Iedere Serviër is weer orthodox,
iedere Kroaat weer rooms-katholiek
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
ZIEN EN GELOVEN
„Eindelijk mag ik door de knieën"
COMMENTAAR
Tegenstrijdig
JT CeidócSomatit
fl
C^idócSoutant
WOENSDAG 31 JULI lid
VATICAAN OM HULP GEVRAAGD
TEGEN PASTOOR-STIERENVECHTER
MADRID Een Franse dierenbeschermingsorganisatie heeft
het Vaticaan en de aartsbisschop van Madrid gevraagd om maat
regelen te nemen tegen de pastoor van Titulcia, die als torero
aan een stierengevecht heeft deelgenomen. De Spaanse krant 'El
Pais' meldt dat pastoor Angel Rodriguez Tejedor (55) vorig jaar
september in de arena gestaan in Colmenar de Oreja bij Madrid.
Het ging om een benefietgevecht waarvan de opbrengsten ten
goede kwamen aan een klooster van de Augustijnen. De pastoor
doodde de stier, maar moest vijftien dagen het bed houden, om
dat de stier hem met een hoorn had geraakt. Volgens de Franse
organisatie is de pastoor door zijn actie een „beul van ongelukki
ge dieren" geworden.
De pastoor ziet de zaak niet somber in. Er is in de Rooms-Katho-
lieke Kerk geen enkele wet die priesters verbiedt aan een stie
rengevecht deel te nemen. Bovendien heeft de aartsbisschop van
Madrid, kardinaal Angel Suquia Goicoechea, eens zelf van een
benefietgevecht geprofiteerd. De opbrengst van dat stierenge
vecht kwam ten goede aan de bouw van de kathedraal van Al-
meria, waar hij van 1966 tot 1969 bisschop was.
Het is onterecht
iemand gelukkig te
noemen omdat hij
veel bezit
'Vroomheid en
radicaliteit' op
Flevo Festival'
DRIEBERGEN Op het Flevo
Festival van Youth for Christ,
een manifestatie met vooral mu
zikale activiteiten en theater
stukken, zal het CDJA, een fo
rumbijeenkomst houden over
het thema 'vroomheid en radica
liteit' Daaraan nemen mensen
deel van het CDJA, het CNV,
Youth for Christ en de Werk
groep Katholieke Jongeren.
Het Flevo Festival heeft in to
taal tweehonderd programma
onderdelen, verdeeld over vier
dagen: van vijftien tot en met
achttien augustus op de Flevo-
hof.
Pax Christi pleit voor de Palestijnen
UTRECHT De rk vredesbeweging Pax Christi heeft mede
namens het Interkerkelijk Vredesberaad er bij minister Van den
Broek (buitenlandse zaken) op aangedrongen dat de in Jeruza
lem woonachtige Palestijnen kunnen deelnemen aan de komen
de vredesonderhandelingen.
De Nederlandse regering en de Europese Gemeenschap moeten
ertoe bijdragen dat bij de vredesbesprekingen ook de rechten
van het Palestijnse volk worden gewaarborgd. Voorkomen moet
worden dat de Palestijnen hetzelfde lot treft als de Kurden. Op
nieuw een volk zonder staat dat speelbal wordt van de machts
politiek van staten, schrijft Pax Christi-secretaris Jan ter Laak
aan Van den Broek.
In een boodschap van solidariteit met het Palestijnse volk, die
verzonden is aan de Latijnse patriarch van Jeruzalem, mgr. Mi
chel Sabbah, schrijft Ter Laak dat er geen vrede zal zijn zolang
er geen rekening wordt gehouden met de aspiraties van het
Palestijnse volk. De boodschap is gedateerd op 30 juli, de dag
waarop in 1980 het Israëlische parlement de wet aanvaardde
waarbij Jeruzalem tot de ondeelbare hoofdstad van Israël werd
uitgeroepen.
GODSDIENST DRAGER SLOVEENSE CULTUUR
BELGRADO. Met het
opkomend nationalisme
hebben de Joegoslaven
hun godsdienst herondekt.
