Pavarotti wil
hele wereld
laten genieten
Wat overbleef was de onveranderlijke betovering van Afrika
„met grote concerten bereik
je veel meer mensen"
jp
vrv "'SU'
ATERDAG 13 JULI 1991
-ilij
ESARO - Het vakantiehuis van
uciano Pavarotti blikt vanuit de
)Ogte neer op de Adriatische zee
Pesaro, de geboorteplaats van
bssini. Op het strand ondergaan
badgasten lijdzaam de verzen
inde hitte van de zon. De af
traak is elf uur. De grote tenor,
e pas een paar dagen terug is van
n afmattende maar uiterst suc-
svolle Amerikaanse tournee, is
hter nog onderweg vanuit Mode-
i, zijn geboorte- en woonplaats,
ij belt vanuit zijn auto om de af
raak te verplaatsen naar half
Wanneer Luciano elf uur zegt, bedoelt
nooit elf uur precies", zegt een publi-
njeitsmedewerker van Decca. Half twee
Kü tekent ook geen half twee. Om kwart
cr twee besluiten we ergens te gaan
Db|ichen. Net wanneer we door de auto-
itische poort rijden, nadert een rode
ircedes het huis, met aan het stuur
k lachende reus in een bijpassend rood
rt. „Ga mgar iets eten", straalt hij.
wacht hier wel op jullie",
n drie uur kan het interview begin-
i. De succesvolste operazanger ter we
el wenst echter niet gefotografeerd te
jrden. „Als ik ooit iemand zal ver
porden, dan is het een fotograaf', kon-
40C|t hij aan, met genoeg dreiging in zijn
eziejm om de fotograaf een overhaaste af-
lenepht te laten blazen. Wanneer het echter
voed is voor de foto's is zijn stemming
neijgetrokken en lacht hij op zijn onna-
wejlgbare manier in de camera,
estihdanks al zijn protesten is hij duidelijk
jl op de aandacht. Een beetje publici-
zjtis nooit weg. Eind deze maand komt
iefzwarotti naar Londen voor wat een gi-
banptisch evenement belooft te worden:
et a openluchtconcert in Hyde Park. Het
aanhcert is gratis. Alleen voor een beperkt
id gntal zitplaatsen vlak voor het speciaal
ïentworpen podium wordt 150 pond ge-
v^agd. Er worden 250.000 bezoekers
.eshonderd gulden
catj
3m9meer dan dertig landen wordt het
uggjicert op televisie gebracht. De NOS
et het concert op 30 juli rechtstreeks
cei)jenden. Pavarotti houdt van dergelij-
ke evenementen, niet in de laatste plaats
omdat ze zijn overwicht op zijn grote
Spaanse rivaal Placido Domingo beves
tigen.
Domingo is deze maand ook in Enge
land, waar hij Tosca zingt op drie beslo
ten avonden in het Royal Opera House.
De kaarten kosten rond de zeshonderd
gulden en zijn niet beschikbaar voor het
gewone publiek.
Pavarotti is hier niet over te spreken.
„Het staat lijnrecht tegenover wat ik aan
het doen ben", zegt hij. „Ik zou dat
nooit zo doen. Als ik vijf voorstellingen
van La Bohème deed, zou ik toestem
men in een besloten avond. Maar alle
voorstellingen besloten houden is niet
eerlijk tegenover de rest van het pu
bliek".
In juni 1986 gaf Pavarotti een concert in
de Wembley-arena waarvoor meer dan
11.000 kaarten werden verkocht. Toen
Domingo hetzelfde probeerde liep de
kaartverkoop bijzonder moeizaam. De
Spaanse tenor trok zich terug en gooide
de magere verkoop op het feit dat de
kaarten te duur geweest zouden zijn.
In een wereld waar tenoren van het kali
ber van Domingo en Pavarotti dun ge
zaaid zijn, kijken de operaliefhebbers
met een mengeling van wanhoop en gea
museerdheid naar deze titanenstrijd. Pa
varotti is in veel opzichten een popster
geworden en Domingo blijft de meest
gerespecteerde en veelzijdige acteur-zan
ger op het opera-toneel.
