Badplaatsen vechten terug
ZATERDAG 3 AUGUSTUS 1991
In Den Haag intimideren jongeren Duitse
toeristen.
Op de Waddeneilanden drinken stoere
1 jongens zich lam en richten kleine
vernielingen aan. Aan de Zeeuwse kust
i-
tot 3o4 grotere vernielingen.
Recreatie-criminaliteit heet het losbandige
gedrag, dat niet veel afwijkt van de overlast in
de uitgaanscentra in de grote steden.
j Het verschil is, dat men er daar al mee heeft
leren leven. Een fout die de bewoners van de
1.095.- j badplaatsen niet moeten begaan.
1.095.- p
1.035.- p
hotel He
3/8 hotfl
gn. 645
t ook vo
efonds
Slaap die 's nachts wordt gemist, moet overdag worden ingehaald.
DEN HAAG/NOORDWIJK -
„Zonder bier geen feest! En vakan
tie is feest!" Triomfantelijk steekt
Frank een flesje bier in de lucht.
Zijn vrienden aarzelen geen mo
ment en richten hun flesjes ook he
melwaarts. Hahahahaha. Dat is
nog eens vakantie. Pa en ma op de
camping in Frankrijk en zij op
Terschelling. Lang uitslapen, naar
het strand, drinken, lachen, meisjes
imponeren, patatje, drinken, ver
sieren, drinken, verzetje en weer
slapen.
Meneer en mevrouw Van den Bosch
doen nauwelijks een oog dicht. Zij gaan
slapen met de feestvierders, maar staan
op met de middenstand. Want om negen
uur moet de deur van het slot. De deur
van de winkel in halve edelstenen. De
klanten zijn toeristen, maar niet afkom
stig uit de luidruchtige meuten die
's nachts door de straat trekken en het
echtpaar Van den Bosch van zijn nacht
rust beroofd. Elke nacht, zes weken lang,
staat het stel op wacht. „Als we tussen
één en drie uur niet buiten staan, blijft
er niets over van onze haag en tuin. Ze
hebben het hek al vernield, de tuin en
een ruit en hebben door de brievenbus
geplast. Eergisteravond heeft een meisje
het hek geopend en achter in de tuin
haar behoefte gedaan. Ik vind dat meer
dan bah!", zegt mevrouw Van den
Bosch. Haar winkel ligt op de route
camping - centrum Oosterend. Gunstig
voor de klandizie overdag, maar ongun
stig voor de nacht. Als om twee uur
's nachts de cafés sluiten komen groe
pen biertoeristen voorbij. Velen zijn te
lam of te moe om nog boeh of bah te
zeggen. Anderen persen hun laatste ener
gie in onverstaanbaar gebrul of in het
vernielen van tuinen en straatmeubilair.
Want eenmaal op de camping moeten
zij uitgeraasd zijn. Daar staan vijf, zes
kampwachten klaar om luidruchtige gas
ten zonder pardon met tent en al buiten
de poort te zetten.
Kwaadaardig
Dr. B. Beke kent de 'Franken'. Ze zijn
niet kwaadaardig, maar kunnen zich in
bepaalde situaties niet meer beheersen.
Ver van huis, uit het zicht van pa en
ma, jongens onder elkaar en onder het
bier. „Deze dadergroep heeft niet de in
tentie om spullen te vernielen of mensen
overlast te bezorgen. Vaak beginnen din
gen als een geintje, maar lopen ze uit de
hand. Het zijn jongeren van wie je kunt
zeggen: als ze verkering krijgen is het
voorbij", weet Beke. Hij is criminoloog
en verricht in opdracht van het Neder
lands Centrum voor Vrijetijdesbesteding
(NCW) onderzoek naar recreatie-crimi
naliteit: criminaliteit in recreatiegebie
den, gepleegd door toeristen (de 'Fran
ken') of jongeren die met voorbedachten
rade recreatiegebieden bezoeken omdat
ze weten dat daar wat te halen valt: ra
dio's uit auto's van wandelaars op de
Veluwe, kleding uit de winkelrekken van
het overvolle Noordwijk, bloed onder de
nagels van Duitsers in Kijkduin, slaande
ruzie in Renesse. Deze groep daders is
De meeste jongeren, ver van huis, onder elkaar en in het bezit van bier, hebben niet de
overlast te bezorgen, meent criminoloog Beke.