Maar dan niet zozeer de
religieuze kant ervan als-
wel de culturele aspecten:
katholieke mis en ortho
doxe eredienst worden
druk bezocht, zonder dat
iedereen als direct gelovi
ge komt: „De kerk is van
oudsher een drager van
de Sloveense cultuur, het
onderscheidt ons van de
Serviërs en daarmee van
de Balkan," zo zei een
kerkganger in Slovenië
het onlangs.
Daarmee is de opkomst van
het geloof in Joegoslavië pre
cies gekenschetst. In een land
waar Serviërs en Kroaten al
eeuwen door elkaar leven is
de godsdienst een van de wei
nige uiterlijke verschillen, en
om die reden wordt het door
de diverse nationalistische
kampen naar hartelust mis
bruikt. Hoewel de meeste Joe
goslaven na 45 jaar communis
me niet al te religieus meer
zijn, is elke Serviër ineens
weer orthodox, terwijl elke
Kroaat en Sloveen zich ineens
weer katholiek betonen.
Liggend op de oude grens tus
sen het Turkse en Habsburgse
rijk en op de kruising tussen
oost en west, is Joegoslavië het
land van drie godsdiensten.
De Kroaten en Slovenen zijn
overwegend rooms-katholiek.
Tot de stichting van Joegosla
vië in 1918 leefden zij onder
het Habsburgse rijk. De Ser
viërs daarentegen zijn meer op
het oosten gericht en hangen
voornamelijk de orthodoxe
leer aan. Zelfs onder de Turk
se overheersing bleven zij hun
kloosters bouwen.
De derde hoofdstroming is die
van de moslims. Het zijn voor
namelijk de Albanezen en de
inwoners van Bosnië-Herzego-
wina die dit geloof belijden, zij
het niet al te fanatiek. Deze
laatsten vertegenwoordigen
zelfs een officiële natie in Joe
goslavië. Anders dan de Ser
viërs lieten zij zich onder de
eeuwenlange turkse overheer
sing bekeren tot het Otomaan-
se geloof. Met zijn honderden
prachtige moskeeën wordt
Bosnië de moslimstaat ge
noemd, hoewel er ook veel
Serviërs en Kroaten wonen.
In de praktijk leverde de men
gelmoes van religies eigenlijk
nooit problemen op, behalve
in tijden dat de politici het na
tionalisme predikten. Vooral
in de Tweede Wereldoorlog
leidde het verheerlijken van
eigen ras en cultuur tot grote
tegenstellingen, die in Kroatië
aan honderdduizenden Ser
viërs het leven kostten.
Onder de Hitler-getrouwe re
gering van het gedurende de
oorlog bestaande koninkrijk
Kroatië, profiteerde de Rooms-
Katholieke Kerk van de ople
ving van het geloof en wist de
clerus zijn macht aanzienlijk
uit te breiden.
In ruil voor diverse privileges
deed de toenmalige aartsbi-
schop Stepinac niets om de
volkerenmoord op joden, mos
lims en Serviërs tegen te gaan,
zo hij het zelfs niet aanmoe
digde.
Afgezien van de natuurlijke
afkeer van elk communistisch
regime van het geloof, was
deze dubieuze rol van de kerk
voor Tito een reden te meer
om elke uiting van religie als
zijnde nationalistisch tegen te
gaan. Stepinac werd tot lang
durige gevangenschap veroor
deeld en zowel Servische als
Kroatische diensten werden
slechts met grote tegenzin ge
tolereerd.
Zo ver als in de oorlog gaan de
kerkelijke leiders vandaag de
dag niet, maar dat ze dankbaar
gebruik maken van de politie
ke belangstelling voor het ge
loof is duidelijk. Milosevic, de
nationalistische leider van
Servië, liet de oude kloosters
in Servië als cultuurschatten
opknappen en kreeg daarvoor
de steun van de kerk in re
tour. Er kan geen Servisch
kappelletje, hoe klein ook,
worden beschadigd in het etni
sche geweld, of patriarch X
komt ter plekke de ontheili
ging van het Servische geloof
beweeklagen en met een mis
ongedaan maken. Er worden
net geen wapens gezegend,
maar wel wordt er dagelijks
gebeden voor „onze strijders in
Kosovo". Dat deze strijders
met keiharde hand de Albane
se meerderheid ter plaatse on
derdrukken is een niet ver
meld 'detail'.
