Hervormde Kerk en universiteiten
eens over predikantsopleiding
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Fundamentalistische
christenen VS vinden
Republikeinen te slap
Televisie-predikanten hebben nauwelijks bekeerlingen
li
COMMENTAAR ft*
Vooral oudere vrouwen en weduwen geïnteresseerd in spiritisme
CclcLócSouxcuit
faidóeQowiamt
WOENSDAG 24 JULI 1«
Paus nodigt Russische
patriarch uit voor
bisschoppensynode
VATICAANSTAD Paus Johannes Paulus II
heeft de patriarch van de Russisch-Orthodoxe Kerk,
Aleksej II, uitgenodigd voor de Europese bisschop
pensynode die eind dit jaar in het Vaticaan wordt
gehouden. De patriarch heeft nog niet gereageerd.
De bisschoppensynode bespreekt de gevolgen voor
de kerk van de val van de communistische regimes
in Oost-Europa. Voor de bijeenkomst zijn alle voor
zitters van de bisschoppenconferenties in Europa
uitgenodigd, onder wie kardinaal Simonis. De be
trekkingen tussen de Russisch-Orthodoxe Kerk en
de Rooms-Katholieke Kerk zijn gespannen, vooral
na het mislukken vorig jaar van overleg tussen bei
de kerken over teruggave van orthodoxe kerken
aan de met Rome verbonden Oekrains-Katholieke
Kerk.
Kerk en gemeentebestuur ruziën om lijk ridder
lï
Als het varken vol is
stoot het de trog om
Nederlands spreekwoord
DEN HAAG De evangelische kerk en het gemeen
tebestuur van Neustadt in de voormalige DDR ruziën
om het bezit van het goed bewaard gebleven lichaam
van ridder Kahlbutz, die in de crypte van de kerk van
de wijk Kampehl begraven ligt.
De ridder, die in 1703 stierf en in een glazen doodskist
ligt, moest wegens moord op de jaloerse verloofde van
Maria Leppin die hij het hof maakte, terechtstaan.
Volgens de legende is zijn lichaam zo goed bewaard
gebleven, omdat hij onschuldig veroordeeld is.
Het lichaam van de ridder trekt jaarlijks meer dan
100.000 kijkers, die drie mark intreegeld betalen. De
opbrengsten komen ten goede aan de gemeente. De
kerk krijgt alleen een jaarlijkse huursom van 360
mark. Dat vond de kerk te weinig en daarom zegde zij
per 1 juli de overeenkomst met het stadsbestuur op.
De gemeente reageerde met het voorstel om het lijk
over te brengen naar de speciaal daarvoor verbouwde
brandweerkazerne. Tot grote woede van de kerk, die
niets moet hebben van deze „criminele" poging om
het lijk te „ontvoeren".
„Het is onverantwoord" het lijk naar een andere om
geving over te brengen, zegt de predikant Peter Frei-
mark tegenover het weekblad 'Die Kirche'. Het is on
duidelijk, waarom het lichaam zo goed bewaard is ge
bleven en de kans bestaat dat het lichaam snel ver
brokkelt, als het naar de kazerne wordt gebracht.
Het gemeentebestuur heeft voorlopig 'om piëteitsrede-
nen' van zijn voornemen afgezien. Maar dat het het
lijk niet tot elke prijs in Neustadt wil bewaren, bleek
eind vorig jaar. Het satirische tijdschrift 'Eulenspiegel'
stuurde toen een verslaggever naar Neustadt, die zich
als de heer William Gainsborough uit Washington
voorstelde en het lijk voor drie miljoen mark wilde
kopen. Het gemeentebestuur reageerde positief en het
tijdschrift toonde aan, hoe snel een gemeentebestuur
in de voormalige DDR bereid is zelfs een lijk aan het
westen te verkwanselen.
Bezuinigingen top
Hervormde Kerk
nauwelijks merkbaar
in gemeenten
LEIDSCHENDAM Een
structurele bezuiniging van 20
procent op de landelijke top
van de Nederlandse Hervorm
de Kerk levert voor de plaat
selijke gemeenten nog geen
procent extra ruimte op in de
eigen begroting. Landelijke
bezuinigingen hebben een bij
na verwaarloosbaar effect
voor de plaatselijke financiële
situatie.
