'finale
m m m s
m m m m i
tm
*M
m
m
r
WEEKPUZZEL
Nr.27
Cryptogram
SCHAKEN
BRIDGEN
DAMMEN
1
i|
i
t
(9
a
3
r
a
1
POSTZEGELS
STERRENHEMEL
CeidóeSouAO/nt
ZATERDAG 13 JULI 1991
PAGINA 21
Oplossing vorige puzzel
De winnaars van puzzel nr. 26 zijn:
M.B.van Buuren, De Sitterlaan 62,
2313 TR. Leiden.
Mevr.Lemmers, Vön Bönninghousen-
laan 16. 2161 ET. Lisse.
Zij krijgen hun prijs binnen drie weken
per cheque toegestuurd
Oplossingen onder vermelding van
puzzel nr. 27 moeten uiterlijk
woensdagmiddag in bezit zijn van:
LEIDSE COURANT,
Postbus 11, 2300 AA Leiden.
HORIZONTAAL:
2. Kun je met de ogen dicht kijken?
(8).
5. Wulpse trek (12).
7. Politica van de vlakte (8).
8. Vanaf dat familielid (2).
9. Los en scheef (5).
10. Men moet mark omgekeerd
vastzetten (7).
13. Plaatselijk geloof (2).
14. Pel van ivoor (3).
16. De kiem voor roemen geeft er
meer (6).
17. Jongensgeluid (4).
18. Die Deen is het paradijs (4).
19. 't Is stil in zijn stijl (7).
21. Ach mais, is een stijlfiguur (7).
22. Een lepe voetballer (4).
VERTICAAL:
1. Fleurige musicienne (8).
2. Apparaat voor het buitengebeuren
(15).
3. Aan het slot verlichting (10).
4. Scherp onderdeel (3).
6. Een geleerde voor dat meisje is
lekker (5).
8. Gedateerde uitroep (8).
11. Na Al komt ie, en je krijgt haar
(4).
12. Een onbeschaafd aantal tonen (5).
15. Breng Nel met een list terug tot
rust (7).
20. Voor die plaats is dat materiaal
goed afgebrand (6).
Naam
Adres
Postcode
Een groot aantal lezers heeft gerea
geerd op een spel uit de Ruitenboerfi-
nale. dat een aantal weken geleden in
deze kolommen ter sprake kwam.
Deze was het:
N/NZ
NOORD
A 10 5 2
H 10 8 6 5
A
4
A B 7
WEST
OOST
V 7
B 9 8
9 4 2
A V 7 3
8 7 5
H B 9
V 8 4 3 2
H 9 5
ZUID
H 6 4 2
B
V 10 6 4 3 2
10 6
Commentator Ed Hoogenkamp voor
spelde de volgende biedserie: noord
It - zuid 14 - noord 34. 'Einde, 9 sla
gen minstens'. Aan een van de tafels
waar ik dit spel zag, boden Gerrit
Hans Lambers en Hans Bijvoet heel
apart:
WEST NOORD OOST ZUID
pas
1 transfer voor ruiten.
Geen biedserie om in te lijsten, maar
wel heel apart. We komen er straks
nog zo een tegen en hier had noord
natuurlijk verkeerd gesorteerd: een
harten bij de ruiten. Nog voor het spe
len begon, zei zuid tegen noord: 'Ik
denk niet dat nog een paar dit spel zo
geboden heeft.' En inderdaad, na
noords opening vindt zuid een manier
om z'n verdeling perfect aan te geven,
alleen... z'n hand is eigenlijk wel te
zwak voor zo'n manche-forcing actie.
Een forse honneur te zwak.
Tegen 44 kwam west uit met een klei
ne klaver. Een start die het contract zo
ongeveer cadeau geeft. Oost wint de
eerste slag met 4H en zal gezien deze
dummy - en de voorafgaande biedse
rie - wel troef naspelen. In de praktijk
gebeurde dat niet; er kwam ruiten na
en toch wist zuid geen tien slagen te
verzamelen, wat natuurlijk fantastisch
zou hebben gescoord (104-18 om pre
cies te zijn en dat gebeurde 7 keer, 5
keer zelfs 44 +1!!).