De meeste nationalistische lei
ders laten zich graag knielend
voor het altaar fotograferen en
roepen op tot een heilige oor
log tegen de katholieke Kroa
ten, terwijl de laatsten op hun
beurt ook zeer dicht tegen het
regime aankruipen en het aan
de oorlog denkende klimaat
goedpraten. De nagedachtenis
van Stepinac is in oude glorie
hersteld.
Alleen de moslims laten zich
Europese
Basisgroepen over
veel eens, niet
over kerkdienst
AMSTERDAM De 600 afge-
vaardigden die de afgelopen
dagen in Parijs deelnamen aan
het Europees congres van ba
sisgroepen, waren het over al
les eens, behalve over de ere
dienst. De kerkdienst in de
Notre Dame, bedoeld als het
hoogtepunt van het vierdaags
congres, werd dan ook „een
grote flop".
De Spanjaarden, Portugezen
en Italianen waren „diep ge
schokt" door de dienst met
veel spektakel en theater De
liturgie was voor de noordelin
gen geen enkel probleem, voor
de zuiderlingen daarentegen
„een ontheiliging", zegt A.J.M.
Wiemers, een van de zestig
Nederlandse deelnemers.
De deelnemers waren al een
beetje verbaasd dat het aarts
bisdom Parijs de kathedraal
ter beschikking had willen
stellen. De dienst begon met
een kakafonie van schreeu
wende vrouwen en bevatte
ook verder veel elementen
waar de 'Latino's' niet mee uit
de voeten konden.
Voor de rest was er tussen
noordelingen en zuidelingen
nauwelijks verschil van me
ning. Over vrouwen en asiel
zoekers, over armoede, de dia
loog tussen noord en zuid en
het Europa van na 1992 be
stond een grote mate van
overeenstemming. Tesamen
goed voor „een hele stapel
aanbevelingen".
Een van de aanbevelingen aan
het adres van de Europese Ge
meenschap is dat het nieuwe
Europa geen bundeling van
staten, maar van volkeren
moet worden. „Volkeren die
geen eigen staat vormen, zoals
de Basken, komen nu in het
boekje van de EG niet voor.
De EG gaat helemaal uit van
staten, die vaak het resultaat
zijn van heel verkeerde
machtsspelletjes", aldus Wie
mers.
Het viel hem wel op dat de
aandacht voor het milieu bij
veel basisgroepen buiten Ne
derland nauwelijks ontwik
keld is. Het waren de Neder
landers die de overige deelne
mers erop moesten wijzen dat
er aan de maaltijden te veel
plastic te pas kwam.
DEN HAAG „Ik had
het gevoel: ik ben thuisge
komen. Het gebouw
straalt echt rust uit".
Han Busstra (43) uit Den
Haag herinnert zich het
ogenblik en de omstan
digheden nog heel goed.
En nog steeds is hij blij
dat hij en zijn vrouw de
beslissing namen om naar
de Oud-Katholieke Kerk
in de Juffrouw Idastraat
in Den Haag te gaan. Het
is immers ook niet zomaar
iets, het gevoel van 'thuis
komen'.
Er is één element in het rijke
interieur van de Oud-Katho
lieke Kerk dat voor Busstra
een speciale betekenis heeft:
de communiebank.
Achter die speciale 'relatie'
met die bank, met het hout
snijwerk en het witte kleed,
steekt een verhaal, in zekere
zin het levensverhaal van
Busstra. Afwisseling is daar
in een trefwoord. Niet alleen
omdat Busstra verschillende
maatschappelijke posities
heeft bekleed: van werker in
de geestelijke gezondheids
zorg tot werknemer bij een
schildersbedrijf en sinds en
kele weken zelfstandig on
dernemer als schilder. De af
wisseling blijkt ook uit de di
versiteit aan woonplaatsen:
de Busstra's woonden in
Groningen, op dé Veluwe, in
Friesland en sinds zes jaar in
Den Haag. Tenslotte is er de
afwisseling in geestelijk op
zicht en tegen de achter
grond van die persoonlijke
geschiedenis van Busstra is
die speciale aandacht voor de
communiebank te begrijpen.