Dat concludeert het Hervormd
Persbureau, naar aanleiding
van het jaarverslag van de Al
gemene Kerk voogdijraad
(AKR) over 1990. In het ver
slag van de AKR staat dat de
bijdrage die plaatselijke ge
meenten per lid aan de lande
lijke kerk moeten betalen, met
vijf cent is afgenomen. Dit
verplichte ledengeld bedraagt
nu f 5,75.
Over de afdrachten van de
plaatselijke gemeenten is de
afgelopen jaren veel te doen
geweest in de Hervormde
Kerk. In januari 1990 dreigde
de afdeling Friesland van de
Vereniging van Kerkvoogdij
en het ledengeld geheel of ge
deeltelijk in te houden. De
Friese kerkvoogden eisten
structurele bezuinigingen. De
landelijke kerk zou steeds
zwaarder drukken op de im
mer kleiner wordende plaatse
lijke gemeenten.
Veel (plattelands)gemeenten
hebben moeite de eindjes aan
elkaar te knopen. Predikants
plaatsen moeten (gedeeltelijk)
worden afgebroken, kosters en
administratieve medewerkers
worden ontslagen en gebou
wen worden afgestoten. Een
enquête van de Vereniging
van Kerkvoogdijen onder de
plaatselijke gemeenten moet
binnenkort duidelijk maken
hoeveel de gemeenten tot nu
toe bezuinigd hebben.
De komst van drie topfunctio
narissen van de hervormde sy
node naar Leeuwarden in mei
1990 bracht de Friezen niet tot
bedaren. Ze eisten een meerja
rig beleidsplan, maar de syno
de slaagde er dat najaar niet in
een dergelijk plan op te stel
len. Dit voorjaar klopten de
Friese kerkvoogden met suc
ces aan bij de landelijke Vere
niging van Kerkvoogdijen,
met een verzoek om steun
voor de bezuinigingsactie. Ook
de Algemene Kerkvoogdijraad
staat, blijkens het jaarverslag,
achter een financiële beleids
ombuiging.
Sportvereniging
Maar blijkens de cijfers valt de
druk die de landelijke kerk op
de plaatselijke gemeenten legt,
erg mee. Van het geld dat
kerkvoogdijen ontvangen uit
giften, collecten en bijdragen
(het 'levend geld'), hoeft
slechts gemiddeld 4,87 procent
aan de landelijke kerk te wor
den gegeven. Een sportvereni
ging die is aangesloten bij een
landelijke organisatie, is vol
gens Hans Bijsterveld van het
Hervormd Persbureau al snel
twee keer zoveel kwijt.
Bij een vermindering van 20
procent van de landelijke af
drachten, is een plaatselijke
gemeente met gelijkblijvende
inkomsten slechts 0,97 procent
goedkoper uit, heeft Bijster
veld uitgerekend, uitgaande
van gegevens over 1988. Het
percentage van 20 procent is
overigens geen fictief bedrag.
De Generale Financiële Raad
(GFR) van de Hervormde
Kerk heeft de landelijke orga
nen opgedragen in de jaren
1990-1997 een bezuiniging van
20 procent door te voeren.
„Maar een dergelijke bezuini
ging heeft dus een verwaar
loosbaar effect op het grond
vlak", aldus Bijsterveld.
Mr. T.J. Kingma uit Burgum,
bestuurslid van de Friese
kerkvoogdijen en lid van het
hoofdbestuur van de landelij
ke vereniging, zegt in een re
actie dat de meevallende druk
van de landelijke kerk op de
plaatselijke gemeenten geen
invloed heeft op de bezuini
gingsacties van de vereniging.
Hij is niet verrast over de cij-'
fers. „We hebben ons altijd ge
realiseerd dat we ons met lan
delijke bezuinigingen niet rijk
moeten rekenen. Die beteke
nen niet de financiële redding
van de plaatselijke gemeente".