Oost kan in slag twee ook VA meene
men - anders krijgt-ie 'm niet meer -
maar dat is natuurlijk een Pyrrusover
winning. Des te eerder heeft zuid de
hartens van noord vrijgetroefd.
Zuid moet na deze start gaan tellen:
hij maakt twee klaverslagen en voorlo
pig 1 ruitenslag. Dat betekent dat-ie in
44 7 troefslagen moet maken. Dat is
er één met troeftrekken (als oost in
slag 2 troef naspeelt) plus 6 introevers
(3 hartens in zuid, wanneer VB op de
derde klaver weggaat) en 2 ruitens in
noord, waarna 4A als tiende slag over
blijft. Met eerst VA incasseren en dan
troef na, is het nog veel simpeler, aan
gezien dan ook VH nog een slag
wordt.
Ik citeer een deel uit het schrijven van
Peter Ran en Tjeerd Kootstra uit Heh-
gelo: 'Het begint pas interessant te
worden bij een troefstart. Het contract
is dan bijna altijd gehaald bij de
schoppen rond en de harten 4-3, mits
de V9 bij de driekaart zit. (Dit mislukt
als west naast VA ook de driekaart
troef heeft).
We nemen 4H en spelen VB na. Dege
ne die met VV aan slag komt (maakt
niet uit' - west zal dat niet zijn, jjk)
'speelt weer troef na. Deze nemen we
met 4A en we spelen V H na. Als
deze niet gedekt wordt, gooien we een
klaver weg. Als west geen derde troef
heeft (en wel VA) dan hoeft alleen V9
nog maar te vallen.
In de werkelijke lay-out ontstaat nog
een mooie keus als VH niet gedekt
wordt en houdt: gaan we V9 smoren of
laten we de aas ploppen?'
Een interessant spel, met tientallen va
rianten en wanneer je je daarin ver
diept, kom je vanzelf talloze speel- en
tegenspeelfiguren tegen die je hele
bridgeleven terugkeren. Wanneer je ze
dan herkent en correct toepast, scheelt
dat zakken met punten.
Over zakken gesproken. Tijdens een
door mij verloren partijtje snooker
hadden Ed Hoogenkamp en ik nog
wat napret over deze zuidhand:
4 7 4 3
V 9 5 2
A H V B i
4 H
Daags tevoren hadden we die tijdens
een zomeravonddrive met onweer en
slagregens in handen gekregen. Wat te
bieden na pas - pas, niemand kwets
baar?
Ed Hoogenkamp: 'Ik was bang voor
iets aantrekkelijks voor de tegenpartij
in de hoge kleuren en opende met 34
en dat maakte ik.'
Mijn pet stond iets anders. Ik trachtte
het bieden iets opbouwender te hou
den en opende met ISA. De verdeling
is er niet geheel naar, maar de slag
kracht - zo redeneerde ik - wordt er
wel recht mee gedaan. Het bieden ging
zo verder (N/-):
WEST NOORD
OOST
ZUID
pas
pas
ISA
2¥* dbl.
pas
2¥
pas 3SA
pas
pas
pas
de hoge kleuren,
waar E.H.
zo bang
West startte met 4B en dat zag er veel
belovend uit:
4 V 10 8
H 10 6 3
10 7 2
4 A V 6 2
4 7 4 3
9 5 2
AHVBI
4 H
In aansluiting op de rubriek van vori
ge week waarin de tweekamp Wiers-
ma-Valneris aan de orde kwam, wil ik
ook nu ingaan op de door Wiersma
gespeelde trainingsmatches. Na zijn
winst op Valneris (8-4) heeft de oud
wereldkampioen eerst een ontmoeting
gehad met Korenevski. Dit treffen dat
in een 6-6 gelijkspel is geëindigd,
schijnt ronduit saai te zijn geweest, en
Korenevski's speelstijl kennende is dat
bepaald geen verrassing. Daarentegen
was de tweekamp met Gantwarg die
daarop volgde weer zeer de moeite
waard. In dit treffen, dat in Minsk
plaatsvond, versloeg Wiersma de oud
wereldkampioen met dezelfde cijfers
als hij Valneris had gedaan: 8-4. Hier
de eerste en de tweede partij.