„We zijn opgegroeid in de
gereformeerde traditie. In de
Gereformeerde Kerk vrijge
maakt, om precies te zijn.
Daarin zijn alle uiterlijkhe
den verdwenen, het Woord
alléén moet het doen. We
kwamen terecht in de Pink
sterbeweging en hebben in
Han Busstra voor de communiebank met snijwerk en kleed
I FOTO: PETER VAN MULKEN
allerlei groepen op diverse
plaatsen gezeten. Iedere
groep had natuurlijk z'n ei
gen karakter, maar een ge
meenschappelijk kenmerk
was toch wel de nadruk op
het bekeerd-zijn en op de
heiligheid van het leven. Je
moest bij wijze van spreken
steeds blij zijn omdat je gered
bent".
„Die manier van geloven
past niet bij mij; ik ging in
een kramp leven. Ik had
steeds het gevoel: ik moet
een blij gezicht trekken en
een heilig leven leiden, ter
wijl ik'wist dat ik dat niet
kan. Ik ben niet altijd blij en
ik maak fouten, iedere dag".
„Dat verschil tussen wat
moest en de werkelijkheid
werd een last die steeds
zwaarder op me ging druk
ken. Je kunt wel zeggen dat
ik al die jaren op m'n tenen
heb gelopen. En daarom ben
ik zo dankbaar dat er voor
mij nu die communiebank is.
Want daar mag ik door m'n
knieën gaan. Daar mag ik
gewoon zeggen dat ik fouten
heb gemaakt, ik mag komen
stukje bij beetje komt het doel dat president Bush
de Golfoorlog had gesteld toch dichterbij: een algehi
desregeling voor de regio die de voedingsbodem
conflicten moet wegnemen. Als de laatste hindernii
weggenomen, kan wellicht de 'regionale vredesconfc
van start gaan en zouden Bush en zijn rechterhand
Baker kunnen slagen waar vorige Amerikaanse reg<
hebben gefaald: onverzoenlijke tegenstanders als Jitzj
mir en Hafez al-Assad aan de onderhandelingstafel bi
Dat vooruitzicht alleen al doet veel van de vroegere
kaanse misrekeningen vergeten.
De geschiedenis van het Midden-Oosten straft elke f
echter ongenadig af. Bush zal pas zeker weten dat zijf
tiek werkt als de partijen rechtstreeks met elkaar g
Geen enkele Syrische of Israëlische belofte dat er n
beletsel meer is om deel te nemen, is een garantie.
allerlaatste voorwaarde van een van de partijen k
overleg nog laten kelderen. Maar als dat gebeurt
Bush en Baker dat in de eerste plaats aan zichzelf te
nauwelijks horen in de of
van het nationalisme. Wel is
het opvallend dat president
Izetbegovic van Bosnië zijn
enige buitenlandse reizen tot
nu naar Libië en Iran heeft
gemaakt, hetgeén de overige
politici zeer aan het denken
heeft gezet.
Tegenstanders schilderen de
moslims toch al graag af als
fundamentalistisch, maar dat
lijkt overdreven. Evenals de
andere partijen radicaliseren
ook zij, maar dit heeft meer
met de dreigende opdeling van
hun republiek te maken dan
met de ayotolla's in het Mid
den-Oosten. Zowel de Serviërs
als de Kroaten claimen grote
delen van Bosnië-Herzegowi-
na, dat daarmee uiteindelijk
het grootste slachtoffer van
het uiteenvallen van Joegosla
vië zal worden.
Vooral de Serviërs zijn bang
voor een opleving van het
moslim-geloof, omdat zij daar
in een grote bedreiging van
hun herwonnen heerschappij
over de door Albanezen be
woonde provincie Kosovo
zien. De Albanezen lijken zich
echter meer volgens nationali
teit dan naar geloof te organi
seren.