Kingma spreekt van een 'psy
chologische' reden voor bezui
nigingen in de Hervormde
Kerk. „Het kan gewoon niet
doorgaan dat plaatselijke ge
meenten elk dubbeltje drie
keer moeten omdraaien, ter
wijl er aan de top miljoenen
worden uitgegeven".
LEIDSCHENDAM De
Nederlandse Hervormde
Kerk en de vier openbare
theologische faculteiten
hebben overeenstemming
bereikt over een nieuwe
opzet van de predikants
opleiding.
Ze hebben hun plannen dins
dag aan minister Ritzen van
onderwijs en wetenschappen
gestuurd.
Daarmee is het plan van de
Hervormde Kerk om een ei
gen theologische universiteit
op te richten, definitief van de
baan. De kerk ging hiermee in
juni 1990 akkoord, maar merk
te enkele maanden later dat
Ritzen tegen de plannen was.
De minister droeg de kerk en
de universiteiten van Gronin
gen, Leiden, Amsterdam en
Utrecht op alsnog met een ge-
zamenijk voorstel te komen.
In maart bereikten de Her
vormde Kerk en de universi
teiten al een principe-overeen
komst, waarin de gelijkwaar
digheid van de staatsvakken
en de kerkelijke vakken voor
op staat. Op verzoek van het
ministerie moest deze nog
worden voorgelegd aan enkele
staatsrecht-specialisten, die
echter nog steeds niet met hun
advies zijn gekomen.
„Daar wachten we niet langer
op", zegt dr. A.C. de Roon van
de hervormde commissie
Theologisch Wetenschappelijk
Onderwijs (TWO). Het advies
moest worden opgesteld door
het Bureau van de Landsadvo
caat, dat het volgens De Roon
te druk heeft met andere za
ken. De minister wil voor 1
augustus weten hoe de plan
nen van de kerk en de univer
siteiten eruit zien, zodat hij
zijn standpunt hierover kan
formuleren in het (tweejaar
lijkse) Hoger Onderwijs- en
Onderzoeksplan (HOOP) dat
in september verschijnt.
Geen barrières
De Roon verwacht echter niet
dat er nog staatsrechtelijke
barrières kunnen worden op
geworpen. In de overeenkomst
is rekening gehouden met mo
gelijke bezwaren op het gebied
van de scheiding van kerk en
staat. Voor de voorgestelde
aanpassing van de duplex ordo
- het onderwijssysteem waarin
een principiële scheiding
wordt gemaakt tussen staats
vakken en de kerkelijke vak
ken - is bovendien geen wets
wijziging nodig.
De overeenkomst gaat uit van
de „principiële wetenschappe
lijke gelijkwaardigheid" van
de staatsvakken en de kerke
lijke vakken. Ook de positie
van staatshoogleraren en ker
kelijke hoogleraren is gelijk
waardig. De scheiding van de
verantwoordelijkheden, tussen
universiteit en kerk, blijft „on
dubbelzinnig gehandhaafd".
De faculteiten der godgeleerd
heid zullen naast de huidige
doctoraalopleiding een oplei
ding verzorgen die in het bij
zonder bestemd is voor stu
denten die predikant willen
worden. Net als aan bijzondere
universiteiten zal de duur van
beide opleidingen in totaal zes
jaar bedragen.
De universiteiten zullen volle
dig meewerken aan de weten
schappelijke ontwikkeling van
disciplines die onder verant
woordelijkheid van de kerk
vallen. Studenten die zich wil
len specialiseren in een kerke
lijk vak zullen hiertoe alle ge
legenheid krijgen. Met het oog
op de bewaking van de weten
schappelijke kwaliteit van de
kerkelijke opleiding, zal het
onderwijs in de kerkelijke
vakken betrokken worden bij
onderwijsvisitaties.
Volgens De Roon is nu een
einde gekomen aan de structu
rele achterstelling van de ker
kelijke vakken, de aanleiding
voor de plannen voor een ei
gen universiteit. Voor de kerk
is het goed dat zij verbonden
blijft aan de openbare univer
siteiten. De universiteiten op
hun beurt krijgen „een flink
stuk bestaanszekerheid" omdat
zij een belangrijk aantal stu
denten niet zien vertrekken
naar de hervormde universi
teit.
