„Sommigen worden high van mijn werk'
KUNST/RTV
1*
Wassenbeeldenmuseum voof
popartiesten in Parijs
HAAGSE KUNSTENAAR JOHAN VAN ZUTPHEN STEELT SHOW IN SONSBEEK
De Sensatie
CcidóeSoivwmt
David Röell Prijs voor
1 vormgever Friso Kramer
s AMSTERDAM Het Prins Bernhard Fonds heeft
1 de David Röell Prijs 1991 toegekend aan de indus-
c trieel vormgever Friso Kramer (1922). Deze prijs,
I waaraan een bedrag van 25.000 gulden is verboden,
wordt dit jaar voor de tweede keer toegekend op het
c terrein van de industriële vormgeving. Kramer
c krijgt de prijs voor zijn gehele oeuvre, dat volgens
de jury van een zeer constante kwaliteit is. In de ia-
1 ren vijftig ontwierp de industrieel vormgever onder
a meer de Revoltstoel en de Revolttekentafel. In 1961
R kreeg hij de BKI-prijs en in 1963 richtte hij samen
met anderen het ontwerpbureau Total Design op.
1 Het Stedelijk Museum in Amsterdam richtte in 1977
z een overzichtstentoonstelling in van zijn werk. In
1983 kreeg Kramer de Piet Zwart Prijs en in 1990 de
d Kho Liang Ie-prijs. De jury van de David Röell
s Prijs, onder voorzitterschap van Prof. Dr. H. W. van
t Os, bestond uit Prof. W. H. Crouwel, Drs. E. J. van
P Straaten, M. Boot en P. Hefting.
Voorwaardelijke gevangenisstraf
voor Heintje
BRUSSEL Het voormalige kindersterretje en destijds
idool van velen, Hendrik Simons ('Heintje'), heeft giste
ren een voorwaardelijke gevangenisstraf van drie
maanden en een geldboete van ruim 6.500 gulden gekre
gen. Hij werd daartoe veroordeeld door de rechtbank
van het Belgische Eupen die hem schuldig bevond aan
videopiraterij. De 35-jarige Heintje, die vooral een zeke
re vermaardheid verwierf met de vertolking van Duitse
levensliedjes verhuurde illegaal gekopieerde videocas
settes. In zijn videotheek in het aan Eupen grenzende
Kelmis trof de politie enige tijd geleden een duizendtal
vervalste videocassettes aan. De politie kwam in actie
nadat de stichting Belgian Anti-Piracy Foundation een
klacht tegen de voormalige zanger had ingediend. Die
Foundation heeft inmiddels een schadevergoeding van
zo'n 300 gulden per vervalste cassette geëist. Over een
eventuele schadevergoeding zal de rechtbank zich later
uitspreken. De advocaat van Heintje heeft al laten we
ten tegen het vonnis in beroep te zullen gaan.
Fans blijven om
kaartjes vragen
van Julio Iglesias
ROTTERDAM De Neder
landse fans van Julio Igle
sias kunnen maar geen ge
noeg krijgen van de Spaanse
zanger. De aanvragen vooi
concertkaartjes is zo over
weldigend dat Mojo Con
certs, in samenwerking me
Iglesias' management, heef
besloten een extra concer
aan de inmiddels indruk
wekkende lijst toe te voegen
Dit vierde concert vindt
plaats op 14 september in de
Rotterdamse Ahoy'. De
voorverkoop van dit optre
den begint zaterdag.
WOENSDAG 17 JULI 1991
Nederlander winnaar internationale
architectuurwedstrijd
SOFIA De Nederlandse architect Ir. P. Strik uit
Boxtel heeft op de zesde World Biënnale of Architec
ture in Sofia de Grand Prix 1991tgewonnen. Aan deze
hoogste onderscheiding is een gouden medaille ver
bonden. Dit heeft de Koninklijke Maatschappij tot Be
vordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Ar
chitecten BNA bekendgemaakt. Een internationale
jury koos het werk van Strik uit 430 inzendingen van
architecten uit de hele wereld. Striks bekroonde uit
zending bestond uit het postverdeelcentrum in Boxtel,
het postkantoor in Budel, een expositiecentrum in
Waalwijk, het eigen architectenbureau, een kiosk en
een waterpartij op de markt in Boxtel. De World
Biënnale of Architecture in Sofia is een tweejaarlijkse
internationale competitie, die is bedoeld om de kwali
teit van de architectuur te bevorderen. De Biënnale
staat onder auspiciën van de president van Bulgarije,
de minister van cultuur en de Union International des
Architects.