Al met al wordt kerkelijke
veroordeling van het nationa
lisme angstvallig vermeden.
Wel hebben de kerkleiders af
en toe overleg en roepen ze op
tot vrede en verdraagzaam
heid, maar dit zijn meer
'mooie woorden' dan dat ze al
te serieus wordt genomen.
Kerk en politiek raken meer
en meer verstrengeld. De poli
tici lijken willens en wetens op
een openlijke burgeroorlog af
te koersen en de geestelijken
lijken weinig te doen om hen
daarvan af te houden.
In hun poging iedereen te overtuigen, hebben de VS
strijdige beloften gedaan die ze onmogelijk allemaal
kunnen maken. Assad wordt naar de conferentie gelo f
de toezegging dat het overleg gebaseerd moet zijn op i *-
ties 242 en 338 van de Veiligheidsraad, die bepalen dat
de bezette gebieden moet ontruimen in ruil voor vrede 1^
Assad betekent dit dat hij de door Israël geannexeen ji
lan-hoogte zou terugkrijgen, maar Jeruzalem beweei'
Baker de verzekering heeft gegeven dat de Golan nin
sprake zal komen. Een van beide, Damascus of Jerui
zal illusies moeten doorprikken en dat kan het einde »pi
plannen van Bush zijn. ld
It
De dubbelzinnige Amerikaanse beloften blijken echt* d
gens scherper dan in de discussie rond de deelnemii !P
Palestijnen uit Oost-Jeruzalem. Shamir eist dat zij
worden uitgesloten van de gezamenlijke Palestijns-Jor *F
delegatie. Hen wel laten deelnemen zou in zijn optif 6
claims op Jeruzalem als ondeelbare hoofdstad van IsrPé
dermijnen. Voor Shamir en alle andere Israëlische lei
dit het punt waar hun hele beleid om draait. Jeruzalerje
symbool van de joodse eenheid en geschiedenis nog 1) je<
rijker dan het land Israël zelf. Op dat punt zal Shami e
toegeven en dat zet Bush voor zijn grootste dilemi te
ti
In hun huidige vorm houden de Amerikaanse plam nj
dat de Palestijnen uit Oost-Jeruzalem pas in een tweedd i
bij het overleg zullen worden betrokken. Dat versterg
moedens dat Bush Israël een slechts schijnbaar bestaan?
heeft gegeven over de samenstelling van de Palestijnsf
gatie. Israël blijft trouwens ook eisen dat Baker een lijju°
de Palestijnse onderhandelaars voorlegt. Op die nla,
hoopt het elke connectie met de PLO te elimineren éhc
dat betreft zou het onverwacht hulp kunnen krijgen ut>ec
bische hoek. De opstelling van Yasser Arafat in de
log heeft zijn al wankele positie ten opzichte van de 3
Arabische leiders verder aangetast. De kans hem uit t^ej
kelen zullen zij niet voorbij laten gaan. Daar ligt voor
lestijnen het grootste gevaar: dat zij door een coalitie e
raël en de Arabische wereld in de marginaliteit zoude va:
den geduwd, wat veertig jaar strijd voor een eigen la e
uitwissen.
gei
Dat is Shamirs uiteindelijke oplossing, maar daarb[ai
geet hij één ding: vier jaar intifada heeft geleerd dat ntJ
nooit zal kunnen rusten zonder een grondige oplossin
de Palestijnse kwestie. Een akkoord met de Arabisch ni
den zonder dat bezet gebied is afgestaan, zou de Paid g
kwestie voorgoed tot een binnenlands probleem mal^n
dan draagt Israël de kiemen van uiteenvallen voorge,
zich mee.
zoals ik ben, met mijn fou
ten. Daar kan ik ook mijn
hand ophouden voor de ge
nade, in het brood en in de
wijn die ik vanwege de Heer
krijg".
„Dat is zo iets geweldigs, zo
iets ongelooflijks. Ik mag ge
woon mezelf zijn en kan een
echt gelukkig mens worden.