Herdenking
In Pakistan is
gisteren door vele
sji'itische
moslims de dood
herdacht van de
martelaar
Hussein, de
kleinzoon van de
profeet, die
veertienhonderd
jaar geleden werd
gedood. De
moslims sloegen
zichzelf met een
dolk op het hoofd
en dat leverde
taferelen op,
zoals op de foto
die werd gemaakt
in Karachi.
NEW YORK Fundamenta
listische christenen die in de
jaren tachtig actief waren in
de 'Moral Majority' (Morele
Meerderheid) van televisiepre
dikant Jerry Falwell, steunen
nu de partij van Amerikaanse
belastingbetalers die „het hu
manistisch, socialistisch mate
rialisme" dat de Amerikaanse
politiek zou beheersen, wil
ombuigen in de richting van
„bijbelse, grondwettelijke vrij
heid".
De partij, opgericht door de al
liantie van belastingbetalers
die in ongeveer de helft van
de 50 staten actief is, bepleit
een absoluut verbod van abor
tus, stopzetting van de subsi
dies aan het onderwijs en de
kunst, afschaffing van de soci
ale voorzieningen en een „na
tionalistisch beleid" waarin de
belangen van de Verenigde
Staten voorop staan.
Conservatieve christenen zien
de nieuwe partij als een alter
natief voor de Republikeinse
Partij, die volgens hen te slap
optreedt tegen abortus en ho
moseksuelen allerlei rechten
wil verlenen. „Er is wat de
meeste sociale kwesties betreft
geen verschil tussen de repu
blikeinen en de democraten,
behalve dat de democraten
eerlijker over hun standpun
ten zijn", zegt Ed McAteer, lei
der van de nieuwe partij in de
staat Tennessee. De partij wil
volgens hem geen openlijk
christelijke partij worden,
maar wil wetten invoeren die
zijn gebaseerd op de bijbelse
en westerse beschaving. Zij is
onder meer voor een verbod
van overspel en van homosek
suele handelingen.
Tijdens een bijeenkomst met
christelijke leiders heeft McA
teer naar eigen zeggen veel
waardering voor de standpun
ten van zijn partij ondervon
den, maar volgens hem heb
ben velen, onder wie Jerry
Falwell, nog te veel respect
voor de Republikeinse Partij
om de nieuwe partij te steu
nen.
Een andere christelijke leider,
George Grant, zegt „optimis
tisch" te zijn dat vele behou
dende christenen zich bij de
nieuwe partij aansluiten. „Het
ongenoegen onder christenen
over de Republikeinse Partij is
wijd verspreid." De houding
van de Republikeinen tegen
over abortus is een katalysator
geweest, maar ook „de enorme'
opdringerigheid van de over
heid en de mislukking van het
onderwijssysteem", zijn rede
nen om de nieuwe partij te
steunen, aldus Grant.
NEW YORK Televisie-pre
dikanten brengen maar weinig
mensen tot het geloof. Zij heb
ben in de plaatselijke kerk een
sfeer geschapen waarin grote
waarde wordt gehecht aan het
onderhoudende van de preek
ten koste van uitleg van de
kerkelijke leer. Het doet er
minder toe wat de predikant
zegt dan hóe hij het zegt.
Tot deze conclusie komt Quen-
tin J. Schultze, docent massa
communicatie aan het Calvin
College in Grand Rapids, in
zijn boek 'Evangelisatie via de
televisie en de Amerikaanse
cultuur'. Hij- geldt als een ex
pert op het gebied van de elec-
tronische kerk en werd her
haaldelijk door de media ge
raadpleegd bij de schandalen
rond de predikanten Jim Bak
ker en Jimmy Swaggart.
Ook al beweren televisie-pre
dikanten anders, televisie is
volgens Schultze nooit een ef
fectief middel voor evangelisa
tie gebleken. Volgens Schultze
weten de televisie-predikanten
wel hoe zij potentiële aanhan
gers moeten bereiken, maar
hebben zij er weinig kaas van
gegeten, hoe zij grote mensen
massa's met het evangélie
moeten bereiken. Zij preken
het liefst op zondagmorgen,
niet omdat de ongelovigen dan
het best te bereiken zijn, maar
omdat gelovigen dan het snelst
bereid zijn een cheque uit te
schrijven.