Pavarotti zingt al meer dan dertig jaar
op professioneel niveau, iets langer dan
Domingo, die als bariton begon. Ze zijn
jnin of meer van dezelfde leeftijd: Pava
rotti is 56, terwijl Domingo zeer geheim
zinnig doet over zijn ware leeftijd. Hun
stemmen zijn echter zeer verschillend
van kleur en gewicht. Ze vullen elkaar
eerder aan dan dat ze met elkaar concur
reren.
Debuut
Pavarotti maakte in 1961 zijn operade
buut als Rodolfo (La Bohème) in Reggio
Emilia en zong al snel de lyrische tenor-
rollen die nog steeds zijn visitekaartje
zijn: De hertog van Mantua in Verdi's
Rigoletto, Alfredo in La Traviata en
Pinkerton in Madame Butterfly.
„Ik werd in zekere zin gedwongen om
het te doen", vertelt Pavarotti over zijn
snelle carrière. „Ik moest Traviata doen
omdat een dramatische tenor bijna altijd
scherp of vlak zong, dus zochten ze een
jonge, knappe tenor. Rigoletto is nog
zo'n opera die geen enkele tenor wilde
PAGINA 27
doen. Niet belangrijk genoeg en erg
moeilijk. Wanneer een tenor Rigoletto
van begin tot eind goed kan zingen is hij
een tenor met een kapitale T". Een uit
haal naar Domingo, die zich nooit pret
tig heeft gevonden in de rol van de her
tog van Mantua.
Pavarotti wijst erop dat toen hij begon
de operawereld gezegend was met grote
tenoren: Carlo Bergonzi en Giuseppe di
Stefano (zijn favorieten). Franco Corelli
en Mano del Manoco. En dat waren al
leen nog maar de Italianen. „Er waren
minimaal dertig andere goede tenoren,
Poggi en Campora bijvoorbeeld, die als
ze er nu nog waren aan de top zouden
staan". Toch hebben Pavarotti en Do
mingo, en in mindere mate José Carre-
ras, de afgelopen twintig jaar de opera
wereld gedomineerd. Als zij er over vijf
jaar mee ophouden is er niemand die
hen kan vervangen.
Waarom zijn er geen Pavarotti's in spe?
„Er is te veel geld wanneer ze beginnen.
Toen ik begon kreeg ik tweehonderd
dollar per optreden en ik vond dat ik ge
luk had. Zelfs in 1967, toen ik het Re
quiem van Verdi deed in Milaan met
Von Karajan en ze me maar 3500 gul
den betaalden voor twee optredens en
een radio-opname, was ik erg gelukkig:
Ik ben er zeker van dat nu een tenor in
dezelfde omstandigheden hetzelfde sala
ris zou vragen als de andere drie solis
ten".
Jonge tenoren worden er door de hoge
salarissen toe verleid meer te zingen dan
ze zouden moeten doen. Pavarotti zegt
dat hij tijdens zijn hele carrière nooit
meer dan vijftig optredens per jaar heeft
gedaan en dat dat verklaart waarom zijn
stem nog in zo'n goede conditie is.
Op de suggestie dat opera te duur is ge
worden door de bedragen die de topte-
noren vragen, steigert hij: „Opera is al
tijd duur geweest. Het is niet duurder
dan vroeger. No way. Als het al duurder
is, dan komt dat door de koren en de or
kesten, die twee keer zo groot zijn ge
worden. The Metropolitan betaalt me
10.000 dollar per optreden, dus dat is
niet duur. Dat zijn maar 100 van de
duurste kaartjes". Er kunnen 4000 men
sen in 'The Met', dus ergens heeft hij ge
lijk.
Jong talent
Pavarotti houdt de jonge zangers nauw
lettend in de gaten: hij geeft een select
handjevol van hen advies en heeft zijn
naam geleend aan de Pavarotti Interna
tional Competition in Philadelphia,
waar jong talent zich kan profileren. Zijn
eigen carrière is een voorbeeld voor veel
aspirant-opvolgers.