wel kwaadaardig. Samen maken ze
slechts zes procent uit van alle jongeren
in de Nederlandse badplaatsen, maar ze
bezorgen overlast voor tien. Het zijn de
zelfde herrieschoppers die het voetbal-
feest verzieken en de straten in uitgaans
centra onveilig maken. „Het zijn jonge
ren bij wie criminaliteit een onderdeel is
van hun gedrag. Ze zoeken bewust de
uitgaanscentra op omdat ze weten dat
daar veel vertier is en de pakkans gering.
Honderd kilometer rijden voor een
avondje stappen is geen uitzondering",
aldus Beke.
Immuun
De kwaadaardige daders zijn tamelijk
hopeloos. Ze zijn vrijwel immuun voor
preventieve maatregelen. Weten precies
hoeveel politie erop de been is in een
badplaats, terwijl uit onderzoek is geble
ken dat 'de Franken' de politiesterkte
schromelijk overschatten. Op de laatste
groep hebben preventieve maatregelen
nog effect. Door vaak heel eenvoudige
maatregelen kan de overlast fors worden
teruggedrongen en kan worden voorko
men dat baldadige jongens verworden
tot echte criminelen.
Beke: „Plassen in brievenbussen, meisjes
lastig vallen, brullen op straat, verkeers
borden ombuigen: op zich is het alle
maal niet zo verontrustend. Maar alles
bij elkaar bezorgt het de bewoners van
dé kleine badplaatsen bijzonder veel
overlast. Bovendien vervagen de nor
men als je dit gedrag tolereert en loop je
het risico dat nog meer grenzen worden
overschreden en de niet kwaadaardige
daders vervallen in écht crimineel ge
drag".
Infantiel
Op advies van Beke is vorig jaar de re
creatie-criminaliteit in elf badplaatsen
voor het eerst geregistreerd. Niet door de
politie, maar door apart aangestelde regi-
stratoren en -trices. Zij moedigen bewo
ners aan vooral melding te maken van
vernielingen en overlast om een zo'n
goed mogelijk inzicht te krijgen in de re
creatie-criminaliteit. Beke: „Het verschil
met de registratie door de politie is, dat
de registratoren niet alleen schrijven
maar ook verbanden leggen. Waar wor
den de meeste muren beklad, tuinen ver
nield en waarom? Aan de hand van de
lokatie-analyse kun je gaan kijken wat je
eraan kunt doen. Vaak zijn het heel in
fantiele maatregelen, maar ze helpen
wel". Als je containers aan de ketting
legt kunnen ze niet meer worden omge
intentie om spullen te vernielen of mensen
kieperd; een simpel houten plankje
voorkomt dat een langwerpig verkeers-
bordje met 'fietspad' erop voor de tiende
keer wordt omgebogen; een doorlichting
van het bordenbos in de badplaatsen
heeft er zelfs toe geleid dat dertig pro
cent van de verkeersborden is wegge
haald omdat ze overbodig waren.
„De preventieve maatregelen zijn vaak
huiveringwekkend eenvoudig. Gewoon
omdat je in de loop van de jaren blind
bent geraakt voor bestaande situaties",
zegt burgemeester J. van Beukering van
Terschelling. Zij is razend enthousiast
over het vandalisme-project. De drie
speerpunten - vandalisme-registratie,
alcoholmatigingsbeleid en lik-op-stukbe-
leid - werpen nu reeds hun vruchten af.