Pastores in parochies en ge
meenten hebben vooral de on
derhoudende manier van ver
kondiging van de televisiepre
dikanten geleerd, meent
Schultze. Maar zij snijden zich
ermee in de vingers, want het
wordt steeds moeilijker men
sen voor het kerkewerk te in
teresseren. „Net als televisie
kijkers verwachten vele kerk
leden dat zij niets hoeven te
doen voor een plaats in de
kerkbank. Het lidmaatschap
van de kerk betekent voor
hen weinig meer dan elke zon
dag de kerkdienst bijwonen".
DEN HAAG Ondanks de
toenemende belangstelling
voor het occultisme vooral
door (oudere) vrouwen is de
Nederlandse vereniging van
spiritisten 'Harmonia de afge
lopen zes jaar 2.000 leden
kwijtgeraakt. Leden werden
geroyeerd, hele afdelingen
werden afgestoten en grote
aantallen leden richtten eigen
verenigingen op. Ondanks al
les is de 103 jaar oude vereni
ging, met zestien afdelingen en
in totaal 800 leden, nog steeds
de grootste spiritistische orga
nisatie in Nederland.
J.H. Sommer, voormalig leraar
maatschappijleraar en geschie
denis, was voor zijn onderzoek
naar het spiritisme in Neder
land van 1985 tot 1991 lid van
Harmonia. Hij bezocht ruim
200 spiritistische bijeenkom
sten en doet daarvan verslag
in het jongste nummer van
'Religieuze Bewegingen in Ne
derland' van de Vrije Univer
siteit.
De bezoekers van dergelijke
bijeenkomsten, waar via een
medium contact wordt gezocht
met geesten van overledenen,
zijn voor het merendeel (70
procent) van het vrouwelijk
geslacht. Het grote aantal we
duwen is opvallend.Verder
blijkt het om „wat ouder pu
bliek" te gaan: de leeftijds
groep tot 20 jaar is sterk on
dervertegenwoordigd
Radio- en televisie-program
ma's die geregeld aandacht
aan spiritistische praktijken
schenken (Het zwarte gat, Pa
rallax), zijn voornamelijk op
zoek naar sensatie en spekta
kel. Maar daar zijn spiritisten
niet in de eerste plaats op uit,
aldus Sommer. „Hun streven
is in de eerste plaats mensen
met problemen te helpen".
Grote invloed
De invloed van het medium
wordt echter geregeld te groot.
Sommer heeft niet alleen „een
onverwoestbaar geloof in de
uitspraken van mediums" aan
getroffen, maar ook „een dui
delijke afhankelijkheid" ten
opzichte van deze vrouwen en
mannen. Voeg daarbij dat zij
negatief nieuws heel vaak niet
onthouden aan hun cliënten
„en het zal duidelijk zijn dat
mediums niet alleen geestelij
ke nood oplossen, maar in be
paalde gevallen zelfs verster-
De geschiedenis van het mo
derne spiritisme begint in het
jaar 1848, toen zich in het huis
je van de familie Fox in -Hy-
desville in de Verenigde Sta
ten vreemde klopverschijnse-
len voordeden. Dat gebeurde
alleen maar in aanwezigheid
van de twee dochters van Fox,
die van bedrog werden be
schuldigd. Zij namen met suc
ces contact op met de geesten
die volgens ingewijden verant
woordelijk waren voor de
vreemde signalen.
Kort daarna werden in Ameri
ka en Europa tal van seance
kringen opgericht. In 1889
werd in Parijs een wereldcon
gres gehouden, waar ongeveer
15 miljoen spiritisten bijeen
waren. Vooral in de Verenigde
Staten, Groot-Brittannië en
Brazilië groeide de beweging
snel. Op dit moment wordt het
aantal spiritisten wereldwijd
op 50 a 100 miljoen geschat.