Pavarotti had geluk dat hij zich in het
begin concentreerde op de lichte, hoge
lyrische "rollen. „Mijn hoge noten waren
er vanaf het begin. Ik oefende voor een
spiegel en imiteerde Mario Lanza terwijl
ik helemaal niet zeker was wat ik zong.
Ik zong vast en zeker een derde hoger
dan ik dacht. Maar nog steeds is een van
mijn beste rollen Nemorino in Donizet
ti's L'elisir d'amore".
Pavarotti's besluit om het hoogtepunt
van het Italiaanse tenorrepertoire, Ver
di's Othello, ten tonele te voeren is in de
pers breed uitgemeten. Domingo had be
weerd dat niemand kon zeggen dat hij
de grootste tenor ter wereld was als hij
de meest veeleisende tenorrol nooit had
gezongen. In april debuteerde Pavarotti
in Chicago als Othello, een optreden dat
door de toegestroomde internationale
pers zeer werd geroemd.
Pavarotti zelf heeft zo zijn twijfels. „Ik
zong de eerste avond omdat vijftig jour
nalisten uit Europa waren gekomen spe
ciaal om mij te horen. Dus ik moest wel.
Het lijkt wel of Chicago me ongeluk
brengt. Het moet iets in de lucht zijn,
want ik kon die dag niet eens praten,
laat staan zingen. Ik werd wakker zonder
stem".
„Het was de eerste keer dat ik de rol van
begin tot eind zong, in een verschrikke
lijke conditie. Ik moest tijdens de voor
stelling eten en drinken om mijn keel
open te houden. De tweede voorstelling
was iets beter, de derde nog iets beter en
de vierde was denk ik goed. Niet fantas
tisch, maar goed".
Toen Pavarotti vorig jaar Nemorino
zong in Covent Garden was zijn stem in
een fantastische conditie. Hij bewoog
zich echter moeilijk. Voor iedere voor
stelling moet hij pijnstillers nemen. „Ik
heb problemen met mijn been en ik ga
proberen om af te vallen, wat erg moei
lijk is, omdat signora Anna een sensatio
nele kokkin is. Maar het moet wel".
Gewicht
Zijn gewicht is duidelijk een kwestie die
hem zorgen baart en hij heeft niet graag
Italiaanse
tenor
Luciano
Pavarotti
naar Londen
voor wat een
gigantisch
evenement
belooft te
worden:
een gratis
openlucht
concert in
Hyde Park.
De NOS
zendt het
concert op
30 juli
rechtstreeks
uit.
dat journalisten er naar vragen. Hij be
gint er dit keer echter zelf over. „Wan
neer ik 's ochtends op de weegschaal ga
staan en ik ben een pond of een halve
pond lichter, maakt me dat erg blij".
Pavarotti's omvang maakt ook deel uit
van zijn aantrekkingskracht, omdat het
past in het algemene plaatje van de ope
razanger. Maar Pavarotti weet dat het
zijn verrichtingen op het podium belem
mert. Hij ontkent dat dit de reden is dat
hij is overgestapt op grote concerten in
grote zalen. Concerten, zo zegt hij, eisen
fysiek juist meer van een zanger dan de
meeste opera's. Rigoletto betekent
slechts een half uur zingen voor de te
nor, Tosca ongeveer hetzelfde.
Naast zijn vijftig voorstellingen geeft Pa
varotti ongeveer tien mega-concerten per
jaar. „In de eerste plaats om het grote
aantal mensen dat je in één avond kunt
bereiken. Je kunt er zeker van zijn dat
ten minste twintig procent van de men
sen nog nooit eerder een klassieke zan
ger heeft gehoord".
Meer dan wat ook wil Pavarotti de mas
sa bereiken en door de mensen worden
bemind. Voor Pavarotti de kunstenaar
en de muzikant zijn Bergonzi en Di Ste
fano de grote idolen. Hun warme, gepas
sioneerde tenoren omarmden als het
ware de luisteraars. Twee zangers en een
zangeres hebben echter volgens Pavarot
ti de stoffige, gesloten wereld van de
opera geopend voor een breder publiek:
Caruso, Lanza en Callas". Zij hebben
de opera naar de man van de straal toe
gebracht, precies zoals Pavarotti dat nu
doet.