Kunstenaars
krijgen eigen
dienstencentru:
DEN HAAG Kunsteni
krijgen een dienstencenti -
in Den Haag waar ze voor
viezen op sociaal, juridisch,
nancieel en fiscaal gebied k
nen aankloppen. De oprichi
is een initiatief van de Fedi j
tie van Kunstenaarsverenij
gen en het Voorzieningsfo
voor Kunstenaars. Het d ,r°"
stencentrum geeft voornaf
lijk individuele service,
centrum krijgt een depend
ce in Amsterdam en ho3
spreekuren in andere de ic°n
van het land.
naT"'
CTI
PO
Auf Deutsch sympathiek
programma met uitglijder
G«rrie van der Klei en Erik Breij
spelen en zingen Auf Deutsch. Tek
sten: Hans Dorrestijn, Jan Boerstoel,
Annie M.G. Schmidt en anderen.
Concept: Erik Breij. Regie: Albert
Mol. Gezien op 16 juli in het Kur-
haus. Herhalingen t.m. 24 augustus,
niet op maandagen.
Speenhof moet er mee be
gonnen zijn, met het Kur-
hauscabaret. Daarna ging
een rij groten ermee ver
der: Louis Davids, die in
de jaren voor de oorlog
uitgeweken Duitse caba
retiers een podium bood,
Cor Ruys, Pisuisse, Wim
Sonneveld, Wim Kan, en
als laatste, in de jaren ze
ventig, Paul van Vliet.
Daarna was het een tijd
stil, maar gisteren kon een
Kurhausheer weer trots
spreken van een in ere
herstelde traditie.
Erik Breij, pianist-zanger van
cabaretgroep Purper, kwam
met het idee en speelt nu sa
men met zangeres Gerrie van
der Klei Auf Deutsch, vertaal
de Nederlandse cabarettek
sten, goed vertaald, goed bege
leid, goed gespeeld en goed ge
zongen. Een goed en sympa
thiek plan dus, kunnen die
Duitsers eens horen hoe sterk
de liedjes zijn van Hans Dor
restijn, Jan Boerstoel en Annie
M Schmidt.
En zo is er meer Hollanse
waar van kwaliteit. Frau Klei
draagt een Marlenemedley bii
en Herr Breij speelt naar oud
en succesvol Purperrecept Mo
zart, Bach en Dorrestijn aan
elkaar, maakt associatieve pot
pourri's op thema's als af
scheid en vermaakt ons met
zijn boekje met melodieën en
teksten die goed van pas ko
men als iemand zich even aan
het verkleden is.
Het gaat bijna de hele avond
goed, tot vlak voor het eind
Breij muzikaal is gaan associë
ren op Maria. Dat brengt ons
Ave Maria's van Gounod en
Schubert en Maria's uit Wesl
Side Story en The Sound oi
Music en de ontdekking dat de
stemmen van Breij en Van der
Klei niet bij elkaar passen en
ongeschikt zijn voor dat reper
toire.
Gerrie van der Klei is vocaal
uitstekend toegerust is voor
zeg Berlijns cabaret anno 1930
en kan een prima Dietrich
neerzetten, maar voor het
klassieke repertoire is haar
stem te schel en te kil. De
tweestemmige zettingen zijn
niet mooi en klinken gemeen
en vals. De piano trouwens
ook, wat niet zo handig is voor
een sponsor. Ook in de af-
scheidsverzameling daarna lij
ken de stemmen aan hun eind
van hun Latijn. Jammer van
die miskleun aan het eind.
Daarvoor was het in orde,
maar dat schreef ik al. Breij is
innemend, Klei is cool en het
materiaal is prima. Als ik een
Duitse badgast was zou ik 'Auf
Deutsch' waarschijnlijk ver
rassend, origineel, aardig en
leuk vinden en op het eind
een oortje toeknijpen.