Door duistere plekken beter te verlich
ten en veel verkeersborden hoog in dik
ke lichtmasten te hangen in plaats van
aan dunne iele paaltjes, is de schade aan
gemeentelijke eigendommen dit jaar
aanzienlijk lager dan vorig jaar. Daar
staat tegenover dat het aantal meldingen
van schade aan particuliere eigendom
men is gestegen. Heeft de criminaliteit
zich dan louter verplaatst? „Het lijkt
erop dat er nu meer particuliere eigen
dommen worden vernield", zegt regi-
stratrice F. Doeksen, „maar we moeten
er ook rekening mee houden dat de aan
giftebereidheid aanmerkelijk is toegeno
men. Mensen maken nu veel eerder mel
ding van vernieling of overlast dan
voorheen".
Alcohol
Doeksen en Van Beukering geloven in
het elïecl van het lik-op-stukbeleid waar
bij vandalen ter plekke worden beboet
(„de geldautomaat is een zegening"),
maar hebben hun twijfels over het alco
holmatigingsbeleid. Studenten. Veilig
Verkeer Nederland en de politie hebben
voorlichting gegeven over de effecten
van alcoholgebruik en hebben jongeren
blaasproevcn afgenomen, maar het
drankgebruik lijkt er niet door afgeno
men. Ook de actie 'Zonder drank schijnt
de zon 's morgens vroeger' heeft weinig
indruk gemaakt. „Er wordt nog steeds
veel gedronken en vervolgens de beest
uitgehangen", verzucht Doeksen. En de
politie: „De meeste jongeren die naar
het eiland komen, komen om feest te
vieren en daar hoort nog altijd drank bij.
Ik denk dat daar maar weinig aan te
doen is. want het is overal te koop".
Maar Terschelling geeft het niet op.
Doeksen denkt aan spetterende teksten
op bierviltjes en Van Beukering wil vol
gend jaar het tappen van alcoholvrij bier
sterk gaan promoten. „Maar het blijft
natuurlijk allemaal symptoombestrij
ding", meent de burgemeester. „Je zou
kunnen overwegen Terschelling onaan
trekkelijk te maken voor bepaalde men
sen; proberen een gevarieerder publiek
te trekken door bijvoorbeeld op cam
pings huisjes te plaatsen voor lang ver
blijf. Van de andere kant, we moeten
niet overdrijven. Het is hier geen poel
van verderf. Er wordt niet gemoord of
verkracht. Het is geen puinhoop, alleen
vervelend".
Mentaliteit
Terschelling heeft drie specifieke jonge-
rencampings en die werken volgens Beke
excessief gedrag in de hand. De crimino
loog is een groot voorstander van gemê
leerde kampeerterreinen omdat er dan
sprake is van een onderlinge controle.
Het verdwijnen van de sociale controle
is volgens hem nog een belangrijkere
oorzaak van recreatie-criminaliteit dan
de sterk gegroeide stroom toeristen die
"s zomers de badplaatsen overspoelt (op
Terschelling verblijven nu 20.000 vakan
tiegangers tegenover 4500 bewoners).
„De mentaliteit van de mensen is veran
derd. Men is minder gezagsgetrouw.
Vroeger was duidelijk wat wel en wat
niet kon. Nu wordt een appèl gedaan op
persoonlijke grenzen terwijl we met een
leeftijdscategorie te maken hebben die
de grenzen luist aftast. Door samen te
werken wordt bestrijding en preventie
van criminaliteit niet meer gezien als
zuiver een taak van de politie, maar een
verantwoordelijkheid van ons allen. In
deze maatschappij zijn mensen geneigd
om steeds meer af te schuiven. Dat pa
troon hopen we te doorbreken. Een ver
drievoudiging van het aantal aangiften is
dus pure winst. Het betekent dat inwo
ners een actieve rol spelen en minder
met hun ergernis blijven /uten. Je krijgt
daardoor een meer solide draagvlak
voor preventie", aldus Beke.