(c) The Sunday Times
Nieuwe taak in kenya voor kuki gallmann na dood man en kind:
inla:
'FRANS BOSSCHER
JROBI - Bij Europeanen die
ir Afrika emigreren speelt fasci-
Jjrjie voor de ongerepte natuur en
^.lidse landschappen vaak een
;;«)rslaggevende rol. Daarin ligt
motief om de stap te zetten en
Oude Wereld te verlaten. Als ze
vele jaren later nog' wonen,
hun liefde voor Afrika bre-
r. Dan krijgen ook de mensen en
jn culturen een plaats in die fas-
atie. Zo verging het Karen
ixen, en zo is het ook Kuki Gall-
van oorsprong Italiaanse trekt met
r*z0Bi en zoon naar Kenya en koopt - in
0 - een gebied, genaamd Al Ari Nyi-
a,van vierhonderd vierkante kilometer
noordwesten van de hoofdstad Nai-
Het is Afrika zoals we dat uit na-
9 ^rfilms kennen: uitgestrekte savannen,
>iende heuvels, diepe kloven, stille
a"es met z'n rigen kleuren-
ek :ht en met een rijkdom aan planten
lieren om stil van te worden. Natuur
lucl's natuur >s-
osfe'mann komt a' snel terecht in het cir-
q van blanke Afrika-verslaafden. Ze
•les» bevriend met het gezin van Ian
^'glas-Hamilton, de grote olifanten
ier. Later komt ze in nauw contact
Richard Leaky, die als kritikaster
teii het Kenyaanse natuurbeleid de kans
:g daar als minister grote veranderin-
in aan te brengen.
'Ik droomde van Afrika' verhaalt
Imann van haar leven in Afrika.
jardLANGEBEET
te v
rïjjj fr de moeite die het kost grote kud-
tjnJ schapen en runderen te houden, die
bedreigd worden door leeu-
teJj en luipaarden. Over haar grote be-
jdering voor de natuur waarin ze da-
|ks wandelt. Over de safari's die ze
haar man maakt. Over de pogingen
L'lasting van de natuur door land
<*■4 A
- - -
■*-- r'-z
i.ï'-éZ*"' ïv-"* r_-V
„Als het zilver tot goud versmolt en de dauw verdampte in de warmte van de dag, trof
het helderblauwe licht mij wakker en klaar om te gaan". FOTO: SP
bouw te voorkomen. Over het grote ge
luk en intense verdriet dat haar gezin
treft.
Regelmatig verwijst Gallmann in het be
gin van het boek naar het naderend on
heil. Zo vaak, dat het irritant wordt.
Maar de gebeurtenissen die gaan volgen,
snijden dan ook diep in haar leven. De
wijze waarop zij de dood van haar man
Paolo en haar zoon Emanuele beschrijft.
gaat door merg en been. Paolo leefde net
als zij voor Afrika. Hij verongelukt als
hij op weg is naar een winkel. Drie jaar
later sterft Emanuele als gevolg van een
slangebeet. Sinds zijn jongensjaren ver
zamelde hij slangen van alle mogelijke
soorten, ook de giftige. Met de kennis
die hij opbouwde, verwierf hij zich faam
in Kenya. Eén van zijn onderzoeksme
thoden was het analyseren van gif. Bij
het melken van een pofadder ging het
mis. Emanuele was 17 jaar.
„Wat overbleef was de onveranderlijke
betovering van het Afrikaanse land
schap", schrijft ze dan, „De ochtenden
begonnen met de vogels en een bleke
paarsroze. grijze hemel als in een paarle
moeren baarmoeder. Als het zilver tot
goud versmolt en de dauw verdampte in
de warmte van de dag, trof het helder
blauwe licht mij wakker en klaar om te
gaan. In de hevigheid van mijn verdriet
kon ik toch de genezende kracht onder
kennen van de ongerepte ruimte die mij
omringde. Ik besloot te gaan wandelen".