Miles Davis benoemd tot ridder in het Legioen van Eer
De Amerikaanse jazztrompettist Miles Davis (65) is gisteren in Parijs benoemd tot ridder in het
Legioen van Eer. Hij kreeg deze hoogste culturele onderscheiding uit handen van de Franse minis
ter van cultuur Jack Lang. De speciale ceremonie werd bijgewoond door verschillende Franse jazz
musici Minister Lang beschreef de trompettist, die zondag nog op lyrische wijze zijn virtuositeit liet
horen op het Haagse North Sea Jazz Festival, als 'de Picasso van de jazz' en hij zei dat Davis „vier
generaties" had geïnspireerd met zijn muziek. Op de foto: Miles Davis (r) krijgt zijn culturele onder
scheiding van de Franse minister Jack Lang. FOTO: AP
PARIJS Met John Lennon
en Yoko Ono nog onder de la
kens vliegt het opklapbed te
gen de muur. 'Imagine' klinkt
het in een witte slaapkamer
die een suite van het Amster
damse Hilton-hotel moet voor
stellen. De ex-Beatle en zijn
vrouw zouden een week in dat
hotelbed vertoeven. Het is al
weer 21 jaar geleden. Had
John het zich ooit kunnen
voorstellen nog eens postuum
tegen een wand te worden ge
plakt? Bij de niet komische be
doelde scène lijkt het tekst
bordje 'Stay in Bed' tamelijk
overbodig.
John en Yoko worden dage
lijks uit- en opgeklapt in het
Parijse Forum des Halles. Ten
minste hun afgietsels, die sa
men met die van zo'n veertig
andere popsterren een plaats
hebben gekregen in het was
senbeeldenmuseum 'Rock'n
Roll Hall of Fame'. Na vorig
jaar al een spannend horror-
museum te hebben geopend
investeerde de Engelse Ku-
nick Group nog eens ander
half miljoen gulden in de
voormalige 'buik van Parijs'.
De nieuwe attractie wordt
aangeprezen als 'de Europese
tempel van de rockmuziek'.
Veel Europees bevat de 'hal
van de faam' overigens niet.
Want behalve Engelsen die
zichzelf doorgaans niet tot het
continent rekenen zijn het
overwegend Amerikanen die
de toon zetten. Prince, Madon
na, Michael Jackson, ze staan
er allemaal in hun karakteris
tieke pose. De een lijkt beter
dan de ander. Terwijl op de
achtergrond een videoband
van een van haar concerten
loopt, wordt een wulpse Ma
donna in fantasiekorset bin
nengereden op een tijgersofa.
Een stramme Prince draait
mechanische rondjes voor een
Gotham City Hall en vertolkt
het Batman-deuntje. Mega-cd-
verkoper Michael Jackson
werd met drie uitvoeringen
beloond, van klein 'Jackson-
vijfje' tot swingende vampier
in Thriller. Niet ver van de
plek waar eens de stedelijke
knekelput lag dreunt het al
met al ritmisch in de Parijse
ondergrond.
Mona Lisa
Bezoekers zijn er nog nauwe
lijks. Die middag welgeteld
drie, maar volgens de Ierse ge
neral-manager Emmet O'Han-
lon zal het met het bezoek wel
loslopen. In het belendende
horrormuseum dat hij even
eens beheert komen dagelijks
600 betalende bezoekers, „ge
noeg om door te gaan".
Aandoenlijk is het pompeuze
glitterdecor waarin Elvis her
leeft. Zoals een suppoost in het
Louvre de Mona Lisa in het
oog houdt, zo waakt een een
zame ordebewaker over 'The
King'. Terwijl het 'Glory glory
hallelujah' aanzwelt gaat de
letter 'v' (van ELVIS) open en
rolt Presley in het voetlicht.
i
U
„Prachtig hè", zegt de ord j
waker die een wandele
pop-encyclopedie blijkt,
beeld van Elvis heeft zijn
ciale aandacht. „Zijn kop h
50.000 francs gekost. Er
heel wat fans die hem op
kamer zouden willen hebb
Veiliger acht de suppoost
in een steeg die de New Y<
se achterbuurt nabootst.
Rolling Stones, Bob Dylan
Jimmy Hendrix leveren
beurten hun sonore geschil
nis. In een hoekje wordt J
Lennon doodgeschoten
een gek.