Zij geloven in het voortleven
van de ziel na de dood van het
„stoffelijk omhulsel". De ziel
of de geest verlaat bij het
overlijden het lichaam en
wordt in een andere wereld
opgenomen. De geesten „aan
gene zijde" staan de mensen
op aarde bij in hun problemen
of helpen aardse mediums, zo
dat deze boodschappen van de
geesteswereld kunnen doorge-
Naijver
Het contact met de wereld van
de geesten wordt tijdens open
bare bijeenkomsten gelegd
door middel van foto's of an
dere voorwerpen, op basis
waarvan het medium iets kan
zeggen over de overledene
(psychometrie). In besloten se
ances wordt meestal via een
pendel, kruis-en-bord of het
glaasje-draaien een antwoord
(ja of nee) gezocht op vragen
die aan de geesten worden
voorgelegd.
In Nederland zijn tientallen
plaatselijke spiritistische vere
nigingen en stichtingen actief,
ijnei
PvdA op zeephelling
[op
ïlon
tt erda
XlET kabinet Lubbers-III gaat zware tijden tegemo n n
vakbonden hebben een 'hete herfst' van stakingen en m
onderbrekingen beloofd nu besloten is tot forse ingre|v<
de wao en ziektewet. Om dezelfde reden organiserend1
dende uitkeringsgerechtigden vanaf donderdag telefooi
kades. Bij verschillende PvdA-gewesten is de voortv;,r
heid waarmee het kabinet de stijgende wao-uitgaven w nke
de hand wil krijgen evenmin in goede aarde gevallener
TY lul°
DE stroom aan boze telefoontjes en ingezonden brieve
stapels verwijten aan het adres van de PvdA-bewinds
was vorige week dermate groot, dat in elk geval één k
lid tot de conclusie is gekomen dat het zó niet langer
Piet de Visser heeft de fractie geadviseerd het kabine
huis te sturen. Kok zou eieren voor zijn geld moeten
en moeten aftreden als partijleider. De PvdA, zo red(
De Visser, kan nog beter in de oppositiebankjes zittei
mee te werken aan de afbraak van het sociale stelsel.
Is deze harde taal de vonk, die in de PvdA een veen i
zal ontsteken die op zijn beurt uiteindelijk zal leiden
val van het kabinet? Zo'n rampscenario is vooralsnog v
waarschijnlijk. Veel PvdA-kamerleden hebben zich ii
al gehaast afstand te nemen van het 'dissidente' kamer
Visser. En ook in menig kritisch partijgewest valt te
men dat de kabinetsvoorstellen weliswaar niet deugen,
acceptabel worden zodra er de nodige scherpe kantjef'
worden afgeveild. De mensen die nü in de wao zitten
niet in hun uitkeringsrechten worden aangetast, zo lu
communis opinio in de partij én in de fractie. En dèt
precies wat fractievoorzitter Thijs Wöltgens al daags
bekend maken van de kabinetsplannen had geroepen.
Er zal nog wel een flink gevecht met het kabinet olt o
wao geleverd moeten worden, maar tot een crisis hoee
met enige inschikkelijkheid aan beide zijden
leiden. Veel zorgwekkender is het, dat de PvdA zélf d<
ste dagen weer op een electorale zeephelling terecht is
men. Blijkens een enquête van de Krant op Zondag zej
minder dan veertig procent van de PvdA'ers uit onj
gen met de wao-aanpak de volgende keer niet meer
sociaal-democraten te zullen stemmen. Een ongeveer
groot percentage kenschetst Koks ondersteuning v;
wao-voorstellen zelfs als 'kiezersbedrog'.
O!