Niet omdat ik zo nodig ge
lukkig en blij móet zijn,
maar ik ben gelukkig omdat
ik door de knieën mag gaan
en de genade mag proeven.
Terecht noemen ze de dienst
een 'viering'; ik voel er een
enorme vreugde, iedere keer
opnieuw".
„Dat komt ook omdat je tij
dens de communie zo de een
heid voelt. Allemaal gaan we
door de knieën, ook de kin
deren. Die krijgen dan wel
niet de hostie, maar hen
wordt de handen opgelegd.
Dat is toch geweldig om mee
te maken"?
„In de kerk zijn er niet al
leen die communiebank, het
altaar en het wierookvat. Er
is ook de lach en de ontmoe
ting na de dienst. En de pas
tor die tijdens de dienst de
vertegenwoordiger is van
God en op gepaste wijze han
delt en spreekt en wordt te
gemoet wordt getreden, maar
die na de dienst letterlijk en
figuurlijk in z'n gewone pak
naast je komt staan en je
even op de schouder slaat en
meepraat met het groepje dat
met een kopje koffie in de
hand staat te praten. Soms
over de dienst of over ernsti
ge dingen, soms ook over ge
wone dingen. Dat vind ik zo
mooi, dat evenwicht".
„De ernst en de diepte van
de dienst zijn echt en de wij
ze waarop 'het gewone' ter
sprake komt, ook. Er is tus
sen beide evenwicht en dat
maakt ook dat ik echt voel:
„ik ben thuis gekomen".
Dit is het tweede artikel in
een serie over mensen die
vertellen over hun geloofser
varing naar aanleiding van
een (kunst)voorwerp in een
kerkgebouw. De eerste afle
vering stond in de krant van
27 juli jl.
Uitgave
Kantoor:
Telefoon 071 -122 244
Telefax: 071 - 134 941
Postadres: Postbus 112300 AA Leiden
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk
Telefoon: 070-3190 933
Telefax 070-3906 717
Postadres Postbus 9. 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur: J Leune
Adjunct-hoofdredacteur J Timmers
Chef-redacteur G - J. Onvlee.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel 070 - 3190 808) L van Koot.
ed
Sport Leiden e o (tel. 071 - 144 049) K. van Kesteren.
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel: 070 - 3190 815):
A van Rijn (chef). W Bunschoten, drs C. van Haersma Buma, A van Holste^
E Huisman, H Jansen, drs. J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo. drs
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834): G Ansems (coördinator), B Jansma. H. Pu
Geestelijk leven (tel 070 - 3190 835): L Kooistra, drs. P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef), S. Evenhüis, S. Pieterse
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten v..
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied; a9(
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie,(
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederifc
België De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs. K Swiers en M
Ven. De parlementaire redactie bestaat uit R. in 't Hout (chef), H Bijleveld.t Pa
land, P Koopman, D van Rietschoten en K. van Wees tot
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus; jj d
- de volgende correspondenten in het buitenland S. Akkerman (Praag), J
drs. D J van den Bergh (Peking), drs. H. Botje (Tunis), A. Courant (AthenS
R. Hasselerharm (Johannesburg), T Heard (Kaapstad), drs A.Heering (Rp
B van Huët (Parijs), M de Koninck (Washington), H Kuiter! (Nieuw Delhi).[da
F Lindenkamp (Sao Paulo), R Simons (Londen), drs R Vunderink (Moskftg,
W. Werkman (Jeruzalem), E. Winkels (Barcelona), G van Wijland (Belgraói.
F. Wijnands (Bonn), J. Wijnen (Brussel)
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusi
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London
M. de Cocq
sieve vertL
Vertaalss'
)P
Nabezorging
Telefoon 071 - 122 248 op ma. t/m vr van 1f
15.00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand
per kwartaal
per jaar
Bij betaling per acceptgirokaart:
per kwartaal
per jaar
IA,
rn
25,70
76,60
294,30
Het abonnementsgeld diei
uit te worden voldaan
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel 071 - 122 244
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 39C
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
Een Sloveense franciscaanse pater in gesprek met jeugdige kerkgangers.
FOTO: SP