Ster
De meeste artiesten (Sting,
ton John, Bob Geldof
kunnen zich vinden in
wassen imitatie, weet O'H JJj"
Ion. De rechten op de beel aa
zijn bescheiden. „We ma s 0
hier immers ook reclame
hun muziek" Het Franse
bliek zoekt tevergeefs
zijn eigen helden. Slechts t
werden waardig geacht in
te worden uitgebeeld: synr
siserkoning Jean-Michel J«
en de onverslijtbare Joh
Halliday. Maakt een NetfEG
landse artiest kans op
plekje. O'Hanlon kan zo gi
niemand bedenken,
toont zich diplomaat. i
Nederlandse bezoekers om
bepaalde artiest vragen zu no|
we er aan denken". De
of Fame' is dagelijks geopjBan
van 10.30 tot 18.30 uur. Folder
des Halles, uitgang PorteK
Louvre. Metro: Chatelet.
erde
Je k
Holland Festival
trekt te weinig
buitenlandse
bezoekers
AMSTERDAM Het aan-
I tal buitenlandse bezoekers
dat in de maand juni het
Holland Festival heeft be
zocht, is uiterst bescheiden.
Slechts twee procent van
de bezoekers is uit het bui
tenland afkomstig. Dat
blijkt uit een onderzoek
van de VVV Amsterdam
Inaar de toeristische beteke
nis van het Holland Festi
val. De cijfers zijn gepubli-
T ceerd in het blad Toerisme
en Amsterdam van de
hoofdstedelijke VW.
5 De cijfers leren dat het festival
S per dag gemiddeld 50 buiten-
landse bezoekers trekt, terwijl
I in de festivalmaand juni min-
stens 20.000 buitenlandse toe
risten in Amsterdam verblij-
1 ven. Ook toont het onderzoek
aan dat ongeveer 50 procent
z van het Holland Festival-pu-
2 bliek afkomstig is uit Amster-
dam en de overige 50 procent
uit de rest van Nederland-
.Voor het Holland Festival is
het zaak om binnen twee jaar
het aantal buitenlandse bezoe-
1 kers meer dan te verdubbelen.
De ministeries van WVC en
t economische zaken stelden
een buitenlands bezoekers
aantal van vijf procent als
voorwaarde voor het verlenen
van de subsidie. De subsidie
per ministerie 750.000 gul
den is drie jaar geleden
voor een periode van vijf jaar
overeengekomen. In 1993
moet de balans worden opge-
I maakt.
Om het aantal buitenlandse
bezoekers tot vijf procent te
c laten groeien, stelt een lande-
lijke werkgroep momenteel
v een marketingplan op dat in
september wordt gepresen-
h teerd. In de werkgroep hebben
n naast de Holland Festival-di-
b recteur J. van Vlijmen, verte-
genwoordigers zitting van de
P KLM, het Nationaal Bureau
k voor Tourisme, de Kamer van
Koophandel in Amsterdam, de
gemeente Amsterdam, de
d VVV Amsterdam en de minis-
teries van WVC en economi-
sche zaken
Een van de manieren om met
E het Holland Festival meer bui-
z tenlanders te trekken, is het
programma lang van te voren
R bekend te maken, zodat de
Jj reiswereld daar tijdig op kan
d inspelen In september zullen
r de hoofdpunten van het Hol-
land Festival 1992 al in een
v folder staan, aldus een woord-
- voerster van het Holland Fes
tival
DEN HAAG Vreemde
piepgeluiden en af en toe
een toonladder klinken
door de kamer. Ze vor
men de achtergrond bij de
televisiebeelden die een
grijs schijnsel werpen op
het gezicht en kale voor
hoofd van de kinetisch
kunstenaar Johan van
Zutphen. De zeventigjari
ge artiest zit vooroverge
bogen ingespannen te kij
ken naar het toestel. Alsof
het de eerste keer is.
Zijn zwarte kat staat even ang
stig miauwend op, om zich
vervolgens bij het horen van
de stem van haar baas te nes
telen midden in de witte
woonkamer aan de Haagse Ce-
lebesstraat „Ik ben in dit ex
periment blijven steken", zegt
Van Zutphen. Hij vertelt over
zijn video-opnamen van eigen
objecten, die hij buiten de
huiskamer nog niet heeft ver
toond. „Ik zou meer speciaal
voor dit medium willen ont
werpen" Het video-avontuur
ziet Van Zutphen als een logi
sche stap in zijn ontwikkeling
„Met video kan ik mijn regis
ter uitbreiden", aldus de kun
stenaar die geboeid is door be
weging.