OPMERKELIJK genoeg dalen deze harde klappen v
alleen neer op het hoofd van de PvdA. De CDA-achte
fractie en partij hebben- veel minder moeite met de
van de wao. Het is een wrange constatering, maar de
heeft zijn ongelukkige positie vooral aan zichzelf te w f
Anders dan CDA-fractieleider Brinkman heeft Wöl :.n-
niets gedaan om 'zijn' kiezers voor te bereiden op de
ingrepen die het kabinet noodzakelijk achtte. Integeij,
Wöltgens en andere prominente Pvd A-politici hebben
malen in meer of minder mistige bewoordingen laten i
schemeren dat de wao intact zou blijven. Dit verklaart cvu
om de draconische maatregelen vooral de PvdA-1#^
rauw op het dak zijn gevallen. Ook een succesvolle 'waiy
rectie' a la Wöltgens zal die vertrouwensbreuk tussen
en kiezers maar zeer ten dele kunnen lijmen. Op de
duur kan dat de partij flink opbreken en het haar om
lijk maken nog langer geloofwaardig te opereren in k<
en parlement.
meestal met een medium als
centrale figuur.
De naijver tussen mediums on
derling is volgens Sommer
zeer groot. Regelmatig vinden
„opkomende begaafden" dat
het tijd wordt voor gevestigde
mediums om het veld te rui
men. „Via verdachtmakingen
proberen beide partijen aan
hangers te verwerven. Daarbij
zijn hun sterkste wapens na
tuurlijk hun 'helderziende
waarnemingen', die meestal
oncontroleerbaar zijn, maar
voor de aanhangers de status
van 'openbaringen' hebben."
De mediums hebben „qualitate
qua een magisch prestige",
heeft Sommer gemerkt. Wan
neer ze op een avond als medi
um optreden, worden ze met
alle egards behandeld; zijn ze
de volgende week als bezoeker
aanwezig, dan krijgen ze nau
welijks aandacht. „Opvallend
dat verschil in benadering: als
of mediums meer dan mensen
zijn. Het lijkt op de wijze
waarop (vooral vroeger) de
predikant of priester werd be
naderd."
Uitgave:
Kantoor:
Telefoon: 071 - 122 244.
Telefax: 071 - 134 941
Postadres: Postbus 112300 AA Leiden.
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk
Telefoon: 070-3190 933
Telefax: 070-3906 717
Postadres: Postbus 9, 2501 CA Den Haag.
Directeur/hoofdredacteur: J. Leune.
Adjunct-hoofdredacteur: J. Timmers.
Chef-redacteur G - J. Onvlee.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808
n Herpen (chef), F. Buurman,
Sport Leiden e.o. (tel. 071 - 144 049): K van Kesteren.
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel: 070 - 3190 815):
A. van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs. C. van Haersma Buma, A van Holste
E. Huisman, H. Jansen, drs J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo, drs K. Ver,
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834): G. Ansems (coördinator), B. Jansma, H. Pié
Geestelijk leven (tel 070 - 3190 835): L Kooistra, drs. P van Velthoven
Foto (tel. 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis, S. Pieterse.
Opmaak (tel: 070 - 3190 831): Ch. Bels (chef), A. de Bruijn, W. Diekstra, L.
B. Hermans, J. Hofmeester, C de Kier, H Nieuwmans, H. Schneider.
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819) T Kors.
De teidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van:
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied;
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie, e
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nederla ifj
België De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs. K Swiers enM.v 1
Ven De parlementaire redactie bestaat uit R. in 't Hout (chef), H Bijleveld,
land, P. Koopman, D. van Rietschoten en K. van Wees.
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
- de volgende correspondenten in het buitenland. S. Akkerman (Praag),
drs. D J. van den Bergh (Peking), drs H Botje (Tunis), A. Courant (Athene
R. Hasselerharm (Johannesburg), T. Heard (Kaapstad), drs. A.Heering (Rol,.
B. van Huèt (Parijs), M de Koninck (Washington), H. Kuitert (Nieuw Delhi), 11
F Lindenkamp (Sao Paulo), R Simons (Londen), drs R. Vunderink (Moskoil
W Werkman (Jeruzalem), E Winkels (Barcelona), G. van Wijland (Belgradi
F, Wijnands (Bonn), J Wijnen (Brussel).
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve verf
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London. Vertaalst
M.de Cocq.
Nabezorglng
Telefoon: 071 - 122 248 op ma t/m vr. var
15.00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling
per maand
per kwartaal
per jaar
8.00 tot 19.00 uur, op z,
25,70
76,60
294,30
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 -122 244
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 - 3902
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