Vorige zomer is in elf Nederlandse bad
plaatsen voor 350.000 gulden schade
aangericht. Een fractie van de schade die
grote steden jaarlijks oplopen door van
dalen. Maar dat is appels met peren ver
gelijken. Terschelling telt bijvoorbeeld
maar 4500 inwoners en dan is 40.000
schade wel veel. Bovendien moeten we
volgens Beke ook rekening houden met
de 'belevingswereld' van de slachtoffers.
Normvervaging
Dat de omwonenden van het Leidse-
plein in Amsterdam op zondagochtend
niet klagen als de portiek weer eens is
ondergekotst of beklad, wil niet zeggen
dat bewoners van de Waddeneilanden of
Zeeuwse kustplaatsjes zeuren als ze mel
ding maken van een vernield tuinhek.
„Door normvervaging zijn we geneigd
de schuld bij onszelf te zoeken. We vin
den het voortaan normaal dat een fiets
wordt gestolen als hij niet op slot staat.
Meisjes die om één uur 's nachts wor
den lastig gevallen, wordt bestraffend ge
vraagd wat ze daar zo laat deden".
En toch worden de kustplaatsjes ook
steeds stadser. In Noordwijk zag je vroe
ger geen portiers, nu staan er voor elke
bar/dancing écn of twee kleerkasten
voor de deur. Het Zeeuwse dorpje Re-
nesse groeide in ruim tien jaar uit van
een vredig badplaatsje tot een broeinest
van criminaliteit. Als eerste Nederlandse
badplaats nam Renesse maatregelen en
met succes. Het aantal ernstige delicten
-vechtpartijen en beroving met ge
weld - is flink afgenomen. Volgens de
politie heeft dat alles te maken met de
opvallende aanwezigheid van agenten op
straat. Te voet en te paard. Op een zater
dagnacht lopen er zo'n vijftien politie
mensen op straat. „Iedereen die in Re
nesse van plan is een klap uit te delen,
voelt ogen op zich gericht. Onze aanwe
zigheid werkt preventief op daders en
geruststellend op ouderen. Omdat ze
zich veiliger voelen blijven ze veel lan
ger in het dorp hangen dan vroeger", al
dus opperwachtmeester Werry.
Uitgaansleven
Maar een strengere surveillance in Re
nesse is niet per definitie een verstandige
investering voor Oosterend. In het na
jaar moet blijken wat de effecten zijn
van de preventieve maatregelen die de
elf badplaatsen op advies van Beke heb
ben getroffen. Aan de hand van de resul
taten wil het adviesbureau een methode
ontwikkelen waarmee gemeenten een za
kelijke afweging kunnen maken of het
zin heeft om te investeren in preventie
„Want uiteindelijk is het toch een rende-
mentsverhaal: wat steek je erin en wat
levert hel op".
Dc Belgische gemeente Brugge heeft al
belangstelling getoond voor het project.
Beke denkt dat de methode ook interes
sant is voor veel meer Nederlandse ge
meenten. Niet alleen voor badplaatsen
zoals Scheveningen en Zandvoort
(„Zandvoort zit naar mijn mening ook
aan de limiet"), maar ook voor steden
met een bloeiend uitgaansleven. „Uit
onderzoek blijkt dat het patroon in de
uitgaansgebieden ongeveer hetzelfde is
als in de recreatiegebieden. We zijn
daarom met het ministerie van binnen
landse zaken in overleg om het vandalis-
me-registratieproject in middelgrote ste
den uit te testen. Achteraf bezien hadden
we het onderzochte gedrag ook uhgaans-
criminaliteit kunnen noemen in plaats
van recreatie-criminaliteit".
Rustig vakantieplezier op de camping.
FOTO'S: SACHA PIETERSE
Ceidóc 6omo4it1