De van huis uit beeldhouwer
(academie Rotterdam en Den
Haag) is naturalistisch begon
nen en heeft daarna veel ab
stracte plastieken gemaakt.
Het meest bekend is hij gewor
den in de jaren zeventig zowel
met optische werken waar
bij door beweging van de toe
schouwer verandering op
treedt in het lijnenspel, vorm,
of figuur van het werk als
kinetische objecten. Bij deze
laatstgenoemde objecten treedt
het wisselende beeld, de ver
andering van kleur, licht en
vorm, op door beweging bin
nen het object zelf. Strenge
vormgeving en de nauwkeuri
ge uitvoering van de objecten
bewerkstelligen een maximum
aan effect.
Agressief
Een goed voorbeeld hiervan is
direct te zien bij binnenkomst
in het International Artcentre
Sonsbeek te Arnhem, waar
Van Zutphen vanaf vandaag
exposeert. Een grote, gekantel
de kubus van perspex, met aan
alle zijden zwarte vierkanten,
draait op een sokkel langzaam
Johan van Zutphen naast een object: een gekantelde kubus met zwarte lineatuur, die eigenlijk hoort te draaien.
rond. Omdat alleen de belij
ning op alle vlakken zichtbaar
is vanuit een standpunt, ont
staat een fantastisch geheel
van geometrische in elkaar
draaiende figuren. Dit effect
bereikt Van Zutphen ook met
allerlei kleinere lichtobjecten,
waar voor een wit schijnsel
zwart geperforeerde metaal
platen in een bepaalde afstand
van elkaar zijn geplaatst. Een
zeer wonderlijk schouwspel
onstaat als achter twee stil
staande platen een derde lang
zaam ronddraait. Bij een ander
werk (lichtobject met twee
twee milimeter geperforeerde
metaalplaten) wordt niet een
kinetisch, maar een fraai op
tisch (de toeschouwer moet
van positie veranderen) effect
opgewekt. „Tegengesteld per
spectivisch. Daardoor werkt
het vervreemdend en deso
riënterend", zegt Van Zut
phen. Vanaf een paar meter
zijn het een groot aantal kleine
zeshoeken (honingraat), die op
grotere afstand van het kuns't-
werk in aantal afnemen, en
een steeds groter geometrisch
patroon aannemen. De kunste
naar weet te vertellen dat op
een grotere afstand (25-40 me
ter) het beeld wordt geredu
ceerd tot een kleiner aantal
(grotere) cirkels.
De werken van de kunstenaar
komen goed tot hun recht in
Sonsbeek. „Maar het liefst zie
ik in één ruimte één object. Ze
zijn vrij agressief, niet in de
Heraclites liggen bij Van Zut
phen dan ook voor in de
mond: „Niets is zichzelf blij
vend gelijk alles vloeit
(panta rei)". Ook het axioma
zin dat ze je attaqueren, maar van deze Griekse wijsgeer „je
de objecten verdragen geen
concurrentie. Het gevaar be
staat altijd dat het effect wordt
afgezwakt en de aandacht van
de toeschouwer wordt afge
leid".
Meditatie
Van Zutphen is geboeid door
het fenomeen beweging, dat
volgens hem alles in onze le
venswerkelijkheid bepaald. De
woorden van de oude Griek
kunt nooit in dezelfde rivier
baden" spreekt de kunstenaar
aan. Door de beweging wordt
ook factor tijd geïntroduceerd,
waarbij Van Zutphen komt tot
de stelling: beweging (vorm)
verandering (tijd). „De wer
kelijkheid kun je niet vatten
in een stilstaand beeld. Bewe
ging en continuïteit hebben
me altijd geboeid en zijn essen
tieel in het leven". De herha
ling van zelfde patronen ziet
er Pi
Van Zutphen is één van de vijf kunstenaars (Tije de Jon
Nico Parlevliet, Joost van Santen, Peter Vermeulen) di00 E
vanaf vandaag tot 16 september exposeren in Sonsbeek li ssbi
ternational Art Centre te Arnhem. De kunstenaars met all 00 f
maal een eigen(zinnig) karakter, hebben één duidelijl iam
overeenkomst: ze houden zich bezig met kunst die beweeg 15 F
kinetische kunst. De samenstellers van de expositie 'De Sei nGf
satie', onder wie de belangrijkste: kunstgeschiedenisstudei 15 E
Ingrid Wensveen, hebben getracht een super prikkeling va iDe'
de zintuigen te bewerkstelligen. „We hebben gekozen vo< F
een concept waarbij bezieling door dynamiek, geluid of lie
centraal staat". En daarin zijn ze geslaagd. In het bijna twe '0 2
honderd jaar oude landhuis dat in de tijd werd gebouw ooie
waarin het mode was om van je zintuigen te genieti 5 V
vandaar het uitgestrekte natuurpark kun je je ogen es C
oren gewoon niet in de zak houden.