H. WIERSMA-A. GANTWARG
Eerste partij 1991.
I.33-29 17-22; 2.39-33 11-17; 3.44-39
6-11; 4.50-44 1-6; 5.31-26 16-21; 6.32-
28 19-23; 7.28x19 14x23; 8.35-30 10-
14; 9.30-24 5-10; 10.37-31 20-25;
11.24-20 15x24; 12.29x20 11-16;
13.20-15 7-11; 14.40-35 14-19; 15.44-
40 10-14; 16.41-37 2-7; 17.33-29.
Anders dan in de tweede matchpartij
Valneris-Wiersma waarin wit met
17.35-30 experimenteerde, wordt hier,
voorlopig althans, wel de hoofdvariant
van de keiler-opening gevolgd.
19-24; 18.29x20 14-19.
Zoals bekend gaat de gewone variant
nu verder met 19.35-30 25x14; 20.40-
35, een spelgang die reeds in tientallen
partijen op het bord is gebracht.
Wiersma kiest nu evenwel voor een
afwijkende opbouw die op naam staat
van de Russische speler Wigman.
19.34-30 25x14; 20.30-25.
In de onlangs in het Russisch
kampioenschap gespeelde partij Wig-
man-Chorin ging zwart hier met 22-27
verder, waarna een interessante strijd
volgde waaruit zwart later als over
winnaar tevoorschijn kwam. In de on
derhavige partij speelt zwart een meer
voor de hand liggende zet: 19-24.
i..
i§ SO i
sss sas sssas sss sss
50
Nu hij ook veld 24 heeft bezet, lijkt
wit zijn tegenstander te ver te hebben
laten komen. Toch is dat niet direkt
waar. Zoals in het vervolg blijkt zal
zwart zich namelijk niet vrijblijvend
op 24 kunnen handhaven.
21.39-34.
Brengt de mogelijkheid 22.25-20
14x25; 23.34-30 25x34; 24.40x20 in
het spel, een aktie waarmee wit de
zaak rechts weer meer onder controle
brengt. En wil zwart die ruil tegengaan
met 23-29; 22.34x23 18x29 dan legt
hij zich extra vast. 22-27. In de partij
Wigman-Stokkel interland Nederland-
Rusland 1990 volgde hier: 21... 13-19
waarna wit tot 22.25-20 enz. over
ging, en er een spannende partij volg
de die later door zwart gewonnen
werd.
22.31x22 17x28; 23.26x17.
Tot zover is het verloop identiek aan
Wigman-Traitelovitsj uit het Russisch
kampioenschap, een toernooi overi
gens dat gewonnen is door Schwarts-
man. Daarin sloeg zwart: 23... 12x21,
met als vervolg: 24.25-20 14x25 25.34-
30 25x34; 26.40x20 13-19; 27.49-44 8-
13; 28.36-31 1 1-17; 29.31-26 7-11
(mijns inziens dubieus) 30.37-31 9-14;
31.20x9 3x14; 32.44-39 19-24; 33.46-
41 13-19; 34.41-37 18-22; 35.38-32 28-
33; 36.39x28 22x33; 37.42-38! (Simpel
maar doeltreffend: zwarts korte vleu
gel komt hierna niet meer los). 33x42;
38.47x38 14-20; 39.43-39 20-25; 40.39-
34 24-29; 41.35-30 29x40; 42.45x34
23-29; 43.34x14 25x34; 44.31-27 34-
40; 45.14-10 en zwart gaf op: na 40-44;
46.10-5 kan hij geen dam nemen.
