed voor 750
duizend broden per dag, ge
noeg om een behoorlijk deel
van Nederland mee te voe
den.
Wilde staking
Het jaar 1947 was belangrijk
in de historie van de firma,
die intussen in 1928 was om
gezet in de NV Meelfabrieken
'De Sleutels', v/h De Koster
Co. De arbeiders legden het
werk neer tijdens een wilde
staking. Op 27 november 1946
was de eerste CAO in de
maalindustrie verbindend
verklaard. De arbeiders wa
ren het daarmee echter niet
eens. Zij wilden ingedeeld
worden in de zogeheten ge
meenteklasse II, in plaats van
klasse III. Herindeling zou
een beter loon tot gevolg heb
ben. Dit werd geweigerd.
Slechts een minimale verbete
ring van het loon werd de ar
beiders toegestaan: dit hield
in dat tachtig procent van het
produktiepersoneel een loon
van 77 cent per uur ging ver
dienen. Uiteindelijk ging het
personeel op 13 mei 1947 in
staking, onder leiding van
vertrouwensman Dries Piket,
de belangrijkste man binnen
de Leidse afdeling van de fa-
brieksarbeidersbond.
De hoofdbestuurders van de
vakbonden steunden de sta
kers echter niet, zodat de ar
beiders geen uitkering uit de
stakingskas ontvingen. De
Leidse bevolking was wel so
lidair met de arbeiders van de
meelfabriek. Zij haalden ruim
tienduizend gulden op voor
die tijd een enorm hoog be
drag zodat de stakers tij
dens de drie stakingsweken
hun volledige salaris toch
kregen.
Stakingsbrekers
Niet de hele Leidse bevolking
schaarde zich achter de actie
voerders. Na een oproep van
de burgemeester lieten de
Leidse studenten zich als sta
kingsbrekers inzetten, wat in
die jaren geen ongewoon ver
schijnsel was. In de eerste
week van juni kwamen Piket
en de bedrijfsleiding tenslotte
tot een compromis, waarvan
de inhoud verschillende lezin
gen kent. Op 5 juni werd het
werk weer hervat. Pas in
april 1948 werd Leiden in de
nieuwe CAO in gemeentek
lasse II geplaatst, de allereer
ste eis van de stakers. Vak
bondsleider Piket werd in
1950 ontslagen, hij was be
trapt op roken tijdens het
werk. Na deze roerige tijd was
er nauwelijks meer sprake
van enig verzet. Ook in 1987
toen vrij onverwachts de slui
ting van de Meelfabriek door
MENEBA, eigenaar sinds
1964, werd aangekondigd,
bleef echte actie uit.
(ADVERTENTIE)
OP NAAR VAN DER PLOEG!
Het vertrouwde adres voor:
RAMEN EN DEUREN,
WAND- EN PLAFONDBEKLEDING
SCHUIFPUIEN
SERRES. ETC.
Voor nieuwbouw en renovatie.
Uitgevoerd in onverwoestbaar
kunststof van het kwaliteitsmerk
Onderhoudsarm, leverbaar in
diverse kleuren, volledig
gegarandeerd en door onze
vakmensen perfect op maat
gemaakt Het geheel voorzien van
KoMo-certificiit.
Kom gewoon eens alles op uw
gemak bekijken. We geven u graag
uitgebreid advies.
KUNSTSTOF OM OP TE BOUWEN.
urn Acn
WTLVtVI
Baiaasii
Provincie wil
vergunningen
niet beter tegen
vervalsing
beschermen
DEN HAAG Gedeputeer
de Staten van Zuid-Holland
zijn niet van plan vergun
ningen en andere documen
ten die de provincie ver
strekt, beter tegen' vervalsing
te beschermen. Dat antwoor
den zij op schriftelijke vra
gen van CDA-statenlid
W.J.V. van Katwijk.
Het statenlid had zich ver
baasd over een uitspraak van
de korpschef van Roosendaal,
D. van Dop, dat een kopieer-
lat, een legaal document
paar A-4 tjes voldoende
waren om een illegale afval-
handel op poten te zetten.
Volgens GS kan elke vergun
ning en elk document vervalst
worden, maar het gaat erom
welke functie de vergunning
heeft. De vergunning regelt de
relatie tussen de vergunnin
gaanvrager en de vergunning
verlenende instantie. In die
zin is vervalsing van een ver
gunning niet aan de orde. Bo
vendien maken de politie en
de eigen ambtenaren bij con
trole altijd gebruik van een af*-
schrift van de originele ver
gunning.
Als er al een situatie zou zijn,
waarin een 'vervalste vergun
ning' een rol zou kunnen spe
len,, dan is het naar een derde
instantie toe. Bijvoorbeeld
naar een partij waarmee een
contract wordt afgesloten zou
de schijn kunnen worden ge
wekt van legitimiteit. Maar
deze instanties kunnen, indien
er ook maar enige twijfel be
staat over de echtheid van de
vergunning zich wenden tot
de provincie voor een af
schrift.
Forum over
BVD tijdens
El Cid-week
LEIDEN Studentenvereni
ging SSR houdt tijdens de El
Cid introductieweek voor eer
stejaars een forumavond over
de BVD. Leden van het forum
zijn PvdA-kamerlid P. Stoffe-
len, P. Klerks van het Cen
trum voor onderzoek naar
maatschappelijke tegenstellin
gen, Groen Links-kamerlid W.
Willems en O. de Jong, jour
nalist bij het Parool. De fo
rumleden discussiëren onder
andere over de inbreuk die de
Binnenlandse Veiligheids
dienst maakt op de privacy
van burgers en de invloed van
de BVD op het Nederlands po
litiek bestel. De discussie be
gint dinsdagavond om 20.00
uur in het SSR-gebouw aan de
Hogewoerd 108.
Deze handzame EHBO-kit voor thuis,
in de caravan, auto of boot,
is voor u als u een
nieuwe abon
nee aanbrengt.
De nieuwe
abonnee wordt ook
hartelijk onthaald:
deze krijgt de krant
de eerste twee weken
gratis.
Noteer als r
Dhr./Mevr.:
5 abonnee ingaande
I Postcode/plaats:
Telefoon:
Deze ontvangt de krant de eerste twee weken gratis.
Daarna wordt het abonnementsgeld betaald per:
maand (automatische betaling) f 25,70
kwartaal (automatische betaling) f 76,60
kwartaal via acceptgiro f 78,60
Stuur als dank de EHBO-kit naar:
I Postcode/plaats:
I Stuur deze bon in e
CcidóeSouTtfwit
rui imiwr