Dagelijks gaat ze naar de graven van de
twee belangrijkste mannen uit haar le
ven. Elke nacht brandt er een vuur om
het wild op een afstand te houden. Tij
dens de begrafenissen had ze een boom
geplant. Vanaf het moment dat de bo
men elkaar raken, houdt ze jaarlijks een
gedenkdag op de datum die precies tus
sen beide sterfdagen in ligt. In een inter
view zegt ze daarover: „De twee bomen
worden gevoed door hun lichamen, zo
dat ze één zijn met het land. Hun geest
FOTO: PERS UNIE
is bij mij, hun lichamen zijn getransfor
meerd tot Afrikaanse bomen. Dat is hun
fysieke aanwezigheid. Ik kan mijn hand
op de bomen leggen en ze aanraken. Het
geneest".
Cocon
„Achtergelaten als een afgedankte, over
bodige cocon" zoekt ze een nieuwe zin
voor haar bestaan. Die vindt ze in de be
scherming van al het goede dat Afrika te
bieden heeft: de natuur, maar ook de
harmonie waarmee de zwarte stammen
om haar heen altijd met die natuur heb
ben geleefd. Want ze heeft intussen erva
ren dat die harmonie wreed is verstoord.
„Maar evenals de grote kudden dieren
die vroeger door de hooglanden zwier
ven, evenals de oerwouden en de in
heemse planten van Afrika, worden in
deze tijd die wij modern noemen ook
deze mensen bedreigd doordat hun mi
lieu en hun manier van leven snel en
voorgoed verdwijnen. Sinds de zending
kwam met scholen en kerken en winkels
vol vreemde dingen die alleen voor veel
geld te koop zijn, heeft het leven van de
vrije, Afrikaanse herdersvolken een kwa
de keer genomen. Ze kregen het zaad
van vreemde planten om te zaaien in
ongerepte wouden, en van vreemd ge
loof om hun ongerepte geest te vertroe
belen. Ze dragen de afgedankte, bonte
nylon vodden van de blanken die geld
kosten dat ze niet hebben, in plaats van
de traditionele shuka's van dierevellen,
goede camouflage die bestand is tegen
het ruwe leven in de wildernis en niet
gewassen hoeft te worden met syntheti
sche zeep die ze niet kunnen betalen en
die het heldere water van hun schohe ri
vieren vervuilt".
Stichting
Deze nieuwe taak in haar leven krijgt z'n
uitdrukking in de oprichting van de
Gallman Memorial Stichting. Kort na de
oprichting landt er een vliegtuig op haar
landgoed. In gezelschap van Richard Le
aky stapt een beminnelijk heer uit, die
behalve van neushoorns en olifanten
van sigaren, roze champagne en Mexi
caanse muziek houdt. En die vertelt dat
bij zijn begrafenis 'Paloma' en 'Boca de
oro' gespeeld moeten worden. Het gaat
over prins Bernhard. „Onvermoeibaar
reist hij de wereld rond om staatshoof
den en natuurbeschermers in alle landen
toe te spreken over de bescherming en
het overleven van wilde dieren op deze
planeet", schrijft Gallmann over de man
die haar respect wint.
Na de oprichting van de Memorial
Stichting wordt Oli Ari Nyero een parti
culier park. het grootste in Kenya. Met
steun van Leaky wordt de stroperij van
neushoorns en olifanten hardhandig
aanpakt. Daarnaast zet de Stichting on
derzoek op naar het traditionele Afri
kaanse gebruik van inheemse planten
(ctnobotanie geheten). Ook wordt gepro
beerd Afrikaanse ambachten te behou
den. Het logo van de stichting symboli
seert de verandering in het leven van
Kuki Gallmann. Het zijn twee acacia's,
een kleine en een grote, waarvan de tak
ken elkaar raken.
Kuki Gallmann: ,.Ik droomde van Afri
ka" (392 pag.). Uitgeverij: MeulenhofT
(Amsterdam). Prijs: f 39,50.