11x22; 24.36-31 6-11; 25.46-41 16-21;
26.43-39 11-17; 27.49-43 21-26; 28.41-
36 17-21; 29.37-32 26x37.
Op 29...28x37? volgt 30.25-20 enz.
30.32x41 21-27; 31.41-37 13-19;
32.37-31 8-13; 33.25-20.
Belangrijk is dat zwart op 33.38-33 de
dam 23-29; 34.34x21 14-20 enz. heeft.
14x25; 34.34-30 25x34; 35.40x20 9-14;
36.20x9 3x14; 37.35-30 23-29!
Om speelruimte te behouden. Wits
omsingelende taak wordt nu wel erg
zwaar.
38.45-40 7-11; 39.39-34 19-23?
Na deze in tijdnood gespeelde zet
(Ook nu weer bedroeg het speeltempo
40 zetten in het eerste uur, en een half
uur voor de rest van de partij.) krijgt
wit toch nog greep op de zwarte stel
ling. Wiersma heeft aangegeven dat
zwart heel goed 28-33; 40.34x23 18x29
had kunnen doen.
40.43-39 11-17; 41.38-33 29x38;
42.42x33 17-21; 43.31-26 12-17;
44.30-25 13-19; 45.34-30 28-32; 46.40-
35 32-37; 47.47-42 27-31; 48.36x16
37-41; 49.42-37 41x32; 50.26-21
17x26; 51.16-11 32-37; 52.48-42
37x48; 53.11-7 48x34; 54.30x39 26-31;
55.7-1 31-36; 56.39-34 19-24; 57.34-29
23x34; 58.1x3 36-41; 59.3-26 41-46;
60.26-31 22-28; 61.33x22 34-39;
62.22-17 39-44; 63.17-11 44-50; 64.11-
6 46-23; 65.31-26 23-1; 66.26-8 50-28
en de spelers kwamen remise overeen.
Omsingelde Wiersma in deze partij, in
de volgende koos hij voor de aanval:
A. GANTWARG-H. WIERSMA
Tweede partij 1991.
1.34-29 19-23; 2.40-34 14-19; 3.33-28
17-22; 4.28x17 11x22; 5.39-33 10-14;
6.43-39 5-10; 7.48-43 12-17; 8.45-40 6-
11; 9.50-45 7-12; 10.31-26 2-7; 11.32-
28 23x32; 12.37x28 20-24.
Rustiger is de ruil 12...19-23; 13.28x19
14x23, maar zwart wil scherp spel.
13.29x20 15x24; 14.36-31 16-21;
15.41-36 11-16; 16.46-41 1-6; 17.34-30
18-23.
Spannend is ook het doorzetten van
de Roozenburg-aanval met 17...7-11
cn 18...21-27.
18.40-34 23x32; 19.38x18 12x23;
20.33-28.
Gespeeld in een poging om van zwart
vastgelegde korte vleugel te profiteren.
De omstandigheden zijn daarvoor
echter verre van ideaal: er zit na het
slaan weinig eenheid in de witte stand,
terwijl bij zwart de stukken wel mooi
staan opgesteld. Iets duidelijk beters
lijkt voor wit evenwel moeilijk aan te
geven.
23x32; 21.34-29 24x33; 22.39x37 7-11;
23.37-32 13-18; 24.44-39 8-13; 25.42-
38 10-15; 26.47-42 15-20; 27.49-44 18-
22. Dwingt een beslissing af.
28.32-28 22x33; 29.39x28 13-18;
30.41-37 18-23; 31.38-32 9-13; 32.31-
27 13-18; 33.30-25 20-24; 34.44-39 4-
9; 35.43-38 14-20.
Zwart komt tot ideaal tegenspel.
36.25x14 9x20; 37.45-40 20-25; 38.40-
34 3-9; 39.37-31?
Een foutzet in tijdnood. Wit had
39.38-33 moeten doen.