Van Zutphen in zijn werk niet
als probleem. „Dat geeft ook
weer een zekere rust". Sommi
gen vinden het werk van Van
Zutphen dan ook meditatief.
„Het gekke is dat hier bewe
ging contemplatie opwekt. Er
zijn zelfs mensen die het geest
verruimend vinden werken,
er high van worden. Natuur
lijk vind ik dat prettig". Het
werk heeft iets kosmisch en
lokt, aldus de kunstenaar, an
dere dan geconditioneerde uit.
„Grappig is dat een vriend
van me het als religieus be
stempelde. Hij zei: „het maakt
je los van de dingen". Dit ef
fect heb ik er echter niet met
opzet in gelegd", aldus Van
Zutphen die zelf niets van 'ge
fixeerde' beelden van God, he
mel en hel moet hebben. „Sec
ten zou ik moeilijk kunnen
aanhangen".
Aan de andere kant is de kun
stenaar geboeid „door religio
siteit in wat voor vorm dan
Hartklachten
De kinetisch kunstenaar res
pecteert en begrijpt mensen
die zijn werk niet mooi vinden
of er zelfs niet tegen kunnen.
Getuige ook de anekdote die
hij vertelt over een suppoost
van een museum die kampte
met hartklachten. In verband
met zijn gezondheid vroeg hij
of een object van Van Zut
phen, waar hij de hele dag te
gen aan zat te kijken, niet
mocht worden verhangen.
Van Zutphen is blij met de
nieuwe expositie in Arnhem
waar een belangrijk deel van
zijn werk is te zien. „Het sti
muleert, het vormt altijd een
uitdaging". Als belangrijk
voorbeeld geldt de 'Kinetische
Objectenshow' in 1969 en 1970
AD
(in een dependance van "O
Haarlemse Frans Halsiitn,e'
seum. De Hallen, musea^,,
Schiedam, Groningen, en
schede) waarvoor Van
phen eigenlijk voor het eiai
kinetisch materiaal heeft
maakt.
De kunstenaar die in Eif
land, Duitsland
naam heeft gemaakt, zou
wel in Amerika het 1
dat waarschijnlijk nog ra de
ontvankelijk is voor bewegwN
de kunst willen expose oog
Maar daarvoor heeft hij n lr~
gelegenheid gehad als fullt
leraar tekenen en kuns jiq
schiedenis aan de Haagse s<|H N>
lengemeenschap 'Simon
vin'. Deze job was nodig oi
voorzien in het dagelijks
derhoud van zijn gezin. Fe io
wel dat Van Zutphen in
tijd de meeste produktie h
geleverd en door zijn finan
le onafhankelijkheid veel
heid van werken
„Toen waren er nog niet
maal van die mooie regelin
voor kunstenaars", aldus
toch wel wat op de bevi R
rechte, jonge generatie jaloi iu ir
Van Zutphen.
Egoïsten
Als de kinetisch kunstenjo D
het nu over zou mogen i
zou hij niet meer aan de i
w timmeren. Uiteinde Jbn',
siert bescheidenheid de
soon Van Zutphen. „Ik bei krt
niet van overtuigd dat het
gemis zou zijn als ik er
was geweest. Eigenlijk zijn
kunstenaars vreselijke
centrisch die kampen met
behoefte om zich te uiten,
dan anderen nog eens met 1
emoties opzadelen en hoper o2i
zelfs wachten op goede