9-14! Tegen de dubbele dreiging
40...24-30 enz. en 40....23-29 enz. is
wit nu weerloos.
40. 42-37 23-29; 41. 34x12 17x8; 42.
26x17 11x44 en wit gaf op.
De resultaten van de jonge Michael
Adams van het afgelopen jaar, duiden op
een nieuwe Engelse topgrootmeester.
Naast de reeds bekende toppers Short,
Speelman en Nunn betekent dat voor En
geland een grote vertegenwoordiging in
de wereldtop. Een Olympiadeteam met
deze vier sterren kan het in de toekomst
zelfs de Russen moeilijk maken.
In een Spaans toernooi gaf De jonge Brit
zijn visitekaartje af aan de nummer twee
van de wereld Ivantsjoek. Met 6,5 uit 9
bleef hij de toernooifavoriet een vol punt
voor. De onderlinge partij was daar voor
een belangrijk deel debet aan.
V. IVANTSJOEK-M. ADAMS
Spaans.
I.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6 4.La4 Pf6
5.0-0 Le7 ó.Tel b5 7.Lb3 0-0 8.c3 d5.
Het befaamde Marshallgambiet, waarin
vooral John Nunn veel fraais gevonden
heeft. De huidige stand van zaken is, dat
zwart voldoende compensatie voor de
pion krijgt.
9.exd5 Pxd5 10.Pxe5 Pxe5 ll.Txe5 c6
12.d4.
Vroeger werd bijna zonder uitzondering
12.Lxd5 cxd'5 13.d4 gespeeld, maar in re
cente partijen is gebleken dat zwart na
13...Ld6 14.Te3 Dh4 15.h3 Df4 16.Te5
Df6 17.Tel Dg6! voldoende spel heeft.
12...Ld6 13.Tel Dh4 14.g3 Dh3 15.Le3.
Na 15.Te4 Dd7 16.Pd2 f5 17.Tel f4
18.Pe4 Dh3 19.Pg5 Df5 20.Pe4 Dh3 kan
wit remise maken, maar het is duidelijk
dat een topgrootmeester met wit niet zo
maar remise neemt. In deze -partij krijgt
hij daar spijt van.
15...Lg4 16.Dd3 Tae8 17.Pd2 Dh5.
In een eerdere partij kreeg Ivantsjoek
17....Te6 18.a4 Dh5 te bestrijden, waar
mee hij geen voordeel kreeg. Vermoede
lijk heeft hij in deze variant een verster
king ontdekt.
18.Pfl
Meer kansen bood 18.a4 om op de dame-
vleugel snel tegenkansen te kunnen ver
krijgen.
18...Te6 19.Ldl f5 20.Lxg4 Dxg4 21.Ld2
Tg6 22.Kg2?
Hierna komen de zwarte stukken opti
maal te staan, beter was daarom 22.f3
Dh3 23.De2! f4 24.Dg2 en wit kan zich
goed verdedigen. Dergelijke foutjes ko
men in het Marshallgambiet vaak voor.
daar de taak van de verdediger in dezi
variant niet eenvoudig is.
22...f4 23.13 Dh5 24.g4 Dh4 25.Te2?
Maakt een niet al te moeilijke combinatif
mogelijk. Van een Ivantsjoek in vorn
hadden we 25.Te4 Pf6 26.Lel! mogei
verwachten, waarna de stelling nog nie
verloren is.
25...Txg4+! 26.fxg4 f3+ 27.Khl fxel
28.Dxe2 Kh8 29.Kgl h6 30.Dg2 LU
31.Lel Dg5 32.h3 Dg6 33.Tdl Lbj
34.Td2 Dbl 35.Lf2 Kg8.
De opengescheurde koningsstelling en di
maximaal goed opgestelde zwarte stukkei
geven zwart voordeel.
36.b3 Lf4 37.Te2 Pxc3!
Voor grootmeesters een niet al te moeilij
ke variant, de eenvoudige schaker kan er
van genieten.
38.Te6 Dxa2 39.Txc6 Dxb3 40.Txa
Pe2+ 41.Khl Lb8 42.Lel Ddl.
Een ander jong talent is de Fransman La
tier, die de laatste tijd zijn stijgende liji
niet meer kan voortzetten. In 'gewone
grootmeestertoernooien kwam hij vaal
bij de top voor. Terwijl in confrontatie
met de wereldtop hij nog wel overduide
lijk de mindere is.
In onderstaand fragment loopt hij mi
groot geweld door de verdedigings lij
van een ander.
f g
Vai
LAUTIER-ILLESCAS
Stelling na de 29e zet van zwart.
30.f6! Txf6 31.Le4 Kg8.
De koning gaat op de vlucht, want nfejt
31...h6 32.De8+ Tf8 33.Dg6 K(te|<
34.Dh7+ gaat zwart sneller verloren. cr
32.Tdl Kf8 33.Tgl h6 34.f3 Dbicf
35.Tcg2.
Zwart gaf het op.
Correspondentie-adres: Leo Hofland,
Fockstraat 113, 2613 DE Delft.
Hoe speel je zo'n spelletje in de A-lijn
(paren) van een zomeravonddrive?
(Oplossing volgende week).
Correspondentie: p/a Leharstraat 10,
2162 AC Lisse.
Terwijl Albanië midden in grote politieke
en sociaal-economische problemen zit
zijn een groot aantal zegels van dat land
zeer spectaculair in prijs gestegen volgens
de nieuwste Michel-catalogus Oost-Euro
pa. Het gaat daarbij soms om percentages
van meer dan tweeduizend procent.
Met name de jaargang 1988 is met turbo--
vaart omhoog geschoten. Noteerde Mi
chel de zegels van die jaargang vorig jaar
nog met vier tientjes; in de begin juli uit
gekomen nieuwe Michel-editie zijn ze sa
men 500 Mark waard.
De redaktie van de catalogus laat zich in
het voorwaard heel summier uit over de
reden voor de prijsstijging: „We hebben
in de vorige uitgave nog moeten vaststel
len dat de snelle politieke ontwikkelingen
in het Oostblok nog geen ontwikkelingen
had op de prijs; in deze editie is dat ech
ter wel het geval".
Naast Albanië zijn ook zegels van Bulga
rije. Estland, Litouwen, Letland en Rus-
land/Sowjet-Unie flink gestegen.
MOTIEFZEGELS
Nadere analyse van de feiten leert dat
met name de spectaculair gestegen zegels
van Albanië in zeer lage oplagen zijn uit
gekomen. Het land van twee miljoen in
woners heeft zegels uit 1988 laten druk
ken met een totale oplage van 40(£t 1
exemplaren. Relatief en absoluut geziejm
is dat uiterst zuinig. Een van de reden^ht
is volgens een Albanese PTT-woordvoed i
der de papierschaarste op dat momeifeet
Inmiddels is de oplage sinds 1989 we gb
flink gestegen tot zo'n veertig- tot zestijida
duizend exemplaren.
Naast de spectaculaire stijging van de z
gels van 1988 zijn met name de motiefzvar
gels van andere jaargangen van Alban t'
fors in cataloguswaarde gestegen. Niet 1
verwonderlijk. De prijs van Albaan i
postzegels wordt niet in het arme land gpta
maakt maar daarbuiten. Aan te nemen w<
dat er wereldwijd meer verzamelaars v: ag
bijvoorbeeld planten zijn dan Albanezqx
die zegels van het moederland sparen.
POLEN
Michel heeft verder in de nieuwste cat
logus de drie Poolse zegels opgenomQ
die op het laatste moment zijn terugghCe
trokken. Het gaat om de zegel metf
beeltenis van de generaal die betrokken
geweest bij een opstand waarbij zeker ét
dode viel en twee zogenaamde koningsz
gels. Samen zijn die zeldzame zegels got
voor een prijsnotering van 2000 mark.
Een grote stijger is ook het gecombinee
de blok van de 'Praga 88' en de 'Finla
dia '88' van Tsjechoslowakije. Die g
van 50 naar 75 mark. Voor nieuwere
gels is dat erg opvallend.
hc«a ifQ'PT.Kii
floka
1 m
1
lRP3«3HOIPgBI8g| [PP3t8HQlPIRI8«l
Een voorbeeld van een serie die zeer sterk ii
rie uit 1988, van 5 naar 45 gulden.
RP8«SHOIPCRI88
cataloguswaarde is gestegen, de plantensO
v
rd
Met behulp van de nieuwe telescoop van
het Europese observatorium ESO is het
de onderzoekorganisatie in Garching bij
München gelukt een kijk te nemen in de
diepste regionen van het heelal. Tot nu
toe zijn sterrenkundigen niet in staat ge
weest met een telescoop vanaf de grond
of in de ruimte zo diep in het universum
door te dringen.
De organisatie, waarbij verschillende Eu
ropese landen - waaronder Nederland -
zijn aangesloten, laat een plaatje zien
waarop enorme aantallen uiterst ver ver
wijderde sterrenstels voorkomen die mil
jarden jaren geleden moeten zijn ont
staan.
Sterrenstelsels zijn enorm grote systemen
van hemellichamen zoals de Melkweg,
waartoe onze zon en zijn planeten beho
ren. Naarmate men verder de ruimte in
kijkt. ziet men steeds meer sterrenstelsels.
Op het nieuwe plaatje dat ESO van het
heelal maakte, overlappen de sterrenstel
sels elkaar voor een groot deel. „Het is
zelfs niet zeker dat er een plekje te vin
den is waar we door de muur van sterren
stelsels heen kunnen kijken verder het
heelal in," aldus een woordvoerder van
het observatorium.
De waargenomen sterrenstelsels strajen
zo'n zwak licht uit en staan op zo'n een
verre afstand van de aarde dat zij tot nu
toe niet met behulp van een telescoop op
gespoord konden worden. De zogenoem
de New Technology Telescope (NTT)
van de ESO is 's werelds beste optische
telescoop. De kijker kan uiterst zwak
licht op een grote afstand waarnemen. De
telescoop zou de gloed van een sigaar op
de maan nog kunnen zien of om meer in
aardse termen te spreken, men kan
het apparaat het zwakke licht van e
gloeiworm op een afstand van Amste
dam naar Tokyo - aangenomen dat
plaatsen in een rechte lijn van elkaar zo"
den liggen - nog waarnemen.
Het observatorium van de ESO, die ha
hoofdkwartier en wetenschappelijke
technische afdelingen in Garching
München heeft, is gelegen op de 2.4¥j
meter hoge berg La Silla in Chili, oni
veer zeshonderd kilometer ten noord
van de hoofdstad Santiago. Deze plek j-
gekozen, omdat de waarnemingen d#c
niet door menselijke activiteiten, lui
verontreinigingen en andere atmosi
sche belastingen worden verstoord. Op
La Silla staan veertien optische tele:
pen opgesteld met diameters tot 3,6
ter. Twee jaar geleden werd de NTT h
gebouwd. De Europese organisatie I
schikt in Chili verder over een radiotel
coop en sinds kort over de 16 meter V<
Large Telescope (VLT). Dit is de grootl
optische telescoop ter wereld. |m
STERREN
Sterrenstelsels bestaan uit miljoem
maar in de meeste gevallen uit miljardL/
sterren zoals onze zon. Uit de zwakte v
het licht maken de astronomen op dat
waargenomen stelsels zich zeer ver in
ruimte moeten bevinden. De schatting
lopen uiteen van tien tot achttien milji
lichtjaren. „Door hun licht nu waar te 1
men, kijken we als het ware terug n<.*
het begin van het onstaan van het hee
De wetenschap gaat er vooralsnog van
dat het heelal ongeveer twintig miljard
ren geleden tot stand kwam", aldus ES
